Full text of "Curtii Sprengel Institutiones medicae"

See other formats

Google

This is a digital copy of a book that was prcscrvod for gcncrations on library shclvcs bcforc it was carcfully scanncd by Googlc as part of a projcct

to make the world's books discoverablc onlinc.

It has survived long enough for the copyright to cxpirc and thc book to cntcr thc public domain. A public domain book is one that was never subjcct

to copyright or whose legal copyright term has expircd. Whcthcr a book is in thc public domain may vary country to country. Public domain books

are our gateways to the past, representing a wealth of history, cultuie and knowledge that's often difficult to discovcr.

Marks, notations and other maiginalia present in the original volume will appear in this flle - a reminder of this book's long journcy from thc

publishcr to a library and fmally to you.

Usage guidelines

Googlc is proud to partncr with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to thc
public and wc arc mcrcly thcir custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing tliis resource, we liave taken stcps to
prcvcnt abusc by commcrcial partics, including placing lcchnical rcstrictions on automatcd qucrying.
Wc also ask that you:

+ Make non-commercial use ofthefiles Wc dcsigncd Googlc Book Scarch for usc by individuals, and wc rcqucst that you usc thcsc filcs for
personal, non-commercial purposes.

+ Refrainfivm automated querying Do nol send aulomatcd qucrics of any sort to Googlc's systcm: If you arc conducting rcscarch on machinc
translation, optical character recognition or other areas where access to a laige amount of tcxt is hclpful, plcasc contact us. Wc cncouragc thc
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.

+ Maintain attributionTht GoogXt "watermark" you see on each flle is essential for informingpcoplcabout thisprojcct and hclping thcm lind
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.

+ Keep it legal Whatcvcr your usc, rcmember that you are lesponsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
bccausc wc bclicvc a book is in thc public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countrics. Whcthcr a book is still in copyright varies from country to country, and wc can'l offer guidance on whether any speciflc usc of
any speciflc book is allowed. Please do not assume that a book's appearancc in Googlc Book Scarch mcans it can bc uscd in any manncr
anywhere in the world. Copyright infringement liabili^ can be quite severe.

About Google Book Search

Googlc's mission is to organizc thc world's information and to makc it univcrsally acccssiblc and uscful. Googlc Book Scarch hclps rcadcrs
discovcr thc world's books whilc hclping authors and publishcrs rcach ncw audicnccs. You can scarch through thc full icxi of ihis book on thc wcb

at|http://books.qooqle.com/|

CURTII SPRENGEL

INSTITUTIONES

PHYSIOLOGICAE.

PARS s:egunda.

AMSTELODAMI,

stnnnBUS tabebnae ubbaiuae et AHTiuivt

' . 1 8 1 o.

CURTII SPRENGEL

INSTITUTIONES

M E D I C A E.

TOMUS II.

DOCTRINAE DE NATURA HUMANA

PARS SECUNDA.

AMSTELODAMI , ,

SUMTIBUS tabehnae libhabiae et artium

C O N S P E C T U S.

Xu ibri Pr imi

Cap.. VI* De fecretionc*

Sect« L Generalis expofitio.

^. 241. SeceHus elementorum polarium eA

primum lecretionift fundamentum. pag* 3*5

St4£. Frima et rudia vefiigia fe<^retionis* 5* ^

it43* Secretiones pisr totum corpus vigent* 6. 7

&44. Fops fecretionum.eA fanguis* 7-9
Ct45. Verene inilnt ,.Iang]uini humoresfecceti* 9^11
^46. IlluAratur per potentiao Galvanicae le*

ge».

i5* ^6

18. »9

^47. Nervorum imperium in JCecret^onibus.
^48- Polaritas nuUa abfoluta*
949* Gangliorum poteltas.
S5o. G^vauiiaii ulterior applicatio«
Sect. n* De fabrica fecernentium
orga^norum fpeciatim.
S5i« Vaforum et tunicarum dignitas* 9-89

S5S. Compages cellulofp et discrimen humo-
rum exhalatorum fecretorumque iuxta

Bichatum* 22, £3

^55' Fines vaforum, Continua occluilo* fl3 - 27
fi54. Transfudfttio pet parietes. 27-31

S55- Uiterior expofitio feceirus per menibra«

nas. 31 *33

SecU III. De yafis lymphaticis»
a56« Generalis £ibxicae diefcriptio. • 3^ * 35

fl CONSPECTUS,

S» 257« Fincs corum quomodo agant. p, 35. 3^

253. Glandulae intercipientes. 57. 33

2^59. Aotio corum, 38*4>-

Sect. IV. De perfp iratione cutanea.

* A. CutiB confideratio.

u6o» Dlgnitas functionis* 4^«- 4&

fi6i. Epidermift. 4^-45

-fi6a« Corpus mucofum. Color cutis. , 45^48

B. De muco et adipe.

'fi63. Cliemica utriusque indoles. 48~*5o

- fi64. Generatio adipis et abforbtio* 50 - 52

^65. Utilitates adipis. . $2^3%
C* De unguibus et pilis*

fi66. Ungues. 6A'S'^

fi67. Pilorum con£deratio.geneTaIiii« '5<S

fi68» Fa^c«- 57» 58

/ 'fi69« Golor, forma, moles. 53. .59

fi7o. Mhttto pilorum chemica. 59, 60
D« De perfpiratione ipTa , fu-
doTe etinhalatione cu^anea.

fi^i. Yaporum chemica indoles. ^o**€i

fli72« Perfpirabilis copia. '161. -6^

273. Vites perfpirationem producelntes* 62 -'65

374. Sudor quomodo oriatur. ^65, 66

'fi75. Singulares fudoris qualitates. 66 -^8

fi76« Inhalatus. 63-70
•Secn V. De urinae fecretion-e.

fi77. •Generalis iignificatus 70. 71

I. De renihus»

fi78» Varia in variis animalibus fabricai; 72

279. Pofitus^et forma. 75

280- Vafa generatim. '73-75

58*- Fabrica renis huinani* Cortex* ^5. 76

282. Medutla. 76-78

283. Ureteres. 78
IT. De renibus f uccentur iatiK

284* Gen^ralis forma. 79

285» Interna compa^es et ufus. 79*8^

coKSPECTtra^ rii

• r

{, 206. Differentia in animaiibus^ jpag. Qt* 8^

287* Tunicae. 8**84

a88.Vafa. Urachus.. 84*85

«89. Uretlira. 85 • 87

IV. I>e ur^na eitisque recretione.

390. Differentiae, 87» 88

fipi. Mutationes , quas rubitk 88> 89

£p2. Chemica elementa* 90-92

293. Animalis maxiu^e ia.bftantia^^ 9^ * 94

£94* Viae urinae^ 94 • ptf

^95» Vires fecernentes. 96. 97

€ap« VIL pe calore a-Qim.aIi«^

8.96«. Difficultas quaeitionis. 98'

297. Texnperies p^laotarum# 9Q-100

fipB. Temperies animalium inferioriim^ 100- loa.
999. Calor perfectiorum* 1.08-104

3po« AntiquifCLmae expoIitiQn^s*, ]^ricti6i* 1^4,*^^^

301. Chemica eii^j^orfitia. 106 - 108

302. Digeftionis et peripiratiojiis. vis», lOg; 109

303. Capacitatis viciHitudines generatim. 110- ii2
304« Cerebri efficacia in producendo calore. 112- 1 14

305. Aptitbefi^. i^cretipnum et multipli-.

citaA.. ii4r-i2l'

306. Aequabilita& temperiei' unde profici-
fcatur.. i2JfiSS

Cap.. VIII. De mufculorum motu.
Sect. L De fabrica mufculorum.

307. Fibrarum motricium generalis conii-
deratio. . 123-1 2(5

308. Interna compages et differentia. 126-128.

309. Antithcii» confpicua, praefertim ner»-
vorum. 128-1^1

310. Difierentiae mufciJorutn. 131*132
3ix 1« Yoluntariorum et automal^iconufr dis-

crime^,. 132*135

JU. Tendines» »35-»37»

J ■ '
Viit coKSPCCTtJS;

€ect« II. DW inufciulotvm Yt Vf

ac tione generatim. \ , -,

.gi3, Vitalitas fibrai*um» Irritabilitas. pag. 137 -140
5x4. Turgor fibrarum et voluntatis im-

perium. 140 - 14©

515. Sauguitiis jrruenliB neceilitas* 142- 145

316. Interna mutdtio. 145 •14.7

j . 3*^ 7« Contractio quomodo fiai« ^47-150

3ii8» G^leritas actionum. - 150

. gip. Augmentum et jjpbuf i5i« »52

gio. Differens actio pro differenti fabrica. 153. 155

g;2i. Vcctis fimilitudo et virium amiffio» i53-i5<J

3'a2, Antagoniimus.. ' 156- 158

. , Sect. III. De motibus arbitriarii^. *

A. De itatu Hoininis et tefti^arum,

i^fig. Ratio columnSe vertebraram dt pe*

dum

324. Ratio pelris et |>lantarum«

325. Firmior ftatus. •
3261 Exempla animalium illufixantid*

B« De inceffu.
327. Exj^ofitio.
323, Curfus.
32p. Exempla belKarum ffl^ftrantia.

C«De faItU|rep tatUi nata ttiet volatu*

' 330. Saltus 169-171

331. Reptatus, ' 171-173

gga. Natattis pifciuiti. 173 . 175

333. ^afatUs lioinanum. 175. 176

334. VoJatus, 17^-179

Xjiber II. De vitae fenfiferae ftiii«
ctionibus.
Qap. I. De enceplialo et nerVls.
Soct. L De ence.Bhali fabrica*

335. -Dignitas rpartis et generalis differen-

tia. ' ifta. 181.

53<$. In infimis animalibut nullum cer^-

brum. i8>* i83

iSS^-

-itfi

1161-.

162

x6^

i6g

1(4

itfg-

id7

167*

i<S8

168.

169

COdiSfWtp^,

3S7* IpYermihudfv^oi^^ffetXQMxk^C^.

la ganglia. p/ 1Q9» i83

338i Cerebnim infectorujiii pifci3U|a et re-

ptiliiim. . 'P^riSS

539» Cerebrum avium. 385. 1Q6

5^0. Cerebrum m,4Woa.aliiEU]|« iS6.. 137

54u Cerebri humani involucrum oiTettiii. 187* ^89
342. Tuuicae« 189^19^

348* Cinerea fubftantia* 19&- iplf

J44. ]Vt^duIla, 196 T 199

3.45. Frimordium x^enroxiun in pofixemift

partibus* 199 »201'

34^. MedullaoUoBgat^etcerehelUinitia^ &ou 202
347« Vermis cerebelli ^ arbulcpla. uo5*do5

348* yentriquliuLft ^ui^tuf et calamu$ (cri«

ptorius. 905* fiotf

^f}^ Pons Yarolianiii^. CollicuU optici.

yentriculus ttrtius. Co]|>ora ftriataa 206^20^
ZS9f Corpora quadrigemina» Glai^s pi«

nealis. ^QA-SiO

35i« Fornix* Corpus callofiim. Septum

lucidum. Cornua Ainmonis. Piklterium flio. fii 1
352« Ventriculus tricornis . fi 1 i r a 1 S

355* Fibrarum meduUarium progrefius*. fii3*2i5
554* Medulla fpinalis. s 15^ 217

365« Sanguinis ad cerebrum curfus. fit^^flfio

35<^» Motus linuum et durae meningis. fifio, fi2i

^ect. IL Deneryorum origise et
fabrica.

5$7^ Ortus e cinerea pibitantia. ftfi^. 222

9$S* Primitivorum nervorunii ordo» fififi - 227

t^p Confectaria ex boc prdioe 227. 223

S^. Nervoru^ yelaQaQntu^* 22^-^30

361. Nervorum n^eduUa. 230 - 235
S(i2* Nervorum evolutioet niitritip locsdis

per acepbal^ ^^pfycsL iilxJfy^^ 233 - 23$

; ^ COiTSPfiCTtrS.

'$cct. m. De partium encephali ufu. /

363/ Atitiquae de principatu partis en*

cephali fententiae. &56'2S&

564. De animae fede quaeltiones. 238 - 940

565« Yentilatae eae fentehtiae. S40» 241

9$6.; Cerebri dignitas G^iIUi commenta Haud

admittit. 242 * 244

f^67 " 372» Argumenta alia Gallii doctrinam

infirmantia. * 244 * ^53

373- Agitationes fibrillartmi neryeanun cimi

cerebro commUnicatae. 255*^5^

574. Applicatio' eius doctrinae» 256-253

575- Temperamenta generatim. ^QQ^ 259

376, Temperamentorum discjimina. 260 • 264

577* Temperamentorum mutatio et expofi*

tip ex humoribus. 264

378. Chia£mus nervorum. 264^263

379* Series perceptionxim et agitationum

cei^bri, 260'«- 27 X

Cap. IL De fomno* . ♦

Sect« I, Somni et vigiliarum expojTitio.
58Q, YiciQitudinis huius ortus altius re*

petitus, 27X-273

381, In inchoatis naturis dubius fomnus. 273. 274
38St Confentit cum calore animali, 274.. 27-5

. 383. Initia fomni. 275 - 277

384. Phaenomena fomni. 277 - 279

385*;]VIadus, quo expergifcimur* 279 - 280

5^8^«*Caunarum (;oniideratio« 280** 284

Sect. II. De fomniis*
387i Exppiitio geiieralis. " fi84-S88

388- Ortus 'fpecialis. 288. ^89

389y Fontes coiporei, 289. 290

Sect* III, De fomaambulifmo et
magnetifmo animali.
390« Antiqua eius rei veftigia. 290« 291

391. Somnambulilmi phaenomena* 291-293

S92, £xpoiltio« "^ 294 «296

00KSPBCTt7S« Xr^

305. Magnctilinus animalis umrekfe tta-

ditiir. »9^* 297
394« Proclivita^ad ati»fta^ium . .. S97. 298

595; Pertractandi modus« «98-300

596. Effectus. 300-303

597.399. Continuatio* 3o3-3o7

400. Expofitio.. 307-309

40U Cum Galvanil^ adfinitas, 509^3^^
Cap. IIT. De fenfibu^ externia univerfe.

402 . piffcreritio in aniibalibus* 3 1 « - 3 1 4

405. Hominis principatus. 3i4* 3*5

. 404. Polari^ fecretionum ratio*. 3^S-3i9
405« Modus, quo extemae rcs fenfua adfi-

ciunt , diverfus. 320 - 322
• 4o6. K^nun diverfitasy quae fenfua adfi-

ciunt. . . 3a«* SaS
Cap. IV. Devifu.,

Sect. L Ocul,i fabjrica»

A. Externae ps^rteai

407. Oculi dignitas« 384- 3^5

408. Orbita. 325-327

409. Supercilia. ' 3^7

410. Palpebrae. 3^7 "33*

411. Glandiila lacrimalis et lacrima6« 331--533

412. Lacrimarum viae« 333 '•335

4 13. Lacrimarum caufae. 335« 35^

B. Bulbus ipfe.

414. Forma generatim. 33^-338

415. Mufculi bulbum moventeai. 338-34*

416. 4i7. Cornea membrana* 54* '344
418. Sclerotica tunica.. 344 "34^
4x9. Choroidea. 34^-348

420. Orbiculus . plicatua. 348 -35^

421. Uvea et ifis. 35o - 353

422. Yarietates in animalibat. 353* 354

423. Retina; 355-358
424« Humor aqueus 358- 359
425. Lens cryftalUna. . 559 - 3^« ,

' 426. CapfulalentisetliquorMorgagnianus^da. 3<^3

427. Mutdii^Ieatit, H^ 3iJ$F 564

4fi8* Coipus vitreum* >3tf4* 5<S5
S6ct.IL yiftt4 exp^oifitio^

4^9» Lucis celeritas.. - - ~ g^j^ g55

430. Fractio. v 2^6?- 576*

431* Colorum ratio. ; 5743^374

43«^ Polaris nervorum indoles. .' 374^375

435» Achromaticus eft oodlut, ^7^, 377

434, Im«fgiiii« inver£o. '■• ' 'ST^^-STp
435- Viiio distiM^ et iudicium de difba-

tia. 57^ 380

V 4S^ Fractio lucic per corneara «t huxno- * «

rem aqueam. S8o*583

487- Iridis mutationes. '383 •385

438. R«dioi^ca per Jcntei» aiutaldon«8, 5«6-387

439. Myopiae expolitio. , 387-389

440. Presbyopiae expoiitio* ^^9^^302

44 1. Icunculae in retinU ratio». 591, .392

442. Duplicitas imagimsgp 39^-394

Gap. V; De auditu.

Sect. I. Auris fabriea* *

4.43^ In inflmis animalibus. 395*397
444« Frogreflias naturae ah intpun^ ad^-

ternas partes.. jqy - 4oo

445. Meatus auditorius« 4qo'-4o2

446. Membrana tympani» 402-403

447. Tuba Euftachiana. ' 403. 4q4

448. Cavea tympani. Officula^ 404 - 407

449. liSbyrinthus. Cauales femicirculares. '4o7 - 409
450« Cochlea. 4.09-411
451.. Ncrvorum distributio. 411-413

452. Vafa fanguifera. ^ 413-415

Sect. II. Expofitio auditna.

453. Soni natura. 415-417

454. Propagatio per aSrem. 417. 4 18
455« Per aquam. . ^18-420

^4^iS. Per corpora elaftica. 4^-4^2

467. CpxtdeAlatio 'ia«i i^i .t^bii- 4^^*434

458. ApplicAtioadmacluDatlaiieniatitft p* 4^214^437

45g« Tubae Enltachianae utilitas. 4^7 - 429

. 460. 46 x« Internaruin partium ttfus. . 4^9-433

462. Antitheiis nertorum* 434, 436

463, 'Animae actio» 436 • 437

Cap.YI. De olfaetii.

, Sect, 1. f^ahrica organi.

464« In inforiorihtii aniiaiilibiia. 457, 43S

4^5« In homine. OITea compageii 43^*44^

46^; Membrana et mucus. 44o«>44a

467* Vaik. 442, 443

4^8. Nervi. 444« 44S

Sect.IL Odoratus exporicio*

^^ Ratip a3 alios fenfiM.' 445*447

470. Corpora odora. 447 * 4^^

^7u Hydrogenes, elemMtiitk) odorii. 45^*4^3

472* OUaetorii nervi coniideratio. ' 455. 4^4

473. Odorum ohfcoritaa et varietote#« 464-457

474* lucunditas odorum. 4&7 * 4^9

Cap. VII. De gufiatu.

Sect. !• Organi fabrica..

475u In inferiorihus animalihu8« 459, 460

476. In hominc. ' 460. 461

477. PApillae. , 4-61 -463

478. Nervi. «3. 464

Sect. II. Oiiftattts.expontio.

479. Katio ad alios fenfus. 455-» 467

480. Saporum virietailQs. • 467. 468

Cap, VlII. De tactu.

48 1. Ratio ad alios fenfus. 4169-479
4*82, Organi fahrica. 472 - 4^4
483. 'tn Ki^ionbtts 'animalibQS. ^ 475
4i^ Manuum dignitas. ^ ' ifj^ 476

. Libe^ IIL 'De geneFati»xi«v

Cap- !• Praecepta univerfalia.

485. Efficientia univejcfelis.. p.; 477*479^

486. Vitae vegetativae et fenl^fera.e con*
centu0.. Aetates. 479V481

487. Ea efficientia in inchoatis naturis eft: '
pars organiimi uniyerfalis. Fxotogaeae
Gon£deratio.* 48x • 484 .

, 488.. Nutrimenta ex ij^iia. dementif « 484*485

489. Infnforia. 485-487

490. Moleculae, . 487 -»489

491. Gemmaxunj generatio^ 489-43»
♦, 4ft2. Praecepta univer&liai» 49^^ 495

493« Ovorum fautores. 493-497

494. Refutatio. 497. 498
: -495. Sexuum discrimen. Hermaphrodita. 498* 5o&

496. Dioita. ' 5o2»5o4

^97* Oyulorum diserimina. 5o4 « 5o6

498. Partium genitalittm et efficientiae

discrimina. 5o6 •* 508

Cap. It. De partihns genitalibua.

Sect.L De mafculia partib.ua«

A. Fabrica ipfa.

499«! Defcenfus tefticulomm. 5o8-5xa

5oo. Teftes. 5io»5x2

5ax. Epididymis. Ductus deferent.. Ve-

jQlculae feminales. 5ia-5i4

602. Proftata. ' Uretbra* 5x4 -5 16

.503. Vafa et Nervi,. 617 • 5 19

B. Sem en ni afculuskt

504. Odor. 519. 5 ^Q

505. Animalcula. 520 • 523
5o6« Chemica indolea. 523. 5^4

C. Semixki^ fecretio et motai.

507. Aetati adftricta. 524-52$

* I

508. Cauflae remotae etproxixaae* p. 525-597

509. Seminis fecreti viae, , 527. 5j8

510. Erectio. ^a^-^^x^

Sect, IL De mnliebribns,

.A# Fabrica 'partium.! '

5ii. Pelvis et nterus. 5^9 . 5^4

5ia. Vagina et extemae parte»» 53<*- 536

^13. Ttibae Fallopianae. 536. 537

61*. Ovaria. Ligamenta uteri. 537-539

5x5. Yafa et nervi. 639*54«

B. Menftruus fanguinia cnrlHs.

B16 Tempora. 541, 543

•517« Pbaenomena. 6^a, 543;
5 18. Fontes. . ^43, 544

5id' Cauflae. ' '644-548.

C. De mammis etlacte»'

520. Mammarcua varietate» per «ni*-

njalia. 548-550
5ai. Intema fabrica. ' 55o-55a

b2u. Vaii et nervi. 552 - 553
533^ 5:24. Cauffae fecrettonis* Confenfu»

cum utero» 653-55^

6«6. 526. Analyfis lactis chemica. 55/ -^6»

^*P'lII. De formatione fetu»,

627* Foecundatio in androgynis. 562* 56S
528, Semen mafculum quo pertingat. 563 - 565

629. Sola aura feminalis incitat. ^665 - 567
530. Mutationes ovarii et ovulorum* 667 - 569

631. Ovula in tubis et utero. 669 -57»

63a* CoroUaria inde fequentia. 572-574

633. Fetus prima veftigia. 674 - 575

634. Formationis prima rudimenta» 676-57^
*i35* Deformitatum ortus» 579 -580

536. pvi «MiWanae: decidaa et obo*

rion. p. 58o*58a

537- Amnios: liquor.y^ficulaiinifailicala. 58 2*587
558. Placenta» ekisque fun<tio. 5^7 «r 590

55g. Faniculug umbilicalis. Cominercium

matris cum fetfi. 590*594

549. Incrementa fetus. /§9^'59^

54 r. Discrimen fexut» ^9^« 597

Cip» XV. De utero^ravido et partu.

54$. Uteri impraegnati mutaliones» 597 - 600

545. Mufculares fibrae. 600 - 6oat

544. Synxpathici et unireriales effectus. 6oa. 605

54j$. Situs fetns. €03-605

546« Fartus negptium. 605. bo6

547. Vlres eius. ' 607. 608
.5^. Terminua partus et fujp^rfetatio /

cplofa. 6od-6ix

INSTITUTIONtTM

PHYSIOLOGICARUM

FARS POSTERIOR.

/ ^

Fars 11'

■•l 0'

t IB Rt P RIMl

CAP. VI. •

D E S E C R E T I O N E.

f \

Sect. I. /

6KNERALI& SXPOdlTXOi^

V^otti ($• td- 48- 5^- 58*} prima fonHatidnis initia
nc radimenta explicatemud > folidas oriri partes prae-»
cepimus e polaritate ivdvvti%xi emergente ; fluidaa
aateiii efle partes» protinus ut attractivae ria repiil'
fivaeqae aequabilitad adeA aut indifierentia. £ quo
fipe negotio elEcitur, fecretionem feu didceirum par-«
tieularum ac diiseptuin elfe partim lin^tationen^ via
UmnaiXXfiLe f feu minJmum eius gradum^ qua partea
fonmtioni inferviturae principio indifterente^ fun€ *
cat fiuidaef donec, ut aliqua particula ab altera
fortiua attrahituir , . foUdefc^t^ incipiunt ibrmamque

CAP. VI. DE SECRETIONE.

Quae licet doceat» humorum nullam elTe pol;
tatem €vdvfTiKrV'> nequaquam tamen omnis omninoy
quamvia relaiiva ac latens » aut , ut ita dicam , fubor*
dinata» polaritas in fluidis partibus fecretis negari
poteft. Jn neutro Jatice gaftrico oxygenes praevalere
(0. 125O5 inl)ile,licethemioxydata,hydrogene6 (JJ. i4-*-)
iam fupra monuimus: et aiibi videbinius, in per-
fpirabilibus vaporibus acidum carbonicum praedomi-
nari cum azotico (§. 271.) ut et in urina oxygenes
primum^ tum vero azoticum. ($. ^91«)

Uncle 9 quam erronea fint Beckeri praecepta , de
fecretionum dichotomiil fecundum pofitivam aut ne*
Mtivam aquae formam^ quae praedominetur , per
fe p^tet. Tftntum enim abeft, ut manifeftae adfint
polaritates, ut potius lateant et in indifferentiam
vergant. Oriuntur vero ' ex humoribus eae folidae
Mrtes, quae in ivdwrrfficv polaritate hitunttiT, und^
nvtriendo corpori et femndo iAfervii^e hanc fi)u^
etionem pat^

.Dein Tero alt^vton etiam eft fecretionis i|id-
men^um > q^od univerfali vitae- l6ge nititur , incolu-
mitatem corporis ac mixtionis integritatem elTe fer*
vancia^ fJJ. 54. 77« 78-)» ^^ quidem legi ita natura'
ebtenxpeTat, ut, quidquid incolumitatem eam kedere
«uc «corrumpere mixtionem poffit, abigatur» atque
e coTpote eliminetur. Atqui in Xanguine adelfe ele^
mepta et particulas, quibus abundalitibus feu prae*-
valentibus mixtio corrumpi a^ inlegrita« laedi- petffl-

CAP. VL DE SECRBTIONE. 5

($* i59* 160«) uberius expoficuiQ eft. Iiaque fangm^

nem, omniuiu humonun fonten^» fcaturire iis om<*

jubuspardculia» quae, ut peregrinae. ao incoluxnitati

iCorporis adverfariae, eliminandae funt» patet. »

Quomodo autem is fiat fecelfusy quanan^ rationc

fepaientur ea ele^menta , vel amica corpoxi vel inimi?

fi, generatim qvidem coUigi poteft ex iis >. quae d#

Galvanifmi in corpore animaU actiona atqi^e de XLe«

ceflario aquae ii\ utramqu^ fonaam fecelTu monuimvi.

(jl* 38* 40. 59i>) Haec ergo eft via, qua incedenduni

nobis eft , m; patefacere eum vitae dCtmxi ttniverfaleod

ac w^eKmxm valeamua^

Secretionie* prima et rudia omnino initia in
|lantis occurrunt, cum polaritatis. Galvanicae levia
habeant et.obfcura rudimentSa. (.$. 5g.) Secedit tamea .
A^ in utramque fonuam, maxime, nbi ad 8um«
aiikni efficaciae gradrnn vegetatio evecta eft: unde iir
fioribus; praeprimis et fructibus videmu» particulas»'
«lexneiitis piolaribus abundantes, praedominari. Ov»
gana autem 9 quibus utitur natuva ad^fecretione» eas
^cgetabiles» . eeUulairi fere.tela constituuntuxy qua
pariter confiant per inftmos animalium oxdines» ut»
^^ft Y^tsi, ^ tubo. alimentari £n^liciI]i«LO x|iodn eae
f^ticulae transfudeni: in ceUuIiarem.textum, qua»
^us nutritui;ae fu2)t» fecedaut autem nocitura per
fiipetficieiii et e fine tubi iUio&r In quibusdam^pla»*

6 CkP. VI. DE SECBETIONE.

iid peculiar€8 }iumore« fingalaribus glandulis, feu acen^
vulis compactae telae cellularis» fecernuntur, quae
idienne omnino funt ea fabrica ab ^animalibua glan«
dulis, vafculofa fiructura infignibus. Quo perfecticK
fes funt organifmif eo plura continent et inagis
compofita organa, huic fini dicata: licet et iix Hifi
textua cellularis eximium fiftat adminiculum» in quo
plures omnino fecretiones fTerficiantur.

V^fa, quae fanguinem vehunt^ fubminiftrant
penum humorum fecernendorum ; qui eo faciliiis
lecedunty quo niinusvafa capillaria a corde guber*
nantur» quoque procliviores particulae fanguini^ ^b
bi« vm^ diicti in feceffum funt. (IJ. 167.)

' rQuam olim ]peripatetica fcbola neceffariam duxit
virium fecretioni praefectarum multiplicitatem» iit
attractiva aretinents, haec a mutante et egerente di-

flinguib^entur»' nofixa aetas indies magis futilem inve-
nit et abfonam, cum eadem vis, quae procefius Gal-
Vanico^vitales in corpore nofiro. eificity ' fecelfum
aquae. in utramque formam producere debeat; ma»
xime vero » qu^d cnm qualibet functione fecretiones
JUinctae funt, Namque nec vif us , nec auditus , nec
ipfa encephali actio cogitari quidefn absque fecretion^
poteft, Itaque tuiica efi e^demque vi$ vitalie^ quae
iQti feeretionum generi praeeft; - *

V Sed aliae fupt fecretlpnes in aliis organis, «Kae
io^iliUdiMiimalibus; namqu^ nec femen «ib hepate, nec

CAP, VI. DE SECBETIONE. y

Ulis a.renibiis natnraliter unquam fecemitur. Kec vi«

TDs, in man^bula rerpentnm fuperiore fecretum, aliud

animalhabety nec caftoreunu praeter fibrum. Unde»

neceffail-^m eSe quamdam fabriciUii^ neceflariam pecu«

Uarem liumorum mixtioneni ad easfecretionea, patet,

Monuiniufi iam in univerfum» licet fanguis na^

tuTik fit e:xpers omni extemarum rerum labe (^. 161 •

162.), differre tamen particulatum rationem rationd

organorum, quae appefat (jj. 160.) 9 quod manifefto

«x 60 fanguine elucet, qui per portarum venam

cuiTit ci^iusque mixtio bilis particulas continet. Id

mo nunc fingulatim ac uberiua probandum est.

S44-

Et principio quidem negHri nequit, partem &
Wsam cruore iunctam, qualis in fanguine circum^
^^0 eft, in fibram mufculofam rabram abire. Ru-
borem enim mufculdrum a cruore fubliantiam ipfani
«fficiente pendere, colHgitur e durabili eo colore^
poft longam efuriem et fortiifimam prelfionem, e
pallore autem inteftinalium mufculorum, natura
pallidorum, etiamfi inflammatione OGCupentur. Pro-
batur eo, non fanguine irruente, fed permanente
<^ruori8 praefejitia in ipfia fibris produci ruborem»
Namque poftea probabimus, mufculoram nec motum
^<^c compagem a fanguine irraente originem ducere,
^namvia mufculos appeten^ qubdammodo fecedat^
(^niorem able^ana in fibrinas.

$ GAP. VI, DE SECRHTIONE^

peiii yidiinus , in co^gulo fanguinis manifelliuft
textun^ forpiari cpllul^reixi, ($• i5Q0 cuiua iimpli^
^enpi forn^ationem ad obferv^tionea et iioftras et C«
^f, Wplfii. (J. fiQ. 95. ) (Jilucidaviinus. Hinc ipAuA
pri^iordium Qmnium ^li^^rum partium folidaruxa o
fjpinguini^ pruQre ortum duceret ^ertupi eft.

Hactenu^ particulas nutriepties in fanguinq i^m
l^dclfe p<^rhibuimua ; ian^ idem 4c hmnoruni. elimi'-
liandorum ^lementis probapduni eft. Sunt auten^
ii }iumores maximam partem ferpiiy unde epruixi
inixtionem e feri naturalibus aut piutatis elementia
decjarandam. efle patet. U^ina.m quidem nonnulll
pb celerrimum potoru^i effectum in eam| atquo
propter qualitates lotii a plpis variis, afparagi exem-
plO) fubito faepe .mutatas, fecerni monnunquam
fine fanguinis adminiculo arbitrantur, recta tenden-r
libvi^ <5a organa pptulentis. At yero, cum nullae*
|id|int yiae, praeter vafa fanguifera, quae pota pof»

fint recta Ux renes aut veficam vehere, cum v^a

. ■ , ■. ■ > '

JTaltem l^phadca, quibus tributum id officiuxp. a
Par^vvino erat, nequaquam regrelfui huic e trunr^id*
•in T^mqs faveant; ratipni magis confonum eft, $kd
jfanguinis cel^rrimam feceifionem refpicere , quai^ 19
'f)ccultis iis ductibus ac in hctitiis membranarum po-
yi§ fubfiftere, ' .

^plent etiam, qul fanguini int^rdum fecr^tioni^
Clfiiciu^i abiudicant, phyli lactisque muliebris fimili-
tUdiliLem i^dvpcare, ut ipfum chjlumji Ji^ud

.♦...»£■« . .

GAK VI. DE SECRETIONK. 9

pm^ Tecta in lac abire jcpntendant. Quod qnax^L
rrronenm iit» patet ex xnemorabili utriusque hnn;io^
ris discrizniixe. Lac enim , oleo animali aut cremorp
S^undans et ^cido* faccbari, hia particulis manifeft^
xecedit 4 chy^o 9 licet uterque humor non jjfttia ma-
^jiia azotici copia fcaturiat. (jj, 143. ) , ^

Qualitates quasdam, et odore et fapore nonnui^
^nam confpicuasy e potulentia ia urinam, atque e

cibis come/t;s in lac muliebre transire, haud admira-

- /

tione no6 ad^ciet. £1 conliUum transtulerimas adGal-

- »1

vanifmi actionem in diftans (J» 52. } , per ponderabl-

lia ipfa confpicuam (§, 33. 39. 50. 79.) atque aliif

^baenomenis iam probatam (£• .162. ) Hinc etiam

celeritas feceflus eius fecretionis exponenda eifp vider

%ur. (jjj.28. 31- 40.)

I ■ ■ .

Cautilfime in his quaeAionibuf , accurate. et
jTubtiliter progrediendum eft^ ne nimis univerAxn.
quaedam praecipientes » a veritate. recedaxnua. Ta-
inetfi e^cjploratum habemus 9 fanguinem fcaturire^ ele-
meAtis et particulis remotioribus onnlium humorum
fecretorupl; ne^uaq^iain inde fluit, hQ3 latices fecrc-
fos vere inelTe iam ^f^nguini .a|:que ex ipfo hactenii^ '
fecedereA ut pleunqi cum mucQ tritum ex aqua iterum
f^dnci poteft. Hallerus illam quidem opinionem it|i
^odiliinum ftabilire ftudet, ut ad aegritudine^ refpi-

ciat, in ^uibus per quodvi« organon ^uivi» bumoc

lo CAP. VI. DE SECRETIONE.

tionntinqttam feeemitur, ixno ad ipfas confugtt ih*
tecnanee » quibus aquam recipiunt vafa fere omnia»
oleofa et ceram , pleraque. £a autem argumenta ne«
que probare id » cuius cauIFa adducuntur , neqne in
tam ardna re feftinandam eife adfenfionem» patet e
migratione humorum per fanguinis malTam valde da-
Ina , ni plaiie reiicienda , cui nimirum obeft incolu-
initas fanguinis , iplis obfervauonibua demonftrauida
($. 1(5^. )• ^'^<^ quae poft mortem arte iniicxuntur,
aut vi quadam impenuntur, ad naturalem^illum fan-
guinis curfum €t in organis Variis fecelfum ^ppU-
canda Amt.

Deinde videtur mihi ea adfertio fapientiae fum-
mae contraria elfe , qua corpus noftrum ftructum ell
ac fabrefactum. Irrita enim eflefc ' ac fuperflua miri-
bilis iUa molitio partium diverfatum» quarum va(a,
angulis certis et gyris divifa ac tortal, quarum glandu-
!ae, quarum textus ipfe ei ftni perfectiffime refpon-»
6ere videtur , ut humores certi in certis duntaxat or*
gatii^ fecernantur^ Alioquin enim fola tela cellulam
toti corpori circumfufa , ut in zoojphy tis » fufficeret
ad vairjas feeretiones,

S5 in fanguine circumfluo iam parati elfent hu-
ittoresVs exponenda effet ratio eorum atque brigp in
fanguiine. Cum tamen nec in valis fanguiferjs » nec
iii chylo, fanguinis fonte, ratio uUa inveniatur, qua
paren^tur humorea feCreti» nuUo modo id ftatuex^*

CAP. Vr. DE SECRETIONE. ^ x t

ikcoedity 4eftracto aut infinnato aliquo OTgana
CecretiQni peculiari inrerviente/ nulhim fttperelle
hconoris fecred Veftigium. Nullum /femen in eninur
chis et decrepitis fenibus , nidla bilis in iis , quonmi
faepar deftructum eft, fecemitur. Cuius contrarium
ccmtingerett ft in fanguine ipfo parati iam circmm
fiaeitfnt kumpr^.

Itaque ex iiis colligitur , fangninem nonmft ele*;

ntenta huSnorum fecretorum» feu remotiores parti-

colas continere» ac fecr^tionem eile cux^ proceff»

chemico - Galvanico comparandam, quo nova con»

nixbia ineuntQr» feparadsy ^ quibus conAabant, ele*

64.6.

Vberius id et difertius ita exponendum efte du«

co. . Fingu^p » quae lacti aliisque humoribus fecretip

ineft» in fanguine haud quaerenda, fecedit tamen

^^ parte fibrofa, dum haec bydrogenis m^orem co»

jpiam attrahit, azotictmi' vero emittit. Namqu^

azotici fere de£ectu, acidi carbomci maiore copi^

ct hydrqgenis adeps a lympha aut parte iibrofa

differt. Urinam ufpiam in fanguinis maifa inveniri

negandum eftr uricum tamen elementum, in aco«

xem prqnum, cum extractiva parte (^. 49.} qua<^

dantenus congruit: ceteraeque particula^p, acida#

et alcalinae omnino exftant iam , licet ^lia ratione^

in fanguine circumj&uo. * Acidmn benzoicum orina^

» <

la CAP. VL DE SECRjaTIONE.

I '

\ •

ixi fangoine frulk^ qtiaeritur: £ed ineA huio l^afis
acidoTumy quae vario modo uuita et variis partieu-
lia iuncu modo banq modo iUw £iftit acidorum
fpecieim

Itaque nxaximi momenti in explicandis fecre*

liGnibus funt leges Galvanico-vitales^ .quibus obT
temperans n^tura fecedere atque emergere iubet mo?
do hanc modo illam siquae formam» atque diffe;rent^
utramque modo iuxictam^ Frequenter enim vide-»
mus, humorem in fingulari quodapi organo fecre-r
tum fubito evanefcere, atque in remotioriy fimilem
faltem» produci, fanguinis intere^a.i^tegritate iUaefa.
Qui frigus cprporiB fuperficie excepit^ eius peiipi?
ratio fupprimitur» fimilis vero b^^mor vel in mem*
brana mucofa viarum alriferarum vel in ea» quae
tubum i»teXtinalem obveftiti^ fecemitut. Cuius he-
par» ^tiwoio ftimulo irritatumf bileQi an^plius njoii
parat, eius cutis fimilem produi^it fecretiQneni > fed
timilem duntaxat» Nai^que tantum.abeft». ut vera
£.t bilis is htimor, ut potius extractivam folummO'
^O partem et pigmentum bilis contineat. (0. 160.)
Sic folet quandoque in falaqjbus hominibus et ani-n
jnalibiLS» oeftro venereo percitis, fudor fpermatico
fere aut hircino odore infici , quod omniha vo-
latile el^m^ntum leminis in fecretos ^lios humor^s
fedundare^ probat. Galvaniimus. enim, in remota
)oca agens^ et ponderabilia volatilia fecum rapit^
«^ haec fequi ipfiua tractwn: poiEnt* ($. 4^. 43.^ . :

CAP, VI. DE SECRETIONE. 13

CorArmaait hanc Galvanicaruin legum poten*

tiam polaritatuin in Cecretionibus veftigia. Etenimt-

adeps in vicinia cordiis plurimua et circa atteriar

^$. 72. 165.) 9 ga0Tici fucoi oxTclata indolea ,<^uni

tiydrogenid abundantia in liene vicino (§.. 125. 144*)

-probabiJem fatiis faciunt eam per polaritates t* an*

$ithek8 actionem.. Huc etiam trahi poteft diverftta#

firatomm • corticalium et meduUarium in hepate^

renibus, cerebro, cerebello et renibus fuccent^riatis,,

qnsLG &militudinem cum columna Voltana in£ert.^

{$. 38- 40. 52. 86.)

Deniqu^ celeritas ingene fecretibnum et viciAi<-
todo earum ftimttlos vel pfychicos fequens aqcedit^
unde ad nervorum efficaciam in producendis pariter,
ac mufcaiidis fecretionibus muld iam confugerunt*.
Vt enim Humboldtius celeberrimo illo experim^nt&t
(§, 4^.) e bene valente fuo corpore ope Galvanifmi
acerrimos elicuit humor^s ; ita animi adfectus et ^
nervorum perturbationes pervertere feicretiones ^tque^
humores infigniter corrumpere poifuut: nervpruiHj,
autem vim ac effectum Galvanifmum fequi ^ u^oia^
inficiabitnr. . ' > '

Eam nervofae actionis efficaciam bichatus lereaji
habet ac nuUfus fere momenti; cum iri nervotutm
veficae - refplutionibris mucus tamen fecelrnatur;
coin in paralj^ii artuutQ inferiorum erecUo tamen

'. ;■■■ ■■" ■■■ ^

14 CAR VL DE SECRETIONE* .

p^nis et coitus obtingere polEt; cvan praefectid ner*
Tis teftictLliis canis tamen pus conceperit; cum in
Hemiplegia et auria ^et naralis melnbrana fecretio*
nes fuas perficiant ; cum uvulae refoluUe glandtdae
tamen mucum excernant; cum refciffo nervo vagd
alterius lateris bronchia eius Idteris tamen mucum
fecernant; cum a convnlfionibus partium glandulae
aarum haud uberiorem laticis co]^ani producant
Quae quidem argumenta nil probailt, nifi- fenfili-
tatcm etiam poft ^fciiloo aut iniitmatos nervos per
aliquod t^pus ftiperftitem. Paralyfid etiam artuum
inferiorum neceffario enervare vires gpnitalium non
debet, quoniam fpermatici nervi tet pudendi, licet
e lumbalibus et fkcralibua oriantuir, nequaquam ta«>
men iidem fint ac cruralis et ifchiadicus. '^Quoti*
die obfervamus, in paralyfibus imperfectis fupereffe *
calorem, fenfumque cum fecretionibus : mimme
vero inde aliquis coUegerit^ fenfum haud a nervi$
pendere.

Nervorum imperium in fecretiones tot tamqud
ftrmis nititur atgumentis, ut certius nihil fere cj^-
eogitari pblKt. Quot enim quamque infignes htt*
ftlorum viciflitttdines in quavis fere febre nervofa*
in morbis fpafticis, Obfervantur, quae protinue- cef-
fant/ \kt nervorun^. actio pacata eft! Nonne vel te-
terrimus carcinomatia ichor a fola fuppreffa ac pl^na
^effumdata vi vitali et melancholica rigiditate ori- ^
tnx? Nouae pkraque remedia» quae acrimonianf

CAP. VL 30E gEeRJ^IONB. »St

homortun xnitigare et eorruptionem arcare* ditiuntiia-ft,
nervorum vim primitua muiant» incitant aut Ie<^;
dant? Cum nervi autem Galvjanifnmm optime con<*.
ducant, eorumq.ue, actionea iimillimae Galranicis £nt

(£• 38* 4^- 8^- ) • Galvanifmo etiam tribuendae funt
Ikumorum eae mutationee*

6alvani6ui intenfitas Teu yis conducend^ in ra«
doite inveriBii ad cbemilinum feu ad aquae feceJBbni)
cft (jj. 37* 5^-J^ ^^ patet, ubi impendio fortiua:
foscitantur vire6, fecretiones fupprimi. Ubi moxbl.
vis vei^ decr^fcil:, uberior€;s et magi^ indifferentes^^
(oleni; bum^res fecerni» •

( 1

S48* y

£lement4^ poUriax. puxa ntinquam fecernutltttr^'

tsva^ nuapiam aqi^a adlit pura : neqne tanta eft. ple«

tiimque huiue vel illius fofmae praepotenua ini

l^umoiibus , ut vel omnino acidi , vei akalini dicil

poJEnt: licet lib^rum aciduxn uuque in urina veb

(^lai adCit hominie i licet in < morbis et ab efa pc<H

coliarium ciborum fudor iiat manif efto acidjis^ aci-1

dufi etiam fuccufl galtricua^ .Vuilgared fani hominiat

bumor^a fecreti proni quidem funt ac vergunt veh

in hanc vel in illam formam» absque ulla .t^men(

polaritate abfoluta. Etenim tum in iis organi;^ pa^*

raxiiur, qiiae nervod e ganglii» accipiunt, tum inJ

rBJQa elaborantur $ nulla polaritate^ omfpicuis » Capil'^

laribus nempe (jj. »89*> at|.t| tela cellulari» Hinp

;

i6 CkP. Vr. Dt: SEfiRE^iO^tl/

ietianl irt hunlroriMd' vulgo elemefttorum polaritittt
liberoftim veftigium duhtaxAt ttde&l ceterae parti-
culae adeo miftae stc temperatae * (liitt/ ut ranitas
nullo modo laedatur. Fibrofa, qnae ih ^urculis
ftcedit, pars oxygene qtiidem fcatet* nervorum at*
bumen vero hydrogene ; bilis et-hydrogehe et car*
bonii^p; fed lAeft tanlen ipiis mtifcnlis -albunien»
qnod p^r fe itetum 6xygene continet (Jj". 49*)» ^"*
eft n^ervorum vblam^ntis Ikltem piars iitiro&; ineft
daimum biu acixium quoddam. {lint ahtilhefis feu
polaritas nuUa eft abrduta, cum» Davyo tefte, ipfa
'Elcalia fixa oxyda fint inffammabilia. (^ttfte omma-
nos cogunt, rationem quandam aut gradum pecu*^
Harem ftatuere» qiiibus elementa ac particulae hu*
i^ores conftituentes d fe ipfis difFerant. ($.24.1.)
^ ' Lieet organa- fecernenti^ plura nec uUos atti^
|aant nervos» nec polaritate quadam ftngulari con-
fpicua ftnt, guberhantur tamen a fenlllitate, fub
cuius dominio tenentur, ut quaelibet functio. (j(. g.
ro. 60.) Sphaera etiam fenftlitatis extenfa aut di-
latata, eius activitatis participantur : quemadmodum
tela cellularis, per f^ quidem infenftlis, poteft ta-
ihen, activitat^ aucta, doloribus vexari et infigni
:feofilitate. In plantis quidem nulla hervorum po-
ieftas; und^ fecret^o minUs perfecta eft, praevalen-
tibuf magis elementis polaribus, fiGut et ejctra cor-*
pus crganipum aqua pura in llmplicia fecedit> ope
Galvanifmi» eUmQUUL polaria«

CAP. VI. DE SECRETIONE. 17

Sed aliud eft et gravilHjnum n^rvofae acdonis in
fecretiones momentuni, quod a gangliid pendet» e
quibus nervi pattium oriuntufr. In iis panibus cum
refideat KOiVul(rBfj(T$s , ab ea mutata pendent pmniay
.quae de ralubritate ac noxa humorum fecretorum»

de animae impotentia in mutandis fecretionibus » de
peculiari cuiusyis organi actione in parando lingulari
humore dici poilunt (g. 88- 89. )• Itaque, licet fe-
cretio fit actio mere vegetativa , r^gitur tamen in cor-
pore animali a fenfu obfcuro toti corpdri circumfuso»
ut aequilibrium virium, feu naturae confentanea
ratio, eliminatis peregrinis particulis et adverfariis,
attractis amicis et falubribus, fervetur. Quod cum
agnofcerent Darwinus et Plamerus» ad inftinctum
quemdam> feu appetitum animalem confugerunt«
cuius ope amica attrahantur, repellantur adverfaria./
Si organa plurima corporis dynamice ita focia-»
ta funt, ut vel in antitheli coUocentur» vel in
(Tvvgfyficc functionum atque fabricae limilitudine ; pa«
tet indc, aliud organon ciere alius fecretionem poffe.
Id antithefi fieri nonnunquam, eflicitur ex iis, quae de
oxydatione fucci gaftrici ob viciniam liepis praecepi-^
mus ($» 125. 144. )• Sed Ji^oio/jtefoSv etiam av^sfyFio^
plurimum valet ad communicandas fimiles fecretio-* '
nes: membranae mucofae imperium per totam cor«
poria fuperficiem et interriarum cavearum facicm
valet, . unde fuccedentes fibi fecretiones in cute,

Van IL B ,

i8 CAP. VI. DE SEGRETIONE.

tdbo inteftinali et afpcira arteria exponendae funt.
Glandulis refertae partes ut fihiiles parant hiimoredy
ita actio earum fibi etiam fuccedere confuevit.

Hedeo ad Galvanirmum» cuius in expOnendis
lecretionum phaenbmenid hiira eft poteftas. Etenim
negari tiequil;, Cohtinuam humorum vicilHtudiuenly
quae in morbis^ etiam impendio magis augetur, di^
Verfam producere rationem humorum ad Galvanicam
potentiam. Sicut enim aqua fluida conductorem si-
ftit bipolarexn» atque in utriusque, poli^conflictu
utramque retihet polari^tatem , in duas quali s^onas
distracta^ quarum altera eft pol^tiva, negativa altera;
it^ limile quid in humoribus torporis humani con-
tingit» duhi ^qua maximam partem componuntur.
Ubi veto maxime expahditur aqua , ut fere gas con-
ftituat, unipolaris fit conductof atque altcram electri-
citatem impedit (g. 37.). Quod accidere nonhuh-
quam in valis praeprtmis capillaribus , ex iis efficitur,
quae de fpeciebus aeriformibus , quas vafa eadem
continere videntur, praecepimus (JJ. i890*

Denique exploratum habemus, Galvanifxnum
polos altefnare, cum ipfae polaritates eiusdem elfi-
caciae relationes lint, quae lignis •-}-' et — expo-
mintur (J. 30.), Alternant polos, fi, quae.claufa
erat catena, folvitur, aut dum fluida conducentia
maiorem acquirunt eHicaciam. Guiu^ fimile quid

CAP. VI. DE SECRETIONEs 19

taepiffime iu cdrpore aniiiiali eontiilgefe» efiidtUt
ex iis» quae de eelerrima fa^pe mutatione feopetio^
num obfervavimufl»

Itaque trahimur ffere ac togimur ad adfertio-
nem: primariam et gtaviflimam quidem Galvanifmi
animalis efEcaciam fecretione humotum Aatui^ ut#
quo magis illius leges nobis innptuerint, eo clario'
res etiam et apertiores nobis reddi fecr^tiones ne«
Ceffe fit* .

& tCT. it'

iJt, ^ABtilCA SECERNEN^rtJBI 0 ft 6 A K 6 H tj M

SPEGIATIlHi

0 I

Sub&ftere generalibus Galvanifmi^ titut pbt^ti-
tinimi» legibus nequimus, cum natura nos doCeat
fabricae peculiaris necelRtatem (g. 245.). Neque ii-
dem omnino humores. a quolibet organo {^atantuiCi
& qui in Imgulis organis fupprelR aut retenti funt^
fed limiles dunta^at, quod ixxanifefto e me^aftaiibus
lacteis elucet^ nunquam lac ipfum^ fed Ijmpham
coagulabilem 9 lacti licet limillimam^ contihentibii^^

Itaque in fabricdm organorum fecretioni dica<:
torimi inquir<^ntibus praecipue occurrunt, Valfij feo-
Tumque flexiones, divifiones, moles et foritiae^ In-
fignia autem fecretionum peculiariiim adminicula iil
jiis -guaerenda eife^ vel e mechanica patet contcna''

£ 2

» '

ao CAP. yi. DE SECRETIOm

platione, velodtatem proiectorum flixiddvum eo mft^
iorem eSe^ quo magis ad rectum anguhun caiiales
accedunt.

Quamvis «nim mechanice philofophari in do«
etrina de ^egibus ^'ivi corporis haud licitum fit (^*
55«);' adminicula tamen actionum quaerenda elle in
mechanicid molitionibus , dubitari nequit, cum cor^
pu8 nolfarum graviutis legibu^s et cohaerentiae pariter
obediat ac ali^ onmia^ Hinc non fine ratione Bel*
linius iam a plicis arteriarum infirmari yim cordis
ac deleri velocitatem fanguini^ perhibuit, licet cal-
culi eiua adfenfum noftrum haud ixiereantut. ffH&ifdL
nequaquam natura, cuius opera nuUa funt irrita,
flexa ferpentino modo vafa in rene» in partlbus ge-
fierationi infervientibus» in intefiinis creavit; recta
autem in liene, in pia membraila et membrana pi-
Cuitaria.

/ ' Anguli etiam, ad quoa arteriae dividuntur» haud

exigui funt momenti. Cur enim acutiifimo angnlo

^ Irrterias fpermaticas diapenfavit natura^ ren^ale^ fete

recto, intercoftalesetiantetcoronarias obtiifoQJ, 63.)-

In partibus pluribus fecementibils ftellulae in mo-
dum ramuli arteriarum difpergtmtur, quod de hepate
et glandulis fupra iam monitum eft (§. 137.)' Intym-
' pani membrana fere arbufculae formam ramufculi
ii referunt. Itaque eo lentius progredi humores, eo
tardius fecerm^ quo.magis plicata funt vafa ac flexa,
exploratumhabemus: continuo enim 6C iugiter ^rte-

CAP. VI. DE SECRETIONE. si

nae r«nale8~ rectiJfimae winam, fpermaticae antem
per longior^ intervalla genitnram recerniint; per *in«
tervalla etiam v^a intelHnalia, licet haec recta ten^
dantur, fimulac inteAina implentur.

Dein ad coniuncttones ramufculorum et anafio*
mofes refpiciendum eft. His enim motus humorum
et tardatur et aequabilis fit) aequabiH curfu pet
ramurculos iunctos difperfo. Heticulum vafculofum
confpicimus fcre ubique in Gapillaribtts (§. x6^ i87'%
idem reticulum cum f^ellulis arteriolarum in aGinit
faepatis et plerisqiie glandulis. 'MinuS' forte reticu*
latus apparet vafculorum plexus in proftata ac glau*
dtdxs ^acteijr^ fed ductuH eo magis funt compliaati« '
£a ramofa et reticukta vafeulorun^ capillarium in»
dole expandi fanguinem» procIJviorem fieri in fece&
fum particularum propiorum ; amilFo oxygene , quo4
ad parietes art&riarum deponitur, tendere in tiega-
dvam polai^itatem , fupra iam (jj. 169. 189*) uberiua-
monitum elt, Unde» quantum fit ,ic quam grave
fecretionum adnainiculum in hac ramorum distribU"*
tione et unione quaerendum, coUigitun

Neque negligenda eft* tunicarum, quibu$ atte*
riae fecementes muniunttir, confideraiio. Alibi iam
clarorum virolrum teflimonio didicimus, annulares
fibras mufculofae tunicae indrefcere tum robore tum
numero In minoribus ramufculis, in capillaribus vero
dubias effe, quandoqizid^fnhyaUna fere fit membranas

quae liftec ambeai (^. i€6. s87-> Fiimitatem eam

22 CAP. VI, DE SECMTI^NE.

maiotem arterianim , ■ ' quae ocgana aideunt recemen*
txa, a Wintringh^mio maxime ftabiUtam, hactenti^
iatvomathematici adhibuemnt ad fecretionem expo-^
nendam, ut vires adhaefionis augeri contenderentf
fit aequabiUtas pondmxm foUdi fiuidique increfcat:
quad falfnm efle praeceptum,. MuiTt^henbroelaus .prot
faarrit, advdrfa etia^ quotidiana obfervatione , quao
4acet, fluida tenuiffima eadem yi caRaUbus finxiis
^^dh^erere, qua tenaciqra. Squidem arterias n^inot
xessiaiore gftudere irritabiUt^te , eum.a^ corde haud
r^ganlur» i^m fopra ($: 167.) praecepi. Maior. au*
tem et at/rci/bcq^ro/vaforum eorum vis fecr<^tioiub.ttd
]iieUu6 praefidet» quam ^vm xectSL, . 4 porde pi^fo^
(auguiei eumdeiu ciuXupa, haberet^

r. . '

praeter vafa compages cellulofa ia^cenfum renit»
eui natura gravifiimamfecretionis.pQrteiot confifa f&^
In plantia, et iufimia animaUum ordinibus unica eft
mqUdo, qua humores varii parantur* In honaine
tantum abeft, ut fuper^ua ^t^. ut fuisuna potius.arte
diverfae e tela cellulaii (tructae.£nt partes, huip fun*
f;tiQni dicatae. Membranae enim..et.n4ucoi|ie et fe?
f^fae {fi. sfi.)» cryptae et glandulae variae. tuw cq
textju tum reticulo mirabiU vafculofq conAafae (unu

'lUas cuni primus Bichatus egregi^ diftinxerit,
^iscrimen functionunl fiatuere fategit» .ut e^dhalatio^
ncn» menatewaymqj, ;mucoXar4:Lm lo^i^., 4lienw\. «Jfe •

. CAR VI. DE SECRETIONE. 23

leoretione perhibeirft. Hlam e([e fimp^cilEmam» ab^-.

que capillariuiii vafculorum adipinicjalQ ; l^uxaoreif.

exhalatos redire iterum in fanguiiiis maflaxn ; contra-

xium autem contingere in C^retis» quos eliminari e

Gorpore, .paxgri . eti^m intermedii& yafis. capiUaribus.

SeruDE^^ fynoviam, adipem» meflullam exhal^ri,;, &-*

cerni ai^te^i faliyam» proftatae U^uorems femquA

bilei^. atque urifi^.. £am vera ppiiiiouei^ plauiih)u9,.

digasofk haud iudiccj,^ Qiaxin^e ciirn ipfe.Iibi non con^

l^U Alio eiunqi. Ip^o. (^Ug. Jnat. X. 2, ^QSj) ^^^^f^X»^

exhalantia vafa eile prolem vaforum .capiU^riuijA» ^^f.

ius ijatenrenttt ii\ arteri43>» huxiaiores ^bi fiihv^in^an-

teSjp,'procedanjt. Peiu^bi eti^ contra^icijt, 6 exha^

latos^ humores redire:i^rum in circiAtum» fudorem,

autexn et pQrCpir4)ileni.puhxionum.bumprem, mani<

(eftp membraQis mi^c^oAft. feqretps» excerniendos elTo

confendit (i£. ^99^). Neque.etiam faliva aut biliai

aat fen^Len iis humorib^s adi^umera^ polfunt», qui

dun^at excretioni deftin^ti elfent. Ideoque omnis^

oqtqi^Q exhalat^^ve^^mper membranas tenuiffijmsi^

leocetionis fpeigte^, eft^ ' .

r
*

Sed opi^ulati|idr .febxica cellulaf«!^f J^t lantius xbo^
dei)atiusque . hu^ip»^ j[^c^c(ant. . Qiyptae ; conftituun-i
tnr^ feu mupifer^e f^^eolae» ^g^ae yeficularuni for-r
^nam; htabent^ rflip^Io-, obvallataei vjafcjalof^» quo4
adyekithumQres.fe^^meados. Alia yalcula fecernen.^
^a ftupata .^ela €e||lul9«i cincta et.in^rt^^ta acinulQt

(

24 CAP. VI. DE SECRETIONE.

eonftitu^nt , in quibus proceffua 14 eontingunt , fi>
cretionem efficientea, .

255.

lam vero inqufarenduin eft» quonam modo ter«
minentur arteriae^ quanam ratione in ductulo» abe«
ant ant ab iia^ Ceparatae fint , quaenam fit niembra*
narum textum cellularem formantium peculiaris fa«
brica f Quae diiHcillima quaeftio ita folvenda eft»
ut nufpiam a. veritate» quam anatomica inveftigatxa
j^r^exit) rccedamus.

Et ptincip?0 quidem km fupra- (J. x64- 2os.>
]^robabiUua iudicavimu^, arteriarum ultimos '^fines
ih hulla alia abire vafa» quam 'ih venofa, feu potius
in intermedia vafcula capillaria^ quae cdntinuo ac
Baud int,errupto tractu in maiora diiscedant vaf4* Ita*
que claufum eile et ih ambitu corporis et in ipfii
|ideo pulmonibus vaforum f^pfteina credibile eft, li«
cet plur4 contraria elle videantut, Solent enim»
qui connexa efie intev fe et apta vafa capillaria cum
ductuUa exeretoriis ftatuunt, ad iniectione8 provo^
care, quae ef^uyfchio et aliis pleri^que artificibus
ahatomid» celferint 'ex arterioUa in ductulos excre-
toriba^ . Dein teftea adfumunt proAifiones fanguinid
e ductibus exeretoriis , ftne uRa^ lac^eratibnia fpede
contingent^f cttm^ et ipfa ladsratio» fi accidilfety^po^
tiua latera vafeulorum dirupilTeti ut in parenchyma
faoguia effufus efiet« ^qttom finea ultimok diaceq^lUfet

CAP. VI. DE S^CRETrtONE; «5

Benique lol; Exaperiizs Berdti fatetUt , fibi ^ftmt'
aliquando eSe, quod transituni ipfum-'ttrteriolarmn m
ductus excretorios obfervavcrit,

£n tria argumenta pro continuitate vafbrum ee
ductuum» quorum primum arte iniectionum, alte-
Tum pathologica conditione, tertium vero osW^/cp
nititur ! £t ultimum quidem , per k fatis infirmum»
corruit, cum Bertinus nihil dicat^ nifi fibi t;^iii
^e obfervave tr^nsitum vafculorum fanguiferorum
in ductus utophoros» cumi renes disfecaret. (Mhm
de P ae^ de Paris, i744« 980 Quibus verbis patet^'
ipfiun BM difiidere Atque, quae fibi vifa fint^ noir
audere pro exploratis vendere, ' ;

Iniectiofies autem nec in omnibus orgahis fe»

cretioni dicatis ita cedunty Hec bmnis omnino maf-

fa abit in ductus. Nunquam eiiim ocuIavilGniVid

iBe LeeuwenhoeWus vidit arteriolas ih alinm du^

ctam continuare , praeter venulas, Ih teftibus , pan»

ereate , glandulis falivalibus lacrimalibusque nec

Huyfcbio , ncc Cowpero , nec Alex. Mbnroo nec ipll

Halleto contigit, ductus excretorios per afteriblai

implere, licet in hepate et renibus fine negotio ferd

his viris cfeflerjt iniectio. Mafcagnius , dexterrimu^

fet doctillimus vir, haec ita componere ftudet, ut

eas* fluidi iniecti duntaxat pai^ticulas ; transire in ca*

flales excretorios contendat, quae, ob tenuitatem»

membranas transfudare potuerint, craffiores vero

foJummodo; ubi lacerationes contigerint. Oluteil

. » *

cinQaVsCri (tint^m 9 4^o(|lo cqIoi^, Temanente. igi-<
^jiU: .qinnabari ifx raCcuUs fanguiferia^ in «duc^u^ eic^
cretorios et vafa penri/Oal>at lymphatica»; In renibu$/
ftali modo ini^qipis; .4tQH$ Holert^r disfectis cellulas in*
adumer^a Mafc^gmfis vi^ii^ tubulis finiti|nas, glutine
^ci^ere repletasy yafcijLl^ vero contortupUoata et in^*.
j^at^ rubro cojpre m^flaeinieQtae inf^gnia. Eax|i%
ik€m let^fabricAm ^n^mafm ^^fpexit. in bepate^ pan^.
ef^sd^9 glandulis falivalibus et mammis, a^iec arierxo-».
)9£:^ulnionum> in veiiculaa, eiua, vifc.eris, l^rminaris
Xrd,.t^bereuUi fomai^e in veliculas eas proxninula vi«
'tjiiu. Iniectam n^^Dfamjf. colore depo&to» tratnsfudarQ
In eas cellulas ut et in. .duptus omAes^ excretorio^
IFallicur SLUtem^idym^ eas cellulas ver^ ^aturales ha-
l)<et:^ «jil funt nifi dilatata vafcula. FaUi^r, dum.
cr^e^t . coloris amiiHoi^em in iniecta nxalTa fempei!
oriri. ei transfudi^tione. ' Abrabamua. Kaauw Boerba^
yiusr iamdiu vidit malfam iuiectam in v^a. mnima«
Ijonnili depolito pigmdnto , . penetrare. .
; f ^ec in renibus,*ubi aliis prolpere fuccelEt, po-»
%}3ajt Mafcagnius absque dilaceratione vaforum maflam
^Oratam in dnctUsprotrudere; unde, & quanda
jd aliis. celferity femper rupta fuiife a yi iniectioni^
y^fa, perhihet. Cui quidem opinioiii et Florianu^
C^Idani et Petrus Lupi obiiciunt, .fe nefcire» cu^
Cefnper violenta ^pul^o fines vafcirfprum rumpat^
cuT. ndn'potiu,s lateta» ut iu cellulofam finitimam
fel^voi exfudet..

CAP. VI. DE SECRETrONE^ «7

. Si fangui&, quodfaepiiE^e fit) fper ducteos ex^
fudat^ ftatuni eum ixxorbofam d 'fbhito ! fanguine
ant acri, imt raptis iterum. va^s , declacat Mbrga^
gnius; qttamvis meitfirui fanguinis lileftillatio <pe» in*
tervalla, nec f^^utum fanguinem, Inecftatum mbr*
'bofom indicat.^ ^i*-^ ^ • * y/ r^r.r: :t

Praemifiis i^ontranarum, piirtitnii argumratig^
fobiicienda fuixt, .quaeverp proxim«i ridentur.» <^i^
xum graviffimum quidem eft ac princeps »' tiosr haud
deliere, quaernatura.multipUci madofinxit, ad eam«
dem ixormam ' reducere. In pleifisqufe ehini org^fiia
fecTCtorii» "pmnino claufum effe - vaforum > fy&cnai^,
mxsiime in p«UiRoni^u«»;glandulis,' tefirlms ipluqu^^
xeiribus ac h^pate; <$ertum eft. ao explotatum. Ttanfit
ire tamen fanguis, iups. limites poteA^ Acut id. qdo'^
tidie fere in^ -v^afia^.fit .capiBaribus^ ubi modo Tubfflf
fanguis, iam rerum adeft ($^ i89»)- QUalet &lit
atttcm ii limite«[ „ membirauulia ccuiftituantur 4ii
malfa iut^r. flu;idai)i. ^t. folidam media*, pi;ofecto .lioa
latet: nequ^. altud Quid coniecitura pxobabHi (cum
MuU vel ani^it^iEn^i noa d^fi<^istn.t ) adfequi palTu^
mus» quam:.i9 .pteirisque prganir Qmnino praeteuY
fam eS<d mexnbranulam ad cellulofum textum petti'«
nentem» in aU** Y^fOki jp- g» i]CL vXero ac vagina^
malf^ni^rq^and^in, flcilUiiie p6netrandam, l

Si parietes . effe ' continuo^ vafi[^rum vel mljiit
^QFum dede?iniuj8|,5i ; ^ai^isCu^Ar^. ^articwla» ieceffui

sa CAP. VI. DE SECRBTIOi;^:.

proiu» per eo^ pariete», largiamur: unde membra»

nula^ vafcularum 9 ut eas, quae cellulas textus cel*

hdaris^ limitant, perviaa elTe» concedendum eft,

Cogit noa . ad . eam adferdonem totiua Tegetabilis

' fabricae confideratio. Si quis enim' rel muCQum

frondQfum, vel lungermauniam vel Confervam-ma^

rinam^ diutiffime ficcatas,. irrigaverit, non multo

poft quafi revivifcunt ac priftinuln vigorem recupe*

t&re videntur. Nullx a*item fupt vel epidetmidia

¥el membrannlarum» quibus tela eelhalaras diflittgui-«

mr y peri vifui cpnfpicui » fed imbibunt hae plantao

aquam modo plane invifibili« Dein et in aliis plautia

et in zoophytis- tela ceUularis per ' omnem omfiino

organifmum dominans»- nusquani oltioliB atit poria

fttb"{bnfu« cadentibus pervta eft» licet Mirbelius

vn^er perfuadere et fibi ettaliis aufu^ foisrit, ponrod

tefe cdnfpk^uos^t patulos in pariet3bu6 cellularuint

fdeiE^ 'Nem6> praeter eum, eosdem difpicere po-

tuit^ . Nequ^ tamen lea mitius in ;tela cellukvi fe«.

coretibne» ^ ' xQottts •bumorum f ecr^rum oontinui

w^nrit;, 'fit ipfe fpiiBor* latexlactectsf iri 'Cichow

r^eeis folo contactu' epidetmidia^ta agittttur; ut ex*

fiaet. •• - ) '■ - ' ^: . .

. ' ' At in contentioriem vtnlt 'p^nria indoles mom«

branarum» quales in vivo cbrpoie Cff^as-^SRitigi^re

videmus aut vafa obvolvere. Mafcagnius quidem»

poiroruiii acerrimus propugnator et acutilEmus» per

paxietes iS^afoxum ;glttt^n fine colore traiecit/aqnam

CAP. Vr. DB SECRETIONE. ^9

Galidam per vefi.cam> ventnculum et inteftina vi](
mortui animalis; ac in iplb vivente corpore trunci
arteriofi parietes , duobus locis laqueo int<irccpti| ^
tantam himioris natnralis copiapGL tramf|idare vidit»
\it vata inde flaccefcerent. Modica autem vi adhi'«
biia, ne violentev dilaccrati parietea dicipQlIent» fibi
idcontigille teftatur* . '

Nec unas hoc Marcagniua obfervavit: ipfecnim
lam Hunterus. transfudantem vidit per parietes ; .vat«
forum namralem humorem^ ipfamque bilem'per
ve&cae membranas* HegeiBt quidemiam ante.quin*
que;liifira Hawfonins , membrania ferofis* et celluUi
ipfis tamen hjdi^^^picum laticem din: retineri, iu.
nec e pericardib nec e peritoneo . diq^Iicato tratist
[udet: regeffity inutilem, li pori ii ftatuantur, efle
organorum tantopere artificiofam fabricam, irritam
euam videri virium neceflariam rationem» quae
tamen fumma lit ac gravif&ma ad fec)retiones et
prodacendas tt mutandas: denique, in mortuo cor«>
pore quidem transfudare humores, qui a .>4vis
membranis pertinaciter contine^ntur. £as obiectio-
nes repetierunt Caldanius et Lupus contra Mafca*
gnii theoriaxn^ additis etiam aliis argumentis: fiqui-
dem nec -fub antlia pneumatica a^em per veficae
membranas penetrare ; nec mercurium unquam trans-
K^ varorum parietes: nec cogitari polle maiores in
^imis vafis poros laterales» cum ofcula tamen
ob minimum ambitum humores fugiant: denique

50 C\P. VL DE SECRETIONE.

fi poris fecretio abfolvatur» eosdem paidter abrdfb»
tioni ac exbalatiom infervire, quod abfonum decla^
Taiit ; oblivioni tradita vegeiiabilium b.ecojiomia)
ubi iidem omnino' pori utramque functionem pro-
movient* oblivioni «itiam tradita ipfaLupi adfertione,^
te fubtiliorem kumorem Tafb iniectum per tunitas
exfudatom vidiJTe.

. IL^t verb obiedtioned Haud dilRculter removendaa
fiint. Namque quod nec ' hydropicUs Utex e peri-
cardio, nec fangiiis per dilatatos aneur)rfmatifi aut
varicis . parietes transfijidet , id fine dubio e fpiife-
fcentibus iis tunids propter appefitam partem fibro-
(am exponendum m2l In antUa pneumatica ve&-
cam aeri contento perviam nou elfe Mafcagnii opi-
nionem haud infirmat: namqiie nufpiam contendit,
toti fanguini petvios effe parietes, fed particulis
duntaxat fecretis. Nec tangit Mafcagnii theoriam,
quod alio^uin irritae , elfent molijiones naturae in
conftruendis brganoruiti fabricis : etenim certum
habi^mus et exploratum^ haud poris fecretionera ip-
fam abfolvi, fed Galvanico - vitali procelfu , cuiiis
maximum habemus adminiculum machinationem
partium ac fabricam vaforum^ quique trans mem-
branas contingit«

Epidermidis potos poifet aliquis huc tralx.ere,
Ut perviam eam efle ubique et undique contendat.
Neque tamen ii po^i , quos guttulis fudoris aut ^er-
fpirabilis humoris irrigu^s videmus, tales ft^n^ '

CAP. VI. DE SEGREtlONE. 5«.

^uales Mafcagnius £bi'finxit, guales et nos adeflb
credijnus. Siquidem ab oculo haud armato con**
fpecti fuperare inole ipFa vafa.necelTe cft: unde. fa*
tius eSe ducimt^s» eos habere ductulorum oftiolai
excretoriorum» Et velica urinaria, quae aeri qjUi*
dem refiftit, aquam tamen ab utraque parte trans^
Tudare fmit, unde faltem poft mortem aquae perviot
dt pari^tes veficae credibile cft.

, Arteriolae minima6 licet continiois parietibua itk
tenulas abeant, funt tamen, ma:xime in inteftinia
et utero et vagina , oftiola feartim ; non patiila' vul-
go, fed maffa fluido^folidefcertte/ flDccultjfa dau-
fa, quam in villis membran^e mticorae tratis)xLdat
liumor temxis mUcoJTus, penettare autem poteft ipffe
languis: id quod e Ruyfchii et Lieberkuhnii iniectiof^
uibus luculentet patet. Hic igitur eft fons men-
Ibruae fanguinis profufionis aliorumdue ex aliis pat'-
tibus Iknguinis curfuum, quos nec femper.e dila-
ceratis vafis nec ubique e foluto fanguine aut cpr-
^iipto cxponere polfumus»

■ 655.

MembraAa& cotporis vivi et cellularum parietei^
(ermeabiles elfe largiti fumus, gfcnerali fancito priae-»
^to, tqvLOd vafculofum fyftema finibus clkufant
^^ patulum Vero fiat» ti qtiando mallk intettn^dik
ofcula pccludens ab humDre inquilinp penetratuf.

' /

^% CAP, VL DE SECRETIONE.

tn folvenda autem quaertionei Num fecretip

. D^nsrudatis per eas membranas particulis fanguinis

fiat? refutartdi ii funt, <jui pororum ope, peculia*

ris figurae, humorum particulas fingulares discetni

atque eliminari Itatuerunt. Cuius fcliolae a^teligna-

n^us Carte£iu5 organa fecretoria cum cribris» alii cum

colis compararunt^ in eo lapfi» quod ad vitalium

-virium , in quibus tamen fumma eft , rationem haud

refpexerint; quod arbitrio fuo adfumferint particu-

larum figui:am quamdam » quae probanda non efi;

flUod diiFerentiam fecretionum in variis vitae aeta-

tibns neglexerint; quod fpreverint discrimen moli-

tionis partium mirabilis et vaforum distributionis;

qiiod denique fblliculos adfumferint i^t hnmorum

conceptacula 9 quibt^s fuperfedemus, cum anatx>mica

^squiiitio nihil eorum monftret. Itaque» tum arbi^

trium pptius et inuginatio hanppepererit hypothe^

lin> cum praefertim vis vitalis efficacia fumma in

fecretionibus ei. repugnet, deferenda eft et alia fta*

tuenda. ^

Haecautem> tui nos favemu^» opinio adfumit
quideih, tanquam adminicula, compagem organo*
tum ac fabricam fingularem, vaformn numerum»
diatributionem^ plicas etangiilos, fummamv^ro to-
tius functionis efle ftatuit in procelFu Galvanico - vi-
tali, ^uD^ fub fphaera feniilitatis conftituto ^ eliciun-»
tur particulae elementis polatibus q^idem praegnan-
tes^ nequaquam tamen pura ea ac fimpliqia habeiites*

Hunc

CAP. VI. DE SECRETIONE. .35

Hunc proceifum ^ nervis primitus conductum, trans^
filire membranas, , lit electricitas tegraen lagenae
Rleiftianae, atque polaritates evocare, abfque niate-
riali transitu , abfque pororum manifefto hiatu, vero
proximum nabis videtur (^. 33. 79. 87. Ci80-

Quod ut clarius fiat ac probabilius, addenda
iiint, quae de organorum fecretoriorum Intima.fa-
brica ulterius comperimus. Extremis autem peni-
cillis, ftellulis radiatis et plexibus arteriarum*(g. 251.)
oppofiti funt ductus , haud ab arteiiis orti , -nec ex
ipfis continui , fed fimiili forma penicillata aut ftel-
Uta plicatave confpicui in renibus, teftibus, glan-
dulis falivalibus. Confluunt ii ramufculi in truu-
ciilos, ex ipfis oriundos: oppofiti funt uUimis arte-
riolaram ramufculis , ut electricae arbufculae in
placenta refinae. Ductuli ii funt iirmioribus mem-
branis muniti quam ipfae arteriolae, ne facile
boiuores trahsfudent, utque attractio augeatur.

Sorbent ergo et attrahunt ductulorum ultimi
ramufculi , quidquid proceflu Galvanico in extremis
arteriolis paratur: oppofita eorum polaritate ayterio-
fae omnie humorum fecelTus «perpetratur. Galvanici
vero proceffus cum celerrime propagentuf , nuUo
{Kramque tempcris dispendib, rapidifHma fecretio-
nnift ab alia iti'^ aliam p^irtein xnigratio patet.

Pars IL C

54 CAP. VL DE SECRETCON?.

8xcT. iir*

HS TASIs' LYJttPBATICia»

856.

Sicut ii ductuli, ita et vafa lymphatica magnam
liabent partem in toto hoc munere, cum fupezfluo8
humores et ipfas folidas particulas folutas recipiant
totique fanguinis mallae advehant. Itaque eorum et
fabrica et distributio et ipfa functio uberius expo-
jiendae funt. Licet enim iam, cum de vafis chyli-
feris fermo elTet (§. i470> abforbentis fyftematis fa-
brica^i et oeconomiam • partim perftrinximus » hic
tamen, quatenus ad nutritionis et fecretionis officium
pertinet, ftudidfior pofcitur defcriptio.

Vafa dicuntur lymphatica, quae tenuilEma at-
que p^IIucJda, valvulis interfiincta, ut pleruxnquc
nodulofa appareant, venas plerarumque corporis
partium comitantur, glandulisque fui generis per-
reptatis in truncos confluunt duos inter f^bclavias
venas et iugulares. Exceptis oculi internis partibus
et placenta infantili et medulla fpinali, ubi nondum
diftincte monftrata funt, reliquae omnes partes haec
vafa habent, vel fuperficiem legentia, vel vero inter-
naiu compagem, interftitia mufculorum.

Licet more venarum humores fugant atque e
ramis revehant in truncos, intereft tamen inter ea
et vehas , quod hae maioribus continuo coeant trun<
cis, vafa lymphatica vero idem fere lumen fervent.

CAP. VI. DE SECRETIONE. 35

numcro et multiplici rericulata distriburiope volu-
tninis defectum refarcienribus. Cum arboris forma
abfit ab his vafis, eo iain oftendunt indilFerentiain
et defectum polaritaris.

Maxime varium cft eorum vaforum lumen, nun-
(pam tamen per vitam ea capacitate gaudent, quam
iniecta accipiunt: faepe ramufculi quidam turgidi
fant, aliis coUapfw: paulo turgidiora folent eiTe pro-
fandiora, tenuiora quae fuperficiem legunt: tenuif-
fima fere quae ex arachnoidea oriuntur: turgidiora
quae a teftibus et mammis nafcuntur, quam quae
cx artubus.

Duplici cincta funt mcmbrana* utraque pellu-
cida , tenuiifima , licet firma , non fine negotia rum-
penda, non fibrofa: interna tamen in ductu thora-
cica fubmufculofa , qualem Schregerus invenit
{fragm. anaU p^ g — 12.). Licet defit ea mufcu-
laris ftructura in ramufculis , irritabilis tamen vafo-
nuu natura efficitur e contracrione vivida p6ft fii.
mulos vel mechanicos vel chemicos* e funcrione
m iunioribus corporibus ^xcitata, vividiore eriam
in cholerici5 ac fanguin.eis, quam in melancholicis
et phlegmaricis , matutino tempore efficaciore quam
per fomnum. Magnopere incitatur vis eorum vafo-
^ in mcirbis, maxime a fttppurarione et oiHum
»tfectibus. Nervos tamen|nullos accipiunt, quamvis
fimctio eorum, ut aliae omnes, fub fenfilitaris fpha^.
^ tencatur.

C Q

36' CAP; VI. DE SECRETIONE.

«57-
Ouomodo, autem vel a fuperficle vel, e texta

cellulofo oriantur , haud extra dubitationis al^am.

pofitum eft. Ofcillis omnlno hiare tum in intelHna

tum in cutis fiiperficiem , et Cruikf hankii et alio-

rum eft fententia, fupra (g. 132. i470 iam a nobi»

ventilata. Alii, nitentes Meckelii avi praeprimia

iniectionibus , exiftimarunt^ in organis faltem fecre-

tioni dicatis, arteriolas minimas continuo tractu in

ea vafa ^bir^. Quam quid^m opinionem nemo

tot tamque validis refutavit argum^ntis quam Mafca-

gnius. Eodem moda femet ad arteriolas fecernentes

habent ac ductu^ excretorii ($. 255.). Ofcilla^eo-

rum datiTa funt animali fubftantia , inter folidapi

ct fluidam naturam iiitermedia, quam penetrare

humores fecretos et in vafa ea recipiendos modo

Galvanico - chemico , probabile eft. Tinguntui' enim

vafa iniecta mafla aut fanguine irruente tum demuin,

cum violenter propellitur maffa iniecta, -five dum

fanguis in parenchyma -eftunditur.

Prima eorum actio conferenda eft cum fuctio-

ne capillarium v-aforum, praefertim qudd poft mor-

tem forbere etia^i pergunt. Sed caveas, progreffum

ipfum lymphae huic Unicae caiiffae tribuas. Praeter

enim irritabilitatem , eo maiorem , quo l0nen magis

increfcit, opitulantur huic functioni valvulae, quae

e duplicata interna membranai parabolica aut femi-*

lunari, ut dimidium fere lumen occludatuti originem

CAP. VL DE SECRETIONE. 37

jlncunt. Convexa facie fpectant truncos» concava
fiiies vaforum: nusquam pauciores aut plures binis
oppo&tis funt, praeterquam :quod in diviiionibud
faepe unica animadvertatur. C.Qpioiiores in artubus,
pauciores funt in vifceribus, praefertim hopate:
nuspiam penitus defunt., Manifefto regrelTum hu-
mpris contenti e truncis ad ramos impediunt, unde
iumen in nodulos dilatatur. £t fatis qu^dem cele-
riter is humorum adfcenfus fit,. ut intra fcripulum
horae fecundum quatuor poUices em^tiri vifus &t»

In decurftt ad truncos vafa lymphatica glandu-
lis adfiduo intercipiuntur, nunquam fere recta in
eosdem abeunt. Quod licet Hewfonius adfirmaverit,
Mafcagniiis^ tamen, Cruikfhankius et Soemmerin*
gius, fummae auctoritatis viri, conltantiffilhum eSe
eum ^per glandulas trapsitum, probamnt, exceptis
amphibiis et pifcibus , qui iis carent. Rariores funt
glandulae in artubus, copiofiores in vifceribus; in
illis fiexus occupant. Dura funt corpufcula, car^
nei coloris, lividi tamen aut nigri in bronchiisa a
chylo albefcunt, a bile flavefcunt. Cellulofa tela
cinctae funt, vafis fanguiferis plurimis. pertextae,
pulpa refevtae gangiiorum adfimili, aut cellulas in-
tus habent aut vafculoMrum fanguiferorum et abfor-
bentium mirabile reiiculum^ quod nonnunquam to-
tam eorum cotnpagem eJSicit» ^ut oculo armato ad-

38 CAP. VI. DE SECRETIONE.

ducendum et efFerentium varculorum iTmphaticorum
diecrimen occurraL

Legem » quam ratio adducentium et efferentiiim
ramufculorum ferraty nondum intelligimus* Inter«»
dum enim viceni ramufcali intrant glandulaiUf exeunt
pauciliimi: nonnunquam pauciores intrantf copio-
Aores emergunt. Subinde tenuiorea funt ramufculi
intranteSf turgidiores emergentes. Lympha ^ etianif
qua exit e glanduliSf fpilEor elTe confuefcit ea, quae
intrat glandulas.

Nervos accipiunt glandulae, qui vero in Tub-
ftantiam earum nequaquam difperguntur, fed io
ttrteriarum tunicas' probabiliter abeunt. <

259.
Quomodd confluant vafa omnia abforbentia in
ductum thbracicuxny quomodo is in* angulum inter
venam iugularem fubclaviamque eftundaturf fupra
(J. 147. 148.) expofuimus. Neque uUum.certe
oftendi poteft vas eius generis» quod alibif praeter
eum canalem communem, venas adiret. Contrarium
quidem Monrous et Humpagius evincere ftuduerunt
« transitu rubiae pigmenti in ofla, ligato in beftiis
ductu thoracico. Sed perfuadere nobis nihil ea ex-
perimenta polTuntf cum omnis omnino • truncus va-
forum eorum, utpotfe duplex et varius in variis
beftiis» intercipi non j^IHtf neque a violenta et
crudeli ea animalium tractatiQue quidquam fequatur.

CAP. Vr. DE SEGRETIONE. , 39

Advehant antem Janguini Ijrmpham aliosqne
hnmored £mili plane modo quam venae fanguinem:
qaad tiim e valTulavam fbrma, tum e fubligatione, tum
etiam e tumefcentibus vafis ab extremitate ad trun-
C08 usque, ubi pla^ adficitur pan^ elucet. Sunt
autem plura in hoc munere dilucidanda.

£t primum' quidem: Unica fint humorum cu-
insvis generis revehendorum organa» an venis etiam
quaedam pars tribuenda ? Venas autem et lympham
et alios humores revehere cum Meckelio avo Wal-
terus Berolinenfis perhibuit. Mafcagnina vero docuit
ruptas fuiife partes» ubi malTa ductibus excretoriia
iniecta in venas penetraverit. Nuper etiam aliquia
ex pure poft mortem in vepis invento efficere au-
fus eft , praeter fanguinem et alios htmiores a venis
recipi. Quod quam erroneum lit, vel inde patet,
quod de continuo nexu venarum ultimarum et ar**
teriarum per)iibuimus« NuUus enim alius venula*
ram ortus praeter vafcula capillaria eft, ex arte^
rioHs minimis oriunda. Dein et fanguis, immunis ab
omni labe, nunquam inventus eft, quoad fanitaa
iDaefa eft, humoribus aliis inquinatus ($v 54^ 161. )*^

Alia autem quaeftio fupereft folvenda, ,de ae«
qnabilitate himdoris abforbti» cum tamen maxime
varia infe recipiant haec vafa* Praetex ferum enim
«tljrmpham» etiam mucum» pus» fubftantiam, qua^
cartilaginea et oifa et telam cellular^m ^dipofamque
componit» «vehunt, Quod quomodo fiati quanam

4o CAP. VI. DE SECRETIONE.

ratione ea omnia in unifosmem eamdemque liqui*
dam formam abeant , iAquirendum eft. >

Habent autem humores ii omnes communia ele-
menta, Cum ex eodem fonte, fanguine nimirum,
nafcantur. Abfolute oppolita fibi nulla funt eleoien-
ta, fed rclativa tantum gaudent polaritate^ quod
praeprimis Da\yus nuperrime de acido et alcali pro-
foavit (j). 4^.). Unde augmentum et decrementum
eorumdem elementorunumerito accufatur» & humo*
res in fe invicem transeunt» quod de chyli tran^itu
in fanguinem, de gelatinae in albumen, et albuxni-
nis in partem fibrofam iam docuimus ($• 49*)* Aliis
locis etiam puris adfinitas et muci exponenda elL
Sic ollea materies e gelatiha et calce potiiIi»ium
iDhosphorica componitur» glandularum eihcacia ite*
rum !n lympham coagulabilem n^utanda* Sic adeps,
hydrogene abuhdaus, in lympham, i&c pats fibrola
mufculorum, oxygene if(:aturiens » in eamdem, de*
polito lioc vel illo elemento aut diminuta potius
ratione» transformatur. TaU modb integritas fan-
guinis contipuo ervatur ($. 540' ^t noimifi raxiilune
et fummo periculo contamihetur.

S^d et alia eft abforbentium vaforum efficacia:
videntur enim eligere quidquid falubre eft» aat in
naturam anihialem mutari. poteft* . £tenim Ab.ei^e-
thio contigir, eam oxygenis atmofphaeEici electio-
nem obfervare» quod prae aHis aeris elemeixtis VAfa
Ifmphatica ahforberent. Id £ne dubio KfiiVC6^Biff^(»g

CAP. VI. DE SECRETION^. 4i

officiiuii eftf quae maxime haec vafa regit atque
gubemat.

QnoA fi in aliqua parte bumores alieni aut cor*
rupd funt, irritantur iis quidem vafa lymphatica'
atque eosdem lorbtos Vehunt ad proyimas glandu-
las. Harum autem KOtvul^BfKnff excitata particuli»
extrabit 9 qu^e .u}lo modo inifanguinia maiTamy il«
laefa fanitate, abire poiFunt» reliquae vel per ductud
excretorios 'eiiciuntury vel iimilis in aliis fociatia
organis fecrctio producitu». Qui faltus fecretionum,
absque Galvai^ilmi actionp in diftanst :exponi ne-
quit (J. 52,)- > - ' .

DE P ER8PIRA.T;(0Nj£:.CUTAN£A,

A, Cutis confideratio*

s6o.
Pleraeque fecretiones cum aliis functionibus eo
arctifimo nexu iunctae funt» ut ab his feorfim
tradi nequeant. Cutis vero perfpiratio continua in
gTaviiRmis' eft corporis oiHciis.» quibus integritas eiua
et aequabilitas virium fervatur; quibus e^am, fi
latius rumatttr» alterna corpqrum animalium in fe
invican.^£cacia promovetur. Quodvis enim vivum
<^orpa8» oniverii organilmi viribus paiticipatum at«>
que redprocis impul&bus infigne (jj. 3.), fphaeram
fonuat activitatis ($. 16.) > in qua proeeilus Galva*

4« CAP. VI. DE SECRETIONB.

nico-Vitali^ doteiaatur, eliminatis iis ommbtis, quae
mixtioni fervandae oibelTe, attractis, quae' peculia-
rem fervare mixtionem polTent (J. 38« 5** 54-)- Hinc
plantarum atmofphaera minus eilicasi: quam anima-
lium, in quibus potentiffima eft humana, quac;
Galvanifmi particeps, etiam in remota corpoia agity
maxime dum, per magnetifmum animalem,) xanvsA
vBvttns excitata cft (jj. 69.). ^ *

Orgam vero huic inftgni et graviiKmo muneri
dicati confideratio praemittenda eft. Cutim voca-
mua omne id indumentum, quod extemam corpo-
ris faciem veftit, in intemas etiam caveas conti-
nuatun^, licet H)i deftitutum peculiari At tegmine.
£ft id indumentum fere tenerrimum homini inter
alia animalia , defectu praefertim panniculi camoii)
qui in beftiis quadrupedibus fubeft. £t in ipfo hu-
maxio genere varii funt huius tenetitatis modi : fe-
minarum enim cultiorum, Aethiopum etTurcanun,
cutis delicatior eft et molUor^ quam borealitim
populoram. Per ipfum etiam corporis ambitum varii
funt mqdi: quae enim tenerrima eft inpenis glande,
labroram lin^bo, et intema femoram facie^ durilH-
tna elfe folet in planta pedumj in volis manuuniy
maximfe* in operariis*

5ut)rema huius indumenti pars efi epidemds,
epithelititn ia labris dicta» quam nomiulH anorgani''

CAP. IV. DE SECRETIONE. 43

omtiabueTnnt, cum neque vafis nntriri neqne ner.
vis pertexi videatur. Kequaqu&m vero ab organirmo
totius corporid femovendam effe hanc partem effici*
tur tum ex incremento ac reftitutioiie amiffae, tum
etiam ex eO) quod fenfu et morbis aliarum partium
partidpatur.

Cum fnbiacente cute intime nectitur ope pro-
cclTuum, qui villorum fpecie intemam faciem hirfu-
Um reddiint. Sunt autem ductuli excretorii e fub-
ftrata cute vafculpfa humores et fpecies aeriformes
diminantes. Eorum ductuum ofcilla hiantia poros
cutaneo3 con^tuunt , in fudore praeprimis confpi*
cuos; ubi detracta eft epidermis aut remota a cute
fubiacenle , ita occlufos ^ ut prorfus impervia cuti-
cula hnmores cuiusvis generis retineat : quod mani*
fefto in hydrope fubcntaneo et poft adhibita vefica*
toria obfervanaus. Obveftire ea dfcilla duplicata ci:^»
^icula videtur ; unde omnino ^axior corpore mucofo ^
feacute fubiacent^ in rugas facillime contrahitur.

Singularis eft in quibusdam partibus conforma-
tio du8 cuticulae: lineis fulcatis fpiralihus in digi-
torum apice, ramolb-parallelis in vola manus, ftel*
lato.polygonis in dorfo manus et fronte, punctio
<iQntaxat et fteUarum rudimentis in genis et pectore
^xarata eft, ■ ■

Dum caufticis ftimuli^ vel morbis cutaneis epi*
dennis fecedit, furfures folet aut fquamas formare
^Qt etiam pulverem album farinaceum, , facillime

GAP. VI. DE SECRETIONE.

acidis quibiulibet folvendum« £as C<iuama9, un-
guium mole, foetidifiimuin odorem fpirantes, innu-
mera copia vidi quotidie de corpore leprofae de*
fluere, ut novae continuo de cute fubiacente fuc-
crefcerent. £a furfurum aut fqu^mariun forma fraudi
fuit Leeuwenhoekio , ut ex iis .cuticulam compoli*
tam iingeret) •dum vafcula exhalaotia iuncta obdure-
fcerent. Qui quidem error vel eo refutatur» quod
nonnili in morbis quibusdam banc fquamarum for-
msxm difpicere poflumus. Alioquin eixim vel farina
fola obfervatur, vel etiam in cornua aut callos abire
cuticula poteft, In hominibus enim operariis nihil
. frequeutius eft callofa volae manuum duritie» qua
^t fenfus torpor producitur, ^

Ortus verus cuticulae e muco cutis durefcente
ad aerem.expanendus eft, £a enim eft, Fouraoyi
et Vauquelini . nuperrimis teftindoniis, muci animalis
quaiitas, ut nec frigore coeat, yelut gelatiua, nec
calore, albuminis more, fed ab aeris folo contacta
obdurefcat , : ut gummi folutum. Hinc , quo copio*
fior eft muci ad fuperficiem fecirelid, eo facilius
€Uam cuticula amilfa reftituitur ; quo malignitis vero
vaforum exhalantium functiones perficiuntur , eo
minus et aegrius reparatur. Id iam Ariftoteles . di-
vinavifc, cum e vifcido humore cuticulam oriri
ftatueret {gener. anim. IL 6.).

Quo minus aeri expofita eft cuticula, 'eomagis
mucofa efle confu^cit , exemplo aquatiliu^n et ip-

CAP. VL DE SECRETIONE. 45

(arum hominis partium internarum, quas cuticula
obveftit mucofa et lubrica. Infectorum et vermium
cuticula pluries fecedere iterumque reftitui folet.
Evanefcit omne id indumentum in zoophytis.

>
262.

Subiacens cuticulae corpiis mucofum per totuzu
fere animale regnum occurrit. Pertexitur papillis,
feu colliculil» variis, quonmi iutema . compages pe«
nicillata, tactus fedes eft. Obfervantur maxime in
digitorum apicibus humanorum^ in nafo canis et
porci, in probofcide elephanti, in avium pedibus.
Carent iis fere reptilia et molhtfca.

Subiacet huic corpori corium ipfum fibrofum
feu rete Malpighianum 9 vafis fanguif^ris nervisquo
numeroiis pertextum, mufculofum in plerisque ani-
malibus.

Colore vario inlignis eft haec tela. Albidior et
incamata in Europaeis» praefertim Germaniae, Da«
niaC) Sueciae et Angliae incolis, iisque, qui fulva
coma coeruleisque oculis originem celticam probant,
tumjeuam in infantibus ^recens natis. Fufcus eft
color Europaeorum auftralium» Italorum, Gallorum»
Hifpanorum eorumque, qui Slavicae funt originis»
tum etiam atrabilariorum et qui nigris oculis atra-
<{Qe coma gaudent. Gilvus . eft color Mongolicae
f^rpis; badiusMalaicae; cupreus Americanorum ; ni-
ger denique Aethiopum (jj« 96.)^

46 CAP. VI.,. DE SECRJETIONE.

Fer omnes animaHnxn clalTes is color corporit
mucoli mire variat, nt pifcium admirabilis fplendor^
ut erucdrum et papilionum lucentes pulcritndines
inde exponi polHnt. Namque ipfae alarum fquamae
*mire variegatae in papilionibus mucofae funt» dum
chryfalidibus includ\intur. Et calcarea indumenti
indoles in cruftaceis huc manifefto pertinet.

Quae coloris varietates e chemica depofitomm
in corpus 'hoc mucofum humorum ratione absqae
ullo dubio proficifcuntur. Eft autem ea fapientia
corpus noftrum exftructum , ut advectus per arterias
bnguis ;oxydatu8 oxygene fuo magis magisque orbe-
tur, quo propius ad vafa capillaria accedit: in cu-
taneis vafculis negativa polaritate iam pollere vide-
tur, ut inde in venofum abeat et in excrementa
cutanea. Hydrogene et carbonico fcaturiunt humo-
res e reticulatis illis vafculis excreti; quorum nega-
tivbrum elementorum quo maior eft copia , eo magis
fufcefcere debet color cutaneus: namque atmofphae-
rici oxygenis pars cum carbonico atrum eolorera
producere, pluribus iam locis (^. 44. 45. i440 P^^
bavimus.

Itaque ater Aethiopum color carbonico oxydato
retis Malpighiani eft tribuendus, fi folis luinen eam
oxydationem fimul infirmat: five, ut diftinctius lo-
quar, duplex eius nigredinis cauffa left accufanda:
intema^ feu carbonici oxydati-et hydrogenis carbo-
pici copia* quam adelTe probant etiaxn odor fingula-

CAP. VI. DE SECRETIONE. > ' 4j

•■■ «

rifi, qdem Aethiopum cu^s fpirat, (caraibicus dictui'
iii Antillis) et moUities tenerrima cutis, olei abun^
dantia producta. Hinc etiam fufcus e& Gronlan-'
domm et( Samoiedarum color, quod oleo cutia
ob pingUiiHmarun^ camium et lardi cetacei efum
abimdat; et univerlim folent obfcuriores elfe cutia.
partea^ quae carbonico et hydrogene , , feu muco
oleofo, fpaturiunty ut areola mammillarum et ab*
domen quarumdam gravidarum.

Externa vero cauffa nigredinifi in Itunine folairi
£ne dubio quaerenda eft: cum generatim videamus,
lucem, oxygene.e coyporibua organicis aUracto, car-
bonici abundantiam producere , idque ita iigere»
ne fuperEuae partes eliminentun Ea enim ratione
pigmentuxn plantarum viride exponitur , et ephelides
edam lucem accipiunt, quae macularum flavaruni
(pecie teneram faciei cutim occupant et acidis de-
tergentur. Hinc quavis fere aeftate facies infantum
et feminarum flavefcit ac fufcefcit , expallefcens
itenim per hyemem. Hinc et Europaei, qui diu
intra ttopicos vixerunt, maxime ii, <|ui ibi nati funt,
Creoli dicti, fufco colore indgnes funt. MalabariaQ
incolae auftraliores etiam magis ad nigredinem ver-
gnnt, quam qui boreales montes habitant. ^

£x quo coniectura aliquis confequi poffet»
^uropaeod , qui diu degerint intra tropicos , in Ae-
thiopes ipfos mutari. Quod narratione faepius re-
petita credibile fit> inter Mandingos A&icae occi-

48 CAP, VL DE SECRETIONE.

dentalis habiure Luiitanos» qui totam Aethiopum
naturam adrumferint. EfTe eam gentem veram pro-
geniem Ltilitanorum haud mixtam , probare ftu-
duerunt MoOtius et Labatius, Neque tameif omnia
removerunt dubia de europaearum mulierum im^
potentia , id dima durare » unde probabilins exifti-
mamus cum Blumenbachio , Mulattos potiut eSLe
eos Lufitanos aethiopes, e commiftione Lu&tano-
rmn cum AethiopiiEs ortos.

«63.
B/ JD e muco et adipe.

Dictum eft de cutis [colore » qui cum fabricae
potiiEmum eius retis Malpighiani ac humorum in*
doli tribuendus fit, proximum efi^ ut difertius de
eius fabrica€ partibus loquar.

Infunt autem cuti propriae glandulae peculia-
xes et muciferae et oleiferae». niaxime ubi laxa elt
et plicata. FoUiculi praeterea formantur feu cellu-
lae, in quas effufus latex mucofp - oleofus Aagnat»
varia mole, yariaque indole in diverfis partibus.
Mucum parant membranae mucofae e Ijmpha coa-
gulabili ; humorem vifcidum ; ad aera durefcentem»
ut gummi folutum; nec frigore coeuntem, gelati*
nae; nec calore, albuininis ad inftar (j). 49. fi6i.)-
Solvitur acidis pmhibus, nequaquam varo aqua» live
frigida fuerit &ve calida> filis folis in ea exteiifus.

Eft

CAP. VI. DE SECRETIONE. 49

ER inquilinus humor, rfltione partium, qiias.occtt-
pat, quaeque eo nutriuntur; excrementitius vero
ratione ranguinis» e quo eliminatur. Eo muco du-
refcente formatur cuticula (§. 261.); exprimitur etiam
e ductulis excretoriis quarundam laxiorum partium
veTmiculorum fpecie^ quae comedonum uomine
reniuntm

Mixtus ei ett plerumque adeps; fubftantia ititet

fluidam folidamque media, qui a iTmpha d^fecttt

azotici , a muco et gelatina hjdrogene abundantfe

differt (g. 8iO- Oleum animale, quo, fcaturit, eius

hjdrogenis cum carbonico conViubium manifefto pro**

ditr ammoniaci nullum fere adeft veftigium , fed cO

maiorem oxygehis, quo factum eft, ut peculiare

acidum, £ehattma dictum, in adipe nonnulli fta.

tuerint. Hinc etiam cum bilis fecretione adipis

generatio itacohaeret, ut obefi fiant^ quorum hepat

turgefcit, utque et in faginatis anferibus enoniiem

plerumque iecinoris moiem animadvertamua. Ih

gelatinam facillime mutatur, cadem fere oxygehft .

ratione praeditam, fed hydrogenis et cafbbnici co-

pia carentem, Vifa enim eft gelatina tum iri foetu,

tum in variis morbis adipis vices agere, ut ubim

ippareret in tela , quam adeps occupare folet. Ipfam

etiam mufeulorum et offium fubftantiam poffe in

adipia naturam transformari, e variis patet obfervd-

tionibufl ofteofteatomatttm ,et lipomatum. Diftercni

Pars Ik D

56 CAP. VI. DE SECRETIONK

enim elementorum r^tio duntaxat pofGitar» tit haec
mutatio exponatur.

Cum adlimilationem in univerfum disputare^
mus (0. 8i*)» adipis etiam g^nerationem e defectu
plenae et perfectae nutritionis expofuimus: quod e
deficiente oxygenia et azotici ea ratiotie patet , quae
ad nutriendas partes requiritur. In fanis enim ho^
minibus rara eft obefitas » fi corRu& motu exercent
et bene nutriunbur; deeft etiam adeps in partibus
iis^ quas fanguis magis oxydatus app^tit: abundat
in abdominis vifceribus , fanguine venoCo fcatenti-
bu8. Sed evocatur infuper pofitiva arteriarum po^
laritate» ficut in lagena Kleiftiana alteri^s tegmini»
clectricitas oppofitam alteriua elicit (^ ja. 165.).

264.
Paratum> iam adipem in fanguine adefle noii- 1
tiulli, praee^nte IftUero, autumarunt) nixi m^xim^
Morgagnii obfervatione ^ qui de amputatis vafis
adipem guttatim ftiUare» et Malpighii» qui in ra'
narum vafis ftuere adipis globulos viderit. Dubiaf|
tamen funt eae obfervationes, cum haud rarum
fit^ in fectionibus partium, quas artefiae percur*
tunt, adipofae telae humores olebfds fimul effluere*
Sententia de praeexiftentibus in mafla jfanguinis iitt>|
moribus, fupra iairi (JJ. 245.) ubenime repudiatt|
«ft: ideoque nec hic illi amplius immoramur.

CAP, yi. DE SECRETIONE. 51

Maxime vero memorabilis eft adipis tum celer-
rima generado^ tum rapidiflima amotio, t^m va-
ria viciffitudo. Namque artimalia, praefertim iu-
niora, quafe quiefpunt, neque motibus aut fenfibua
corpuB exercenti breviffimo tempore faepe faginan-
tur, quod de Emberizis hbrtulanis» de alaudis no^»
firatibus, de anferibus et vitulis, quos Anglij de-
tracto fanguine ^ faginant , certuiii eft. tJt gallinae
faginandae continuo dormiant, fenius faltem earuni
quiefcanti ' ipfi pabulo lolium admiftetur. Anferi-
bu8, quos gula ingenua faginat, pedes frahguiituj:
et luinen adimituf. lis artibus fit^ ut brevif(ima
terapQre et fupra modum pinguefcanti

Abfotbtio adipis eadem fit celeritate* Namqtid
p morbis conficiunt^ur aut efurie^ paucis faepe
diebusj imo unico nfinnunquam emaciantur, u.t

" I

a^pis locuni vel gelatina Occupet, vel rugis laxa
cutis contrahatur; Hinc etiam varietates adipis et
nciffitudines exponfei^dae funt.

Infantes et feminaei quibus pb hydrogehis pfae-
potentem indblem (JJ. gg. loo.; plurimus eft adeps^
babent etiath fluidiorem j jnagis oleofum et albidio-
^^ Di orbita infuper et fcroto folet ad gelatinae
aw olei indoleni accedere^ Aetas proveptior gaudet
Qnniori adipe et flavicundoj qui fpiffior etiani effe
<^wca renes - et in articulis folet, ut dufas faepe
°iai&8 in genu formet. In fenibus lluidiof fere
^ftacfeiti unde rugofa fit cutisj firmiof iuperefl^

6a CAP. VL DE SECRETIONE.

brunea» livida in omento et circa vifcera abdomi-

»alia.

Animalia herbivora firmiori gaudent adipe» qui
(ebum in Jbovibus, ovi^us et cervis vocatur; carni-i
vororum multo fluidioE eft et ad oleofam indolem
propius accedens. Fluidior etiam avium et pifcium»
in quibus faepe merom oleum Mit.

S65.
S^quitur i tit de utilitatibus adipia praecipiam.
Adfinis eft lymphae ceterisque particiilis nutrienti-
bu9 , ptaeterquam quod azotici idoiiea ratione careat.
Convevti igitur ope glandularum lympfaaticarum
in uniformem eum humorem, a vaiis abforbenti-
bus vectum, probabile isft, cum glires et marmotae
et quae bi^niem dormieildo degunt, faepe maci^

* Jentae fint, fi- edormiverunt, cum perfectam etiam
abftinentiam durare obefi homines magis poflint,
quam macilenti. Itaque abforbtus adeps nutritioni

• infervire videtur; Quod vero noti fine contentione
eft. Etenim» licet et nuperrime Mangilius fateturi
obefitatem gliribus et marmotis ufui illi "effCf baud
tamen inficiatur,. nonnun^am fatis pingues elTe
expergefactos : et cum confumtio minima fit ob fpi*
ritus rariffime ductos, minima etiam penu opus
eft. ' Dein tapidiffime confumtus adeps et abforbtut
praecipitat potius homines» quam iuvat, fiquideiil
perniciofad ex eo fonte febres ^oiirii Huxhamiuil

CAP. VI. DE SECRETIONfi. - 55

iam vobfervavit* <^aod ita inteHigenduin eft, nt-
lentam et jegu}arem adipis conrumtioneai , quali»
quotidie in fanis contiugit' corporibus» utflem eSie^^
praepofteram vero et turbulentam exitio efle fateamun

Aliud autem et princeps quidem emolumentum
adipis eft polaritas fervata inter mufculos oxygene
fcatentes et telam adipofam hydrogene abundantem,
]ua faciliores redduntur motus (]$. 72.)* Bipola-
rium more conductorum partes corporis humani
lequabikm p^oTcunt utriusqu^ eliementi » et oxygenis
et hydrogepis fecelfum (jj. 8^*)* alterutra praeva-i
lente , fecanda iQfirnaatur valetuda,, ut motus falteia
mufculorum tardiores iiant, abundante kdipe, du*
nbiles etiam elfe non poflint in nimis macilentis.
Idon^a vero ^itriusque pol^ritatis r^tio fervat aO
firoat eos dctus^

Dein mobilitas partium promovetur eireumfUfci
marcolis adipe, quo &ictio minuitur et rigiditaa
partiam arcetnr. Mipores mufculos et iuniorem»
aetatem iuvat adipia loco^ gelatina» quae idem ofii-^
cium praeftat.

Maxima viero etiam utilkas adipis in frigori»
Boxa a fuperficie corporis aver|:enda eft: quod in
arcticia populis^ in. polaribus ailimalibus^ vulpibus»
^ci$ et balaenis, maniCeftum eft» quod infup,er ex«
^la glitium et aliorum animalium» hiemes dor*
'^^odo durantium 9 confirmant. Homines praeterea
>iucilinti frigori^ vim «criua Centiunt» quani obeGji

54 CAP. VI. DE SECRETIONE,

et folent animalia lardi magna copia abundantet
fenfu obtufo gaudere« Trabi etiam huc pot^ft obr
tufua earum p^rtium fenfus» quae adipe involutae
funt, ut nimiam Cenfilitatem hactenus ipinui ac in-
firmari explioratum h^bea^iiuf.

0. J) e Urn gi^ ih u 9 e i p il i^i,

«66.

S^d aiiae etiam funt partes^ pi&oceffus poiin*
^tia dicendae, quae prius pox^liderandae funt» quam
^e ipfa fecretionis cutaneae theoria praecipiamus.

Unguium primum natura cartilaginea eft ac
fere cornea, initio molliuifcula et elaltica» fibria
longitudinalibus et pluribus ftratig compofita/ I^
foptu iai[n a tertio inde menfe obfervantur. Radice
a dnplicata epidermide conteguntur, apice ip bo-
minibuQ plani latique fupra ^pidermidem aciem
ofierunt: fenfiles duntaxat funt, qua pum cute
cohaerent.

. Originem autem ducunt ex ipfa ultimi articuli
digitorum capfula atque peribfteo , cum (Juibus te-
lae ppe pellulofae coh^erent i cuiusque proceffus in
tmguem moHior, albidus, a puticula ^lerumque
tectus, Imiulae npmine venit, Subeft unguibus
rete Malpighianum feu corpus tnucofum f^utaikeum,
unde ^t leius color translucet et fanguinis iii vafcu-
^% T^^f illius indolen^ divinare ^ ^oloitf ^t babitu

CAJ». \l DE Sp;CIVETIONE. 55

iingiiiuin poflimus. In ungulis ve^erino generi pe-^
^itliaribuft fatis, craflunx id coxpu^ miicofum obfez^
vatux. Cujn ep fubftrato reti nectuptur ungues ope
fuJcorum , quibu« intern^ facie^ exair^tur. Orjtitr
etiam , fimilf ac epidermis mo^o , unguium duritie«
ex obdurefcepte reti mucofo» licet noftrum non ^t
exponere, quare in apicibu9 digitorum poUus. b^Q
corneae laminae n^fcantur.

Ea durities, vaforum et ncrvorum abfentia

haud obfunt organicae unguium ^indoli. {Itenim

crefcuut, et hactenua quidem, v-% trium mehliun^

fpatio toti reftituantur. Crefcere etiam poft morn

tem ' i^riftoteles iam monuit (hijfi, anim. IJL nOs

unde vegetatiya eorum vita , ^ modo veruxn fueritji

effici poffet. T^metft nends careant, papillae retis

mucoJQ: cum ii^ nex^e fenfum acutum nonnun-r

quam impertiunt: quae pr^efertim in paronycbi*

dolorum ^trocium caxiifa eft, licet ii maxime tameu

ex^perlofteo nervisqiie id legentibus adfeptis oriantur»

Ufus unguium inlignis eft ad firmandum prin^

ci]jio pulvillum mufculofum y quem apex digiti

fbrmat, cuiusque ope tactus praecipue producitur.

Si jiullum fuiifet eiusmodi fcutum dorfale , fine fulr

cimine ptdvilli fentientes relaberentui? , cum 03

ipfum ad apicem usque progredi hon ^poffet. Deiix

edam ad comprehendenda minuLa corpufcula» me«

IhEsque tractand» . ioCemunt.

56 CAP. VI. iDE SECRETIDNE.

Q67.

^^ FUi funt tubuli longi, teretes» 'cornca inem«
br^na cincti, medulla referti» qui fere ubiquc e '
corporis facie producuntur. In viris frequentiofes
eas potiffimupi p^rtes opcupant, in* quibus vita
dominatur fenlifera, aut ubi adeps copiofus fecer*
nitur, Filis enim abundant pubeb, mentumj axil-
lae, ani ambitus ipfumque non raro pectus. In
mento mulierum e^rum duntaxat copfpiciuntur» quae
a menltmis defectae aut viragines funt, quemad*»
modum de Cariae facerdotibus Arifiotelea teftatm:
{Jiijl. anim^ III. ii.)» .

Flantarum epidermis fimiles gerit tubujos tei
fiuiflimos, modo fimplices, iam compo£tps, tran-
fpirationi manifefio faventes» cum in iunioribus
furculi^, in a^illis ramorum frequentioxes fint,
Animal quodcunque inferiorum ordinum imp^o
cft, li fpiritus ducendi of&cium nunoris eit momen*
ti: infecta volantia, quonmi fpiritus ducendi orga-'
gana plurima funt et graviffima, alas etiam habent
et corpus totum pube tenuiffima et elegantiffinia
obfitum. Avcs, quarum totum fere corpi^ organis ii$
fpiritum ducentibus eft repletum» plumas vielut piloa
multipUce^y geftant. Mammifera plura, quorum
medulla fpinalis gravipr fere eft cerebro ac nobilior,
iubam habent toti fpinae dorfali inlidentem: mari-
na vcrOy parca t<efpiratione iuggnia, impubia fcre
funt^ Ut phoca, trichecus et balaena.

CAP, VI* VE SECEJETIONE. Sy

Sitie adipe [autem pili oriri non folent.: radi«t
cexn faltem agimt in tela adipofa, quae ubi deefi»
ut in vola manus, pedum planta et pene, nulli
«tiam pili conrpiciuntur.

Sulbi autem dicuntur pTimordia pili, avalia

corpixTcula. aut fnbrotunda , duplek inv^lucirum ca*

pillorum foxTnantia., £11 enim exterius involucrmu

vidculofo - nervofum » glutinofum » quo incifo fanguift

effuxiditur et gluten formatur: unde et in pilunx
fangui^ ali$que reds Malpighiani humores transeunt,
Jxx eo enim teterrimo morbo , qui ad Viftulae ripas
et Tan^is graffatur» plicae polonic^e nomine» om«^
nes capillorum plexus glutine impliciti et fanguine
circuixifufi funt , tota fere nutritionis vi ea vergentei
ut capillitium prodficatur et implicetun

Sub eo . primo involucro alterum eft interius»

cylindricum« iilamentofum , cuiua fubftantia moUioi:

pilum et extra cutim comitatur. £xeunt enim pili

e tela adipofa» praefertim qua glandulae latent, 4e*

ferta vagina extema, producta vero interna, quae

ilifundibuli forma pilum ex cpidermide egredien-*

"tem cpmitatur, unde, deiracta cuticula pilos^una

cletrabi , fequitur. £x interiore ea vagina iil^itienta

veliculofa totam cylindrum, quam pilu3 conftituit^

ambeunt, limilia fere Chiraco vifa eiua corporis^

^od pennas avium refercit. Quod quid^mcorpxif

in vivis pcnnis eft cylindrus geUtinofa» quam vaf»

«.

58 CAP. VI. DE SECRETXONE.-

fanguifera percurtunt. Filamenta illa veliculofa pl-
lorum vehendo fucco nutritio f^ac mediiike siddi:^*
^endae ipfervii^ vldentui^.

Itaque nutriri pilos. oertum^ iexiftimamm et
ploraJbum, etiamli nulja vafa, ^nullos in iia nervo^
indicare cuique licuerit.' Vegetativa vita fruuntiuv
cu3pri et evulli. e corpor.e €t aquae immi(& ra^ci-»
.bu9/ crefcei^; pergaut; cum poft mortem etiam er««
Jfiaere, fed rigidiores fieri antiqua iit Opinio (j£ri/^^
hi/i. anim. IIL n.)» c\xm facillime r^^nafca^tiir,
praefertim in mentp et c#pite» aegerrime in cilii«
^ fuperciliisi. *

Filorum ficut .variu9 eft color , rita variae etianoL
formae. Memoratu quidem dignum eft, cutis co-
iorem h^ud femper cum pilorum celore congruere r
^lbifiima etiim cutis poteft s^texrimis ,ohfita effe pi-
lis^ ^t fufcus cutis color rufos faepe capillos comi-
fatun . Qui atrum enim laabent capilliduqi, ' ruti-
lum myftaceixi aut rutilam gerere barbam nonnun^
quam confuefcunt. Nigra coma^iaollifiima , cincin*
HiHa MaUicae ftirpi; atra, rigida ac crifpa Aethiopi^
fow; nigra ac recta . Mongolicae et Americanae eft.
Quorum fi totum o£6cium cutaneum infirmatut*
pallidi etalbiffimi in cretacea cute priuqtur capilli ;
jLcucaethippum mo^bus.

C^P. VI, OE SECREnONE; l»9

Htic etiam haotehus perrinet. canitie^, quod
filamenta medullaiia exolefcant , ^ neque nutritiu^
amplius fuccus capillos adTcendat. Perlucentes fiunt,
tniilto piagis fluxiles et fragilee, quales in fenefcem
tibiis continuo videmus 5 quales rarius etiam a famo
aut terrore nimio Ortos fuiffe accepimus. In aper*
lis et foli expofitis locis prius canefcere pilos Arit
fioteles docuit, noviffime autem pubem, quod tamexi
nonnnnquam etiam aliter fe habet. Palpebrarum
pilos lentiffime canefcere plerumque quidem verum
eft : neque tamen fine exemplp l^i&bemiis cilia fimul
cixm capillitio canefcentia.

JEftetiam vari^ diametrus capillorum, V|iria

mol^a. SubtiUffima fere eft lanugo genarum ift de-

licatnlis virginibus, rigidiffima atrabilariorum pubeo*

Variat enim diamattus a quingentefima ad octin»

gentefimam polHcis partem. Crifpioi^ ^(t ^x. rigidiov

et p^ullp comprella pubes; rectum in Europaeifl

pleriaque et mollius et teres capillitium. Tenevibv

eft etiam Americanorum barba , und^ , cum faciliut

et univerfim eveUatur, imberbesi eos nonpulli ha*

buernnt. Tenerri^ifi l^ugp leunuchorum mentutxi

obfidet^

. 270.
Vauquelini imperrima analyfis nos docuit, pir
]o8 compopi e fulfare et oleo ant fufco aut rufo
aat decoloris calpe pfaosphorica et ^rbonica, aul^

66 CAP. VI. DE SECRETIONE.

t cani funt, magnelia pltofpfaoTica» pauca etiamferri
aut magne0i oxydati copia. £ negativa adipts qua«
litate pleriunque orti, pofitive polaxia tamen eonti*
nent elementa; unde, quare caput, cerebri fedem^
occupent, quare iubarum forma fpinam quadtupe*
dom fdorfalem» per fe patet. '£x eo etiam exponi
poteft pilorum in mafculo corpore copia» quod po-
fitiva polaritas e negativa potentiua emergit, quam
in feminis, quarum corpus hydrogene folo abundat
f0, g^). Hipc ^etiam, Autenriethio ejgregie docente
(Meils Jrch. VII. 280O » lucem arcipiunt pili in
Aeatomatibus ovarii, a norma. fua degenerati, fatia
(requerues.' ♦ .

£x eodem fonte declaranda eft electrica pila^
rum yidoles, quam pexi fcintillis produnt, in feli^
hus praecipue, obfervanda. "Cum enim e\ negativa
electricitate orti pofitivam tamen fubordinatam con-
tineant, in fe ipfia pQlTunt ef^cientiam producere
electricam .($• 29.). Hinc quoque perfpirare vel
Cubtiliffimas p^rticulasi wmii negahit*

D. De perfpiratione ipfc^^ fi$dore et inhxdatione

cutanea. > . ^

Per totam cutis fnperj&ciem» etiamfi nuUus
profunditur- fudor , vap^res tamen tenuilfimos^ per*
(pirare et aeria fpecies» hemo negabit> qui vel.va*

GAP. VL DE SECRETIONE. €t

pidam digitorum tepidorilm umbram ad frigida vitra
aut fpecula obfervaverit> vel mqlUtudineiil cutit
faaae ac bene vahntie.

Quales autem fint eiusmodi vapores» qua copia

adliduo exhalentut, ac quibus viribus» quibusve

CTganis eliminentur , uberiul exponendum efl;. La*>

tex aquofus , qui hac via e corpore educitur > tan-

tum abeft^ ut guttularum forma appareat> ut potiut

caloTis ope in vapores et fpecies ateriformes abiiiTe vi-

deatuT. ' NuUum enim unquam vel olei vel falis vel a*

quae confpicuae^Veftigium in perfpirabili eo cutaneo

obfervatum eft. Quilioftra memoria primus hanc

quaeftionem accutatiyis tractavit , IngenhoufliuSy

duas tertias perfpirabilis partes acidilm effe carbo-*

nicum, unam veYo tertiam azoticum probavit: mul-

to folertiue h^ec indagans AberhethiuS, qui et fub

meTCurio manus et brachia perfpirantia percontatus

eft, limpidum quidem invenit laticem, quem vero

c vaporibus demum, calore minuto, in guttulas

cciiire, probabile eft; In eo latice exiguam falit

portionem reperiit, ex animali n:^affa producti, cal-

cem praefenim phosphoricam et ammoniacum, qiiod,

minuta perfpiratione, in urinam abit; ac peculiarem

illam conftLtuit fubftantiam, quam ovgiKfiy diccmus.

Itaqtie fecedit fanguis indifterens, cutem irruens,
in utram^tie aquae formam, et pofitivam ct negati-
vam ,* illam acido carbonicQ ^ htod azQtico et ammo"
niaco conftitutam»

1
I

1^9 .CAP. YI. DE SECRETIONE.

Qrrc!

<}uanta vero fit eins perfpirabilis inatetiei co-
pia» in temporis certo quodatn fpatio esiihalata, a
Sanctorii inde temporibus diligentif£me indagata»
etiamnum fere in contentionem venit, ni nuperio^
iribus Aberneihii expei^mentis fid^m' habueriinua.

Sanctorius enipi^ et qui eum fequiiti funt, ^e^
|>ondere corporis imminutOi fubtractis urinae fae*
cumque ponderibus» quantitatem perfpitabilis mav
teri^i coinputaruntt neglectis aliis excretionibus fpu«
torum ipfaque continua pulmpnum exhalatione: ne^
glecta etiam inh^alatione^ quam riiaximi effe momen^
ti» infra docebimus« Ideoque nec Dodarti» Keilii»
Ryei^ Liningfii aliorumque comparationes cum uri-
nae quantitate, per aeftatis t% hyemis variam tempe-
riem^ fuffragiis noftris dignae ftmt.' Namque^ qui in
Hibernia haec fcrutatus eft» Ryeus» per opinia anni
tempora^ perfpirationem femet habere a4 urinatn
tit 7: 5: qui in Carolina experimenta eiusmodi in-
ftituit, per aeftatem efle rationem ut 3: s» pet hye-
inem ut, 2 ; 3 , ftatuit i neglecta iteriun i praeter
fuperius inditata momenta, potuum ratione et Cor»
poris animalis ipfam variam valetudinem , qua fit^
modo ];ioc modo illud excretionum genus praevaleat.

Abernethius autem^ cui equidem fuim^nain ha«^
i}eO fidemi eam rationem invenit» ut linmidi lati-
eis tres fere drachmae intra fex horas excemantur# ,
fpeciei vefo aeriformis carbonicae ^uatuor. drach-^

CAP. VI. PE SECRPTIONE» 65

fkla^ aliquando intra horae unius fpatitim»- Qiia<|

experiinentis per dies aefiuofQS infiitutia eruta ratiot

nem haudquaquam aequabilem docent» Namquo

alio loco calculis ftatuit, per univerfum cutis ambif

tum feptuaginta feptem drachmas aeris carbonipi

exhalari ; qua tamen a^rea tranfpiratione ponduj^

corporis haud valde mutari^ ftfd aquae eliminatae

copia* quae duas libras. cum dimidia per nycthemeroii

complectatur. E qua ingenti faa^ vaporum fpecie*-

rumque aerifprmium quantitate per cutim tranfpii^

xatarum .efficitur* fummi e[[e in tota oeconomia

animali ufus. Quorfum etiam pertinet, quamvia

aliam virium exfertionem Jianc folere minuere aut

fupprimere, a^lias etiam omneft excretiones humo*

Tum cum hac alternari« , , ,

(^mhxLS inftruiiientis autem et , viribus haecj
fianctio perficiatui^» getieratim quidem coniici pot^
eft ^x iis, quae de £nibus r^forum fecernentium
(g. S53.) monuimusr Quanquam non defuerunt,
qni ipfos ductulo» fud^rifer^s coloratis Uquoribus
iniici per arterias ftatuerent;, maiorem tamen fideixi
et Albini et Kuyfchii teftiiuoixia met^entur^ quibus
conftat, colores malTarum retiianfifte> gluten vero
^color. penetralfe in vias fudoriferasi ;^rteriae fine
dabio advehunt elementa» e quibus perfpitabilis
Mmponiliir JOBUiteriai iieque tsmen: continuo illa^

64 CAP. VI. DE SECRETIONE.

tfa£ta in ductus excretorios prodeunt, neque ipfa
materiea iam parata in fanguine cfle poteft (g* 5245.
fiSSO- Itaque proceffu Galvan^co - vitali fanguis ul-
timoa ramufculos appellens fecedit in uttamque
aquae formam» fi ille recto ordine et mediocritate
regulari agit, neceffe eft, chemicum eftectummaxi-
mum ac perfpiratibftem maxime effe vegetam (JJ. 37.),
Cotitra nimis excitatud aut depreffus Galvanifmus
feceffum humonun debilitare atque perfpirationem
fupprimete debet.

Hinc certetn exlftimo ac explorattutt^ Ut Gal-
Vanifmus eft electricitatis modus quidam, ita electri*
cas etiam leges fuhetionem hanc fequi» effectusque
electricos cutn per%>iratione continuo fere iunctos
effe. Superficies petit animabilis illa natura^ -^per
corporum compagem folummodo, transmiffa : &c de*
menta perfpiratione fecedentia per fanguinem trans-
mittuntur» quem intactum linquunt (JJ. 5^*)^ .Hinc
etiam perfpiratio ipfa elementa electrica produci^
ut) Sjmmero obfervante, tibiale ficcum per ftmpli-
cem indutionem fuper nutiam cutim omnibus pof-
ftmus viribus impraegnare electricis. Haec eft ad-
mirabilitas illa eiHuviorum cutaneorum ea vi in
remota loca agentium, ut fagaces canes pofftht
dommuih inter catervam millium hominum reperi-
re , quin etiam anquirant nonnunqiiam per plurium
ituUiariuxxl diE^ntiain. NuUi alii ^nvBEL vapores aut

aQdole*

CAP. VI. - DE SECRETIONE. '65

moleculaey quam quibus imponderabili^ adiuncta
funt, in ^ diftantia nervos adficere valent.

Arteriae» ad modum fbrmationum electricitatis
poGtivae expanfae» verum liftant perFpirationi^ cu-
taneae fontem; undei quidquid arteriarum vim
mediocriter incitare ac augere poteft, id ctiam opor-
tet perfpirationem promovere t oftendunt autem
Iianc functionem , quaecunque ultra modum arterias
excitant, aut quae earum vim infirmant*

Augetur perfpiratio naturalis motu mufculorum^'
cxercitio fenfuiim, exterrio calore, animi adfeciibud
laetid, electricitate, ciborum digeftione perfectdj po-
tibu3 leniter , calefacientibus et fpirituofis. Hinc
plus perfpiramud aifibulandoi corpore bene tecto
^aut fricto, praefertim hocturno temporei quo cibo-
nim digeftio perfecta eft. Alioquin f^ninl quiete ac
^ecubitu molli absque ftragulis perfpiratio pbtiud
fapprimitur. Minuitur etiam quavis alia functiane
mcitata, digeftione incipiente, urina Copiolius fecre*
t^i alvb fluxa, frigore denique, praetertim li corpus ,
quiefcit. Minuitur nimia virium incitatione iA fe-
Wbus validifflnlis, nimio rtalore, imimi riiotibu^
^oleniis et fpafmis cutim contraheiitibud«

Quomodo noceaf niinuta , niaxime fubito fup*
Iteffa perfpiratio , in patholdgicis ubetius e^cpond*
^if* Hic fufficit riioneamus, tantum abelFej Ut ft
'ttbfiantiae jcuiusdam regrellae noxa tn fangulne
vnantar ii ftdfeetus^ ut potius i)?re|;ulAr«in vinuiH
^m II, £

66 CAP. VI. DE SECRETIONE,

distribudonem, ac or^anorum aws^siee (§, 74.)
excitatam internorum vifcerum adfectionem fignenL
Sed haec hactenus: neceffe eft, ad fudorem trans-
eamus.

^ • . ' 274-
Appellamus autem fudorem excretionena ' cutis

fub fenfus caderitem, aquofam ut plurimum;, led

pauUo ralino-oleofam: ex unguine et n^uco iu cute

fecreti». Hoc admixto unguine fit, ut fudore Kn-

tca tingantur, praefertim iri axillis et pube, ut foe-

torem edat peculiarem, maxime in calidarum xe-

gionum incolis ,et Aethiopibus.

Itaque differt a perfpiratione fudor, quod illa

vaporis, hic guttarum forma prodeat, quqd iUa

lalium fatis exiguam ac olei, hic vero fufiicientem

copiam habeat. Etenim Jales cryft^Uorum foriiia,

in fudore nonnunquam efflorefcere in s^rthritide, pa-

riter ac rheumatifmo faepius obfervatum eft. Fhos-

phorici autem funt fales , quibus Ofltime coigpiizs hao

, via liberatur. ^

Eadem effe organa, eademque vafa, quae fu^o-

- irem, ac quae perfpirationem fecernunt, nequa*
quam dubium -eft, cum alia laiteanty atque grjadatim
manifefio videamus vapbres in guttas abire, -p^rfpi-
rabile igitur in fudorem. Satis aut^m patejt ^^ ;in ra-
t\one inverfa effe fudorem et p^^rfpiratiQnem;. aiucto
enim' illo 'haec i^eceffe eft IrippriiMti^:. ISaxiig^

CAP. Vi. DE SECRETIONE. 6j '

capillaria vafa et ductuli, qtiibus artte vapores ve«
hebanttir et fpeci^s aeriformesi iam humoribus iplU
abundant« unde naturalis functio prior ceflare debet.
Sudor fiiie excitata arteriaHim fecernentium
actione ne cogitari quidem poteft. Eft autem ut
coufequatur, neceflaria laxitas quaedam o/Uolorum«
qurbiis iiumores educuntur : claufis enim hi< ao
contractis, quod in nimis incitata circuitus vi con»
tingere folet» fupprimitur etiam fudor et cutis are*
fcit. Inde colligitur» quam utilis fit fudor.in mor*
borum decremento,^ ut* xemiifa fumma virium in»
tenfione, et noxia per cutim ciiciantur et generalii
totias eius organi laxitas promoveatur. Neque ob«
fcarum eft, cur fudor in univerfum haud naturalis
fity CMXfL nimiam fere arteriarum incitationem» nv^ '
miam etiam ofcillorum laxitateni ^ofcaL 6olent
quidem durare eum ac ferre , tum qui calidas regio*
nes habitant, tum operarii homin^s^ tum denique
qui adfuerunt

275-

Solet interdum^ ut fanitas fervetur^ natura
membrum aliquod fingulare ita formare / ut cdnti-*
nuo fudorem fiRgularem fundat^ quo adfueti tan»
quam adminiculo gaudent^ corpus a nocidiris libe^
tante atque purgante^ f Sic ^ qui vel «arthritici funC
rel ftafibus laborant abdominalibus» foetentem ha^
bere peduiu fudorem confu^unt « quo pauUatim

E a •

•

68 CAP. Vi. DE SECRETIONE.

■

taixtummodo fttppreiTo, fumme noxiae illico oriun-
tur fequelae.

Quam varias fubinde fudor recipiat particulas
e corpore remoVendaSy e vArio eli^cet odore, qufem
fpargit. Manifeftp enim aci<^us eft in febribus inter-
mittentibusy pofi metaltafes lacteas» in rheumatisxnis»
miliaribus et febribus nervofis: alcalinus eft in fe-
bribus putrldis: vapidus aut miicidus i|i fcdbie.: in
herpetibus empyreumaticus ; hircinus in lcprofis ad-
fectibus: fubdulcis naufeofus infyphiliticis: peculia-
ris falfuginofus in variolis malignis. Intolerabilis eft
fudorum foetor poft infultua adfectuum convulfivo*>
Tum, epilepfiae et rabieiy unde omnino patet, ne*
c[uaquam egeri femper nocitiiray fed. ea^ quae per
infultus ipfos modo Galvanico^vitali generata erant.

Nonnunquam fudor^s tenaces funt ac gelati«>
nofi) praeferdm» fi nutritio labefactata eft. Effipi"
tur inde, gelatinam aliasquc particulas nntritioni
infervientes cum fudoribus eliminari., ut corporia
Jiabitus neceflarto decrefcere.debcat.

•

\\ . 676.

Proximum eft» ut gravil&mam cntie functio-
nem» inkalatumf feu abforbtionem elementorum ae*-
reorum ipfiusque aquae ac aliariun rerum probe-
mus. Quod eo magis videtur neceflarium» quo plu-
ra nuper argumenta a novatoribue contr^ eam fun*
ctionem propofita fueront lamdjtt creditutti efi.

, .'

CAP. VI. PE SECRETIONE. 6q

cutitn hlimanam^ lieet vaforum abrarbentium oftia
aperta xion fint , his tamen » vafis Qmnia foibere ac
adfimiere, quae continuo cutim ambeant, aut quae
^frictione ei infinuentur; manifefto hydyargyri tefti-
monio , ubi cuti adfric^tur; p^omtifSme abeuntis in
malTain humorum.. Quin etiam maiores i^oftxi vid^*
runty balneis tepidis cutiin non folum molliri, fed
aquatn etiam bactenus abire in humorum maflam,
ut corpu& gravius fiat» ut potibus haud egeat^ qui
vel balneis utatur, vel in aere degal; humido. Sim-"
pfonio contigit • aegrum obfervare fiti et febre ae-
Xtuofa valde cruqiatum, qui, fed«ibu«\quae impofitisji'
illico magnam pallidae urin^ie copiam xedderet*

Numerofis autem iis obfervationibus Seguinus
et qui eum fequuti ^mit» obiecerunt experimentai»
quibus confiare dicitur, balneis eapropter duntaxat
corpuQ gravius reddi^ quod s^qn^ perfpirationera» rc-
tineat, hydrargyrum: vero tum demum abforberi,
ci&m mife«ri eius aliquid cum transgirata materie ac
fanguinem ingredi poffit^

Haec autem, utut fpeciofa videri poffint, nibil
prebant, nifi, quantopere poflit ab evidentiffima
ctiam yeritate^ deflecti ,. fi manifeftae negliguntur
obfervationes. Obfervationibus aijtem iis. iamdiu
notis addiderunt Abemethius et Brandifius experi-
menta, quibus luculentiffime M functio demoiatra.
tnr. Manifefto enim minui vidit i/bernethius aeren»
ataoiphaericum, cum in ep diu manum detinuisr

«k
I

70 CAP. VI. DE SECRETIONR

fet; effe autem acidum carbonicumy quod avidifBt-i

' me fuperficies corporis ingurgitet. Balne^ enixQ)

a€re fixo praegnantia provocant in corpore veficu-

^ las aereas, quae defunty fi is aer non adeft: artua
inferiores intra horae fpatium quindecim fere. poUi*
ces Cubicos aeris fixi abforbere, Brandifius contendi^
atque inde etiam pofi eorum balneorum ufum ar-
thriticorum uriha calcem deponere confuefcit. Ab«
rprberi autem manus et carpi cute intra octp horas

, octo uncias aeris oxygeneii unicam unciam azotici;
intra quinque vero horas tres uncias a^ris nitrofil
iet unicam unciam cum femiffe h^drogenei» Aber*
nethius expertua eft Idem etiam et Fordius pro-
bare ftatuerunt, multo plus et.vaporum atmofphae-
ricorum a cute ' abforberi , quam exhalari.

Quae quideyu luculenter probant, corpus anii
thale haudquaquam eius functionis eJDTe expers,
quam in omnibus vegetabilibus et in ipfis zoophyti^
velut gravilfimam , a qua nimirum , omnis eolruni
niitritio pendet» cognofcimus.

Sect. V#

SS UitlKAE 5ECRETI0KE.

Memorabilis profecto eft et fummi momenti

functio, cuiua ope animalia fuperiorum ordinum

liberant fe iie omnibus particulis, quae mixtioni

' infeftae efle et corruptioni eccafionem pra^bere pof-

CAP. VI. DE SECRETrONE. 71

fent Qao perfectidra enim funt animalium cor-
I pora, quo magis abfoluta eft animalis fubfiantiae
elaboratioy quo maior eft eiuedem abundan,tia9 eo
magis etiam compofita» partibusque omnibus con<
veniens molitio ea eft ac machinatio 9 qua abundans
animalis fubftantiae copia e corpore eiicitur. Ha^ec .
vero renibus et vifceribus generatim iis, guae uri-
nam fecetnunt et educunt, conftituitur. Ab Arifto-
telis enim inde temporibus praevaluit fententia»
organis iis, quibus lotium paratur ac eiicitur^ ea
folaimnodo animalia praedita elFe, quae fanguine
rubio gaudeanty unde ad pifces usque inveniri eius-
modi vifcera certum eft ac exploratum. Ip infe*
rionun vero ordihum animalibus ideo defunt ea
vifcera, quod animalis fubftantia neque adeo elabo-
rata eA neque ea copia abundat, quin per fuper-
ficiem corporis commode po(Bt eiici.

lafra autem probabitur, nuUam aliam fubftan-
tiam, quae in corpore animali pavatur» tantopere
habere animalem mixtionem et in^plem, tamque
vebeijienter vergere in corruptionem , quan^ quae
lotio educitur. Unde, . quanti fit momenti haec
fanctio ad fervandam vitam fanitatemque , praefer^
tizn humani corporis, liquet. £iu& enim urina iis
^ gaudet particulis, quas in nullo alio animalium
genere obfervamus. Sed. figillatim haec omnia con«
Meranda funt.

7» CAP, VI. DE SECRETIONEI.

fi78-
Vifoeira autem naljura ^ huie functioni dicavit-
|>eculiaria bina iq homimjjus iisque beftiie, quo-
rum corpora humano finitima fere funt. Qui fjm^
metricus ordp, licet a vita vegetativa alienus, hoc
tamen faltem exemplo adeft, ($. 830* Defcifcit au-
tejn is ordo eaque fimplicior fymmetria iam ia
mammiferi^, nanique et lutram habere ultra duo-*
deoiin, urfurii etiam ad quinquaginta eiusmodi vi«
fcera, quae renes conftituunt, comperimus. Efa^d»
bus elTe glandulas duplici ferie feiunctas in eavis
ilium ofQbus, et amphibiis quibuidam cames plures
renum loco, Arifloteks iam docuit. His igitur iit
beltiis, Bcut cordis. molea in plures loculos dividi-
tur, in mollufcis tandem in plura corda abitura
(^, 1780; ita et renes muhiplicantur $ quod inferio'
texn monftrat mapifefio ordineni et minorem per*
fectionis gradum, cuius' fu^mus nititur multifariat

Tnolitioni^ CQnceutu ac cQDV4^nie^tia in unico

CQrpora^

^ ' ■*•

Talis autem eft renum febrica humanorumf

quae in adulto .corpore confpicitur , fiquidem in foe*

tu iuulto magis compolitae et extra fe collocata^

funt partes. Pluribus enim conftant foetuum renes

tuberculis, tela celiulofa diftinctis, quorum quodli-

bet fuam fingularem habet machinationem, fuaio-

CAP. VI. DE SECRETIONE. 75

que peculiarem vim. Confluunt vero ea, nt homa
fcnlini adolefcit» ^t tertio fere anno m^nifefta €(1

<yt perfecta paftium earmn omnium unitas.

579»

Collocajii autem funt reneis utrinque ita ad dorfi
rpinam, ut mufculis pfoae, qu^drato lumboruixi.^
transverfo abdominis et diaphragmatis proceffibus
incumbant , ut ab altera parte hepar , ab altera lien
eos contingat, ut ab inteftinis, et colo praefertin^
anterius occulantur. £xtra peritonei caveam liti
fant, baecenim menibraiia aiiterius folummodo eos
veftit- Adipe plurimo <;incti funt, et fplidiori qui-
dem in variis beftiist unde febum potiffimum circa
ca vifcera reperi^ur.

Dexter ren wpaullo inferiorem locum occupare
folety quod hepatis maiore mok urgetur. Superio-
rem perperam habuit Ariftoteles, prppter motus dex*
tri lateris vividiores^ " ;

Forma ^ft fabae, margine fuperiori crafliort,
inferiori longiori ac tenuiori, Hilo iuternae faciei
appeufa funt vafa maiora» quibua reuea firmantun

■ /

Sunt autem vafa ea et prtu et directione 'ct
volumine et firmitate maxime memor<ibilia, Qua^

fanguinera advebunt arteriae, varie quidem distri*
tuuntur; modo enim d^extrum renem unica9 pluref

(

)•

74 -CAP. Vr. DE SECRilTIONE.

'finiltrum; inodo hunc unica, dcxtrilm plures ad-
'ctiift arteriae. Oriri quidem* ex aorta coriruercunt,
,nec tamen defunt exetopla plurium eumdem renem
tendentium, quae ex hjpogaftrica nafcerentur aut
iliaca. Recto fere angulo e trunco aortae prodcunt,
quod *pariter fingiilare in iis eft i sit brevifliraa,
quam emetiuntur, via, priusquam fuuni ^lfcus at-
tingant ($. S51.).

Quemadmodum lumen mftifis eft qilam reliqua-
Tum fere arteriarum (imilia viffcera petentium, ita
firmitas tunicarum etiam inftgnis. /Et irigens vafo-
rum eorum lumen et brevitas eorum faiiguinis ir-
ruentis copiae favent, quae tanta eft, ut quartam
fere aui fextam faltem, Senaco auctore^ fanguinw
partem ' renea tendere credibile fit. Firmitas mem'
Inranarum, quibus arteriae eae conftituuntur, tanta
cft, ut rationem folidarum partium ad fluidas in iis
TiVintringhamius habeat, ut 2037 : 1000, ut idem ,
perhibeatv vim rumpenti violentiae refiftentem aor-
tae vim fuperare in ratione 51: /^o. Quae krteria- |
Tum firmitas quantam iii fecretionibua pOvteftatem
habeat, fupra i^m monuimus (J. 251. )• Oe distri* I
butione ramufculorum in renum fubftantia alibi
diligentius disputandum eft.

lam de venis praecipiendum. Eae Kcet iiu*
mero etiam interdum varient, haud tamen tanta eft
carum varietas, quanta arteriarum. Siniftra folet
longior effe et paullo firmiof dextjra« haec verd cum

C\P. VI. DESECRETIONE. 7^

azyga nonnunquam iungi. Neutra (valvulis inftrn*
cta dk, unde impulli quadam vi liquores e venia
line negotio in ureteres transire vifi. funt. Licet
latis amplae iint arteriae» ampliores tamen venac,
radone 5 ^ ^ * ^ ^P-O ihtelligitur facilitas , qua fan-
gois in arterias iniectus in venas transit. Tunicae*
Tenanmi debiliores Eiinty quam reliquarum 9 ut niira
itiaminde pateat antithefis utriusque vafonun generis.

Haecin limine de vafis. Proximnmeft» ut in-^
ternam renum fabricam exponamus.

Cinguntixr autem membrana vfirma , corrumpi
fere nefciai, vafculisquc lymphaticis, fed rarioribt^s,
pertexta. Namque » uf in huius * vifceris fupcrficie
in confpectuni prbdeaiit , folent vafa fanguifera Vin-
ciri. Sub eo involucro duplex confpicitur vifceris
tompageS) exterior nimirum, corticdtis dicta, et in-
terior, meduUaris. Manifefta eft ea fubftantiae di-
^fio in omnibus fere befiiis, quorum renes fimilewi
wbent humano formam: fed defcifcit in avibus.

Corticalis Fubftantia eft moIKufcuIa, grumofa»
vafcnlofa. -Vafa enim renalia per hilum hanc fub-
fiantiam ita adeunt» ut arteriae in quatuor plures-
veran^os dividantur^ qui arcubus cohaerent, con-
Texa fiicie renum fuperficiem, concava ortum arte-
naram I]pectantibus. Dlinc furculi innumeri coirti-
^lem fobftantiam tendunt^ yario modo plexi g}nria«

7« CAP. VI, DE SECRETIONE. .

que ferpentinis flexju Grumi vero eius fubftai^Uae
fupt potius glomera vafculofo-gelatinofa, finibu$
.nltimis arteriolarum ferpentinis conftituta, retique
' vafculofo cincta. Glandulofa huius vifceris fabri-
ca, quapi cum Malpighio Bertini^ ftatuit, . fatis
eft refutata a Ruyfchio , qui dexteritate fingulari , . ut
inhepate (Q. 137.)» ita et in r^nibu^ mere yafcula-
fam fabricam probavit.

Quemadmodum in cerebro et hepate » fic et in
renibus corticalis fubftantia ita ubique internam cin-
git 'medullam» ut fingulas partes feu tuberculas e
quibus renes principio ccnftituuntur (g. 278.)» con-
tinuQ comitetur is cortex c.olvum^adqv.e fornle^ to-
tam renum maflam divijdei^tes. Sic diverfij partium
JKruGitura Galvanifmus ciei;virj qui fecretioni praei^ft

0- 40.)- ^ ./

Vafcula illa ferpentina, ,,qijac.glomerulos cpnfti-

tuunt, manifeftQ continuantur ex arteriis et venisj^

^nde impelli in^ ea hu^iores iniecti • fine ne^Qtio

poifuut^ Serpentini autem flexus numeroG: arterio-

]arum retardare quadantenus impetum fanguinis ma-^

Jorem videntur, qui e rectis brevifQmisquc arterii^

cmulgentibvis renes apgellit (JJ. »51.),

Dispar cft: medullaris fubftantiae £abrica. |Lu-»
bella eft, durior corticali ac ftriata: vafa enim» quae
cam adeunt,. non Cerpentinq naodo flexa, fed recta

CAP. VI. DE SECRETIONE. 77

progxedientia , dichot^me coniuiiguntur, ut radiato*
ftriatam prae ^fe ferant faciem. Praetprea ductulo^

rum congeries aut tubulorum fubftantiam hanc for-

. ^ . '

mat, qui e vafculis minimia capillaribus , nec ex
arteriis rubris , - continuo orti, impleri tamen quan-
doque, praefertim vi quadam adhibita, e glonieni-
lis coTticalis fubftantiae poilunt. FirmifiGmas habent
ii ductuli membranas, firacrioresfaltem, qaam arte-
riolae,' e quibus continuari videntur; unde, quam
valide attrahant humores, liquet (JJ. 251.). Neque
ii tubuli, neque vafa meduUarem fubftantiam con-
fiituentia ahaftomofih notabilem oftendunt, fed recta
ubique progrediuntur, dichotome " coeunt , eoque
mado ftriatam fubftantiae indoletn formant,

Plures tubuli dichotome coguntes ; ftellato - ftria-
tos conulos efficiunt, in papillas confltientes, qua-
Tum octo ad fexdecim uterque reh habet (C/. $. 255.).
li conuli apice gerunt canaliculos e ductulis illi*
confluentibus ortos , firmiffimis munltod membranis,
quae in ipfis ofcillis etiam callofac fiunt, ut perpe^
tuo biare ii tubuli debeant. Hiant enim ofcilla iii
pelvim renalem,' feu caveam in mediis renibus fitam;
quae ab apicibus papillarum convergentibus , fed
baud contiguis, linquitur. Ea pelvis ut accuratiud
defcribatur, intelligendum eft, componi ex infundi*
bulis fexad tredecim, quae dilatati funt et con-
flhehtes tubuli urinarii. Pelvis ea, interdiim duplex
inventa^ plerumque tamen fimplex, pofteriori renis

^g CAP. Y^ 3DE SECEJETIPNE.

ll^ciei innixa , media parte ,latif&iSi^ eft, utrinqtm
jpauUb anguftiort tandem in urete^m abit. Deeft
autem haec cavea in nonnulljis animalibus, et ipfia
^tiidem mammiferis, ut elephanto» pboca, delphi*
noy urto» mapcime vero in avibu^a in ^uibus papills
guaevia fuum, habet ureterenou

. , »83-

Ureteres e pelvl renali pi^oducti, ex tLtroqnc

rene deorfiun convergimt, ut tandem in veftcam uri^

Bariam aperiantur* Intema eorum tuborum mem*

brana mucofa eft, continuata ex veftcae indumento

interno , ' unde fenfus iireteruni confulns feu obfctt-

rus , licet in morbis acutifQmus , declaratur ($. 22.).

Fibras circulares mufculofas» quas Winslowius et

Duvernaeus ftatu^runt, alii negarunt, fed immeritq,

ut videtur» cum fatis valide conftringantur ii ca-

nales.

Solent autem Vario modo flectj vfi pro|;reirti»

ampliari iterumque anguftari» doneq tandem in veG.-

cam abeant/ Ante arteriam iliacam comprefli i^

ampullas tere tiunefcunt, dein ponevorfum vergunt,

2(d ductus deferentes accedunt, quos xikedios ampl^-

ctuntur; poftremo obliqui inter cameam veficae

membranam procedimt, donec oftio oblique truncat

to in vefica ipfa aperiantur. NuUa eft neque oftu

neque totius canalis valvula, licet fatis conftKicta

loca fpeciem facere poffint*

CAP. yi. DE SECRETIONE. 79

If. De renibua _fuc,centuriatia,

. S84-

PiiuAquam autem de. conceplaculo lotii loqua-i
mar^ oiqgaua ea confiderauda.Xuiftt quae utrique
xeni impoiita ope xellulaiia. textus.cum iisdem iun-.
^tur. ' Henea.vQcantur fuccenturiati» licet nec for«*.
m externa . n^CMintema fabrica cum renibus con-
gruant:. adfttnt autem fere ubicimque renes lunt,.
praeter piCcea fere.folod.

Moles .eorum. varia eAr in foetu maximaa ut
etiam renes jexcedlnt: minima, ubi cerebrum exi*.
guuin e& , Qvalis ieft aut oblonga^ figura in foetu»>
compreira magis et fubtriquetras^n adiiltis.» . qiiod
a prelTione diaphragmatis alioruAique vifcerum pen«
^et. Ita eAirti mturaliter po£ta fiint baec drgana,
ut adipofaie epe telae cum peritoneo iuncta » a dia-^
phra^atis appendieibus , . abi bepate et liehe xonti^
Quo deoxfum premantur.

Arterias numerofas acdpiunt ex ipfa aorta,. q
Tenalibus » fyermtiticis 9 pbrenicis lumbalibusque.'.
Venae paucae et magnae funt, Talrulis deftitutae^
ia cavam.aut renalem coniluentes.

-85-
Intema compages glandulola quidem videtury

fed memorabilis iterum efl: duplicitas ftmcturae.

Corticalis fubfiantia flava eft, duriufcula; medulla-.

^ fufca mQ]li0ixnfi» fpongiqfa .f({fe raritate, lobulis

io CAP. VI. DE SECRETIONE.

difUncta ; qubrutti ultima ftamina ii^bicunda funt.
Pondus fpecificum niaximum inter reliqua vifcera,
fi' ab ibepate recefferis;. Gavea tuedimnvid vifcus
QccupaYe lolet, praelertim in foetu, in a^iiiltis etiam
iiiterdum confpicuay intelligenda .tamen. tanquam
interftitium lobulorutn coi^vergenthimu IUi caveae
aut interftitib ineft latex fubcruentus , aut pultacea
potius ^iaiTa, flavida ftve fufca> a fpiritu vini con*
gelanda. Simili plane modo, ac thyreotdea glan*
dula, ^t baec vifcera^^carent ductu excretorio. Quem
enim Valfalva invenilfe fibi videbatur in teftudine,
erinaceo et cane» ad ductus deferente^ et .teftes, ab
iliis haud inventus» ab Hallero nil ni& ceUulofO"
rom filorum ductus creditur.

Licet vafa lymphatica circa renes Tucccnturta-
t08 haud,defint, tantum tamen abeft^ ut abforbeant
eiim laticemy ut venis. potius totum id officium
commiiTum eife videatui:. Hinc intelligrtur fangui-
nea. eius laticis indoles» quandoquidem vems folum
Ibrbere fanguinem conceQum eft (§. s5^.). Et mu»
tatio» quam fanguis in eiusmodi vifceribus experi'
tur, ea effe videtur; qua oxygenis ratio. ad hydro*
genes et carbonicum idonea fervatur: quam qui-
dem ob cauflam in foettij ubi pulmones officium
ftium nou ptaeftarit, neceffaria funt alfa otgana,
quae fanguini arteriofo fuam mixmram reftituunt,
^ quorfum etiam thynium glandulam pertinere fupra
(Q; sou) probavimus, In adulta etiam taud penitus

liiper-

\
\

CAP. VI. DE SECRETIONE. 8i

rtiperflua eft eorum Drganoruiu molitio, quae Vici-
nis renibus utramque aquae formam^ tantoper^ in
lotio emiiientcm , largiripoffit.

m. D e V efi ca urifiaria.

Conceptaculo eo lotii haud omnja omnino ani*
nalia inftructa funt, quae renibus gaudent. ' Serpen-*
tibus deeft» et avibus et pifcibus, in quibua una
cum faecibus per cloacam lotium egeritur, Id ian^
Arirtoteks aninaadvertit , fuoque modo fic expofuit,
ut has beftias folius imtrimenti gratia bibere con-
tenderet,. quod pulmonibus ivccliJiOiff infiructae non
&nt, ideoque ctiam ad temperan.dum fanguinis ca«
lidi aeftum potibus haud egeant. Il.eliqua vero.
animalia, quae '^vev/4ovot evoaixov habeant, bibera
plus etiam dehere, quam ad nutritionem neceira>«
Tium lit, ut fimul fanguinis aeftus temperetur j hino
abandantiam ^quoforum^ humorum requirere pecu*
liare conceptaculum (Jri/i. part. anim^ llh 8«)«

Ampliffimam autem efle^ ratione aliorum ani«
malium, veficam humanam^ idem iam Stagirita vob-
fervavit (^i/?. anUiu L 17.). Diutius enim, ob cl-
>^lem verecundiam, urina retei;ita conceptaculum
^lud magis extendit: et in aduhis hominibus, prae-»
fertim potoribus bibulis, , capacitas iutrefcit a lex
ant octo libris ad quindecim aut viginti*
Un II. F .

8a CAP. VI. DE SECRETIONE.

Figura veficae plcrumque eft ovata (botanice
ea v0ce intellecta), jlainque coarctatus eft apex,
bafis vero ampliata. Ab anteriore^ parte ad porterio-
rem eft comprelTa: in foetu folet cylindrica eSe,

Adnexa eft vicinis partibus, maxime inteftino
recto et ut;ero, o^ cellulofae telae haud fatis fir-
mae. Summus vertex peritonaeo ita tectus eft, ut
hoc ad pofticam faciem replicatum inteftinum re-
ctum fimul ad tertiam oflis facri vertebram obtegat
(JJ. 153.'). Ima et media veficae pars, a peritonaeo
nuda, fola tela adipofa contegitur,? unde repleta
lotio vefica ct prominula, maxime in infantibus,
pungi poteft illaefo prorfus peritonaeo.

Sic collocata vefica anterius offibus pubis obh-
que', inferius inteftino recto ac proftatae et ducti-
bus deferentibus veficulisque ^feminalibus incumbit»
in feminia etiam vaginae,. ut pphe veficam uterus fit.

287-
Tunicae, quibus id conceptaculum formatu^
tres potiffimum funt, licet etiam in plures divifac
fint. Extima cellulQ£a eft, qua cum peritonaeo,
offibus pubis, peritonaeo, ceterisque vicinis jartibu»
iungitur vefica. Inferior eiu3 velamenti pa'* '^^*
culo vafculofo pertexitur.

^ecunda tunica cft mufcidofa, duobus fw»^*
idiverfis fibi impofitis, quorum extemum tecxi^^^^'
im habet lacertos, ab offium pubis fjtaphyfi exortos»

CAP. IV. DE SEGRETIONE. 83

ita a femet invicem recedentes, ut intetlHtia fuper»
fint, per quae interna membrana prolabi faccusque
formari pofiit, calculo faepius iixam prafibens fedcm*
Fafciculi ii mufculdli tum anteriorem et pofterio-
rem veficae faciem legunt, tum etiam latera. De*
ttaliunt autem contracti veficam verfua urethram>
cum fymphyli adfixi fint.

Sub eo externo ftrato eft intemum, tnufculid
obliquis, vario modo fl^xis, aut etiam annularibus
conftitutum. Eorum mufculorum compages cum
rario modo impiexa fit, m.otuum a/4Oi0oti in con-
tractione haud obfervantur, neque ofcillationes > fed
continuo vefica contrahitur. Ima veficae fedes fitmif-
fimo mufculo ftipatur, fphinctere^ fibris undique
in decuiles obliquas ductis conftituto , quo ad arbi-
trium contracto aut refoluto \otium retinetut aut
educitur. Nervi enim hanc partem petentes e fa-
cralibtts orti arbitrium conducunt, pofle autem dila-»
tationem mufculorum eodem modo activam efle,*
quo contractio» pluribus locis iam (JJ. 57. 70. 92*
169. 183.) docuimus. \

Intema denique membrana mucofa eftj, conti-
»uata e corporis fuperficie cutanea. Muco fcaturit^
qui e finibus vafdmm ftillat; in cervice tamen etiam
adfunt pyptae aut foUiculi glandulofi^ maiorem
^itts copiana^ parantes. Eo muco lubricatur conti-
Mo vefica, ne ab acri humore nimis irritetur ac
conrodatur. £ft «nim valde fenfilisi mucofarum

84 CAP. VI. DE SECRETIONE.

nembranaram more, licet confufas fit fenfus, vefica
praeter fphincterem, wrtos e gangliis hypogaftricid
accipiente.

l^otam hanc membranarum fabricam ac machi-

« I

natlonem perviam neutrubi effe in vivo corpore,
ex ea iam coUigitur^ quod latex tutiflime in eo
conceptaculo fervatur , neque unquam m ,vicina vi-
fcera transfudat. Neque poft mortem aer inflatus
unquam membr^nas ea^ penetrat: , fed vif4 tamen
eft per mortuam velicam aqua ftillare , . unde non-
ntilli eff^ccrunt, pota ^offe eadem via in yeficam
penetrare. Quae nuUo modo fiatuenda elle iis P^O'
bat^r» quae modo dixin^us.

«^88.

^ Vafa accipit vefica ex hypogaftrica et haemor-
rhoidali: dein etiam umbilicalis, membranis veficac
cincta, folet plures arterias veficales promere, q^^^
cimi arteriis pudendis et ani communicant. , In ^^'
minia truncus communis pro vefica, vagina et m-
teftino recto adeft. Vafa lymphatica, a WatfQnio
primo demonftrata, quae vafa fanguifera cingunt,
dein in glandulas pelvis abeunt.

Lotii> quod per ureteres accipit vefica» dttpl«^
efi exittts, in foetu enim per urachujn educitur^
canalem anterius et fuperius e vefica ortum> p^^'
tonaeo arctiffime adnexuip, ac in funiculum umW'
licalem terminatuni. In be/liis Tariia^ pr^efertiin i^

CAP. VI. DE SECRETIONE.

vitulis, ampliriimuseft^ inallantoideamabiens: inhu-
mano Tero fetu adeo gracilia, ut terti^m duntaxat li-
neae partem capiat, fetamque vix porcinam admittat.

Cavum eSe emn canalem probatur aqua veficae
immilTa, quae manifefto per eum ad umbilicum ue-
que penetrat. Viderunt etiam nonnulli, parturien-
tium aut calculo et retentione urinae labbrantium
nifuseo lotium propellere*. Quin.etiamLittrius rariffi-
mum obfervavit cafuin » ubi urachus ad duodecimum
U8^e annum apertus lotium per umbilicum educeret.

Sed.commutatum eft urachi rudimbntum id in
humano fetu cum primitiva veliculae umbilicalis for-
matione, q^uae ductibus inteftinalibus in abdomen
temiinatur* Turgida latice gelatinofo nutritioni te-
nerrimi fetas infervit, atque ex ea per ductulos eos»
nequaquam cum veftca nondum formata , fed cum te*
nui inteftino cohaerentes, ipfum hoc formatur. £va«
nefcit vero tota haec molitio , jimulac vefica urinaria
evolvitur, quod egregie nuperrimis temporibusOkeni-*
ns et Meckelius tertius, collega clarifftmus, probarunt
($• 5370* Similis veficulae illi umbilicali fetus tener*
rimi humani «ft tunica erythroides canum et felium^
quae, licet aquoCo latice fcaturiat, neutiquam tamen
per urachum cum vefica urinaria nectitur, fed per va«
b omphalo-tnefaraica cum mefenterii vafis c^haeret.

289'
Conftantilfimys vero lotii exitus e velica patet

t^ur^thram, canaleiki in virili corpore multo IoB'*

86 CAJ». IV. DE SECRETIONI.

giot^Txl 6t extra corptiB productuin^ caast ia ^Eenu-
nis^oflice fete non longior, recta defcendat, in-
miiloijae annulo fub clftoride inter nymphae aperia-
tur. Djr^ctio virilis. urctlirae varia eA : oxitur eiiim
ab anteriore efmedia fere veficae porte, Kjuae pone
eiu3 orttibi deorfum in faccum dilatatun Initio d&-
fcendk, d^in paullatim ad fymphyiin ndfcendit,
dohec rdcta e corpore prodeat. Ad proftatam an*
guftior eft, dein lacum ferc ante eam glahdulam
' format, poft iteriim pone bulbuin anguftaitvir, dein
Turfus latioT , donec fenftm anguftior-, tandem in
glande latefcat. Obducta eft uvethra 'menibranii
mu^ofa ea, quae veficam intns velat, fatis fenfiK
et tnticumi fondente tum e finibus arteri^aruitf)
tum e finubus plurimis , tum etiam e 'glandilHs w
ifthmo, a Littrio dictis, atque iis, quas^eowpen»
in tractu urethrae primus dtfcripfit. 8ed 4e h«
'^dberius alibi disptitabitur.

Urina ut urethra educatur, concu«:unt, praeier
fphincterem veficae mufculum, alii urethrae adftan-
tes: accelerator nimirum urinae, bulbum *mbie»5»
<ionfluen8 ciim transverfo perinaei et fphinctere aiS
c3tterno : dein compreiror proftfttae , qui ab interna
olfium pubis facie ortus, proftatam complectitur an-
teriusque ' ducit canalem ; poftremo pyramidales ab-
dominis cum .rectis mufculis confluentes, quibus
Vefica comprimitur , cum accclerator urethrae vim
impertiat, flumen'urinae protruderCf^ «Hde^t-cww

CAP. VL D? SECRETIONE. 87

aM Jeiectione limul Jo^um fluere conraefcit. FoITe
vcro mingi al)sque alvi deiectione, inde exponitur»
quod pelvi? pofterior pars multo deprdffior Jit, li-
berior vero fedes ea, ^uam vefica teuet.

IV. De urina eiueque J^ecretione*

I •

»90.

Nullus alius latex animalis tot accipit difFeren-
tias, vel aetatis vel ingeftorum vel variae etiam ani-
malium fpeciei, quot in lotio animadvertimus.

Quodfi 'cnim ad humanum genus folum refpe-
xerimus, nrina foetus vifcidulus eft humor inGpi*
dus ac inodorus. In infantibus, ubi gelatina abun-
dat (J. 49, ioo.)> lotium etiam effe gelatinofum ,fo-
let, acido benzoico praegnan8,-neque terris aut fali-
bus phosphoricis , quibus adultorum lotium fcatet.

Alia elt urina poft paftum aut potum, quam
quae digeflione abfoluta egeritur. lUa enim quali-
tates nonnullas ingeftonim adfumit, ut aquofa fit
poft multum potum aquofum , ut turbida iu pueria
qui aviie cibos voraruijt, ut coerulefcat ab indico,
viridefcat a potu arnicae, violam redoleat a balfa-
^icis omnibus , praefertim tercbinthin^. Teneripres
homines, et qui fpafmia vexantur, eam habere
lotii varietatem compertum eft, ut ex urina poffis
9^alitatem ciborum diiudicarcr Ipfius panis, carnis
^^ .iufculi Qdoxea accipere byftericarum urinaxut

88 CAP. VL DE SECRETtONE.

expcrti fu»t Macquerius et. Fourcroyiua {Syji. d^s
conrim chim,' X. 99.)»

Ingena etiam ^ft diiferentia lotii» qupd manuni^
fera rcddunt;» et eijjis, quod ex bumano corpore ege-
ritur. Huic phosphorici fales peculiares funt, quo-
ruip ^hundantia in anim^lium mammiferorum pilos
ahit, reiidua fola calce carhonica, quae praefertim
in avium urina magna adeft copia , unde etiam
denegaita iis velica ^ddetur, ne accuiiiulata in eo
Concept^CuIo urin^ calceum fedinjientum deponeret,
Jn cquino lotio praet^r calcem carhonicam foda
etiani hcnzoic^ ahundat, kali muriaticum ^t urica
Xuhftanti^ 9 quae vero nec ihi nec in aliorum ani-
jnaliuiu urina in acidum vfricum transforn^atur»
Similes hahet particulas lotium yaccinum» quod et
principio.magis alcalinum apparet, et tartarum vi-,
triqlatuin practer alias equinae urinae partes, cqH''
tinett Aliorum ^nimalium urina mucilagine ahun-
dat, fed nulla prorfus falibus phosphoricis aut aci-
do urjco, , Peflime foetet urina carnivororum, can^
tharidum Amilis o^or urinae tigridis; b^rhivoronw

interdum mofchum fpirante,

Itaque urinae humanae elemcnta tradituros de<^
cet de eo liqiiore loqui, quem fanus homo et adul*-
tus poft ahfolutam digeftionem reddit. Eft autem
perlucena humor, aureus» limpidus, odore, proti-

jiJ

CAP. VI. DE SE.CIIETI.QNE. 89

mw ut mittkur, hiaud foetido, fed plane fingulari,
fubaromatico, neutiqtiam vero acido aut alcalinOt
fapore falfo. Quo pallidior eft urina, eo magls aci-
dum liberum, vel in optima hominum valetudine,
ineft, Namque et fuccos plantarum coeruleos rubro
tingit colore, et ferrum oxydat, ut phosphorici fa-
h metallici inde nafcantur : ipfii etiam fales nitrici,
metallici, plumbei, mercuriales, argenti etc. folent
praecipitari i ut phosphorici et miiriatici evadant.
Neque Xsanen acida haec mdoles fapore unquam
manifeftatur, et ipfa lotii mutatio natui^aUs contra-
riam potius aquae formam elicit.

Calefacla cnim urina odorewi mox fpirat am-
moniacalem, color faturatur, turbatur; eaque fucci
plantarum coerulei viridefcunt , aut qui rubefcebant .
a recenti lotio, iterum coerulefcunt. Tandem eva-
poratae .urinae fupereft refidua maifa brunea gluti-
nofa , alcohole folvenda et cryftallis falium abundans.
Haec eft urica fubftantia, fui omnino generis, ne-
que in ullo alio aniniali humore deprehendenda,
Namque facillimus fecelTua in acidum uricum ^ di-
ctum, in ammoniacum et in oleum foetidum ipfi
peculjari^ eft, neque in eadem fubftantia urinae
beftiarum obfervatur. NuUa alia anirnali^ fubftantia
propenfior ad fecelfum eft, cum et fola cbuliitione j
fatifcat in ammoniacum, acidum carbonicum, pruf-
ficum et aceticum: acidi nitrici opc gas evolvitur
azoticum. Singularis eft eiua fubftantiae indole^*

9© CAP. VI. DE.SECRETIONE.

mutare formam eryfiallorum in falibus ipfi admixti^,
ut fal culinaris, qui urinae ineft, octaedrasi fal
ammoniacu» vero cubicas formet cryfiallos: banc
formae inverlionem a foia hac fubltantia pendere
Fourcroyus expcrtus eft {Syjt. des conn. ckinu Xt 162.)
Quae quidem omnia oftendunt» ob asotici praedo-
'minium, fubftantiam hanc maxime animalem eiTei
omnesque a)io6 humores perfectai» ut ita dicanii
animalitate fuperare.

Cum extracto bilis con^uit quidem Jha6C fub-
ftantia, tum vi colores producendi, tum folutione
in alcohole, tum phosphoricorum falium copia.
Diftert tameli utraque infigniter , cum in hil^ P'^^^'
valeat hydrogenes, ammoniaci haud tanta fit copiai
in urica vero fubftantia azoticum emineat ($. i4^-)J
cum etiaiu extractum bilis oxydatum potenter ae-
x6m inflammabilem attrahat, quod nequaquam in
urica fubftantia animadve^*titur , in putredinem fe^
proclivi,

Praeter eam maxime memorabilem fubftantiam
alia etiain et praefertim fdina elementa, quibtt»
urina abundat, confideranda funt.

Et primun^i quidem albuminis interdum copi»
evacuatur, pyaecipue in infantibus voracibus, et w*
bominibus macie confectis. Adeffe albumen Sdff^^'
nu8 primua docuit coriariae fubftantiae reacupii^^'

•

CAP- VL DE SECRETIONE. 91

quae flocco* in urina producit : divinandum prae»
terea eft ex turbida urinae indole et fedimehto al^
burainofo , quamvis hoc etiam u^icae fubftantiae
interdmn adfcribi poffit.

Maximam falium humanae urinae copiam con-
ftitui phosphorico acido , iam fiipra monuimus : eo-
que maior adeft quantitas , quo orftum evohitia magi» .
turbata eft. Infantes enim , quamdiu oITa formantur,
multo minorem oftendunt in urina phosphoricorum
raliumcopiaui, maiorem benzoicorum, nohnunquam
etiam oxalicarum ; dum vero rachitide corripiunturv
ingens eorum lalium , alias ift offibus depofitorum
quantitas evacuatur. In arthritide etiam urina^ ca-
rere folet iis falibue, qui, foluto morbo, itorum
raaior^ copia excernuntur.

In iif falibus •phosphoricis eminet calx phosipho*
rica, qnae fuperfua acidi phosphorici copia folvx-
tUT, depofita in [turbida urina , fimutac aoidum
phospboricum liberum et fuperfluum evapor^verit
a^t potius femet iunxerit ammoniaco evoluto, lAeft
praeterea triplex fal: magnefia phosphbrica , foda
pbosphorica et ammoniacum phbsphoricum: quo^
lum primu» deeft in recenti lotio , emergens demum
m eo, . quod iam refriguit. Gritur autem pruepri»
mis ex ahundantia acidi phosphorici, quod aljcalia
omnia attrahit.

Mutatum acidum phosphoricum transire in uri-^
^m^ ^t ipfum lithicumr a Scbeelio dictum, T«r#

92 CAP. VI. DE SECRETIONE.

eft fimillimujn. Namque uricum acidum in fubftAn-
tia homQnjma formatuni» quae fales ipfa^» culina*
rem et ammoniacum» transmutare poteft, fine ne-
gotio ex acidi phoephorici transfoKmatione oriri vi«
detur, fi azotici fuperflua copia additqrt qua fixb-
ftantia urica praeprimia fcaturlt. Cryftallos format
^a fubftantia ope huius acidi rubicundaa; arenula^
rum fpeciem intexdum prae fe ferentes, et in ipG^
cpncrementie calculoiis praecipue praevalet..

Fhosphoricorum falium ea eft in urina abon*
dantiay ut centenae eius liquoris partes viginti tre«
eorum falium, viginti duo* uricae fubftantiae fint.

Superfunt fales ammoniacus» culinaris et kali
muriaticum:, quorum primus negatur a Rouellio»
quod fortiflime adhaerefcit uricae fubftantiae, cam
qua iimul in alcohole folvitur. Sed adeft tamen»
jioft plures urinae mutatioues dispiciendus , «deft
ipfun::^ ammoniacum i quod putredini lotii finem
fere :imponere confuefcit, ut etiam fuccbs planta^
runi coeruleos viridi colore tingat. Sal deniqae cu^ J
' linaris. et Kali muriaticum minori copia adfunt et,
ut ftipra monmmus, niutata cryftallorum forma^

iSales , quos acidum bensoicum » aut ipfum oxa-'
licun^ conftituit, raripres fii^t, neque OccurruQt,
nift in urina -imperfecte digefta» ftcut acidum ace-
ticuin fola 'fermentatiohe uricae fubftantiae produ^
citur^ nequc vere urinae ineft.

CAP. VI. DE SECRETIONE- 95

JEx hie veifo colligi poteft, elementa lea, quae
urina'^ largitur, abrolatani requirere auimalis fubftam
tiae fecretionemy eaque talla eJDTe, quae aegerrime
itenixn in ma^lTam humorum recipi pofiint et adfi-
loilari. Hinc vafa lymphatica pauciora veficae uri*
nariae imperiiit natura: nec latet inlignis eius fe-
cnretionis utilitas» quae in eliminandis noxiis parti-
culis verfatur* Noxias eas effe, cum perfectiffima
animali digeftione productae fint» vel inde patet,
quod a retenta diutius urina peffizQae yirium inten-
tiones ». febres validae ac perniciofae oriri vifae fint;
qiiod in febribusy cuiuscunque generis fint, lotiiuu
nrica fubftantia praegnans ac fales phosphoricos et
uricos deponens, falubre effe confuefcat; quod de^
nique ante quemvis morbum retineri urina ac fup*
primi foleat.

Quandoquidem in infantili corpore ii fales phos*

pliorici ad offium formationem adhibentur» haud

tanta eorum abundantia fuperefi» qua^e per urinam

egerenda effet: neque in morbo articulari» ubi offi«

l>us advehitur ingens eorum falium copia. Sed in«

dideiTL ^efficitxu^, quantmn praebere ufum urina pof»

^Z , ut aliis excretionibus deficientibus fuppleatur*

Quamvia enim peculiaris urinae fubftantia egeritur»

nequaquam tantopere aliena eft» quin in fe recipera

aliarum particularum elementa aut in eos humoret

trans]?^u;aji poCfit. Ratione enim azotici muuta

94 CAP. VI. DE SECRETIOl^E.

urica fubAantia in bilis extractum forte tr^nsltr
phosphoricos fales in alios xnutari pofle» ipfa urinae
riciffitudo in valetudiae adverfa et varia aetate , docet

Cum peculiaris lit fuique generis lateit» Jin~
gularia etiam eius Cecretioni dicavit natura organar
neque praeter renes ullum aliud vifcus fimitem
pofle fecernere e fanguine humorem exploratum hsL*
bemus. Crediderunt quidem nonnuUi , etiam reni-
bus penitus deftructis aut ureteribus ligatis» veCLcam
tamen urina repleri. Sed haud fatis tutae funt ob«
fervationes: quam Autenriethius (Phyf. II. 340.^
citat» de fcle, cuius lireteres renes haud attinge-
'iant, fed ramoli in mefenterio evanefcebant, rarif-
fima et a corpore humano aliena, maxime cutn et
alias excretiones urinofas fuilTe memoriae pyoditum
fit. £t, fi ligatis ureteribus fertur, urinam in veli*
ca inventam elTe , ante iam adfuiile in eo concep«
taculo probabile eft.

lis obfervationibus utebatur Erafmus Darwin^
txt retrogradum motum humorum per vafa lympha*
tica atque celerrimum potuum transitum e ventri*
culo in ve£cam, immunibus renibus, fiatueret.
Quodfi ehim illico poft potum ingens lotii aquoii
et potua fpeciem prae fe ferentis quantitas educitur»
quodli ingeftorum» afpatagi, terebinthinae , nitri;
tliorumqtte qualitates in urinam transeunt, absque

CAP. VI. DE SECRETIONE. ' 95

renum adf<^ctione et absque fanguinis labe; ,quod&>
denique in iplis va£s Ijmpliaticis repertae faeront
pariiculae ingeftorum odorae: haec omnia cogere
Darwinum videbantur, ut, xenea quandoque ab
urinae fecretione alienos eSe, et promtinime uri-
nam e potis proficifci ac e ventriculo per vafa ab-
lorbeniia, iam adducentia, defcendere in veficam
contenderet,

At vero plura nos movent, ut cohibeamus ad*
fenTnm ab ea opinatione, quae non nititur niH
fatis xnancis obfervationibus. Namque valde dubius
elt celerrimus potuum transitus in urinam , cum re-
tenta potius urina primo evacuetur, poft vero lim-^
pidior fecedat, quae omnino eorum, quos bibimu9,i
liquorum qualitates quasdam fervat. Dein ingens
omnino fangiiinis copia, qui renes irruit (J. QQo.),
humoris fecretionem copiolifiimam inducit, ut-a
potniiTO qualitate et efficacia abftinere pof&mus^
cu.m 9^ ^ Ifellero fides habenda, quavis hora mille
ixnciae fanguinis renes petant, quarum fi tertia fo-
lumni.odo pars urinae formandae infervit, centuni
taxnen unciae quavis hora* fecernuntur.

Quod ingeftorum quaedam qualitates in urina
appareant, immuni omnino fanguine, explicuimua
iam Caepitis e .Galvanica vitae actione (JJ. 28. 38» 79-
igrj.) et ex ea lege, quae volatilia corpora inter-
^VLxn. imponderabilium regulis obtemperare iubet.
Nec odore« illi in vafis lymphaticis obfervati aliud

gS CAP. VI. DE SEGRETIONE.

quid docere videntur, ac adfumMie ea vafa e re-
' nibus volatiles particulas.

Quaenam lit cauJDra , cur in renibua potins quam.
Jn ullo alio vifcere latex fecernatur tantopere ani-*
malis taiitaque azotici copia abundans» nos penitus
Jatet; etiamll coniectura confequi pofj&muQ, quae^
nam fTmbolae a fabrica partium et ab ipfius fangui^
nis mixtione conferantur. Haud fine ratione natu*
ra renibrus finitima formavit vifcera, renes fuccentu-
riatos» e quibus fanguis propenfior in fecelfum edu-
citur: neque abfoi)um eft, azotici copiam pariter ac
acidorum.^eculiarium^ quibus urina fcatet, quaeque
omniav fere animalia funt^ ex iis vifceribus de-
rivare^ i .

Dein ferum et lympha Ijan^inis, magna vi
ingentique copia renes irruentis, fontes funt kticia
illius feroii, phosphoricis falibus et fubftantia ea
peculidri azotica abundantis. Mutatio ea fit, modo
Galvanicarum actioniim, ope heterogenearum , qui-^
bus xenes componuntur, fubftantiarum. Fraeparan*^
' tur humores in ferpentinis arteriolarum iflexibus»
qui in corticali fubftantia obfervantur: dein Galva*'
nico " chemico modo penetrant clauf^ membranulia
aut tela cellulofa vafculorum ofcilla (§. -54-)» unde
in utramque . fecedit fanguis formam , et primum
' quidem in poiitivam feu acidam» quod fanguis e

rehi-

CAP. VI. DE SECRETIONE. 97

renibns fuccentiiriatis redox oxjgenis pariter ac azb-
tici abundantiam habet.

A -vi vitali et hanc gubernari fianctionem, vel
inde efficitur, quod.a quovis fere animi motu uri-
na nciutetur. Namque et terror et adfectus nervofi
^allidaxn faciunt et urica fubftantia carentem uri-
nam : quidquid robur cotporis auget» urinam etiam
reddit faturatiorem et copiofiorem. Si corpus Jan-
guet aizt nerVi refoluti funt, urina etiam maligne
fluit, aut cruda elFe folet. Quoties in morbis vires
reliituizntur et regulariter agunt», toties urina etiam
ad natnralem accedere incipit indolem, Si in alia
organa fecretoria potentius agit vis vitalis» urinae
fluxus minuitur; augetur, ,dum cutis perfpiratio
praeprimis fupprimitun Haec adeo communia funt
atqne vulgaria, ut cuivis innotefcanty qui a fudor^
urinana vifcidiorem et parciorem reddi, obJTerVaverit^

Hinc etiam patet, quam varia flt urinae oopiay
intra certuitt quoddam tempus reddita. Viri qui-
dex»» fecunda firuentes valetudine, neque nimis bi-
buliy folent tres aut quatuor libras urin^e intra
nychthe^ieron egcrere: multo minorem copiam ^er
ftate^ quam hyeme: minorem Joknt lotii quantita-
tem mittere infantes, et feminae, praefcrtim gravi-
dae: minorem qtiivis mittit, cui mprbus inftat,

Pars IL G

98 CAP. Vn. D£ CALORE ANIMALL

CAP. VU.

DE CALORE ANIMALL

'Ue calove» tanquam univerfaK efficientla (^. 34*}
praecepimus ; fed graviflima eft quaeftio de teaipe*-
rie corporum organicorum fere maiore quam aeris
aut aquae, in quibus degunt, et de eodem fere
caloris gr^adu in perfectioribus naturisy quo Uxm
aeftui externo reliftunt, tum frigori. Quae quidexn
quaeftio^ cum ab antiquiffimis inde temporibus
mota fuerit^ varias etiam ac iibi faepe contrarias
rationes ad eam folvendam auctores ^ttulerum:.
Nos ratione totam hanc quaeftionem iudicaturi pri*
muih rem ipfam, de qua- fermo eft, uberius expo-
nemus» dein vero aliorumt poftremo et no&rtuxi
declarabimus opinionem.

297.
A primis vero «t inchoatis naturis ordientes»
in plantis iam memorabilem obfervamus temperiei
aequabilitatem atqiie conftantiamy. qua fit, ut tusxa
frigori conclamato refiftere tum etiam aeftui poOixait
inftgni. 'Namque in Groenlandiae rupibus» aut ia
Spitzberga et Lapponia Betulae.et Salices fruticofae
brumam durant, quae mercurium ultra vigeftmum
yoctavum aut trigeftmum faepe gradum chermometri

^ CAi>. Vn. DE CALORE ANIMALL 99

Fahrenheitiani depriihit. , In Senegambia aefium
ferixnt plantae, ultra centefimum faepe et vicefimum,
gradum Falir, Quid quod ad vulcani craterem iu
inriLla Tanna Forfterus plantulas vegetas obfervavit,
ubi aeftus fere bullientis erat aquae! JEt fatis vul*
garis eft umbrae arborum temperies refocillans, ft
aefinx folari aer fere 'flagrat.

Quae quidem iamdiu obfervata vero reddide-
ruut lihiile, plantas ipfas fuam fervare temperiem,
qua oftendenti et aeftui et frigori refiftere poffint.
Coxigruunt lo. Huriteri cjcperimenta , qiiae' tardius
gelu Gorripi plantarum fuccos quam aquam, docent.
Inltituit etiam alia, intrufo in arboris truncum
themaometro , quod interduna alium, nonnunquaxu
vero eundem gradum oftendit ac atmofphaera. Egre-
giae etiam funt Schopfii obfervationes de arborum
temperie per aeftatem humiliore, per hyemem al-
tiore quam atmofphaerae :| docent autem multo lu-
culentiu^, haud fempeij eamdem elFe plantarum
temperiem, fed variam pro aeris circumflui tempe-
rie , cui refifiere ac . obviam ire tendunt organifmi,
Sl nimid calida eft aut frigida. Confirm^ntur Scho- ^
pfii praecepta Salomaei nuperrimis obfervationibus
\jlermbftddts Archiv /. d. JgriC' Chem. IL 157.).
Temperies arborum femper media eft inter maxi-
mum gradum atmofphaericae t^mperiei et mini-
mum, ut quinquaginta feptem fere gradus arborum.
temperies oftendat^ £ atmofphaerae calpr fupra

G a

loo CAP. VII. DE CALORE ANIMALI.

fexaginta Tex gradus adfcendit. Augetar tamen m-
tetdum calor plantarmn ad feptuaginta quinque us-
que gradus, fed nunquaixi, niii periturae fmt, in-
fra quinquaginta fex gradus demergitur. Haec eft
latitudo temperiei vegctabilis, quae igitur viginri
fere gradus Fahrenheitianos complectitur.

Rariora funt-exemplk aucti plahtarum <:aIoTis
per vegetationis quosdam iingulares actus. Lamar-
kius et Seneberius in Ari maculati et italici fpadi^
ce calorem t)bfervarmit ad octoge&mum gradiim
Fahrenh. auctum, 6. atmofphaerae temperies fexa*
ginta quatuor gradus monftraret. ^ £t ipfe Fontana
t)bfervare fe meminit in fungo quodam temperiem
tlimidio gradu altiorem quam aetis (Efemcritli
ifkimice-m&diche^ 1805» ^SG.)* ^

^98.
'Similis fere eft temperiei latitudo in animali-

bus imperfectis. Frigidiora funt, ut et pifces et

emphibia, quam aves, quadrupeda et humanum

eorpus, refiiftunt tamen frigori pariter ac calori»
ut iu thermis vivere pifces et ranas, ad centefii-
mum undecimum gradum, obfervatum fueiit. In*
fecta , quorum limilis eft natura , poife tamen inter*
dum calorem a^ris circumflui augere, Reaumurii
docet obfjervatio. lanuario enim menfe» cum aer
proxime ab alveario frigidus eifet ad dS gt. Fahr^ ,
thermometrum in alvear apum intrufum, fed panl^

CAP, Vn. , DE CALQRE ANMAXJ. |Oi/

te lQngiu3 ab co loco, ul?i ii\ai,xini^3. eflet; coetus,
adfcendit ad quinqnagefimum quartum gradimi,
Cum menfe Maio apes examen conderent, Reau-
murius vidit in medio alveari thermomctrum ad-
fcendere ad centeiamum fecundum gradun; % qui
idem eft calor, in quo ova incubata propullulant.
Et fatis vulgaris eft obfervatio, apum aut formica-»
rum cxamen iriitatum calefieri, licet fingula infe"
cta nunquam caloris notabilem aliquem b^beaiit
gradum., Hinc coacervata, in maris fundo zooph^ta
temperie gaudere tribus gradibus altiore quam aeris
ct fuperficiei maris, Peronius expertu^ cft.^

Huc ctiam pertinere arbitror. rariorem eam ob?
fervationem de temperie erucarum, duobus gradi-
bus, pifcium totidem fer^, ranarum autem et te-
ftudinuin quinqi\e gradibus quandoque altiore quanx
aeria. circumflui , quod Georgius Martiaius olim
teftatus eft. £t Kraftius meminit fe £entire pifce^
irritatos nonnunquam ad feptem gradus fupra aquae
temperiem incalefcere» Squali Carchariae gr^vitei;
VTilnerati temperiem' internam, perrinfius invenit
= 88° Fabr. cum aquae elTet = 76^ (Gilh. Ann^
XIX, 4480* Quae cum ita fint , ijnanifeftuja eftj^
animalia» quae frigidum famguinem habere dicun-
tur, latitudine gaudere infigni temperiei, ut multq
caMdlora et frigidiora tamen aere aut aqua, ixi qui"
tus degunt, effe poffiut: rarioribus eorui» cxeroplis,

. io\ CAP. vn. De calore animalt.

quadi vere incalefcere a nimia intema activitate vi-
fa funt.

^99'
Transituris ad perfectiora animalia Aatim occur*

rit avium exemplum, quarum .temperiem conftan-

tem fere Georg. Martinius ad centeiimum feptimuirx

gradum fixit. Qualis vero fit quadrupedum calor»

nondum clare patett varius fine dubio pro varia

aniifialium activitate, ut canes et phocas facile

Credas centefimum tertium gradum ' Fahrenheitiani

thermometri producere, unde e natantibus cetaceia

monftris vaporem calidum«inter glaciei infulas fur«-

gere obfervarunt navigatores.

Humani corporis temperies fere- conftarttiffima

eft, licet non altior calore avium aliorumque ani-

malium. Latitudinem habet quatuor tantum gra*

duum» a nonagefimo fexto ad centefimum usque.

Sed varietatibus etiara obnoxia eft haec temperies»

iiquidem foetui haud fuus ^ut peculiaris eft calor,

fed maternus : qiiod Autenriethius iamdiu obfer-

vavit. Externarum etiam partium. minor femper eft

calor , quam internarum , ut , fi fub axillis thermo-

metrum nonaginta fex gradus habeat, intra anum

aut in vagina aut in ipfo ore adfcendat ad cente-

Gmum quartum gradum, unde octo fere gradibus

Fahrenheitianis variare calorem externarum interna-

tumque partium, patet.

CAR Vn. DE CALORE ANIMALI. iq5

Neque fenlus caloris cum 'gradu thermometri
ubique congruit. Vulgo enim querimur fatis ihole-
ftum aeftum,' li vapidus eft aer et ante tempefta-
tem, licet haud ingentem altitudinem habeat ther-
mometrum; multo melius duramus impendio maio-
tem aeftum j fi ficcus eft etEuro aer perflatur. Quan-
tae autem fiant hallucinationes in febribus, cuivis
innotefcit, eum, qui exardefcere vifcera queritur,
faepius temperie haud ita alta premi videatur; fri-
goris etiam impatientia nonnunquam cum medio-
cri ealore congruat. Augetur omniho calor in fe-
Lribus et inflammationibus , nequaquam vero tan-
topere, quam vulgo creditur. Namque Senacus
docuit, extemarum partium calorem ih febribus ad
eum usque gradrmi augeri, ut internam conftan-
tem temperiem aequct; unde haud ultra decem
gradus increfcere certum eft : quod' aHo loco diK-
gentius disputabimus.

Refiftit autem corpus humanum multo fortiu»
cxternae intemperiei, quam reliqiii omnes organis-
^i, eum ahnae naturae finis fit, humanum genus
ad quamlibct adfuefacere temperiem, ut omnia cli-
mata durare pof&t. Quae quidem vis vitalis pugna
contra ofFenfurum aeftum cxternum aut noxium
frigus ita contingit, ut minuatur corporis tempe-
^€8 m aeftu, augeatur autem in frigore. Etenim
Chalmerfius expertus cft, fi calor externus = 101°,
internum effe = gS^, ffj^ vero> fi aer frigus = 18°

104 CAP. Vn, DE CALORE ANIMALI,

cxciiieret. Satis nota funt exempla graviflima Aii-
glorum, Banklii, Blagdcnii .et Fordycii, qui in gu-
biculis ad q^o^ Fahr. calefactia ita degerunt, xxz
thermometrum ore exceptum femper demergeret ad.
centefimum gradum. Ipfa etiam aeris aelhioix
ftrata corporibus ipforum proxima per aliquot fcri*
pula horae primaria perdiderunt quatuordecim gra«
dus : tantus nimirum calor in corpora eorum trans^
iit, luque vis corporis, fuam fervandi temperiem,
haud ita intelligenda eft, quafi nullo modo exter-
nus calor attingere illud aut intrare poffit; fcd fen-
fibile caloris interni augmentum prod,ucere nequit.

Eh clariffimum id humanae naturae 'STXsovsKTij*
piOiy quo fit, ut perniciei minanti femet opponere
atque pericula quaevis avertere poffit. In quo di-
lucid^ndo atque explicando cum antiquitus iaia
defudayerint auctores, aliorum opiniones primum
perftringendae funt , d^in autem , quae, nobis vero
proxima videntur, proponenda.

300.
Quam intimo connubio calor animalis conHaiis
cum vJ vitali cohaereat, vetus illa Hippocraiica
fchola iam bene perfpexit. Innatum eum perhi-
buit codem modo quo animam:] elle valetudinis
fecundae caullam, fi aequabili temperie reliqua ele-
menta compefcat ac contineat. Quid quod, im-
morUile effe et omnia fcire, omniaque cognofcere

CAP. VII, DE CALORE ANIMALI. 105

id, qixod BeffAOV vocamns^ libri .^e^i dfX^v au-
ctor pra^cipit. Spiritalis ea informatio primum ab
Eraiiltrato oppugnata, plane everfa fuit, cum,
£.piciiraeorum pedisfequi, Methodici corpufculorum
congeriem ratosque ordines introduxiilent. Afcle-
piades enim primus et Caflius latrofophifta frictio-
ne oriri calorem et in corpore humano ftatuerunt,

/i corpuscula ad femet invicem terantur. Quae
quideixi opinio, rudi illa et vulgari obfervatione
de igne e lignis ftccis fecmn tritis elicito nixa, cc
noltra memoria fautores invenit non paucos, at
lcvir&mi nominis,

A fanguinis cnim circuitu ita oriri calorem con-
rtantem crediderunt , ■ ut globuli fanguinei continuo
gyro femet appellcntes, atque ad parietes vaforum fle-
xomm aut di^aforum adlift calorem fenfibilem iugi-
tcr evolvant. Quam quidem opinionem latroma-
thexm^atici ita confirmare ftuduerunt, ut, a motu no$
femper incalefcere atque eo magis, quo maius fit
partibns folidis robur, contenderent ; unde et viros
calidiores eKe, fSminis: hinc etiam pulfus velocita-
tem (plerumque in ratione quadam ad calorem elTe.

Sed neglexertmt huiud opinionis fautores, glo-
bnlos fanguinis tantopere exiguos effe (0. i57.)» ^^
nec ad fe invicem conteri nec fufficientem parie-
tibus^ vaforum fuperficiem praebere poffint, Nec
humor quispiam, ni elementa chemica feccdanl^
ad canalis vel firmiffimi parietes ita adlidi pOteft,

loS CAP. VII. DE CALORE ANIMALL

ut caloT inde oriatury quod vel in rapidiOiiniff &\i-
xninum per rupium arctas rimas cur&bus obfemri
poteft. Animalia etiam frigida, quae rubrum fan>
guinem , eumque maioribus globulis conflatiim
(JJ. x57.) habent, puliibus tardioribus gaudent:
namque ranarum arteriae faepe centies in fcripulo
korae primario pulfant. Neque in morbis videmu*
ealorem femper a pulfu velociori produci; aeftus
enim moleltiflimi in febre nervofa cum tardiori,
frigus vero cum celeriori pulfu conliilit.

PauHo propius ad veritatem accefferunt, qui,
Helmontio duce , ex animabili quadam natura , quam
vel Archaeum vel yUffT^ocvoCKTX nunctiparunt (5.88)»
excandefcente ac halitus quosdam leu gas fpecies
cffervefcente calorem derivarent. Etenim nec ani-
mabilis caloris origo nec chemicorum elementoruin
efiicacia in eo producendo unquam negari potelt.
Multo inagis vero omavit hanc opinionem et am-
plificavit Franc. Sylvius, dum effervefcentes fpintus
falino-oleofos cum acidula lympha accufaret, i^
qua quidem hypothefi plurimos habuit fectatores>
"licet continuus et aequabilis ac a vitae viribus p^o-
ficifcens calor nequaquam variabili illi chemicorum
elementorum conflictui tribuendus fit.

Noftra a5kem aetate acutius veroque fimili"*
exornata eft haec chemica explicatio, doctrina o«

CAP. Vn. DE CALORE ANIMALI. 107

pirittts ducendi officio melios exculta. Crawfor*
dius enim, ex attracto per pulmones oxygene et a
. fanguine in vapores abeunte, ita calorem expofuit
animalem, ut capacitatem caloris augeri cum oxy.
datione, ac dum transeant folidae partes in Huidi*
tatem, ftatueret. Hinc in pulmonum actione , ^ qua^
cam lenta combuftione comparaiida fit, cum attra*
cto oxygene et evaporatione noxiorum elemento*
lum, calorem generari.

£a autem doctrina licet plaufibus noftris haud
plane indigna eft,. imo faleri debemus, partem ca-
loris animalie fine dubio hunc fontem agnofcere;
nihil tamen eo minus fupra iam (g. 216.) argumen-
ta ea congeffimus , quae infirmare eamdem debent.
Etenim pulmones, fi caloris fons ellent, caIidiore$
etiam ceteris partibus efle necellarium exiftilno;
neque tanta oxygenis copia ad fanjguinem accedit,
ut totius corpoiis conftantem inde explicare calorem
poffimns. Namque, ut triginta feptem unciae gas
fccidi carbonici generentur et decem unciae aquae
jrcducantur, ncceffariae funt triginta feptem unciae
gas oxygenei. lam vero ($. 217.) vidimus, intri
nychthemeron duas ferc libras et octo uncias, feu
triginta duas uncias aeris oxygenei afpirari, cuiu^
iiiaxima etiam x>^rs ad formandum acidum carbo-
nicum adhibetur. Unde, quam parum fufficiat ^a
oxygenis copia ad calorem totius corporis generaa*
^•m, patet.

• {

io8 GAP. Vn. DE CALORE ANIMALL

Dein , fi perfpiratio * cutanea a caloro animal
. fnstinetur, credibile haud eft, tam ingentem vapo
Tum et rpecierum aeriformium copiam» quam ad
meufuram viginti unius Ubrae cum duabus unciii
per nychthemeron finivimus^ (JJ. 273.) f * pnlnxonunj
pfficio et mutatione fanguinis pendere. Accedit,
tantam caldris copiam per pulmones exhalari, ut
j&igidiorem potius fieri fanguinem cum veteribui
fiatuamus quam calidiorem, Itaque, etiamli Craw*
fordius e capacitatis rationc, quam aer oxygeneui
erga acidum carbonicum ut 93 : 1 habere dicituii
licetmulto magis variabili? fit, totam caloris pcnuflj
^ pulmonibus deducat; etiaxnfi Girtannerus faWj
iliepte iactet, tantum calorem in fanguinem abircij
VX feptuaginta quatuor millia librarum . glaciei li-
quefcere poffint; deferenda tamen haec^cft exfofi-
tioj infirmis nixa argumenti^.

302.
Paucis duntaxat verbis tangere licet I^ig^J^
opinionem, calorem e digeftionis officina > deducen-
lia: confirmari autem ipfi paucisque aliis videbatu
ea doctrina aucto calore poft earum rerum efuiu»
quae digeftionem promovent, poft aromaticoru
ufum et fpirituoforum. Huic addidit Caftbergiu»»
non digeftionera folam» fed nutritionem inp'^^^
calpreiu generare, ci«n ftuidae partes folideic^i
incipiant: tunc enim ab oxygene depofito capac

CAP. Vn. DE CAtORE ANBMALI. lo^

atem caloris xninui: unde omnia ea animalia cali-
liora fieri, 'quae bene nutriantur. Quae quidem
>pinio licet et noftra fuflragia mereri ^uadante*'
ms videatur, neutiquam tamen fufficit ad aequa-
)ilitatem et altitudinem caloris humani exponen-
Aas. Siquidem et digeftio et nutritio animaliumi
frigidomm, amphibiorum, pifcium et infectorum
mttlto vegetior eft humana : calor etiam febrili« fine
omni digeftione, faepe etiam ab infirmata ac peni-
tus pelTumdata nutritione oritut. Et in ipfa dige-
Kione (rigidiotea nosmetipfos fentimus^ quam alio
fempore.

Crediderunt etiam nonnulli, corporis animali»
™, ae(hii externo refiftendi, originem ducere e
perfpiratione , quod omnino hactenus verum eft,
«luatenus multum, ni plurimum, continua perfpira-
tio ad eliminandum confert fuperfluum calorem*
Nec tamen et haec fola functio fuf^cit, quando*
^uidem in • ipfo aeftu externo praecipitantur vapo»
^^s et aer externus corpus humanum ambieuB per-
tlit caloris aliquot gradus (§. 299.): unde perfpira-

•

tionem haud vaide auctam fuifle per fe elucet. Et
^pt^e Fordycius vidit in balneo vaporario = 130^
Fahr. guttulas vaporum corpus fuum irrigare eo-
^emmodo, quo lagena vitrea' iis obducilur, quae
^milem habet corporis humani temperiem. Deni^
?^e et hac cxpofitione uti non poifunlus ad rim
^orporis frigori refiftentem declarandam.

j to CAP. VH. DE CALORE ANIMALl

303.

Quae cum ita fint, alia eft tentanda et perfe

Ctior ceteris explicatio » quae' ut clarior iiat et lo

culentior , pauUo altiora e phyfica dToctrina repeten

da funt. Praemillis iis , quae dc calori^ impondera

bili indole (jj. 34..) praecepta fuerunt, notandum eli

capacitatem corporum feu potentiam abfcondeni

aut abforbendi caloris vario medo mutari, quo ma

gis variat forma corporum» vel folida, vel fluida)

vel elaftica. Eft autem haec capacitas alia quali-

tas corporum ac fpecificus calor , qui potentiaB

complectitur , liberum calorem recipiendi.

, Etenim principio augetur capacitas corporunti

£ e foli^o ftsttu in fluidum abeunt , cum calor A

qui fluidas reddit particulas» thermometro haud

percipiatur. Blackius iam ante qumquaginta annos

expertus eft, glaciem, cuius temperies = 32° Fahr.,

feryidae aquae eripere pofle centum et quadraginta

gradtts'» line uUo fenfibilis temperiei augmento» ^^

nec penitus liquefacta elfet. Omnis igitur is fervi-

dae aquae calor adhibetur ad fluidam reddendam

glaciem. £x eadem caulfa fales cryftallini, dttm

folvuntur, aquam frigefaciunt : abripiunt enim aquae

caloris eam copiam, qua ad transituin in fluidita-

tcm egent. Quo celerius fales folvuntur, quo velo-

cior fit folidorum corporum mutatio in fluidam

ind6km , co maiorem abforbent caloris copiam t eo|

maior fit capacitas»

GAP. Vn. DE CALORE ANIMALI. % 1 1

Cdntrarium contingit , fij fluidae partes folide*
fcunt. Calorem eniin, quem ante> latentem conti-. ^
nebant, iam eliciunt, ut fenfibilU fiat: quod vel
vnlgari hyemum tepore illuftratur, nives praecedente»
au^ Blagdenii experimento, qui adlcenfum thermo*
metri fubitaneum obfervavit in .aqua congelafcente.
Hinc etiam fatifcented lales, natrum fulfuricum et
lid culinaris, qui aquam cryftallis peculiarem ami-
ferunt, fubitp effervefcunt et mire aeftuant, fi aqua
irrigantur, cui qalorem vehementer abripiunt. Cab^
cdamufta, cuius fpecificus calor minor efi aquae
calore , !miro modo eftervefcit et ignefcit , ' aqua
fubito confperfa: ex hac enim rapidiffime attrahit
calorem, ut in folidum ftatimi transeat. Quddfi
generatira fluida diverfae indolis mifcentur , alterum
alteri calorem fubripit , alterumque condenfatur,
Qnde a^ftus mixti, fpiritus vini aut aceti cum aqua
exponitur,

Cum folido^m corporum ad fluida eadem £jt
ratio ac fluidorum erga elaftica, transitus humorum
in vapores augere capacitatem necefle eft : namque
calorcm, cuius indigent ad emn Iransitum, abfor-
bent, ac latentem ita tenent, ut thennoitietro

percipi nequeat. Crawfordius vidit^ limaturant
manis ad 212® Fabr. calidam, cum aqua = 33^
^tam, temperiem adfumere = iMO: unde nona-

?nta gradus caloris ab aqua abforbentur, ut in

vaporum formam transeat. Incredibilem fere efle

iia CAP. VII. DE CALORE ANIMAU

caloris vim ac abundantiam , ad vapores elafticos
producendos adhibiti , / Wattius apud Lucium tefta-
tur (neue Ideen zur Meteor, L iQo,)i ni& enim in
vajiores abiret aqua, ad noningentos faepe eft quod
excedit, gradus Fahr. calor fenribilia adfcenderet.
Hinc oritur aequabilitas aeftus buUientis aquae»
fi modo vapores eliciuntur: hinc fluida» quae ce-
lerrime in vapores abeunt, ut fpiritus vini et aether,
maximam calorb copiam ambeunti aeri eripiunc
eumque frigefaciunt.

Contrarium accidit; fi vapores elaltici aut fpe*
cies aeriformes in fluidum fiatum transeunt, cum
amittant ^um calorem, cuius ope elafticitatein ac-
quifiverant, qui igitur iam fub fenfus cadit et ther-
mometro percipitur. Si vapores, quod Volta exper-
tus eft, comprimunt;ur, calor fenfibilis oritur. Quae-
vis fpecies aeriformis fi ita cum alia mifcetur, ut
in yapores aut fluidum ftatum transeat, calorem
thermometro et fenfibus percipiendum prodacit» ca-
pacitate deminuta.

304-
Ad generalea has phyficae doctrinae] legcs*

Crawfordio ,' Grenio , Mayero et Hildebrandio febH

Ktas adaptanda funt phaenomena caloris anima^'^'.!

Erit autem calor organicorum corporum eo luaiotj

quo rapidior eft fluidarum et animabilium parttca^

laruni transitus in folididrem fiatum. In pw»^ |

impe^-

CAP. Vn, DE CALORE ANIMALL 113

Imperfecfioribufl aniinalibas tranditus rel hmd adep
r^pidus eft, vel compenfatur continua petfpiratiottei
maximi vero eft momenti, cam haud differefltiate
efie in firigidifl animalibus inter fangulnem artetio»
rum et venbfum , cum in . amphibiis tertia duntaxat
pars rangoinis pulmones transeat (JJ. 178.), Hiic^ acce-'
dit , nec oxygenis eum efle in animalium infetiodbus
ordinibus apparatun^, nec cutim calori tetiiieiidO''
adeo aptam eife ac in perfectioribus animaljbue»

Etenitti, fi a vermibus inclxoare liceti vej Jftu»

dolphii . t;eftiinonio (^Entoz. L, C71. 275.) docemur/

vermium cutim adeo perviam ef£e^ ttt Uttdique

immutata fluida abforbeat eademque iterum emittat,

unde» quam facile calorem amittat, per fe patet^

Quodfi vero infectoram caterva aut apium examen in

fpatium minus coacervatur, aer circutnfluus calore

. ■ ' ■ "'

ex mfectorum corpusculis exhalato abundat» Und^

temperiee eius aens manifefto augetur ( j. flgS.)^

Nec pifciuiu eft aUt teptiliuzU abftmiliA riitio«x
Pilofa cute deftituta haec animaliai iimco folo m*'
volvantnr^ qui^ cum calorem facillime eonducat^
calefieri haed aninialia nonnifl: fub terii$ quibUs-**
dam conditionibus {tolTunti Secretioh^^Utem aU«.
otae et impetu quodam cohGimtae plerUmqu^^ Calori
ai:^endo anlam praebent: hinc irrltato^ et.lrft iiOm«
motos pifces ad feptem gradus fupta Vulgi^^lii tem«
periem incalefcere Kraftiuf oblein^avit . .
Fars II H

II 4 CAP, Vn. DE CALORE ANIMAXJ. .

t VexQ etiaui eft fimillimuin , maiorem amx&aliiaim
p«rfectiarum calorasi pro&cifci e cerebri nervoxiixxi-
fue vi maiotes qua corpus animale maiorem- et
magis individujHU accipit fen&litatis fphaerazxi.
ilinc fere ratio eft confta^d inter cerebri vodiuixjwen
et temperiei gra^um. £a enim ratio cerebri t ad
^rpus. reliquum,, quae in bumano genore obvi^ .elt,
ut 1 a^d P5 — 5p9 nonnift in.mammalibu» qmbiAa-
dam ^t avibus recurrit: in ranis.cerebrumfXo ^dL
reliquum corpus» ut i : 172.9 in teftudine , ixt
i • 5388» in efoce, ut 1 : 1305, in filuro, ut i : .1887»
iti thynno denique, ul 1 : 3744<^ habet. t^jxd' xxxi-
nus fit volumen cerebri, co minor eft antithedum
confociatio, eoqtie minor temperiei gradus.'

305. ■ ■

Sed confideranda fimul eft elementorum pola-
rium, erectricitatis et Galvanifmi, potentia in rxtvi^
taaidis capacitatibus caloris et augenda ten:ipeiSe
manifefta. Et dolendum quidem eft, nos capacita*
tem elementorum polarium fpecierumquti aesigar^
mium 116 conftitutarnm haud fatis explcgrataiUL' lia*
bere , tantaqcie haec omnia in contentione offe , - ^t
ifffe Crawfordiue , in hoc quaeftionum geilero .> exier*
catatiffimus, rationem a^ris oxygenei ad aquaw.^ux
prihiaediut^n^e libri ut 37 : 1, in fecunda y&txi xLt
4 « • 1 indic^verit. Aerem oxygeneum maximam. Ita.
bere caloris cajtacitatem, . poft aereni hydgogenet»-^

CAP. VII. DJE CALORE ANIMALt. m5

plo:ique ciim Antenriethio ftatuunti et Schellingii^s
fingulare proponit discrimen : quantitate nimirum
capacitatem hydrogenis maiorem effe, qualitate vero
oxygeaiis, ut igitur multo maiorem calori» copiam
«bforbere illud et elieere, hoc vcro maiore vi illum
attrabere et evolvere videatur. Quae omi^ino quo-
daxnmodo cnm phaenomeiKis corporils animalid con«
gruixnt: namque fanguis arteriofus ie' ratione^capa-»
citatis ad* venofum, habet Jut 114. : 100 (g, t6o.)f
iuide ligatum, nec fenfibilem eSe in fanguine arti^
riofo calorem patet.

Nequetamen bcne congruunt cum hi8, quae
fupra (§. 303.) de. capacitate cum aggregationis
forma mutata propofuimus. Namque , fi contracti*
va vis in oxygene dominatuf (j). 44.) # transitus
flnidorum in folidiorj^UAftatum auge^e capacitatem
ac minuere fenlibilem caloreiii neceffario deberet.
Ciiitis cum contrarium contingat, manca omnino
eft et non fatis,.firmata* haec doctrina.

.Acpedunt. nuperrima Humboldtii et Gay^Luf*'
faci experimentay quaedocerevidentur, cupacitatem
Xpecierum aeriformium eo maiorem effe , quo maior
^£t eorum levitas, ut maxima igitur a^i hydrogenea
tribuenda. fit {Gilb. Ann^ JLXX, 267;)^ Neque tamen
et baec tanquam certiffima a claris viris proponun*
tur» fed, cum ipii dubii haereant, qiiantopere in
ambiguQ Jki haec de capacitatum mutationibus ap«
pUcatio ad i^fa naturae phjkenomenai efhcitur,

H s

» i6 CAP. Vn. DE CALORE ANIMA^U.

Ex hoc autem fonte fluuht fpeciofa fahem ^tW"
cepta, quae acutus vir et doctus, Car. Ferd. Beckc-
r^ , de capacitati]<m mutationibu^ exhibuit. 8i oxy*»
ds^ta cprpora aut oxygene abundantia maiorem ha-
bent capacitatem, minorem autem producunt fenli«-
bilem caloirem , humores corporis animalia , & exter^
«lus calor idem «ft» eo maiorem caloris quandtate^
ligant, quo magis oxydati funt, eo maiorem vero
ealoris copiam eliciunt ac ^amittant, quo minOrem
«xygenis penum habent. (^uod, quamvis per fe
probabile fit» haud tamen bene quadrat cum prae-
valente caloris gradu in iis aniinalibus » quorum
Xanguis magis oxydatus eft. j&mphibia enim fan>.
^uine multo minus oxydato gaudentia , quod pul*.
mones terlia duntaxat pars petit (JJ. 178.)» tempe-
^em multo minorem habent, quam mammalia aut
Aves» fanguin^ per amplif£mam alpirationem maxi-
me oxydato fruentes.

Dein Seckerus auctam eorporis humani et pet^
fectionim animalium temperiem in frigore, ^dimi*
nutam vero in calore inde oriri laummat, quod fri»
gus humores oxygene orbet, calor autem cumulet.
Id effici docet auctis per frigus fecretionibus > quae
oxydatos humores educant, urinam puta, falivam^
lacrimas et mucum : efiici etiam e craflb et vifcida
ftnguine hominum> qui polares habitent tegionesi
effici denique e Crawfordii experimentx>> qui ^««
nofum . cani« baUieo frigido immerA fanguin«m -fui;

CAP. Vn. DE ;CAL0IIE A.NBIAU. 117

c^fcere obrervavevit. Contrarium Gontingere in
aefiu : quo cum augeatur perfpiratio » bilis etiam et
oleoforum humorum fccretia , fanguinem etiam
aeftu priva.ri hydrogene et .carbonico, impraegnari
nrexo nativa oxygene,. Quod confirmare ftuciet tuuii
Orawfordii obfervatione in cane fub aquam calidam
demerfo > cuius fanguis venofus arteriofo fimili» fae**
rit^ tupi aliorum animadver&one, qu^d in tropicif
climatibtis fanguis fero abundet. Augeri etiam oxy*
genis copiam aeftate et fub torrida zona cibis et
potibus acidis, fructibus horaeis» quos vebementec
ioiltipctu appetunt faomines et auimalia. Hyeme^
vcro et fub algido climate cupiditatem ciborum
[^nimalium^ pinguium» oleoforum et potuum fpirv
tuofoTum maioreoii eSCf quibus omnibus minot
oxygenis copia producitur, maior autem hydrogenis^
ct carbonici: unde adeps copiofus et hominum. et
;^imalium polares regiones occupantium fi,ne WgOm
tio exponitur^ quae fubftautia cum calorem minuy'
conduc^ty augcri interuum C^lQrem» eodepxqrue gr%«
Au fervari credihile eft^

Quae quidem omuino> pxobabilia fktisque^ docte "
propofita, dubitanter tamen recipienda fiint. Etemm
antithefis ea fecretionum» cui tota innititur haec ex^
po&tio» tantum abeft, ut manifefta ftt, ut. patius
xcgeri pofBt,^ polaritatem nullAm abfolutam in hu-
moribus effe ($» 24.2.) neque hydrogene perfpiratio-
aiem adeo abuudare,. quiii pQtiud acida carbpnicQ

* :

ii8 CAP, Nll. DE GALORE ANIMALI.

(jjj.syi.), ipfamque tiririam, eiiamli acor infit,
magnopere tamen vergere in contrariam corrup.tio-i
nem» hydrogene et azotico autem abundare (JJ, 291.).-
JDeiii haud bene congruunt cum his praeceptis, quae
fupra ex ojitimis phyficis auctoribus de capacitatis
mutatioiie docuimus, Denique, fi frigore augetur
adipis fecretio, calore increfcit fecretio bilis: iJteri
que tamen humor hydrogene fcatet et carbonico.
Frigore etiam fcorbutus gignitur, qiii acidis cura«
tur ; unde per frigus fanguinem oxygene imprae*
gnan haud probabile eft. ^ -

Id tamen generatim ftatui poteft, co maiorem
,^Sifd calorem, quo vividiores funt fecretiones, qud
maior nervofi fyftematis efficacia. Efficacia autem
cerebri et nervofi generis ex heterdgeneorum >ftra-
torum fabrica elucet (J. 86.)» ^nde in iis animali-
bus maior teniperiei gradus neceflario vigebit, -ubi
cerebri et cerebelli partes manifefto heterogenea^
funt. Corticalis moHioris fubftantiae et medullae
fibrofee cerebralis viciffitudines infignes funt in
inatnnralibus et avibus: deficiunt penitusin amphi-
biis et pifcibus: nulla enim arbor vitae, nullum
cotif)\i8 callofum , nuljus Varolii- pons vel in reptili-
bus occurifit vel in pifcibus. Ad gangHorum natu-
ram, e fola corticali fubftantia conflatorum, eo ma-
. gis accedit ceritrurii fyfteniatis nervofi, quo minus
perfecta furit animalia: in pifcibus etiam lobi et
colliculi cerebrum conftituente$ ferie fere rnohilf**

* -

CAP. VU. DE GALORE ANIMAJLL iig

fonnifemet excipiiinty nt nullo comnmni centro
col&aereant. Hinc eximia iHa canditio m^iioris effi'^
caciae GalTanico - Titalis^ in animalibns minus per»
fectis' perit, ^

Accedit uniformitas mufculorum in ^nimalibiis
fri^dis, textus lamellofus eorum ek tendinum de^
fectufi in pifcibus atgue confiantia vis mufculis in-
natae ^ofi mortem, quae minorem cerebri efiicaciaiu
indicat.

£lectricitate autem pt Galvanifmo calorem eie^
ri, notiffimum eft (JJ. 36. 37. 55.). Marumii obfer*
vationes de thermometri adfcenfu per quin^agia*
ta gradus in tonrente eleetrico coniirmata funt «s
Buiitas^nio. lamdiu Mammius fila aerea ope co-*
lumnae Yoltanae ignivit; combufQf; Willkinfoniufli
quinque pedes fili cbalybei ope ducentarum lamina-*
ram geminarum, quae 6cto pollicea cap^ebant (GUk^
jinn» 'XIX. 4^.). ; Sic etiam combuftio fpontanea
corporis humani fola infigniter aucta Galv^ica actio^
ne exponi poffe videtur, licet et adeps copiofus e^
fpirituoforum abufua quaiidam iis phaenomenis
lucein: foenerent. £x^3ipla rariom earum combuftio-
num natrantur inPhiloL transact. N. 446^* vx)l. LXIV,
P. II. Dupoift dilL de incendiis c. h. fpontaireis* LB».

1763. ■ ^ -

Nec vero ad letaliu ifia et rariora incendiorum

fpontaneorum exempla confmgiamus : vulgaria iam

caloris fubito aucti ^ut immiouti phaenomena uos.

fao CAP, Vn. DE CALQRE^ANIMALL

' fada' &G6U|»ant. Ecquem enim fugit» a quovis ani^
mi ftdfectu. excitante augeri etidm ealorem» minxii
^utem iia commotionibus , qua^ animi et nervonun
vires fupprimunt et infringui>t! Peartii obfervatioi
calorem bali^ei octo gradibus augeri» & mufcnli
inembrormn exercitantur 9 Humboldtio occjifionem
praebuit, e triandtu partis fibrofae in folidum fta«
tum id exp}icandi » eoque modo Galvanicae n^rvo^
V^oocL actionis poteftas in mufculorum exercitio cat
W^n^ ipfi producere videtur, Nonne fatia tritum
eft, etiam in partibu^ quibusdam calorem ita incre-

. feerq pofle» ut finiatur et terminetur iis? Quod
optime exponitur tum e gangliorum vi fepar^nti^
(U^ i3' 83t 880 > t^"^ ^ femiconductorum, natw
(fi- 52.)» *1^* licet plerumque feparent vim vitalemi
polfunt tamen adeo incitari, ut conducant etin aUas
parte§ vioi propagentt Ita expqni poife c^lorem
^ecticum et inflammatorium circumfcriptum ^rl^i^
Iror^ quod alibi diligentius exponam,

Quodft autem in priniis ipchoatisque naturii
ob defectum heterogenearum partium aut latentem
aiitit}iefium indolem Galvanicae actiones minus con*'
fpicuae funt (J. 58« )> "cc in plantis nec iij impcr"
feotioribu^ animalibus tapta Galvaniftni pot(?ft^9 vi-'
gere pot^ftt ut caloris altiorem gradum producat*
Irrilatft autem ea animalia aut; h\ acervum coag'
mentata twtam caloris copiam. perfpirant, ut edain
ihermowtro peycipiatur (Jj. »^.)' El^ctricsi R»i**

CAP. VII. DE GALORE ANIMALIi 121

Torpedinia , Siluri et GTmnoti organa , pecnliaribma

ftratia heterogeneis confiata et propriia nervis guber«

nata, motos podut et conouffiones producunt,, fed

fcintillaa tanxen etiam i^ireas inde Gardinius,. Wal-*

fliius et Ingenhou&us prolicuerunt. Rariora ex^->

pla plantarum incalefoentium in iis inftituta fue<-

runt'9 quae fi^cretiones animalibua fimilea producunt,

quod cadaverofua Arorum et Boletovum foetpr pro*

bare videtur (J. 597.)« Forte et in Stapeliia foeti*

difjfimis finulia calor obfervandus eft» fi modo tem^^

pus et ratio examinis innotefcerent. Evolutio hy^

drogenia fidfurici et azotici e, floribus his aAtithefin

prodacit cum.qxydatia humoribus reliquis» qualem

alibi in regno vegetabili defideramua» eoque modo

ealoris ia gradus elicitur, quem 4iIioquin iu plantia

biiud (eutimus*

Quae ni fufficiant ad calorem animalium pe^
fefctiorum exponendum, multo tamen utiUora puto
et clarioradid, quae olim ad dilucidandum id phae-*
jiomenon adhibebantun Aequabihtas autem tempe*
riei corporis humani et perfectiorum animalium,
Teu compreffio eius in angufiias paucorum gradmumi
quos raro transfilire folet, ex ipfa antitbefium ra*
tione.et compenfatione niutationum, quas capaeita-r
tes patiuntur, fluere, videtur. .Nutritio-enim car«
poria et oppofitio partium cui^ transitu fluidarum

laa CAP. VIi: DE CALORE ANIMALI.

i» folidas partes» capacitatem minuit et calorem
knSbiicm auget (0. 305.). Quae cum in omnibus
partibu5> contingat, cum minima vafa arteriofa eo
liiaxime conferant, adfenfu digna eft c^orum fenten-
ti&y 'qui in toto corporis ambitu pec vafa capillaria
gigni calotem ftatuunt. Species multae aeriformes
in fluidi^ ftatum transeuntes £mili modo c^pacx-
tatem j^erdunt et calorem augent.
-' ' IIU vero continuo caloris angmento Setii^t oppO"
nit alia mutatio foiidarum partium in fliiidas ope
vafbruin abforbenttum et.transitus iluidarum in ela*
fticum ftatum. Quo cum capacitas augeatur , calo-
risque fenfibilis gradus minuatur (g. 303.), compen-
fari augmentum id, de quo iam praecepimus, ne-
ciSe eSi* Accedit mixtio Qorporum ^ . pjraefertim flui'
dorum, continua, quae diver/is capacitatis gradibus
infigiiia funt , ut ratis conftantibusque modis eadem
manieat temperies. Perpetua materiei viciffitiido
(§• 5^') 9 character vitae animalis confiaAtiffnnus»
his nititur altemis^mutationibus formarum 'aggrega-
tionis: unde, quamdiu vita Viget, fixos caloris tef^
minos- elTe"- cxternisque temperiei vicil&tudinibus
refiftere vitam, fine negotio efficitur.
, .. Poteft quidem in morbis aut ab externis canf-
lia ealor .fuperficiei increfcere ad decem gradus
(^ sggv): eum vero terminum, qui interni eft ca-
loria, prius iion transgreditur, quam vita periclita-
tur; Tum enim fimul remota f^nguinis humorum*

CAP. Vn. DE CALORE AmMALL «»3

qiie elementa diciuntur, nt corcuptio aliais cum vi«
ta n6n cohgrua oristtur,

Nerrorum ineinor^bilis poteftag in producenda*
calore (jj. 3o5«)> g^^g^iorumque fenfus natura ob-r
fcnrrtd -exponit hallucinationes creberrimas» quibiis
ealoris fenfus obnoxius eft. Aucta enim GalTanica
ftctioii'e~feniiconductores incitati fenCum acriorempro«
ducnnt^ etiamli ipfae capacitates haud mutatae finti
fladem caufla cum limili efFectu commutatur ($. 93.);

Fer fomnum minorem effe temperiem9--ut duo-
biis fere Fabrenheitianae fcalad gradibus humiliov.
fit calor, e fupprefla vivida totiua cerebri. actione^
et fola gangliorum efficientia fuperftite patet. Sen-»
Rbus enim extdt^is fuscitantur vires et fecretionea
augentttr.

• }

CAP. VIII.

DE MUSCULORUM MOTU.

* ' • j

SeCT. !•; ' ;

DE FABRICA M U 8 C U.L 6 R Utf. ' ^

V 307. • l

C)biter iam olim Xff« ^4*) fibrarum motricium or*
tum e tela cellulari ac Varietates infignes tum in
vegetabilibus 'corporibns"tum in animalil^s perftrin-
xi. In quo qnidem uberius exponendo et ad ^na*
logiam vegetabilis regni et ad ipfas microfcopica$
ihusculorum invefiigationes refugiendom eft.

ia4 CAP. Tnt DE MlJSCULORUM MOTO.

£t plantarum' quidem intima fabrica fiifararum
originem^ maxime earum, quae in libro funty t
tela cellulari manifefto docet, Ductuli enim chj-
Kniferi, qui in fibras abeunti ten(ae funt ceUuIae^
quae fenfim diapbragmatibus orbantur^ ut ^canalica-
lo8 continuos fillant^ qui coaliti et rigefcentes libri
fibras efficiunt. Optimus et acutilEmus pbljtotoimae
auctor, Linkius, libri cannabini ortum e celluli^
tcnfis egregie probavit (Anat. dj^r Pfi^ 17. T^ Lf. 5.>
Idem etiam in Licbenibus et Fungis eum tiansitum
cellularum in textum fibrofum oftendit {ih* f, 9. i3')«
Sed aliena funt a cellulofo ortu vafa fpiralia, origi'
nem agnofcunt peculiarem» fibraeque ex bi8,.ort4e
nihil habent communis cum pridribus.

Animalium fibrarum ortum e tela cellulari C» Ft

Wolfius egr^gie probavit, aliique,^ ut Leeuwenhoe-

kiust Hookius et Sw^mm^rd^mius in iplis fibrillis

inufcularibus rub^^is vel globulorum feriem vel vefi-

cvliirum vel etiam < rhomborum con^icere fibi vifi

funt Quam quidem fabricam cum lente optiim

mei micrbfcopii, ducenties diametrum obiectofum

augente, difpicere nequeam» clariffimos virps, qui

illa tradiderunt, humorum et fanguipi^ ipfius glo*

\ Vulos pro ipfa iibrillarum ftructura habuifle arbitror.

Etenim uHima fibrilja mufcularia^ quamin cxter^

3nis animalium variorum, pifcium^ mammali****^ ^^ ^'

vium mufculis invenire potui, pallidum fiftit* patiH<>

«ngujatum, ftrii^qw fubtiliflimis tr^jmverfe infignem

CAP.Vm. DE MUSGULORUM MQTU. i&$

tubulum, farctnm 6uin> nequaquam vero caynmi.
Molem eius micrometro Bankfiano ita. emetitus fum^
ut vigelimam quartam ant fere trig^&mam linea«
partem in pifcibus et amphibiie» quadragelimam
autem ia avibu^ et mammalibu3 aequet. Itaque fa»
tis mirari nequeo, tot tantosque viros Leeuwenr
hoekii, Hookii et Muylii opinionibtu adhaerere,
qmbus unica fibrilla pifjcium e ter millibus compo-
£ta, vel globulo fanguineo quadrageiiefr fexies minor
rtatuitur» vel fibriUa habetur fdxingentefima aut no^
ningentefima capilli pars« Autenriethiu^ quidem jno^
deftior quinquies minorem. globulis fanguinis fibraui
mufcularem fizxiplicem putat (Fhy/, JIL 355>). Plu-
rimum vero omnium concedit Parfonfius (praeleetm
Zoon, 17.) fi fibram fimplicem mufcularem exbibet
craflitie pili infantia recens nati*

£x hac autem fententiarum inconftantia effici'*
tur, quam parum fidendum fit iis, qui incredibilia
de exigoitate iibrillarmn proponunt. Etenim nec
^pK fibi in Drdinibus diviHonum conftant: Muylius»
^^ auctoritate gravior , liltimam fuam . fibram isi
tres fibrillarum ordines divilit, quarum xhediocret
tertiae patti tenuioris capilli aequalem^hiberent dia-
toetrum et minima i|bra ducentie^ mjnorem* £an|'
iQinimam iibrillamy tertiam ultimae J^b^ae propagi*
nem aut divilionem, lente microfcopii adhuc con»-
Ipicuam facit; licet 46es minorem globulo fangui*
^^0 (d9 fabric. Jihr. mufc. p. 41. )• Quod aequtt

. <

ifliS CAP. VIII- DE MUSCULORUM MOTU.

licet in pificibus Leeuwenlioekius eadem iEidefle ar-
bitretur. In eiusmodi 'v^ro frigidis animidibas la-
certorum quidei^i et murculi totius involucrum cel-
Inloram difpicio» neutiquam autem prbceiTus eos
cellulofos in ultimarum .usque iibrillaram fpatia.

Habent etiam peculiafem a^imalia frigidaL fira-
tprum mufcularium indolem. Fibrillae ipfae funt,
Ht mibi quidem videtur» grandiores iis» quae ia
piammalib^s et avibus loccurrunt » <i|i ratione ut
40 i i&4<— 3o;^videntur pailllifper plaaiores^ ipfaque
'firata et. lacerti mufculofoi^ma aj^planata perque|totum'
corpus uniformia , cum fumma £t eorum in ani-
malibus calidis varietas. Similis,^ et manifeftior
quidem eft mufculorum in infectis ^ unif(Mrmita5)
tendineas fibras Aftunt fafcicuKs ^nitas numerofiiK'
mis > quDs Lyonnetus ad quater millia <t quod ex-
cumt» in erucis c^mputavit. Tenerior fenfim fi*
et mere fibrofa mHfculoruni fabrica in vermibufi, in
quibus Afcarides et Taeniae ftrata habent jier cutini
piufculofa tefnerrima^ Moriun intima tandem in
telam cellularem abewit» In DifiOmatis vero ec
Ampbiftomatis Hudojpbii , ^t et in Ligulis oame h^
brarum mufcularium veftigium evanefcit, necullum
in Zoophytis fupereft* . ASoti:^ animalculorum fola
tela cellulari efficiuntur, .

599^

Cuin in duo potifllBpiulft elementa. mufculorttm
cxtemorum fabrica iQ|ti8i;nA . diducwtiix 1 c^fiularem

glteraiUf

CAP. Vni. DE MUS€ULORUM MOTU. 129

alteram, alteram fibrofam, ex hac duplicitate gra-r
vilEoia runt efiicientiae mufcularis momenta petendat
Etenim dum omnem vitalem actionem conflictu
duarum virJum eonititui docuerimus (J. 40. 52.)»
alteriiis contractivae , expanfivae alterius, utriusque
a Galvanifmo vitali gubematae; hic quoque negfi*'
tivam obfervamus pplaritatem, fed fubordinatam,
cum pofttiva concuxrere» ut actus vitale^ producan-
tur. ' Fofitivam autem aquae formam in mufculis
fammi ordinis praedpminari , efficitur tum ex iis^
quae ($. 44-) docuimus, tum ex arteriofi fanguinis
et partis fibrolae appulfu, quibus» cum oxygenes in?
fit ($^ 159.) ,. pofitiva ^orma elicitur. Sic negativam
aquae formam adefle in albumine et gelatina prae-»
cepimus (g. 43. 48- 49»)» l^cet et hi humores oxyda*
ti fint, mihore t^men ratione quam pars fibrofa.
Sed maxima negati^vae polaritatis copia mufculis ad*
veliitur per nervos , quos hydrogene fcatere proba*
viiiKas (0. 43.).

Adeunt antem mufculos nervi iUl, ut fenfim
moIUores fidnt, indumento dnxiufculQ deppfito» cir*
cfunfufa autem nmf^pularibu^ fibris medulla» quae
Aequaquftm quidem transit in fiforas mufcularea» ut
hae nervorum prppagikies habezi -poOmt, fed oraiiia
fibrarum fjpatia ita hab nervorum fubftantia i:e|er«
ciuntur, ut continua fervetur antithefis inter ele^
menta polaria. Ubi nervi deficiunt, in vemiibua et
zodphjitidf vfl niilli-^tiam adfunt mufcuU, vel de-
Fars JL I

i3o CAP. Vm, DE MUSCULORUM MOTU.

fiilis admodum polaritas eUcitur gelatinae quadante»
jius oxydatae {$• 49*) ^^ hydrogene rcatentiun^ hu«
snorum: unde etiam T^rmes et zoojlbytaL Galvanis-
mo lentifiime tandem olyediunt^ et, Teiut plantae
irritabiles, nonnifi. Voltana columna, centenis laxni^
narufn ftratis conftructa, convelluntur,

Nervorum autem poteftatem maximam ad cien-
dam mufculorum vim natura eo declaravit» quod
jdiufculis extemis multo maiorefn largita fit nervn-
Dxm copiam, ^uam vifceribus» quodque omnis om-
siino ftimulus nerris: appUcatus mi!ifculQs quoque
irritsare confuefcat. Solent quidem, qui de hac re
ambigunts adducere mufculorum motus poft exfcir-
tos nervos aliquamdiu fuperftites,. unde et finguli
mufculi e corpore exciii et a nervis feparati diudiM
poffint oonvelli. • Quae autem obfervatio ut veriili-
ma eft> ita exponenda eft ex remanente nredulU
nervea intra mufculorum fibrillas» qua fuscicantur
hae, quamdiu integritas partium et mixtionis pe^
fifiit; ' . ,

Quae cum ita iint» irrita funt eorum conanu-
na, qui funicuios ipfos nervotum perfequi in mttfcu-
lorum ipfam compagem fategerant. Privantur enim
taiB velamentis, quae cfbm tela cellulari muCculo-
mm mixta nudam meduUam mittu]»t,| ujt.fibnUis
^cumfuhdatur. Hinc» fi ad verum. res ex^atur»
Hec ftamina ea , quibus transverftm fibrillae iungun-
tm, aervorum funt Xurcnli» ied tdai^ 'j^Qtius celiviU'

CAP.Vm. DE MtJSCULORUM MOTU. i3i

riSf quae parit^r nectit parallelas fibi- fcrc remper
fibrillas^ ac in plantiis tubtili recti et Tafcula fpirav
lia transverfis ftaminibus ceUularibus» quae Schran-
hixjLS echmaticam dixit fubftantiam > uniuntur. Cellu-
laris elFe intioli&. eas transv^erfas fibrillad) Stenonius
inde collegit, quod in membranam communem
xnufculorura continucntur/

Abrogatae iJli fententiae , quae tranaverfaa jfi-
brillas mufcularedtradiditi ulteriue immorari fuper»
ftaom eft <

Sed varietates mufculorum innumef ae fere funt^
per varias partim aetates» partim in varii» vifceri^
bu8 productae.

In foetu enim textas mufcularis «' nondutfi ita
distinctus eft a cellulari tela, fed eo magis gelati^i^
nofusy quo propior origini foetus eft* Fibrae mii*
fculares in confpectum quidem prodeunt in qua*
dximeftri humano foetti» fed -efficientiam n<dqua*
quam talemmanifeftant^ qualis iti adultid obfervatur»
Galvanifmo incitatum ^aviae foetum lentiflimds mo*
tus producere teftatur Bichatud* Volumen ipfum
mufculorum eo gracilius eft ad tenuiu^i quo pro«
piores origini funt: antitheft nei^vorum et adipii
robur et volumen adipifcuntui** Accedit» Yatigui*
nem foetus haudquaquam ea oxygetiil copia fcatere»
quam fyiritu ducto acquirit| utide lividut colo^

I 0

'i5a CAP. VIII- DE MUSCULORUM MOTU.

laurculoruni exponi poteft. Aao^nm ipfum» quod
partem fibrplam et cruorem adultae carnis replet
(5- 159«) » nijuritapnis ope vegetae et auctis viribus vi-
talibus' producitur, Hinc gelatina potius fcatent i
mufculi iuniomm animalium quam parte fibrofa, i
iufcula etiam camis Titndinae acidae obnoxia funt
fermentatiora,

Color mufeiilorum ruibiciindua in aetaie flo-
rente et confirmala paUefcit.iterum et livereinci-
pit, ut pryvecta fit aetas et decrepita. Lentor cmm
humorum, praefertim in abdomine» oxygenis eam
evolutionem non efficit, neque nutritio talem azo-
tici cbpiam evolvit, quibus cnioris. et partis fibro-
f^^ idpnea ratip producitmv Hinc flavefcunt mu-
fculi et livefcunt, tendinum praevaleute augmento>
donec, abforbta tela cellulari, xigefcaat e% inuno-
biles fiant»

3"-

DiflFert mufculofua textus Organorum aufiwaa***
conun ab extemis et vqluntati obedientibus » 9^
pauciores accipiat nervos» eo^sque potiffimitfn^ 8*^'
gliis prodeuntes, unde antitbeflis minor eft» 9^**
quae inter n^rvos et mufculos extemos ebttv^^^
. Tendinibus^ fere privati fuat mu&uli intetei » ^ ^
diaphragmate receiferis, cuiua vero motua pa»**^
voluntarius alque automaticua eA (JJ, x94')* ^^'
que chordae aut filar cartsilaginea an. cordifl |ubite0'

CAP. Vin. DE MUSCULORUM MOTU. 135

tia (j$. i8i* 18^0 tsntopere abfunt a tendinom na«
.tura» ut in gCjlatinam coctione difficillime abeant.
Dein etiam tota eius fyftematis mufcularis forma di<
verfa eft; membratiavum potius fpecie extenduntur,
•qa^m fafciculorusn^ in femetipfas redeunt fibrae et
cum cellulofa tela alio modo iunguntur ac mufculi
e^cterhi. Hi enim cincti funt velamento cellulari,
intemorum fibrae transeunt in telam cellularem, e
qua plerum^ue ^tiam oriuntur. Ob eam formam
inrignis contractilitiatid et vis expanfivae viciffitildb
in his mufcTtlid viget^ quae ab externid plane alie*
na efL - ,

A parallelo fibrarum in mufculis extemis pofittt
organicoTum et automaticoruhi mufculorun^ fibrae
eo etiam diiFeruhtj quod in decuQim fere ducantur»
qnod in ventriculi et veficae urinariae membranis
mamfeftum eft.

Vaforum fangttiferomm fere maior eft >copia in
mofculis OTganicis quam in externis, ma)cima fere
in inteftinis. Adeunt autem ultimae vaforum pro-
pagines.jihraecipue telam cellularem» cuifibrae^mu-
fculares nectuntur. Mirabilis eft uteri ftructura»
cuius ftratum' mufculare duplex eft; cxterhum for-
tius', cuitts fibrae rectae, annulares, fiindae.forma et
in decuffim ductae , ab intemo teneriori distinguitur
lubftantia cavemulofo-vafculofa, ut hac diverfitate
fcratomm Galvanico - Vitalia efficientia cieri poffit.
Intereft autemjnter extemos mufculos et organicos

i34'CAP.yiIL DE MUSGULOHUM MOTU.

4d praeprimw, 4^ad illi iam incitentur .G^lvainjifmo,
fi Xolus nervus in qatena eft, Jbi vero nequaquaxn,
nifi fimul muTculu^ ipfe catenam intret (JJ. »65.).
Cordis tamen nervos poiTe elaufa. catena et perfeve*,
rante Galyanifpii actione , muTculof vifceris incftare,
fujpra (S."QQ. 184-) ^onuimus.

. Pein difFerunt mufculi extemi ab intcrnia auf

'topEiaticia, quod illi ab accidentalibus ca^uOisj Yoliui-

tati^ inaperiQ, f^llicitenturK bi vero ab interuis con-

.tinuQ lUmulis, unde illonun contractiones fortiorea

laffitudinenr facilius producunt, interni vero medio»

priter et continiio laceffiti facflius feruut perpeW»,

.'^CtionexKu

PJerique ijiembrorum mufculi oppofiti aliis fuDt,

' quoruin aetio cum ipforum contractionc.alt^rnat;
<llexpruniL exemplo et extenforiim, quorum rqbur n-
rium eft prout illi vel bi magis exercentur- D^t^^^
.mufpul^s autpnaaticis Jiaud< ^ilnnes antago^ifni^» f^^'
multo jxdnns manifefti funt: e^ g. in annnlaribns
iilteftini: tenuis fibris ' et longitudinalibus ($• i45')»
jquae quidem antithefi quadam pollent, ne^Uii^^^
vero eo' anta^onifmo , q^ucm in externi* mtifculw
obferv^amus^

Denique differunt mufculi ^temi ab internisi
.quod illorum plcrique pun^tum quoddam 6^^^
babeaot, verfus quod ^gant, automatici vero i» ^®
ip.fo^ contrabantur. Excepti tamen ab hac rcguta
funt xuufculi corrugatores , orbiculares, [j^J^ncteteh

/•

CAP. Vm. DE MUSCULORUM MOTU. 135

quiy &qu| nullo ^utagQnifi^o conrpicui (urit, ita
punctu^i fixum in femet ip£« habent. Simili modo
mufculi annulares vifcerum fuum fibi formant fixmxt
puuctum; in utero muliebri ^t vefica uriniiria eaxtt
puncti fixi form^tionem iuywt v^ria fibraruoi i^^to*

TeHdinum acceffionem mufeulis extemis adiun-
xit natura y quibus » licet pariteic fibrofa. fit fabrica»
^ntapore .tamen diffevunt a mufcularj molitione»
ut» in adultis faltem,» iiullua obf^rvetur transitus.;
in infai\tibus. autem ob gelatijiofam mufculorum
naturam limit;e6 difficilius ft^tuuntur. Directio fU
.bx:armu alia eft in tendinibus, in^mufculi^ -alias
vel enim pennatini iijigrediuntur leudinpfae fibrae
txnufe^lonun fubjlantiam» vel angulis acutis penna^
tae fibrae mufgul^ices i^ d($cu£fim ad tQndinea^ ^v^
cuntuxv

Tendinum fibx^e fplendent^ paraltelo poHtu tch
lam cellulareYn pariter ac mufculares. fibrae in jf^
xecipiunt». ipfae .veto poft longam macerationem iii
.^erum textum oeUularem jTolvuntur. Pallidae 'g\er
stunque funt , nec^ue in fecunda valetudine rubrum
accipiunt fanguinem» licet per ixiHammatiQnes poC*
£nt fiinguinia ingenti copia iri^igari^ irruit autem
laaguis pptiffimum telam cellularem, qua tendineae
fibrae diftinguuntur , quaque, vaginae ad inftari tc^
ta tendinu^ coix^age^ involvitw*

' ■ /

136 CAP. VIIL DE MUSCULORUM MOm

£ nerVis tendineae fibras formari , aiitiqaa ftiil
iDpinipy inde potiflhnum exponenda, quod vsv^oi}
i^mine omnes fere veteres, Marino priores» tum
ligamenta et tendinea» tum etiam veros cdmprehen*
derent nervos. Inde nenrofam tendinum indo^em

cum Erafiitrato et Galeno omned veteres ftatuerunu
Fabricius autem ab Aquapendente et Leeuwenhoe-
Idus pri^i refutarunt eam fententiam» quae, licet
revocata ab Halleri Italis adverlariis, Laghio et To«
fettio fuerit» amiquata tamen faodi^ eft, cum iter-
vorum furculos legere quidem nonnisinqnam tendi-
num vaginas cellulares animadverfum fit, nequa*
-quam vero ipfam hiferare fubflantiam. '

Cum periofteo arctifftme cohaerent tendinesi
tit Hallerus etiam foetus tendines una cum periofieo
ttetrahere potuerit. Fit ea pohaerentia, ut continuo
Hknifculorum e^tercitio et tractione tendinum perio-
fteum oifeas etiam particulas attrahat , eoque modo
tiibercula offium et crilhilas producat^ ^ua tendines
^bdhaerefcunt.

Plerique tendines €um of&bus cohaeirent, ha*
iG;tenu8 adiuvantes mufouloruto actionem» ut offiufli
'firma dutaque compages fulcimentum mufculorum
exercitio praebeat; Neque tamen rarifftma eft aha
infertio , centri tendinoft. in diaphragmate exemplo
(5. 194.), quod fafciculis mufculofis cingi^ur. Al»
tendines cuin tnembranid aut ligamentia cohaerent»
in pifcibus contimto ad cutim firmaatur.

CAP. Vm. BE MDSaJLORUM MOTU; iS^

Teni&iiiJiun' imictio magnDp^re ^iffert a cmAs
iHTifciilaYiB compofitione : iUa *ennn fere Xblmm com-
plecticar a)b«imen-'atit ghiten, in quod coctione
mutantor. Re&ftttnt ]^ixtreclini ob maaorem firmita-
tem iaipendio xiiagia quam mtirciiK y qui ob azotici
copidm dtiua patrefcnnt et phoipborefcunt.

^BCT«. n*
])£ nvSCULO&UBE VI £1* ACTIONE OEKERATI9I,

3^3»

Distingae&d» eft piincipio t» mulculofnm in
eam^ qnae ipfis cum amnibus partibus ToKdig ac
elaftida coiamunia eft, eamque» quae a conflictu
utriiiieque polaritatia et a vitali ptocelTu profitifci-
tnr. £minet autenl illa magia ac fere uhica eft in .
fibris pallidis^ nuUa tela cellulari interftinctis» quas
in-lente crjrflalliiia » in tendinibua et aponeurofibus
animadvertimua* Hae igitur partes tenTae aut ruptae
atque dircilTae dto contrabuntur^ contrabuntttr etiam
sic extendufttur a xi mechanica vebementius organa
intem^ mufeulofa (§. 311.), utpdte quae Qalvanifmo
Iiaud adeo incitantor ac extemi mufculi » neque vi-
ciffitudinem manifeft$im fibrarum peculiarium ac
textnfi cellulatis produnt. Frout baec >magi8 emer-
git, eo vividiores funt ac intemis vel pfycbicis fti-
inalis obtemperant mufculi. Agunt^ ii. quidem in
mufculos internof et automaticosf fed tunc pVae-

138 CAP. Vm.* DE MuscutoauM Mom

primis , fi aiunii commatiombus iuncd funt Vo-
luntas enim fola et ckra. perceptio nihil fere.pot
funt in automaucQ^ mufculoa» ni confufaifiat per*
ceptio 9 concitata adfectibus menle.

Sed et in.inufcidi8 externis adeft inanimat^ illa ac
iners via , m^xime. 4um) cwSS^^ ^extemae Galvanifi-
mum excitantes» nervorum puta efficacia^ e me*
dio fublatae funt. .flaec . cdntractilitaa, poA mor-
tem etiam fuperfie^^ . npn ^mc^chanicaft folu^uoaodo
cauiras» fed chemicas etiam pofcit: unde acidis nu-
neralibue, coriaria corticuin fubftanti^ et igne ipfo
corrugantur partes ihertes et-yita' defiitutae. Ita-
que perperam Coulombius et.Sxu;ananfii;is yiram
irritabilitatem plantarum coHegehutt ex acidoraia
actione in fuccum Euphorbiae; Coagulatur is fiiio
dubio et contrahuntur partes foiidae, neque tameii
id aliter fit acinmortuis partibus. Hinb ixhroerito
alii refilientem carii^ae Medicaginum indolem» c^
Berberidis» Pantetaxiae» Forskoleae ftaminum f^ltiu^
irritabilitati tribuerunt, cum foli elafticitati p^^rtiw
et articulatae ftaminum ftructume tribuenda fit*

, yiulitaa vere fibrar^ motricium longe alia elL
f^uUa tenfio, liiilla^ruptio , nulla denique chemia
particularum attractio , aut coagulatio praegreditiUi
fi motus ab internis cauffis, ab huinoribus irr«enti«
bus, ab elementorum polarium eonflictu» . sb.ipfis
voluntatis , imaginationis et Tenfuunl ftimuUs» ci«o-
tur^ Motus ii funt !alteznantea» tiremuli ac.ferQ ^on*

CAP. Vniv DE MtSCULORUM MOTO 139

^••■i<

dtatiores illis» quos methanicae caiiirae aut che«

micae fv^citant;

» . »

IrritaUlkas didtur ea vie , conflictu polariuni

clementorum praecipue promota (§. 59.). In infi-

mis animalimn ordinibus et plantis quibusdam ad*

cft quidem, licet nervi nuUi adfint, cum antithefis

tamen aliqua elementor^m emergat. Sed quo ma*

gia azbticum in ferie animalium . evolvitiir , quo

manifeMor e(t antithefis oxygenis , azotici et hjdro*

genis, quQ magis mbet fibra mufcularis, magidque

differt a vaginis cellularibue , quo maior fit nervo*

rum efficacia, eo vegetior eft et vividior ea actio»

eo magis tremulus ille.|n(Xtus obfervatur,' rubris'

mulcttlis ,ex^%mi9 peculiaris, cum interni mufculi,

quibus minor eft elementorum polaritas, fine eo

tremulo motu manifeftius contrahantur, HiHr

IrritabiUtas partium^ qiiibus/ naturaliter deeft»
aut in quibua Jatet, elici poteft elementis polaribua
evolutis» quae ante haud adfrant. ' In utero mulic'*
bri id fit pejr conceptionem , ' quae inertem antea
et cartilagineum uterum ita moUit ac format, ut
fibrarum mUfcularium ftrata duplicia cum interia*
cente fubfta^tia vafculofo-cavemulofa alternent, ut*
que infignis 'imtabilitatis gradus oriatur. Aliae par*
tes per morbo9 irritabiks fiunt , quae' ante non erant^
fi fanguis per atteriaa maiori impetu irruit, aui nu-

i4o GAP. YUI. DE MUSCULORUM MOTU.

trhio nlienatur. Hinc > ligamentft et . tendines efc
membranae fenfu et irritabilitate participantur, dum
infiammatio occupat eas partes. £t funt, ut com-
p«gi8. ita et efficJenttae ^radus, a fofe iherti elafti.
cftate;ad fummam vitalemque irritabilitatem, quo-
tma lioiites terminiquel misquam certo -fisiiri poITunt;
Id tamen exploratum.habemus» primai irritabilitads
^ftiaia in plantis difpicienda elle» in animaUbud
eo placidiorem eile et durabilioremr quo minus a
nerv^orum efficienda .fimul pendeat. Etenim in* ^oo*
phjtis, vermibus ipfisque infectis .permanet, poli>
quam.partes a corpore refectae fuerint.

3i4-

Ob eam igitur rationem elFectus etbnai inritabi'
litalis et mtifculorum incitatorum mutatibsies Talde
differunt.

Stimulus maxime vulgaris, quem fanguis prae-
bet et humores inquilini-^ turgorem produck vitalem,
qu<> interftitia laltem fibrillatum tumrfcunt, fibrae*
quebveviores fiunt ($'• 57.)» ^ turgor nec cum dilata-
tione commutandus eftaut contractione» qualis iti teii-
fis fibris inertibus^fequitUr, fed fui generis eft et vita-
lis quidem mutatio » qua interdum prolongantur mu-
fculi aut in maius fpatium prbducuntur, velut dum
lingtfa promitur aut os in probofddis fpeciem elon-
gatur, aut fphincteres dilatantur. Vere efife activam
ac v&luntate productam hanc dilatationem » nec me-

CAP.VIIL DE MUSCULOE.UM MOm 141

nm relaxAtionem , inde feqnilur, quod multo for-
das poftea Ijphinctei^es contrahantur» quam Avaxi
mediocriter claufi eitent (j^. 92.).

Cum mufcuH, quibus membra muniuntur» prae*
piimis voluntati obediant, hio primum fiatuepda
eft pofitiva aut aictiva huius ftimuli indoles , quo*
niam noi^mitti cum.L* H. C. Niemeyevo Toluntati
folam tdlmunt pro^nciam minU/endorum internorum
et placidorum ftimulorum » quibus continuo robur
partium fervQtur (§. 7o.). lis autem, quae fupra
ob^ter contra eam fententia^ monui, addere hie
licet, relaxatumem fphincterum, a vero ftimulocum
defectu» longe aUam ^elte ac eam diIatatioiDem#
qnam vi manifefla voliintas producit, ut et ultimae
uinae guttae e yefica urinaria vehementer protru-
dantur, Neque facile quis roboria-mufculorum aug«
mentum per exercitia et xnotus mediocres e vohin«
tatis actione, debiHtatem directam adferente. feu
fiimuloa internos. removente, exponet. Receptivita*
tem folam augeri, nec energiam, diim voluntas in
mufculos agit, nemo largietur, qui.immenfam ac
infinite fere auctam vim knufculorum a fol6 volun-
tatis imperid Cscum reputaverit. Vana etiam eft
Niemeyeri obiecfcio^ voluntatem^ ideo ftimulis accen>
feri non polle, quod accidentalis fiit» nec necelfario
com corpore iungatiir: incitamenta enim omnia»
qaae hmnorea ipfoa non complectuntur , hSEictenus

lunt» tit fime iia omnino cogitari orga»

i4a CAP. VIH. r>E MUSCULORUM MOm

^nifmus poffit: quorrum et lucis et calond et ele«
znei^torum polarium, quae aer^ circum&uus* tronti-
jiet , vis et poteftas pertinent. Neque cohaerent cum
debilitante volimtatis indole aut potentia ftimulos
removendi afpiratidnia et refpirationis phaenomena;
quae quidem altemans actio xiianifefto voluntaria,
fiinul tamen^ activa eft, ut nec in afpiratione nec in
refpiratione kxari mufculorum quemdam ordine» vo«
'luntatis imperio» fiatuendum &t.

Tota etiam quaeftio haec corruit, fi mufcnlo-
rum externorum motum a conflictu totithefeos,
quae in nervis et mufculis viget» derivanrus. £a
enim facto fine negotio intelligimud , voluimtate in*
tendi nervorum efficaciam » eaque conflictuni augeii
quo mufculorum motus cientur. Hinc fine dubio
novae vires oriuntur in ipfa mufculorum actione^
quod nemo negabit, qui incredibile furentium ho«
minum aut animi adfectibus concitatorum robux
meminerit. Id augmentum virium mirabile e fola.
imponderabilium actione explicandum. eft (^. 2Q. 53.).

Oum fanguinis mufculos irruentis' poteftsiteiii
flkabiliremus» illi vitali humori» qui omnia conducit
imponderabilia (§. i6u 162.)» primas fere partei
in motu xnufculorum adiudicavimus. In eo autem
recedimus a Barsellottii fententia» qoi.per experii
menta in ranarum «giufctdif frigojre oorreptis infiituUi

CKP.ynL DEMUSCULORUMMOm i4S

^ocere conatus eft» xnotus xnufculorum nequaquam '
infirmari a congerato fahguine, aut ab eius profu-
fione, ideoque fanguinis ini{)ulfuni in mufcul6a
battd necelTarium' cflc.

Fallacia autem funt cxperimenta, Etenim,
imico excepto, oetera omnia in ranis inftituta, ad.
mQfculos, qui fanguirie calido incitantur, applican»
da non runt, Dein nihil vulgatius eft motibus vel •
convuKivis, qui, detracto omfii fanguinCj etiam Ca-
lido, a ftimulis vaUdioribus> maxime Galvanico,
efficiuntur: unde,™! fcquitur, nifi fupereffe etiam*
num elementa-polaria, quorum conflictu imponde*
labiUa elid polfunt, ficut et poft difciifos nervos
aliquamdiu motus mufculares ciori valent. Deni^ <
que temere pugnat Barzellottius contra fanguinis
impetum, dum eum duntaxat intelligit, qui vaft» '
luis contentus accurrit. Nos vero cumoptimis na-
turae^fcrutatoribtts fecemi potius -cruorem partemque
fibrbfam in fibrillis ipfis mufcularibus ftatuimus
(9* 309.) f quae fubftantiae haud illico eliminantur,
dum fanguis e vena mittitur.

Trivialibus et vulgatiflimis obfervationibus m^-
iorem hi^bere confuevi fidem quam acutifftmis ex*
perime^ads aut ratiociniis '(/rz^roiY. p» 20.). Hinc
certiffimum puto et luculentiOimum fanguinis ad
' muTculorum motus requifiti argumentum ruborem
[ ilhim infignem, quo mufculi frequentius exerciti/
bfigniiiatur» quemque in ferii»^ animalibus facillime

/
\

x44 CAP. Vm. DE MUSCULORUM MOTU.

comparaveris cum pallore carnis animaliTOi quie-
te foginatorum. Multo robuftiorea euam^fiunt et
Ibibiliores nmrculi magis exerciti» ob fecretiones ea-
^Tum particularum frequentiore$a quae fibnUas xe-
plent ac conAituunt.

Negayit * tamen Hallerua a fanguine inmente
moti^n muCcuIotum cieri» quod cordis imperium
fiatuerat in minimia etiam vakre vaiiB.' Cozn cor
autem voluntati baud obediat, motum muTcnlarem
arbitrariufn nequaquam polTe illi tribui canirae.
Aj^tagoniftas etiam mufculbs ex eadem arteria acci-
pere fanguinem; comprehendi igitur motos altemos
si^n polTe. Sed probavimus iam fupra ($, 167*. 168)
arteriarumvires pfculiares increfcere» ut minora fiant
lumina,. et medium efle fyftema vaforum» quod
x^illa modo cor gubemat, Itaqu/e et motus mnfctt-
lorum varii a fangume per locales ftiinulos ^^^ ^'
citanienta peculiaria adlicito poiFunt ^cieri» baud
ngiutata cordis vi ac ppteftate.

Neque tamen arbitror ipCi, altema actione mtt-

fculorum» contractione aut dilatatioae» fangninen^

omnino excludi ^ut adlici. £temm nec in ^^T

animalium maiorum, ftratis pluriisaift conifti^^'

nec in quopiam alio mufculo *paUorem iavenco^

cum rubore alterriantem, prout ii mufcnli contra-

huAtur five dilatantur. Microfcopio adbibito» B**'

l^rus obfervavit primus , et nos ppft eum f ^***'

q.uae lacertos ipfos aut interftida cejlulari^j peton^

perin-

CAP.VUL DE MUSCUtQRUM »iOm 145

perinde plena ao rubra, .fivi? i^OQtraheretttrmiFctb
lus five dilataretur.

Simplici etiam escperimento enMitnr neceCGltat
fangtiinid ad mufcularem motum: perit enim hic
Jigata arteria, Aupet etiam vulgo.membrum» cuiu$
arteria aneuryimate occupatur»

Difficillim^ autem eft quaeftio de interioribus
mufculonim : mutationibus , qu^s moti experiuntuTi
Multo ftibti]|^u6» quam verita« aut natura fert^ ple*
rique ratiocinati funt^ ut me^anioe ttunotem fi^
briUarum expenerent* ' * '

Lamzweerdius » Lanciftus 6t Tauvrius' opSnati
funt, fibrill^j yafculorum fanguiferorum proget
niem». confiringi a nervo ambeunte» ut^ Canguina
poffit tuigere. Quae qmdem opinatio dupliceixl
complectitur errorem» tum nervis conftTiagentem
vim, tum fangujni haud mutata impulTum in B.*
brillas mufculares adiudicans. Nec veriot eft Qoyt*
peri et Baglivi expolitio» qui fartguinid turgoir^
produci altemam fibriUarum adftrictionem et dila*
tationem» quali modo angues prorepanti ftatuerunt»

Alii longiufl repetdntes et paullo altius originem
huius phaenomeni» impulfum nerveae fiibftai1itiae#
feu fpirituum, quos veteres nvBv/MTOfi nomine com^
prebenderunt» praedicarubt ; ab eorum enim inflUitu
tiunere ac inflari fibriUas^ eaque ratioue motus eio»
Pars JL ' K

fl 4S CAR vifl. ::de musculohum motu,

plicius fibi eam hTpothefin &nx«funt: aniaiiabilem
wim quamdam natulram coadlii:^' exr i^te 'per pul-
iniQnes in fanguinem abire» e qtid 4emum in mu^
f qiulis fecedat ,i • ut . ea mrgentes \ contrahi p^ffint
Nuperi vero , Newtonio > Santorino <ufe WiHifio do-
centibus, multo fubtilius ad nervorum fuccos aethe^
reos et volatiles coufilium.transtulerunt, ut fibrii*
las mufctdarea^^ - ifexmvQxa - prop^agimes v tiimete iis
. Ipiritibus adrumetent: cui addiderum ' latromathe*
inatici» refimh»» feu cellulas» quibus fibrillae con*
ftituautut^ Xine'nec!TOrum.iefficaeia effe gracilesi inn"
ncs atque collapfas, mutari vero in, globulos, dum
fpiiitus vofatiles^ felaftici irruant. - QnSLt quidm opi*
iijb^ cum' arbitrario fpirituum commento pariter ac
cellulari fiihratum mufcularium labrica nitatur» M*
{ragiis noftris indigna c^ft. ^

Denique et chemia in <auxilium vocata iait.
Croonius enim Caxktabrrgienfis pnmus fere e nitro*
foxum fpirituum animatium fervOre tum lulfarat
fatiguinis partibus turgorenii mufculorum et motue
varios explicare ftuduit: fectator eius noftra etiam*
num memoria fuit Klappius , qui acorem liquoris
nervei cum fieFro fanguinis iungi , phlogifton vero
^iusdem liquoris ad a^ris dephlogifticati bafin ac'
cedere ac calorem gignere pefhibuiti Nec valde
alienus fuit noTtra aetate I. F. Ackermahnus ab hi6-
ce commentisy dum pxygenes carbonici attractioD^

CAP. Vm* DE MUSCULORUM MOm 147

miifculorum motum producere ftatueret In iis au<
tem commentis eo minua acqiiiefcendum eft> quo
certius habemus ac exploratius^ vitam cum omni-
bus phaenomenie elementa ponderabilia fuperares
haec vero tantum abelTe, ut vitales poflint actioned '
producere» ut a vitalitate potius regantur ac do«
sninentur (jj. 50.)-

Hinc, licet nullo modo dubitemus^ elemento<
rum Danguinis ipforumque mufculorum contingerei
aliquana in motu vicifdtudinem» eliqi autem tqx*
mam aquae politivam in cruore ^ iiegativam in fero
gelatinaque cellularem telam implentibusj oriri ta->
2nen hanc mutationem arbitramut e vitali vi Gal«
vanifmi leges fequente* Imponderabilium actioneiv^
optime conducunt et nervi et fanguis arteriofus^
ferro praeprimis fcatens (§. 46. 159) i unde con-
iunctis his momentis^ accedente etiam [duplicitate
fabricae cellularis mufcularisque vivida oritui^ ele-»
mentorum fecef&o; quae» minoti licet gradu^ elici
etiam poteft ex aliis organisj duplicitate fabricacs
gaudentibus.

Brevioires fieri fibras mufculated^ lac6lrtos ipfod-
que mufculos, quotidie videmu3< Vel enim uter'
qae finis mufculi propius ad fe inviceui accedit^
vel mobiliol: ad fixiorem^ Organicae etiatu vitae
infervientea mufculi itdem pleratlique obtemperan^

K a

4
I

i48 CAP.VIII. DE MUSCULORUM MOTU.

legi , cum annulares pariter ac longitudinales con-
trahantur. Eius contractionis menruram nonnulli
ad tertiam longitudinis partem finiverunt, in quo
nimis univerfim egerunt, cum Halleri experimenta
docuerint, mufculos intercoftales dimidio fieri brevio*
res, cum in inteftinia el ipfis artferii« quotidie vi-
deamos coiitractionem adeo vehementem, ut lumen
fibrarum annularium cum priori comparari nequeat,
cum denique vel e Lyonneti vel c noftris etiam ob-
fervationibus pateat, inrectorum mufculos multo
magis contrahi.

Si muTculi femet in minorem tcdpiunt longi-
tudinem, necefle «ft £mul turgeant, quod quoti-
diana et vulgatiEfima obfervatione probatum kvi-
'ptoribus ac pictoribus notiffimum «ft. Q^i Lao*
coontaj cun/ filiis draconumque nexibus ,e0d Mgan-
tibus olim e lapide fin^it, mufculos omnes,' dum
cruciatus pianibus tendit divellere nodos, clamores-
que horrendos ad fidera tollit, torofos maximequc
turgentes fbrmavit. £um ct mufculorum contra-
ctorum fuimmum turgorem miratus fum in gladiato*
ribua florentinis et in picturis Michaelis Angeli
Buonaroti > qui ad terrorem 'usque duritiem et tur-
gorem mufculotum exprimere confuerat.

Mufculorum turgorem cum aucta mole iun-
ctum effe varii crediderunt, experimentis etiam ufii
ut id probarent. Hambergerus filo arhibus circum-
pofito doluille^ hominem refcrt,Jj^ unde vere molem

CAP.VIIL DE MUSCULOaUM MOm 149

mufculoruin auctam fuiJDTe efficit, Alii, Goddardio
et Gliilonio ita praecipientihus > brachio in aquam
demiilo» fub nixa brachii aquam fublidere^ fub
lemiffione iterum adfcendere obfervarunt. Unde
£t Prochaeka r^oftri^ temporibus collegitf a fan-
piixm impulfu turgprem eum et verum molia aug-
anentum oriri, Nuperi vero, Gilb. Blanius et Bar-
zellottius» qui Itudio&us ea experimenta inllituerunt,
nuUam a.(juae mutationejii , vel dum nitereutur mu-'
Iculi, yqI dum fefe remittereut, animadverterunt.
' Nec aliter £eri poteft. Namque, licet in i|>fa cou-
tractione breviores fiant lacerti et craflities augea-
tur, longitudo t^en minor eft,^ unde eadem mole»
loanere debet^

Nec fanguinid impetum aut rpirituum, quos
commenta auctorum adduxerunt, impulfum in ipfa
contiactione augeri credibile elL Fraegredi enim
eam contractionem fanguinia appulfus aut ftimulo-
nim.aliorum actio debet, ut contra nitatur mufcu-
lus. Accedit, plurium mufculorum nuUam elfe con-
tractionem, fed activam dilatationem aut elongatio-
nem, qualem in orbicularibus oris^ in linguae mu-
fculis, in fphineteribus adelfe pluribus iam loci&
monuimus (J. 57* 3i4-). Denique turgor eft vitalis
neceilarius^ ob cuius defectum mufculos poft mor-
tem abbreviari videmusr; quae contractio cum ah
fclafticitate pendeat mortua , hanc quidem etiam vi-
gere in viva contractione fatendum eft» nequaij^uam

i5o CAP. Vm, DE MUSCULORUM MOm

, tamen primaTiam efle et vivam vim , fed requelani
potixz« elficientiao vitalis , ^uae turgorem produxit;

318-

Contractionum viciCfitudines eo rapidiores ftmt,.
quo inaior eft in* mufculis Galvanifmi vis ac pote«
ftag. Inde oritur tremor , feu micatio ac ciifpatio
iibrarum in mufculis cordis et membrorum e^ter^
porum» ii ftimulis fortioribus incitantur* £a celer-
T;ima vibratio in mufculis organicae vitae infervien-.
tibus fere nunquaiti animadvettitur.

Et univerforum mufcutorum actio ea celeritate
fit, 'ut lucis folius rapiditateih' aequet. Namque
laryngis et linguae mufculi, dum celeriter loqui-
mur, ea rapiditate ' movcntur , ut intra fctipuluin
horae primarium ultra qmndeoies centenae literao
pronuncientur, quarum aliquae cum tremorem pro-
ducant, velut r, denas fere micationes inferentem,
Hallerus inde effecit, mufculorum Hylogloiforuin
contractionem unicam fieri in trigefie3 millefiina
parte fcripuli horae primarii. Quodfi curfus rapi-
diffimos equorum, volatum avium, quae /ihtra dena
fcripula borae primaria tricena milliaiia relegere di-
cuntur, aut reptatum etiam anguium et infecto-
Tum obfervaveris , coraputata fingulorum, qui ad
eo$ motus.poftulantur, inufculorum actione, tanto-
pere admirabilem et ftupendam omnino habebi» ^a-
piditatem, ut, imponderabilia bic agere, quoruin

CAP.Vm. DE MUSCULORiUM MOTU. 15 1.

celeritas itniriexlf^ eft^ peceiTe eft fatearis (§.' $u

AHa etiam eft imponderabilium pvopriet^d^ ir»
bmfculonim motu confpicua, , augmentum vis ro-»
bori$que in ipfa actione. Arbitrio nos pofie artucinl
robur iu immenfum augete, ab animi adfectibus, aKia
Kmulis ipfisque Worbia idem incrcmeritum oriri^
iEanifeilo probat, feliim elementorum ponderiabi'*
liam conflictum aut mechanicas^^ cauiTae miHihia
fufficere, fed imponderabilia agere, quibus id a.ug-
mentum eft peculiare (Q. 31. 52.). Norine Gymuo-
toram electricorum in paludibus Americ^e meridio«^
nalis immenfa eft » ct mere Galvanicii , vJs > cquos
fortiflimo$ fola contractione organorum peculiarium
eo ftupore adficere, quafi fulgure icti fuerint?
Nonne in furibundis hominibus momento c ;€»tiii$
faepe immenfum roboris augmentun^ obfervatur,»
qnod male negarunt, qui folam ireceptivitatem im
crefcere perhibuerunt? Polfe vel unico paucisve
wiurculia totum corpus fuftentari ^ aequ^ mirabilfe .
cft, pariterque fuperat mechanicas omnes et chemi-
cas computatioriee, ac quod infectum parvum pon-
dus geftet feptuagefies aut octogefies corpori$ poo^
du8 excederis, {Vallifniert opere^ 3. 445-)^

Id quoque eft vivorum mufculorum robur , quo
^i externae potentlus refiftunt , quairi dum vita funt
«pcrtes. Saepius jenim obfervatum fait» vivo»

x5a CAP^Vffl. DE BIUSCULORU»J MOTO

muTculos ingens pondu^ geft^rei, 4 quo viu de-
ftitxiU illico rumperentur. Quin edazn ipfa oS\
potiuB franguntur, quam mufculL Proficifd*
lur autem ea refiftendlie via 6ne dubio « cobaerei<
tia vitali» qua omnia elem^nta rite unita a vi \>
tali Cfiliibentur» magia^ magieque aucta, prout vis
ext^rna inc^efcit, Ob eum celerrimum transitun
fiuidiori» fprmae in folidam, ob eam auctam co*
^iaerentiam ^^eceHe eft etiani calor (enfibiUs augei< |
tor in mufculorum actipne (,$, 303*}«

320.

Sed longe plura con&deranda funt» fi ritena!» \
feulorapa vire3 et actiones aeftimaturi fumus. Ma*
xime varia enim mufculorum- forma, ccHnpages,
infertio et adbaelio actionea mufculorum tantoperej
varnit, ut nequaquam in unalege acquiefcendum fit 1

Alii enim mufculi funt fimplices, alii compo* ,
fiti^ rJUi e parallelis fibris coi^ftructi, media parte
tumorem formant» utroque ^fine tendinofo autmem«
branofo» vel per.totum tractum ilbi aequales firata
fimplida efficiunt, vcl radiatim aut pennatim fibra^
difpergunt. Compofiti autem mufculi plures unittnt,
^odem fere tendine terminati; mirabilis eft [cordis
mufculofa compofitio (JJ. iQx. i8s0-

. Varii etiam funt infertionum modi. Sllii enim
organicae vitae infervientes caveam cingunt. annu-
laribus fibris tramv^rfisque , qujie cQi^trac|;ae vicif-

CAP.Vin. DE MUSCULORUM MOTU. 153

Gm |ac expanCa^ humores propeHunt : alii ofcillis
praefecti a voluntate ^ut a fiix|iuli9 mediocribus ape*
riuntur, a fortioribus comprimuntur, Flerorumque
extemorum mufculorum alia eft indoles; firmis e*
nim offium fnlcimentis adfixi vel trahunt eadem
velut funess vel dujn articulata funt ofla, cum iis*
dem veetes [formant» quorum hjpomochlion. in at*
ticula e& Quod cum pauUo obfcurius tironibus
videri porfit, ubeirius explicwdum eft*

In' mechanicis* autem comperimus, rigidam li^
neam, media parte fuffultam, ad^uius finem utrum-
que et vis et pondus agunt, eam habere distribu-i-
tionem utriusque» ut contraria dt ratio ponderis
dd vim, diftarttiarum rationi. Quo longius yis ab
bxpQnxochlio recedit, eo minor jintentio pofcitur ad
pon^us fublevandum» quo propior autem hypo-
niochlio eft, eo maior requiritur intentio. Alii ve-
ctes, heterodromi. dicti» alteri fini hypomochlion
l^abent fuppofitum, alteri vim ageutem, in media
vero parte, aut propius ab hypomochlio, pondus.
Ibi ctiam , qup propius ab hypomochlio vis , eo dif-
ficilius pd^ndus movet, quo longius abeft, co faci-
Hus agit, licet amplius fpatium percurrerc neceilb
fit. Haec vero c& mira illa -prodigentia , quam in '
omnibus naturae opexibus obfervamus, quod virium
nullum fere compendiufn, formarum vero varietatia

»54 CAP.Vm. DE MUSGULORUM MOTU.

et elegantiae caufla omnia facta flnt. Inde ihufcu^
Io6 fere omnes ita admolita eft natura, ut diffici-
lins quidem proxima moveant offa» formae tamen
partium ferventur; Alioqnin enim mtrum in mo-
dum turgerent mufculi,f ?ongiu8 ab hypoinochlio i
,^diixi, leviffimique motua tetris attuum tumoribns i
Ili^ati effent^ • ,

• Perduntur etiam vire^ prOpter obliquam'jnu*
fculorum Itedem^ cum totam» qua poUent, vim im- i
pendere pdtuiffent, Sl recto angulo traxiffent. Per*
ditur autem tanto plue, quanto iinus totUs finum
anguli inclinationis Tuperat. Id iterum ob fonna-
irum neceffariam feryntionem ita inftitutum! ^ft» ^®
lumoribus deforme corpus fieret. ''Poteft huc etiam, !;
qniod Sturmiiis experimentila confirmavit, obliqui- (
tas trahi tendinum ; ndmque eo plus amittere vi- ji
r8um fu^rum^mufculum oportet, quo maior angu-
lua eft,' fub quo tendines cum fibris mufcularibus
bo^unt. Denique,'. in quo idem Sturmius multus

cfftj refiftentia offei firmamenti, cui adfixus eft mn-
fcjulus» eiusdem vires infirmat, ut aequa fit huius
refiftentiae poteftas et ponderis» quod elevare nau-
Tcmlns debet. •

Sed adiiivavit etiam natura motuum facilitatem j
tiiberculis criftisque, quibus offa ^nfignivit, quibus- ,
qiie mufculi motores adhaerent Eoriim proceffuum
op« mufculi ab axi centroque motus longius remo-
ve.nturV angulique augentur, fub quibus agunt

CAP.Vin. DE MUSCULORUM MOm 155

[ Bene iam Albinus probavit, trochanteris et calcanei
j utilitates eo potiffimum refercnda^ eSe^ ut mufculi
adfixi maiorem cum oClibus angulum facerent. Hinc
natara, admonente eodem Albino» ut homo in ae«
tatem venit, officula parat fefamoidea in maniium
pedumque digitis, ut flexores et ligamenta mufcu-
lomm melius adfigerentur, motusque amplitudo et
faciiitas promoveretur, Sic claviculas fabricata eft
providentia naturae in animalibus, quorum brachia
multipKci graviorique motui irifervitura erant, quae <^
Tgitur fcanderent, aut manibus pondera geftare de^
berent, ut eorum offium bpe brachia longius a pe-
ctore reinoverentur, et integrilm defcribercnt in
motu circulum.

Vecteni nonnunquam trochfeae fbnna in mufcti-
lomm offiumque coaptatione videmus. Mufculi
enim aut tendines circa firmum os a!ut trans ful-
cum offis faepe ita moveiitur, ut altera parte con-
trariam alterius directioriem habeant , ut igitur cor-
pus ad fedem eius contrariam trahant, ad quam*
trafaerent, fii niilla adeifet trochlea. In circumflex<>
niufculo palati, in dbturatore intemo et mufculo
oculi obliquo fuperiori fimiles animadvertimus ap^
paratus.

Quamvis igitur perdantur virium mufculariiim
multa momenta, compendia tamen etiaifi formavit
natora, leu adminicula mechanica, ficut in jiilanti^
fpirales ^uctn« vaforum, quorum opc mottt« facilio-

156 CAP. VUI. DE MUSCULQRUM MOTU.

res redduntur, licet cauITa eorum nequaquam in
his mechauicis molitionibus quaerenda &t. Mm<
meranda funt ii^ adminiculis etiam adeps^ quo mu^
Jfculi circumfunduntur, fynovia articulorum, latex
(nucofus e burfis tendinum Ilillans» ipfaeque burfatf
tendinibus interpo^tae fricdonemque impedientes,

35fl.

De adminiculo motus mufcularis praecipiendum
cft) quod fummum et olim et nuper etiam puta«
tum eft, antagonifma nimirum» quem nonnulli ha*
ctenus univerfalem finxeru^it, ut cuivis vi oppo& ,
tam aliam efle ftatuerent» ut poteftati moventi pon' '
dus movendum, ut internis etiam et organicae xiU.9y
infervientibus mufculis humorea Qpponerent; ^ '
vero ita finiverunt,, ut voluntarios folummodo ar-
tuum mufculos^ oppofttois haberent» flexores aliosi
aJios extenfores; levatores alios, alios depreffores,
fupinatores itidem et pronatores. Fortiores 'exten-
(bribus flexores eife in artubus» iampridem oUer-
vatum fuit , unde ct nuperis temporibua Galvanica
vis prius incitare et infirmare hos quam iUos am-
m^dverterunt. Neque tarmen idfine exceptione eft,
cum ab ufu partium praeprimis Jpendcat, nec na-
turaliter congenitum fit robur. Etenim femoris ex-

•

tenfores omnino robuftiores funt et capitis, cervi'
cis dc^tfique»

AP.VIIL DE MUSCULORUM MOTU. 157

Qtd xne^anicad ubique leges in corpore quae«
iverunty totam mufculorum fere actionem ita ex-
ponere ftuduerunt, ut laxatis extenforibus illico fle*
xores contrahi > remittentibtw femet his illos intendr
arHtrarentur; adducto e cadaveribus exemplo» ubl
bmie quid obfertatur; difcilTQ enim mufculo auti
tenfore flexoris, contrahituif extenfor. Ha^c vera'
mtatio manifefto fequitur mortuam elafticitatemv
neque ad vitales actus tranfiferenda eft. ' Po(Gtmu$
enim brachium et pedem ita firknare^ imo iii^ere ri«
gefcanti ut et flexoted et extenfores fimul operen*
tnr: quod compreheudi n^quiiret) & perpetua eflet
ncilHtudo intet flexorum actionem et ext^fdtum.
Torgor etiam contintnto vitalis mufeulorum ($. 316;
317.) huic vicifikudini contrarius est. '

Nuperis -temporibus veram et congenitam fer«
antithe&n}iK>nnidli ftatuerunt inter flexores et exten-

i foreS) quod ilU contrahantur, fl' negativus Voltanad
coluinnae polus nervos» pofitivus mufculos adficiat;
lii vero , li contrarium cohtihgat. Extenfores etiam
contrahi aperta ea catena» qua, clausa flexores con*

' tnhebantur ; flexores autem aperta ea, qua ext(3n*
fores incitabantur. Hinc vere electricum exiftere
antagonifmumy qualis et in coloribus occurtat»
cum Rittero Waltherus ftatuit.
. Sed catt^us haec et intelligentius interpretanda
funt Etenim Verus antagonifmus , qualis inter
nerros «t mulculps obvenit, ftatuendus inter mu*

MUSCtJLORUM

fculos flexores .et extenfores non e(l| . £t|^ cam iam!
aliae polariutes reljttivae fint (JJ^ 39.), ita intelli-
genda eft haecratio flexorum et extenforum/.ut gra*
du incitabilitatis maipri gaudeapt illi,* quod magis
exerciti. fuerunt».' minori vero extenfpres. Itaque
flexorum vis prius exhanritur,. quam extenforuixv
idem tamen ftimulua modo in hoa» modo in illoi

^Quae ctim ita^ fint» antagonifmu^ ille magi«
aequifiius eft, quam <;ongenitus , neque cauffam ef-
ficientem continet, qua artuum motus otiuntur, fed
adminiculum duntaxat praebet» quo inaequaliter dis-
tributa incitabili|:aa varios motus promoV«t. Eteniui
et ptbnatores, fi magis exer<9ntur, fupin^torib^s in*
citabilitate antecellunt» et depreilisres. ^ofiariim leva*
toribus. ($. 196O

Mufculorum organicae vitae infervieiidum et
tutomaticor^m ji 4ef\^nt .^ntagoiijifmi, !|idet negari
Hequeat» antithefin qua^idam vig^e inter tunicad
arteriarum (£. i67.}> inter ventriculos cor^is ($. iSSO
€t ipfas inteftinorum tunicas. Sed-nec haec antithe-
fll it^ intelligenda eft» quaft negativa fit omnis 'di-
latatio) contractio omnis pofttiva. Pluribus enim
iam locis probavimus (e. g. $• 92.) in dilautione
etiam . activam dominari rationem» quod clarilHme
patet e fumma poteftate» qua cordis ventriculi ex-
tenduntur, et e textus cellularis duritie in ipfa di-^
latatione^ quae eadem eft ac in contractione*

CAP- Vin.DEMDSCULOKUM.MOm iS^

!)£' MXIBOS ARElTJRAimii;:

A. t)t Jluiu liominis et hejlidrum.

tJbeTiu» lam alio leco (J, 96.) probavimue/ho^*
minem prae omnibtis beftiis * celfum et ereotum con*'
ftitutvm effe, ut tfxd&, rpettiitor ftiperarum 'T^rani
ct coeleftium-Jiicedat. Qui'^uidcm erectus Katud
fi in fimii* quibusdam obfervatur, neutiquam tameri
naturalis eft. Naturalem autem humano generi fta^
tum neceffe eft ejtponami^, ac cum ftatu beftiarum
comparemu6k

Ut reclum hoino ftatum obtineat, linea vcrtica*^
I18, quae centittoi gvavitatis trafn»it, c^dere debet iii^
planum quaidrongulum d plantia pedum formatum.'
Quod ut fiat, arti^uli omnes mobiles'eo conferant
neceffe eft, ac flexionea altetna^ et extenfiones pa-'
danttir: cum cadaver, fi ita -erigeretur, ob caput
abdomenque antrorfum magid eminentia, ahtrorfum
etiam corrueret Hinc columna primum vertebra»
vm finua varibs format, convexum in cervico ah-
trorsUm» concavum in dorfo^ convexum iterum
a^trorsum in liimbis: quibus contrariis flexibus cor«-
poris axis lineae gravitatis appropinquat. Vacillare
aBtem folet corpus haud ita robuftum , fi externfores
kaud fatis diu intendi poffunt^ aut fi, ih infanti-'
l^ua, articulorum non valde ampli fines hinc aut ilHnc

i6o GAP.Vm. DE MUSGULORUM MOTU.

diduntar.' Eft autem' extenfioxtis illiiu in |columna
vertebrali centrum duplex , tum in vertebrarum ipfo
artictilo^ tum in articulo proQelTuum ot^Uquorum:
haec vero finita^eft extenBo» cum ligamenta valdej
refil|ant et cartilaginea intermediae haud fatis cedant. '
Ob pondus ruperionun.Tenebr^runii^^nferioribus in-
cumbens, his largita ,eft natura proceifos fpinofoa
longioredy quibus adfixi; mufcuji extendentes, ad yc'
ctisbrachium longius agunt. (jj. 321.) Ipee quoque po- i
Jfitus procelluum transyerforumj. hqrizontalis fere in |
lumbis» obliquus verfus bafin in cervice et dorfo
faciliorem reddit.extenfioi^^em: . n^mqUe interfpina*
les et longiiHmus dorfi iis procelfibus adfixi maiorem
Becelfe eft anguhim faciant cum cplumna vertebrali, I
£ deflex^ funt puncta f dhaefionis » . %naiai fi furfum
effent verfa. Accedit, directionem proceffuum fpi*
noforum in dorfo fere parallelam^ efle £acie))a8 pro*
celfuum obliquorum articuliribus^ imde difficulta
motus tollituT, fi centrum eius quadantenus in iis
faciebus quaerendum eft. In lumbisvero» colnmna
maxime antrorfum fiexa» mobilitas maior eftf nec
a centro facierum articularium proficifcitur. Ilinc
Tobur maximum in mufculis lumbalibus, quod ut
angeretur , veteres Aegyptii aTroCfymvov^Bm > Hip- :
pocrate tefte» confuerunt.

£a expOfitio adhiberi poteft» Barthezio auctorC)
ad variunx yariorum animalitmi ftatum. Mynne*
«ophagae et Chamaeleontis^ vertebrae habent pto-

celltti

CAP. VIU. 1>E MUSOltf-ORUM MOTU. »6»

eelTus rpinoros ad caudam verfosi quod ramis fae«
pius arborum cauc]^ invoivuRt* Muraeiia irero
Helena fpinas verfus caput fpectantes habet, uiidd
poteA totum €0rpu3' fumma vi ad caput attrahere^ .

334.

Sed ad peivis etiam podtmii confiliiiill tr^hsfe^
tendum eft, ut idoneam de Aatus ration<^. infdrma-
tionem praecipiamus. In femina buman^i diaine-»
trus oftii fuperioris cutn diametro inferioris oftii aii-
gulum facit octoginta graduum» et geiieratini ^ui-
dem humana pelvis haud adeo oblicjtl^ eft ad
in beftiifi ct ipfis fimiis 9 qudCj ut Tyfonitis iri Satjr-
10 et Troglodyte aniniadvertiti longas ided manua
continuo retrorfum proiiciunt, ut aequilibriuiii cor-
poris fervent, alioquin enim antrorfum cornieret cor-
pu3i Eiimdem obfervamus incelTum irt hoiriinibus
gibberis, quorum pelvis deformis eos cogit^ brichiii
iugiter pone dorfum librare. Pelvis verb rite for-
matae oblique transverfa oila idoneuixi forriiarit fiil-
cimentum, cui fub angulo fere rectd fined crurtini
adiuncti funt. Ea pelvis et crurum iurictur^ iit iria^
gis firmetur, folent flatum fecurioreni redditiiri bra-
chia lumbis infigere^

Stabiliorne fit flatus diductis pedibtisi Qiiairl,
attractia^ ac extrorfum verfis plantis aui introrfuiri^
qnaeri poteft^ Cui refpondebiti qui idori^airi fc^ii-
nui^ et pelvia iunctuxam CQi^k^erav^rit i iiiritiirid

i69 CkP. Vin. DE MUSCULORUMMOTU.

ftare nos, fi pedes angulum abutum triginta octo
graduum» ut Barthezius vult» secum faciunt. Nam-
que nimis distractis pedibus ftatus inBrmatur, ob
fiimis Intentas extenforum virei. Quodfi vero nimi^
' attrabuntur pedes» planum illutl quadrangulum , a
' plantis formatun) « nimis angu^los habet limites.
Plantae autem paullum introi*im verfae fint, li fir-
mius ftaire volumusj necefle eft, quoct rufticarum ba-
iulorumque exemplo patet. Bene^etiaih Celsus iam
monuitj, fi varum fiat crus ct pes intus inclinetur,
melius id crus fuperius corpus ferre minusque ba-
^lo egcre : namqu^ extenfores haud ea egent viri-
ma intentione. -

325.
» Quemvis ftatum a calU cavere exploratum lia-
bemus» dummodo axis gravitatis intra pjanum illad^
quod plantae formant, cadit. Hinc, qui pondera
graviora' elevant, aut qui luctantur, folent cervicem
et dorfum ita erigere, ut fere^rigefcant, undeetiam
gladiatores in antiquis ftatuis cervice rigida confpi-
cimus. Eo enim- rigore fit, ut fortius contra detra-
hens pondus homo nitatur, coi^usque in aequilibrium

rcftituat.

Firmius ftat, qui interiorem plantae marginem
^ folo adfigit, exteriori parum furfum fpectante, quam
; dum contrarium contingit. Axis enim gravitatis

propior eft a linea^ verticali , quam cuxti exteriori

CAP.VIIL DE MUSCULORUM ^OTU. i65

plantarutn margini innitimur. 'EfBcitur autem ea
plantae £rmita8'actione flexoris longi haUucis, tibia-
lis poftici, peroriei longi. et br.evis, qui murculit
cum a fibula oriantur/ contiauam.eiuid oiEs et ahes«.
uam librationem producunt, qua debilitaa a IUtt| '
longo oriunda impeditur. Sublevatur actio eorum
mixfculorum progrelTu tendinum per canaliculod cal*
cis et aftragali, mallebli interni et oIEs cuboidd^
membranis et burfis mucoiis cinctod^ Ob bano
mufculorum a fibula ortorum continuam actionen)
folent etiam beftiae, . quae fcandendo marginem
plantae interiorem &equentiu8 iignnt» fibulam latio^
rem habere et robuftiorem, didelphidis» ftmiarunii
fcidrorum^ lacertarum exemplo*

Qui vacillant in ftatu, fomicis ad Inftar plaU'»
tam^ contrahere folent, quod flexorea digitorum eC
mufculi reliqui, qui plantam implenti continuo
agunty' ut vacillationem hanc impediant* 3ed fir*
mius ftant, qui planius pedem ponunt, aut quiy
ut gladiatores veter^es, in digitos aitecti cc^nftitu^
imtury quoniam articuli plantae extenforum ope fo]> ^
tiiHme contra folum nituntut. Quo magis lalTatua
eft 9 qtii pedem figit , eo fortius premit folum, quod
altema mufculorum actio articulof mediocriter fle'*
XO0 continere non poteft» totum igitux ^ot^orid pou*
dus articulia inferipribua incumbit

L %

»64 CAP. Vm. DE MUSCULORUM MOTU.

326.

Simiae Satyrus» Troglodytes ec lon^mana, ma-
xinie anthtopomorphae^ celfae tamen erectaeque (lare
fihe negotio nequeunt« ium propter pelvis tnaioTem
^bliquitatem,(0. 324* )' ^^^™ propter infertionem* fle^
xorum ad inferiorem tibiae locum, quam in bomi*
nei eam ob rationem magis extenforibus refiftunt
ob longiua vectiB brachium, ad quod operantut
Inde etiam , calcem folent (imiae a folo tollere , et
artificialibuf opus elTet calcibus> £\ ea firmitate pe^
des ^ere vellent» qua homo ftat. (Bi^ffon hijlt
des ifu^rup. iQy 98-) Oemellu^ enim mufculus
et plantaris nimis breves funt ad idoneam articu-
li^ quem tarfus cum metatarfo facit, dilatationenL

Caudam yiatura iis beltiis impertiit,' quorum
corpus longius aut p^des graciliores vacillantem fta-
tum producerent, ni cauda uterentur velut fulcimcn»
to^ quam continuo librant lacertae, qua nituntur
letiam lcmureS, cercopitheci , cynomolgi et glires.
^Ob eamdem rationem et aves longicaudae» Motacil'
lae alba et rubecula, perpetuo librant caudam, H
gratilibus pedibus inniti volunt. Didus ineptus et
Hirundo apus firmius ftare nequeunt» quod'cen«
trjttn gvavitatis e;s,tra jplapium plantarum cadiu (^ 393*)

CAP.VHI, DE MU§CULQI\UM MOTU. 165

B, De incejjui

327-
Homo ftans» qtii progrelTurud efi:, ealcem el^«

vat, plantam inflectit, pedem breviorejm redditial-

teram, alterum vero firmius folo adfigit, centrum

gravitatis ita promovet, ut corpus proiiciat, et pon-

dus, quod modo alteri pedi incumbebat,^ iam alte*

r» imponatur. Quae fingulatim perftringenda suut*

Pfoas, iliacus internus, fartorius» tricens fe*
n^oris et tibialis anticus cum flexQxlbus digitorun]^
£n)ul agunft, ii planta inflexsi totu» pes elevandus
cft, Flantae inflexio foirnicata accelerat et faciUo**^
res reddit rotationes pedis fublati se^ceiTarias tum
circa apicem digitorumj ia ipfo mo^,. tum ^irca
calcem, fub finem motus: ab iis votationibus na«
(citur iinpulfus, quem vel genu vel articulus etiam
fcmoris experiuntur, ut proiiciant. corpus. et cen-«
tnim gravitatis. His rotationibu^ et plantae infi^xio-
iie celeri nititut venufta inceirus et elegans ibrma»
^uam in politioribus hominibus obfervamHs., q^uamr-
^ue miramur in Apollinis^ AtalanUe et Dianae ve-«
^atricis ftatuis.^ . Contraria huic venuftati fiint vitia.
attartun, 7fre^vo{2ur5i et cocfXTroSSvky ^ui ; ut fe-
^ decrepiti , totam plantam planiorem poft fe tra^
tunt, pifficulter graditur fenex, quod mufcuH cal-*
<^em jelev^ntes , ob varium articulorum pedis flexuni
ad Vectem barevioreih aguuti^ quam fi involuu au*;

i66 CAP. Vin. DE MUSCULORUIV^ MOTO.

inilexa planta rotatorii illi motuB oriuntur^ Accedil
etiam geniiam flexio, quae femoris capita nmlto
n^agis pofoorfum proiicit, unde pelvis et centnua
grav>tatis pofteriorem poiitum obtinent.

Quoniodo vero elevato altero pede et altero fi«
xo centnini gravitatis et totum corpus antrorTuni
proiiciaturt nemo meliua expofuit, quiam Barthe^
zius» virfl dum viveretfl omnigena eruditione cu«
imulatilEmuSfl miliique amiciiEmus, Cum Borellio
enim plerique olim reactionem foli aut reperculHo-
nem crediderunt fuffici^ntem, qua haec proiectioper-
ficeretur, Sed perperam! Viva enim eft actio mu*
Tciilorum pedia, qua varii gradus flexionis, Jngenu
praefcrtim, prpducuntur, obliquaque actione pedii
in >cotpus hoc proiicitur. -Hinc genuurft robur ina-
xime Tl^CeiTarium ad levem et degantem intefFum»
in quo centrum gravitatis neutri pedi foli incuiH'
^ bit, fed iibiratur ab utroque*

MairtFefta eft utiliue compofitae fnlcimentotuin
indolis, quae pedes praebeht, ' ut rotatio in articu-
lia infenfilis fiat, poftquam reactione pedum cen-
jtruTh grkvitatis prbmotum fuit, Namque, fi ex uni-
' co cylindro ^pedes conftarent , eadem rotatio latera-
li^ cbntmgerct , quam in grallatoribus obfervamiw.
"Et fexninae; quarum pelvis nimis ampla femorum-
que capita nimis remota funt, quam ut reactio
pedum librationem centri gravitatis idoneam efiicere
polfet , grallatoriiuu inccfium oftenderc folent

CAP. Vm. DE MUSGULORUM. MOTU. 167

" Quo magis loBgitudine aequalia fibi funt p^dis
ofla , ep levior erit inceiTus, . eo^Tie . pemicitas gref:
fu^ zxiaior. Aequabili eniin modo vires distribuufitur»
quae alioquin .fe^etipfas impediunt, £ femur tibi-
am ^ut haec illud nimis longitudine fuperet. Pa*
tella genuum ar^culo ideo addita eft, ut .ilexioncs
limitet et impulfus offium; fulcitur enim extenfo-
Txyax inteutioxirt «c^QquiQ vicifQm mufculos fustentat:
Eapropter genua in adfcenfu maxime laflantury quod
uiufculiy qui calcem elevant, aimis intenduntur» in
defcenfu vero dolent inprimis femora^ et lumbi > cum
mufculi gepu tendentes prae alils incitentur.

* ' .

Curfum pemicitaa a ptSp- •diQ;ingUit.i Solent
autem» qui curruni;, genua minus flectexe, fed^conti-
nuo tenfa.habere, ^t.calces.iugiter fublat^^ ferven*
tur corpusque arcmn ^norem cirea p^eui^ fi^ma
defcribat. i^uo velocioi: eft Gurfus, ep minus vefti-
gia folo inprinut» eo ;maior obfervatur ;tr^pi.datio
ac ad lapfum proclivitas, cum digit^s f^re pla^ta-
rum . Tolis inniti curfor foleat» adeoqu.6^ centrum
gravitatia coi^inuo libratum facilius poffit udtra pla-
nunr» quod plantae foxmant, pravolvi.^ - *

Continua eft in curfu viciiluudo mufculorum
fiexorum et extenforum»i npn imi.foliu» pedis» fed
crurls etiapiy femofis et lumborum: quamobrem
mufculi ii .fixioxa .hab^e debent puiicta ad xoftas

i68 €AP. yUL DE MUSCULORUM MOTU.

yertebras et peltim $ quod ut fiat , continuo et fre?
quenter afpirai^e folent, qui yelocitescurrunt, utfif
gant thoracem et vertebraa. ' I

Ob lateralem impulfum » quem , cerpus a pedi? i
buB pbtinet , reactio brachiorum neceflaria eft , quae (
pontinuo librantur ^b eo, qui velociter currit,
Fluctuati|u ir,e et iactanter veteribw Romanis dice-

bantur, qui verfus latera contiouo vacillarent Hinc .
etiain 9 qui pondera feu uXrtifM manibus geftant,
piclius et leviuB eurrere poflunt^ cum regulares ina-
gis poi^nuupi libra^ones fian^, '

529.

lucundam faanc contemplationem iUuftrare libet
^uaeftionibus de variorum animaUum greifu et curfu.

TritifEmum eft equos, maxime li lolutim ince*
4uhts pedes oiietyooivms elevare et in folum defige-
^e^ mide altei<natim »corporis pondus diftymloiS pe-
^ibu^ incumbit. , Froiicitur autem grayitatis centrum
t^m protenfo pectore,* tum, maxiihe in laffis, pro-
duet^ cervic6, tum vero mufculis pedum poftcrio-
Tum*,'.qui elevato et proiecto genu eumdeni produ-
^upt^ ^ffectum, quem cake fubkta in hominibos
fi^ipi^L^vertinius. Quo altius equus ingredjturs q^o
"piagi^, ,,fi toria ^nimofum p^ctus luxuriat," mol-
}i«l crur^ priora reponit, eo magis armi etiam m^
tenduptur et curfus generofus/ promdvetiir, , In o
tagffimQ Vexp Qurfu equi folent 'utrumque jped«fl»

CAP. ym. DE MUSCULORtJM MOTli; 169

polteriorem fimul toUere fonituqub quadrupedante
camptLTn quatere, quod eo melius fit etlevius, /i ar*»'
niis toroAs caput et anteriorem eorpbfib partem re-^
iit:it»* tit. centrum gravitatis intra planum baHlar^
cstdat, Inde etiam ahlielitu frequenti thoracem fir-
miixs figunts et ipfihemioni vento obviam melius
currere dicuntur. Vicilflm tamen armoa et cervicem
protendunt, ut facilius proiiciatur corpiu» quod „ad-
dere in fparia** Virgilitis dixit* • '

Aliae beftiae, quarum pofteriores^ pedes ante-
rioribua longiores funt, ppftica corporis >parte con-r
tinno f^Iiunt, . fi antica graditur, quod cuniculis,
leporibus et martibud familiare eft,, Camelopardalis
vero, cuius anterior jara m\ilu) altior eft pafteriore,
pedem finiftrum pofteriorem a^ite dextruni ^hterio-
rem elevat, tolutim<jue ideo ipqedere fQlet,..quod
citatiorem curfum. ob deguITatam^ ^edum .elevatio-^
tiem ferre nequit.

«•IrLi : ■ -1

(J, De JaltUy reptatu^ nafafu et polatu^

550, • '

Varios iti^tuufn modoe comprebendam , quo-<
rum primuS' et hiomini et plerisque beftiis com*
intinis, pecularis etiam ip variis infectis ef^. £um
flexiones genuum et femorum peculiares praece-^
dunt, tum ver6 extenfienes, quas partim a dura
at refiftente terra:^ pedibu^ compreifai qua^ r«-

I70 CAP. VnL DE MUSCULOftUM MOTU.

pellat corpus et ^elevet» denvaTunt* Neccfdame au<
tepi hacteniis funt genuum flexipnes, ut nemo ge-
i^bus ten&s fubfilire poJQH. ^ln actione extenronixni
qui corpuB errguut et a terra deioint, id fiiigub'
re eft, -qund digito;ruia pedU' ^^^1301^^0^1 quibuf
terra^. adfigitur peay, baudquaqiiiam.^QpeF^ptur, ant
fitulto d^biliusy qujam^eteri ey^nfGirei^y, qiai eoior'
tine agunt et corpua ^i^rfgunt., . g^o x^agia . articuli
inferiores flexi erant, quoque firDf^us.^pa^xialo. adfir
gitur. In ea intentione tibia impulfu adiicitur» quo
finis iiterque in contrarias directiones rotatur, hor*
fum in genu, vorfum in caTcaneo. ' Ea rotadone
fit, ut os polfit faiotus proiectorios f^qui et corpui
adrigere, fi fimilis rdtatio fimul in fcmoris finibua
iontingit. Unde Vium fundae pfoiectidne . comparari
poteft faltus.

Si quis ante faltum citato curfu Incedit, multo
altius falire potdft, quia jn veloci curfu gehua con-
tinuo tenfa fnnt, ut facilins eam teHfiohem ferva-
re et corpus proiicere in altum poiHnt ((J. 3S8O ^^
pondera manu gefiata, feu uXtfifBf , augent raltam»
quod gravius reddunt i^prporis onus, intcntioflem *
igitiir ^iaiorem ^extenfpruih pofcunty /quod etiam li-
hv9tai manibus rotalimem articuloi^iim facilioreni red-

4unt. Mediocria enim .pondera., fi praefertiiii U*
brantut,^incitant vim atque^augent» unde de Achil*
le «egre^e monet Homeifua» arma a yulc^no Abre*
£iQt2^ iibi induerst»

'C^AP. ,VIir. DE MUSCULOKUM MOTD. 171

Infecta ealientk admiratione nos adficiunt, qnod

altimda faltus, ut Swaminerdatoiusin locuftis com-

yutavit, ducenties fere cbrporis ftaturam fuperat^

luarvae |acarorum corpw adriguht ih poflicam j^ar-

tem, tnnc totum corpus curvant, caput verius cau-

dam. trahunt, aculeos caudae in foveolas condunt';

' quo facto mu/^culi dorfales femet in contrarias par-

tes extendtmt, puncto hxo formato in ovali annulo:

dein aculei profiliunt e foveolis corpusque obfedit

impialfitus proiectoriis, "' Onmia reliqua ahim^alia

faltum producurit, fi corpiis fortius flexum in con-

trarias partes extendunt.

Jiept4itUs ab inc^eJDru eo differt, quod nuUa* a,

pedibtLS proiectio proficifcatur, fed undulatbriio mo-

do altematim mufculi corporis contrahantur et' ex/*

tendantur. In phocis qvuid^ni medium quemdam

motum inter inceifum et reptatum Barthezius fiatuit^

quod pedes debiliores, et breviotes funt, ^uam jixt

gravilEmum onus corporis proiicere pdili.nt. Hihc

folent pedibus verrfere folam eoque modo incedere,

' qno tra^TfGW Graecorum, plauti Romanorum in*

grediebantur. Protendunt autem dorfum maxime

Ope' mufculorum columnam vertebV&lem tendentium,

]Multo luculentior .fit reptsH^tis vatio, fi ^mcsm

. \

»72 CAP. Vm. DE MUSGULORUM MOTU.

Weiilii xnddo obfervavcTO (jicU helvetn 3> 378)
Fixum punctum formant pedibus binis pofiicis; mu»
f culi annulares paullatim intumefcunt a pofiica parte
ad ^ntictfm u&que; eorum mufculorum turgore &t»
Ut pedes et adrigantur et promoyeantur » qui igitur
ipii corpus proiicere nequeunt, fed annulos fplum-
^odo iiguntf eorumque motibus obten^perant. In'
cifuras 4utem, quae praecinqta p^aeparant membrai ,
cum ambeuntibus rugis niufcularibus arctifEme co-
.haerere atque a pedibus figi ita cum Bartbezio ar*
bitror , ut mobiles annuli mufculos citca fixoj .
,m'overi , extendi et intumefcere poiliirt, Moventur
^ut^em in onwies directiones, cum qaivis annulus^
Lyonneto autore, ex abdominalibua,, dorfalibus et
lateralibua fibris componatur^ Alternatim igitur fi*
xis et extenfis aut tumentibus annulis undulatoni
inaotus repentiun^ enicarum, alioirumque infcctorum
Jproducuntur. Figuntur aiitem tunji pedibus et acu*
4ei8, tum appropinquatis et contractis fibris mufculan-
fcus; eo etiam pallium infervit mollufcorom, ^^
$nim cohtracto punctum fixum formatur, e quo
'unduUtorii ceterorum naufculorum ^notus prond-
^(cu,ntur, in belicibus confpicui^ ]

Angues colubrique fcutis fquamisque oifeis tecu ,
ittulto fixior^ formare puncta poffimt, cvun quaevw
fquam^ fuum habeat mufculum» quo ordine rato
figuntur» totique corpori impettiunt motum undu- |
Jlatoriiim, N«9iqiie €t/. t.^pdin.ibU9 fecuift inyicen»

CAP. VHL DE MUSCULORUM MOTU. 173

rqaamae iunguatur et, cuxn coftis cohaerent, ut ful-
cimenta meliora adipifcantur. Ampbisbaenae Tquama*
rum loco abdominalium annulis circularibus inftru*
ctae funtt quos transverfae fquamae iungunt, ut
alternatim figi ac corporl motus undulatorios parti-*^
cipare polEnt. Jn anguium fpeciebus» quas otlfiod^oov
etK^Xfi(fc» NicanderColophonius appellat, claudica-
tionem quamdam obfervavit , quae a laxitate liga-
mentorum columxiae vertebralis oritur. Cum enim
cmnis omnino vis ex annulis mufcularibus profici*
[catur , columna vertebralis cedit folummodo motui^
nec ut in aliis animalibus motus impertit. /

Nattttt^n homines a pifcibus^ aliisque anima«
libos, quibus is motus familiaris eft, didicerunt^
Princeps auteitt vis, qua pifcis movetur, in cauda
quaerenda eft, Pinnae enini nec proiicere corpu5
nec recta dirig^re polfunt, cum iam Borellius ob-*
lervaverit, pifcea perinde natare poffe, etiamli prile*
cifae fuerint pinnae. Cauda autem principio cou-
trario verfu curvatur, dextrorfum fine, bafi fini*
fborrum : poft eam undulationem recta iterum cau-
.da tenditur, aqua ponevorfum promovetur, cor- ;
pU8 verd antrorfum, quod circa apices curvationum
proteriditur. Qui debili gaudent cguda, ut anguil-
l^e et muraenae , flexuofo corporum impulfu ita m^«
n utttutur (cz/17» FliniQ autrnn loquor)%^ ut ferpenteg

174 CAP. Vm. DE MUSCULORUM MOTU

terra: undulatorio mTtrcuIorain motu et flexili Ter
tebra proiectionem facillorem reddunt. Qui ijjfi
corporis latitudine natant, ut pleuronectes , fle£
et plateffae, caiidam latera verfus haud flectunt, fed
fub abdomen, unde motus flexorii per colunmam

vertebrarum propagantur.

Piniiaruxh vero ofHcium eft, corporis aequili-

brium ferjrare, • cum centrum gravitatis, ut iam

Borellius perl^exitj in dorfo fit quaerendum, fupra

centfum molis. Pinna^- pectorales grandiores funt,

duni daput ponderofum eft: praecifis alterius lateris

pinnis, eo corpus inclinat, utriusque, piscis con*

tinuo vacillat. Dorfales pinnae verticalem pifcis po-

fitum.fervant et adfcenfumin aqua promovent, cum

flne negotio acie fua undas findant, quod Delphl'

ni orcae pinna dorfalis altiilima probat. Pinnael^'

terales expanfae temperant moius ficut ,remi- pla^

liavigii motum tardant.

Vefica natatotia piscium, azotico aere plena
($. 204^) f adfcenfum et defcenfum in aqua £ne du'
bio producit, cum puncta eadem pifces in fundum
maris proctimbere confuescant. Videtur autem cpn-
trahi vicilHm et dilatari, ut per ductum pccuHa*|
rem» piieumaticum aer exprimi aut recipi poffit.|
Cum ipfa vefica mufculis careat, Bartheziue vero
putat fimillimum , mufculos transverfos Jaterales pir:
fcium^^ comparandos cum mufculis pectoralibufi »1
vium et reptilium (§. 194.) * "ohi contrahunturi ^

)

CAP.. Vm. DE MUSCULORUM !iiOTU. 175

latare veficam,. nt agr int;roire poiEt, aut ut con*

lentus ialtem attennetur/ remilTis verp iis mufcu*

,lis novam fequi- contractionem.' Flefi et plateffae,

. guibus deeff id prganon, oblique natare roleiiti

promoto natatu per flexiones vertebrarum continur

as et lata facie» quain corpus praebet.

333. \

Homo natatiirus brachia et pedes vicilEm

jnovet ea vi, quae vincere corporis pondus poteft.

Curiofiu^ obfervaturi videmus, bracbium utrumque

initio flexum, paffis ante faciem palmis, ita exten-

di, 'ut arcus defcribatur aut circulus dimidius, re-

dire per eamdem curvam brachia eodemque modd

a facie retrorfum agere, t^ariter etiam pedes initio

flexos dein ' arcuatim extepdi et a corpore proiici.

li xnotus manifefto updarum pondus ab antica cor-

poris parte removeht et ^ torrentem retro flucre co-

gunt; cum pectorales mufculi maxime intendantur

tliorax etiam ita dilatatur, ut aere attracto vince-

re aquae refiftentiam poflfit. Unde natatorum effe

ifirmilfimum pectus, antiquitas iam animadVertit,

Ipfis ii^ motibus mufculoruin et brachialium et in-

feriorum corpus antrorfiim fftoiicitur.

Lentius agendum effe natatoribus lex eft, quod
dum nimia vi ac Velocitate undae ab antica cbrpo-
xi« parte remo\^ntur, oritur quafi fo^^a, in quam
«rEus dBlabitoj:: debet enim aqua, iicet retro flu-

176 GAP. Vm. DE MUSCULORUM MOTU.

flt» corporis nioli tamen fatis reHftere^ iit aequu
librium fervetur. Qui fupini natant, pectti^ inll-
gniter aere tumidum ex aqua toUere ^ pedibusgue un-
das retro, corpus autem antrqrfum dirigere debent
' Stupeiido artificio natura videtur homimun m-
vigia imitata effe in Argpnauta Argo^ quam v«vt/-
^y TgoKv^noi» Ariftoteles nominat. Namque de iino
gttrgite efFert fe conciia inverfa , ut carina deorfum
fpectet, ubi vero emerfit, coiicham revertit* Ha-
bet inter fua brachia mcmbtanulam adnexam, quam
** Ariftoteles ot^ocx^^^ , dicit, qua velificat aura in-
fpirdnte, cirrhos fimul (g^ enim Sepiae fimilis) pro
gubemaculis utrinque d^mittit. Si demergi vult,
concham aqua replet, involutie cirrhis ac memhra-
na illa veli vicem agent^v

S34-

Haud valde abfimilis eft volatus expofitid. Aet
enim volaturis animalibus refiftens iisdem molimini-
bus retropellendus ett ac aqua in natatut hinc eos-
dem fere articulorum, quibua alae moventur, mo-
tus videmus ac ia natatu. Avis avolj^tura fubfilire
aut paullatim curfum citare folet, ut eo meliu*
corpus in aera proiicer«poiEt: nonnuUae etiam fub*
fidere pauUulum , dein vero adrigi ac fubfilire*

Ut alae remonira more pandantur» neceffaria
eft appendix mufcularis rectrix in cubiti cum carpo
iunctura^ digitum fere pennatum referens/ ^^^^

CAF. VIII. DE MUSCULORUM MO,TU. 177

cum mufciilis peculiatibus regatur, figit etiam ac,
dirigit alarum motus» ut et totam faciem a^ri ob-
vertere et pennas idoneo pofitu expandere poIEnt.
Fit id autem eo potiifimum coniilio» ut ala in ma-
ius panla fpatjum maiorem etiam aeris relifteniiam
patiatur, volucrisque tollatur: iimul vcro eadem
mufculorum pectoralium et appendicis illius rectri-
cis actione tborax ct totum avis corpu$ antrorfum
proiicitur. Hefiftentia aeris eo maior pone ala« iie*
ri ridetur, quo magis aer comprimitur: poteft igi*
tur fulcimentum mufculis alarum praeb^re. Elafd*
citas ac flexilius pierinartlm auget luctam inter ae*
ris vim reiiftentem et mufeulorum» unde co vdoci*
or oritur proiectio et fortior. Si avis eumdem pofi*
tum in aere fervare cupit, radit^ ut cum Vi^gilio
loquar, iter liquidum, neque donimovet Viifi lentif-
fime alas. £um placidiifimum motum iri accipitri«
bus et milvis quotidie dbfervamu«.

Ut natatpr fortioribi;s alterius btactiii verberi*
bu8 verfus.alterum latuff movetur, ita et avis utrin*
que jfemet movere poteft» fi alteram alan? fortiud
cbmlnovet, ut hac parte aeris rcfirtentia augeatur.
Sed infignit« iuvat aveiti, quae volatum dirigere
vult, reqtriciiim in catda perinarum esqianfio : mu-
Iculorum» qui caudan^ giiberiiant, ope cor^us adri-
gitur ac utrobi voluerit » ''irgit* Kr.ic Plinius re*
cte iam monuit» vulttU9» et gr^H^i^s avea cauda
I>rx IL if

178 CAPVm DE MUSCULORUM MOTU.

regi» ne inrertatur corptis, atque nt m^ius poftica
parte fuffulciatur, cum antica maiorem experiatnr
aeris refiftentiam. Cplymlius GriUe» cauda expers,
malignius volat» corpore fere adrecto. Fomicem'
igitur alae paiTae et cauda formanJL^ fub qua aer
collectus melius reiiflit.

Aias rapacium avium Huberua iam diduxit in
veUvolas^ obtufas. latiufculns mollesque, tantopere
haud utiles» quam quae r^m/^io inferviunt, acutae
longiufculae et fortiores, nuUis incifuris notatae,
quibus illae inftructae funt Poflunt autem ob hanc ;
alarum indolem remigantes aves muUo melius ven-
to adverfo reiifiere qu^ velivolae: ' poflunt adfcen-
dere altifHme ac defcendere» >ob fomicem robuftam
et continuum» quem ^lae exhibent.

]&apiliones volanteafolent invertifrequentcr^ ctno^
debilibus alis» planis et nimia alte adfixis nequeunt
continuo firmare gravitatls centrtinu Largita eft na-
tnra aliis infectis, ut iibi ab ea inverfione caveant,
uKtki(us et antennas^ quibus aequilibrium faciliof
fervatur.

Sed summo et admirabili beneficio alma natu*
ra volucres beftiae cumulavit, aerem per totum fe*
re corpus diftundeado,; ut eq leviores fierejit i»
aera cvehendi* Aliis iam lpci« ( jj. 193. 194. «04«

CAP. Vm. Dfi MtSGULORmi MOm 179

5213.) differentias organorum fpiritus ducendi ofii-
cio infervientium perftrinxixnusy expofitis fimul vi-
ribus illia» (^uibAs aer pulmonibus hduftua tum in
conceptacula finitima ttun in ipfa transeat olTa. Ad
ea autem loca lectotes ablego, tie repetitione*
aio &xtu

M a

,80 UB. U. BE VrrAE SENSIEERAE.

}. L I B E B. . I.L

DE VITAE SENSIFERAE
FUNCTIONIBUS.

CAP. 1.

DE ENCEPHALO ET NERVIS

S £ C T. !•

2)£ ENCEPHALI FABRICA*

335*

J^ obiliiHinam eam et.primariam. vitae fenliferae fc«
dem» cerebrum, defcripturos decet, ab inAmis in*
choatieque naturis fenlim progredi ad perfectiores;
ut et fuetum et probaturii iam ordinem fervemus at-
que ^t melius intelHgentiusque naturae moUMpnes
cum finibus congruas capiamus. Nihil enim vel ma-
iore nos adficit yel digniore etiam admiratione , quam
fimplicitatem naturae exiguis machinationum muta-
tionibus fumme varios et multiplices producere ef-
fectus. Corticalem fubftantiam, nervorum matricem,
fimplicilEmis funiculis nodulisqiie congeftam in gan*
gliaabire» haec vero coacervari fenlimque iu /e-

GAtf. I. DE ENCEPHAIiO ET NERVIS. i8t

nem corpornm mutaii videmas» ; qiiae finxuus cen^
«rum album fibrofumque cortice molliori cinctum
^&xLxxti ea Gorpora dein infinita propemodum va-»
Kietate per animalium ordines £gurari » coagmenjtarf^
ixLTigi ac in fpatia inlignia pandi» donec admirabi-i
Hb. illa organdrum congeries in confpectum prodeat»
qixae humanl ingeniit/inJtellectus, virtutia et divi-
•^ae pi?ope,naturae fedes eft, ^cumlin ^nfimis ani-
xualculid miaimum duntaxat < -fenfuum veftigiunx

S36:
Zoophyta et entozoa omni i^erebri, gangliorum
#t nervorum vel levillima nota deftitunntuj. la
soopbytis. fola duplicitas textus univerfali8..Galvdm6-
jni infirmam elicit fpeciem, ut motus quidam ori-
ri peiHnt, ^od neCcio.,' an* quisquam tuin prius
rum ^ ftudiolius Vitaliano Donato probavcrit (IJttUak
ftoria naturale murina ds^V^adriaticOm Ven^i 1750»
Fohy In Ifide njobiUy in Alcyonio et aliis zpopb3M:i9t
ig^iiae Tinfie xjftfriVa apft audiunt^ . ^porticalem fubn
flantiam modo firmiorem et fubtendinofam fpbaetu*.
lisque' mixtam, modo molliorem fpongiofamque fa^
tis diftinctam objervavit a hucleo; firmo eo conis^
que radiatis cinctb in Tethye ^^ leide, molK au*
tenx' et fpongiofo in Alcyonio. £a autem fabricae
diflFerentla motus rotatorios manifefto prodtici per-
hibet acutiffimus obfervator. N^e in Hydrfs, i^cti-»

i8a .L1B.il DE VITAE SENSIFERAt

Riis, Echinis aut Encrinia quidquam uenrormn fi<
mile oculatii|^u8 inveuire fpotuit Ouverius: Holo«
thuriae autehi et Afteriae et ipii Sipunculi faicicu-
lia gaudent nervorum adeo fimilibua» ut congeriea
eorum circa gulam ganglion quoddam centrale fiAe^
xt videatur; neque tamen cerd aliquid proiiuncia«
re de his animalibua audet <^uveriu8.

'I>7ec entozois, quibua alii nervorum fyftema
^bueront, nuperrimus auctor et acutilHmue» Ru^^
dolphius , ^ id ^iudicat. Quid quod differre etiam
neifvorum praefentia animalium ordinem,^ yvixviifiki
dictorum, ab entozois perhibe^ : namque fibrae la-
ters^ea. in verxmbm inteftinal&uB a quibuadani pro
nervia habitae , fine dubio ad Hbraa pertinent mo»
tricea et ciim fibrillarun^ mulicularium £afciculia con*
fluunt,

Quae cum ita Bnt, fola partium ^jfferenti fa
brica imponderabilia ea evolvi arbitror,. quae irri<
\ tabilitatia phaenomena producant« Perceptionem
autem,' ac coniunctionem variorum impulfnum ex-
ternorum in «nitatem iabmdicare iia animalibiu
oporteL

337.
Prima nervorunci veftigia in vermibua yyjUVoAi*

hot£ Rudolphio dictia occurrunt ($. 6a.). CoIIigitur

' fiibftantia ^mollia nervea in nodulia aut gangliia, quae

yel gulae incumbunt. vd^in ^equrfu nerroru»

• r

CAP. I. DE ENCEPHALO ET NERVIS.. «85

tumpre< eiRciunt, ut nervi fpfi progredientes
gracilefcere neqtteant, fed contintto angeantur»
In hiradine, lihnbrico terreftri et aphrodite curiofe
iam inveftigata ea fabri^a divifionem oftendit in lo*
bos, quorum duo plerumque ganglion centraljej gulaei
finitimum, formare folent» •

Mollulca, qUae et branchiis gaudent et Gorde«
hepate aliisque vifceribu^» nuUum tamen verunl
habent cerebrum» fedtuberculum, feu ganglion <:eil«
trale aniforme, gulae utplurimtun adbaerens et ex
arteria ramulo^ obtinon^. In Buccino undato et T&-
thje leporina nuper Cuveriud eleganti/Rme nervorum
propagine$ delineavit (iKw/I hift» nat* ii, 447- t.
47. ct 12. , i^57. t. 24.) Gum.nullum fit in his anf*
malibus fenfuum peculiarium . veftigium » cerebrunl
etiam, ieu moles centralis e diiferentibus ftratis con-
ftructa» nervorum peculiaribtis £uncti6mibus dicato*
tma origo» deeft«

5S8. ^
Infectomm id cft ^Af ovixr^fjUflS » quod ccrebro
gandeant vero ,. quod theca cornea coriiplectitur; fen-
fibus enim peculiaribus inferiora animalia antecel-
lunt Parva tamen.cerebri inoles., tumefcentesquo
frequenter in gangliis nervi, vegetativam vitam
etiamnum praedominari» vitamque cnivisf organo
peculiarem effe, probant (JJ. 60.): Licet cerebrum
duobtts lobis .«onfiitttatur, minoria tamen' momenii

4 "

i84 LIB. H. -DE ,VITAE SENSIFERAE.

eft difFerentia eiu6 a gangliis iplis » qu6rtim maior
propago eS[e videtur,: namque molliuscula fubftaih
tidf defectu$ partium fingularium» colliculorum op-
ticorum etc, gyrorumque ipfOrUmiine dubio probat,
infectorum cerebrum hil elFe nili maiu^ ganglioQ
lobis diviium et tbeca comea inclufum.

Faullo aHter fe rea in cruftaceis habejt et pi* |
(cibuQ. Cancyri quadrilobo gaudent cerebro, e qua |
et pptici nervd et palporum et ehelfirum oriuntur,
fafcicu]u8 vero meduUaria in ganglia plura inCitiiie^
fcity .nervi$ reliquis originem praebentia. Pifcium
cerebrum nec maximam calvari^e p^rtem implet, nec
ipfum cranium capitis conftituit maiorem mdlerru
Ambitus eius fe ad molem ^orporis habet in cypri»
no ut 1 : 560 , in thynno autem ut 1 : 37, 44°»
(^, 304.) Bafis cranii fere plan^., excepta olEsba»
filari^ fpvea , in^ qua totus delitefcit encephalus.
Hic vero coUiculis numerofis conftituitur^ haud fa'
tis unitis» moniiif ormibus , quorum pofttemus, feu
cerebellum, priores mole excedit. Sed ipfum etiam
cerebellunt appendices habet g^ngHofas ternas;- col-
Uculi optici feiuncti funt ut et tuber, e quo olfa-
iPtorius nafcitur: feiuncti alii coUiculi, quos cum
corporib^s quadrigeminis comparaveris, ni ante col«
liciilQs opti<:08 iacerent; ColHculi ii aut ginglia
Ceiebri ipfius hemifphaeria in g^dis et fqualis iua-
gnitudine fuperant; ,in anguillis, excepto cerebelloi
deni funt coJliculi feiuncti^ qui totum encephalum

CAP. I. DE ENCEPHALO, ET NERVIS. i85

(

cdnfiituunt. Duplicita^ rubftatitiae nondum eft mam*
fefta: io cerebello nulla vitae arbufcul^ ni& lineolae
paucae exalbidae ; coHiculi tamen ftriati primum iKJr
funt; NulU cerebri gyri infignes funt. MemorabiI«
rpatium int^r duram* et piam meningem glutinofo
aut fpumofo latice repletum eft» In CTprini^ et fal**
monibus pra^primiis confpicuo.

Nec disftmile eft reptilium ei^ephalu^. MultQ
minor femper molis ratio , quam in avibus aut mam-
malibus , ut teftudinis corpus eti^iu quinque millieB
cerebri -molem excedat. NuUa ma^ifefta fubftantiae
duplicitas, neque.arbufculae i^ cerebello ullum ve-
ftigium. Interna tamen hemifphaeriorum cerebri
lubftantia in teftudine parum ftriata elle folet. Col-
liculi optici feparati funt et mediam gerunt caveam
a poftica henaifpha^Tiorum p^rte £ti,

339* . *

In avibus pxima duplicis fubftantiae appar

rerit vefiigia , quae in cerebelli arbufcula enlinent,

licet haud adeo compolita ac in mammalibus.' U*

nicumlobum complectitur cerebellum, erectum» pjf-

ramidalem , duplici quidem laminarum ferie inftru-

ctum , fed , cum nuUa adfint hemifphaeria , ver*

^s rolus medius adeft» parallelis ftriis ihftructus.

Medulla oblongata nullis corpusculis pyramidalibua

^ut olivaribus oblita eft : ftngulae cerebri partes ca*

^69t inftgnibus iis commilluris» . quae in mammalium

198 LIB. n. m VPTAE SENSIFER^fi.

cdicephalo ocounrlinty fdrnice, eorpore callofo et fe«|
|>to lucido. Sepatatartnn partiuint quae in'* repdli* ^
ims et pircibus tam adliduae funt; veftigia'hic oc*
tmrrunt in eitiinentibiia tuberibua q^aterxds inter
Colliculos o^ticos et botpora fiii$ita« Haec tame:
inteiM^is TiciQkudinibus fubftaTi^a^ cottitaUd et met
duUaris carent» quae iii mamdiaHbms tantopere in&«^
gnea funt. Mole^ taUt^m cet^roquSn encepbalifupe*!
tat faepe rationem mammaUum^ namq1a.e inFringilli
Spino quatuord^ciea dnntaxat, ih aliis fHngillil
vigefies et quod e^^ttit , in ^all6 vigdSes quinquiesi
in anate autem et anfere ducehti^ ^uitlqttagefieft
•ut trepentied cotpDre minor e9L

340*

Mammalium cncp^halud Iititeaiit) ifirtiiKor d
quoad fabricam internam diiplicem et vquoad iufi*
cturaa partium; mole tamen, quod primus Som-
Iherringius, deM vero Cuverftts ubftrius probarunt,
multCminor cft, Minimus fero, fi Guverii calcu-
lis fides habenda, taurintis, qui iftctihgenties minof
Ijffl eorporis mole ; tum apri, elepbamisv equi, qw
^mdringenties aut fexihgentie^ ; ^ cleJn' afini , vituli,
VuTpis et lupi, qui duceilties et qhod excurrit; de«
nique papionis et lemuris , qhi c^hties corpore mi:
ixor eft, Proxitaus humano fihiniaruni quarumdaa
*ct cercopithecorum. encephalus, , qni trigefies aut
quadragefies minOr> cor^tirrs eft mol^j cum humanui

CAP. I. DE ENCEPHAJLO ET NERVIS. 1 67
igefies qninqiuei» . bepe Tiero edam qainquagefiet

■ • -

iiinor fit*

Sed fonha et in finitimv humano ' alia' ^Su
Mnlto planiar rnperna efle £acie$ et in fimiia folet»
bbi pofteriores ^enitus defunt' et cerebellam nu<2um
eft. Plerommque camivororum animalium encepha*
liisovatua fere e^» ut ipex acutiufculua antro:rftmt
Ipectet. Gyrl cerebri multo minns confpicui in be«
IHis quam in homine« Corpora quadrigemina eo
miora funt» quo magia beftiae ab humana {binna
recedunt» eoqne magia fepaVata eife videntur, ut
transitua in ganglioTum fpeciem pateat. Arbufcula
cerebelli aliam formam habet in beftiis; eft|emm»
iitReilius hene docet, magia pKOculinbens et fere
fimpliciter bipinnatifida, cun in hnmano cereb«Uo
fabtripinnatifida fiu

34».
Ett gradn» praecipuos ac modos, quibus mtu»

ra animalinm ordines didnxit« . la eo confpectii nil

promtius claziuaque chicet, quam a ganglioruni feu

corticalia fubftantiae tumorum forma fenfim a^cen»

^ ad mirabilem illam,) funune compofitam neic ta*

men eo minus fatia iunctam encephali humani com'

pagem, quae: duplicitatem fubftantiae in on?aiibu8

propemedum partibua praedommantem et ftu^pendo

fere artifido elaboratam oAendit» Quod priuisquani

x38 LIB. YL: :J3E' VITAE SENSIEERAE.

• I

uberiiis exponanhts » de velamentia. encephali et oITeii
et niexnbranaceia pauca praemittenda fuht..^ )

' Capfa cerebrum ^ amplectens octo ofRbiis con«*
ftructa ieft, oiR fpbiendideo fe^i bafilari mtentibus, null
la vero articulatione/Xed fuiurarum ihtertrentu ian
ctir» Itaque bafio. encepkali ofE. illi b^lilari incumbi(
poltiica pars- ocoipitali^ : laterales - oiKbns temporali
bus, fuperior fincipitia', anticadehique frontali oli
prox jma eft. Interna olEtmi eoriim facles foveas ac
«ipit et fulcos, a pro.minentibua cerebri magid m
luti partibus ct a vafis praecipuis « minus* dbnfplcii
os fm iunieribus, niagis et praeteir naturam quo
in morbis . infigjies. Maximae et conftandffimae fi
veae in olTe b^filari funt,; . quarum prima cereb
luni recipity reliquae^ multo. faltem profiindiori
quuih in beftiia velJia» qui proxime ad humanai
fpeciem accedunt ...... .

Ea capfa undique baud claufa eft, fed forad*
nibus patula, quorum maximum eft occipitale po-
ne procelTuijn olE$ occipitalis ba/ilarem, quod ni«
dulLa fpihalis transit. .<Aiiud infigne foramien pauBii
anteiius inter qs tOCcipit;aie et p^nramida, foramen
lacei.Tim iive iugale dlcitur, et nervos vag;um, gloP
fopbaryrigeum a^ ^acoeifQrium Willifii emittit Ad
pafti4:am pyramidis partem foflula eft ooni^ per dua
foraminula in intemam . pjramidis cave&m patula»
qu^e et nervum auditorium et fac^lem transmittit.
Magnum eft etijpi foranuin pro vena iugulariv ^'^

CAP.L DE JEa^CEPHAJLO BT NERYIS: ^89

tkam temporaliuxn, bafilairif et- p/ccipitalis maigi*
libus. foxmatum; prope ab. eo 4Ttei;ia. carotis Jn pe*
mliari canali. cerebrupa adgreditur. Haudparvtini
^ein e& foramen ovale offis balUaris^ quod. tertium
^ainti paris ramum proxnit. - ^Fi^et^ea adJOiint ri«
nae foramjinulaque num^rola» quibus educun.tuv
Tenae etnervi, maxime in orbita. et oITe cribriformi.

S4^-
Sub ea capfa tripl^x inyoluemim encephjali men^

banacenm inyenitur> dura^ pia meninx ei arach-»

Meninx autem dura. e- &\)ti8 aponevroticis^ va^
,po modo flexis aut r^cta> tendentibus conftructa,
dnriifinia fere omnium eft membtanarum Tatisque
elaftica. Cum .d^^inio ipfo arctifilme., maxime in
Inturis, etin iunioribus, cobaeret>^ tum ope varorum
tnm etiam fibrillarum. .Cum cerebro ipfo non ni&
peryafa et neryos iungitur, nec cum fubiacentibus
Telamentis, nifi in morbis rarioribus. In duas la-
ininas finditur» q^arum. ealterior- craniar, tenttior
interior elt^ diducta ut^aque in linibus,^ maxime,v
in procelTu falciformi^ fub futura fagittali po*
firorfum tendente^ ibi vero tentorii fpecie cerjebel^
jnn^ obvelante, impedienteque , ne id ab ipcum*
lentibus Cerebri lobis prematur. Ab eo prQcelTud
Jninor ;defcendit inter. cerebelli hemifpb^eria ad

foraiuen uf^ue xn^ufn ocfipitalo. Sinud.ii pc^^di*

igo UB.. n. DE VITAE SENSIFERAE.

dactas durae menlngia laminas formati». qui, pn
tcr falciformem et in oceipite et in olTe petroCb ai
tvait, fianguinem e cerebro reducem in venas cd
remittunt. Utrinque ad falcem dura meninx cd
pufcnlia obfita eft glandiformibus > quae et cranj
foveolaa impi^mere et cum fubiacente mexnbnll
intime' neCti folent. Ad fyftema abfoirbens ea
pufcula pertinere vero eft fimillimum , cum in m
bis Ijmpbaticid» in hydrocephalo et fcrofulis hai
raxo inligniter tumida fuerint.

Yaforum ingenti copia abundat, unde. en
phalitidis fedea frequentilBma in hac membrana
Nervi» qui tranaeunt, fere nullos furculos illi
giuntur» quamvia Thomas Laghina propagines q
ti paria in e^ obferratas delinearevit». et Hub
ab accelTorio et fexto pari nonnulloa raihulos dei
vaverit. Senfu tamen carere in bona valetudine
let. IvFervoa qui transeunt, exce^to optico,
longe comiiator, in periofteum externum
Soleu

^ubeft araehnoidma membrana, tenerrima,
luden6« in tlsnera aetate e purilfitaia fere Ijnipl
eonflata , ut foli amnio tunicae fimilis fit^ undi)
arctiua encephali partes ambiens » quam dura me;
brana , licet m incifuras et . fulcos haud a.eque d<
ficendat ac vaCcoIofa feu pia membrana, fed P^°^
enlorum more eas incifuras transfiliat' ac fin
partea cerebri eo modo iungat« Cnm duta rx^^

eniii

CAP.L DE EMMiEPHAtO ET NEimS. i

;e ope vaforum cobaeret» quaejdum ftipatur» ad
iiitemam durae meziingis lamellam acGndit, ia quam
confluere videtur j cum pia mesfsixti^ ope textust
cellularts laxioria iiuigitur.

Tertia membrana, pia Im. vafculofa ^ cerebrd
ubique coatignay fulcos etiam et foramina eius or*^
gani fubit» imo- in interna penetralia gHfoit) ac
veutncu^oa cer«bri'ita o))veMt, ut ple%ua choroidel
proceilns ^im £ait. Fabrica \eft mese vafculofa;^
tenenima enin^ tela cellularis' retioda ekgafntifli*
ma anaflbomofitim copiofarum monllrat. Advehii}
autem por ea vafii eofftici cei^ebraii fon^inetn-; cum
cortice enim arctius iungitur et plura- i}Ii vafa la«gi<«
tur, quam nervis aut medullaQ. Ubi cerebellum
inveftit) in lulcod eius penetrans, trunco» medul-
lares minus attingit, quam fu^an fere fibi qmv^
proceiras corticalem fubftantiam foimat. Hinc de^
tractk aut avnlfa» tupica >intemam faciem villofam
oftenditk Vafa. eius; autem haud ita 'distribuunturf.
ut fingulas arterias venulae comitentury fed &ngu«
la aneriarum retianla feorfim decurmnk Quae de^
firmitat^ eius membranae praecepit Wint](^inghamiusr
aimia videntur: ift pari enim craffitie fedecies aor*^
tae robttf - excedcre , quod Ruyfchius iam ad arte-
^arum eiii» mmbranae. vires retolit*

,ga LIB. H. DE VTTAE: SES8IFERAJE.

343.

tn partibus omnibus encepbali et medciUae fpi-
n^Hs^differentiam fubliantiae manifeftam obfemmus;
<orticalem alteram feu rubicundo - cineream , molr
lem, gelatinoEaLm» vafculis abundantem, alteram
medullarem^ albam^^.duriorem» fibrofam. In qui*
, busdam partibus,' praefertim in corporibua oIi\>
iibus, quadrigemini^ ^ colliculia opticis fiaYidaj
quaedam media .fubltantia occurrit; quarta etiam
feu fufca in cruribus cerebri et medulla oblongaa
(§• 8*^0» fiw.e duae poftremae cum' transitus iof'
ment e medullari in corticalem» his. duabus podl-
£mum unmorari licet»

«
Cinerea fubllantia corticalis dicitur, licet et
in intima colliculorum opticorum parte (P^ictf-id*
%YT tah% anat\ fi6 /*. 1. N. .18. i^O» in media ctr
rebelli medulla (ib. tab^ 5^'f- 3* -^» ^o. /1 4. iV.ai
in.meduUae oblongatae centro (<A» J. S*)^ in ipfc
corpufculis' olivaribus (ib% f^ 6, 7) rubicuridum &
dentaltumq^ue corpufculum, quod cortioalem nata-
i:am prodit. Et in corporibus ftriatis intima eft com-
muQio ftratorum meduUarium et corticalium. Q^
etiam crura cerebri cum ponte Varolii cf^nfluunt,
eadem cinerea fubftantia augmenta capit. Denique
in cerebello magis abundat, quam iil cerebro» to-|
taque fabrica dendritica internae^ c^ompagis eo con-

lilio tonftructa elle videtur^ ut pluree amplioresqud

^fuper-

•.

CAP. L DE ENCEPHALO ET NERVIS. 193

faperfiqies ea fubftantia acquirerett atqae eo meliiis
ahemare cum meduUa poiTeti

£x ea autem uberrima et ampliffima corticali»
fubftantiaQ aggr^gatioue , ubi nervorum fafciculi aut
fibrillae medullares oriuntur, difperguntur et au-
gentur^ vero fit Amillima Gallii celeberrimi fenten-
da ) veram effe nervorum matritem hanc fubftan-
danL Confirmatur id eiuadem fubftantiae ubertate
in corpore infantili : in foetu enim parva tantum-
jnodo adeft difterentia inter corticem et medullam»
cnm haec potius, illiua naturam habeat. Meliua di*
fiinguitur utraque fubftantia in infand» ubi ado*
kfcere incipit^ fed mu}tp crafftor eft et magis ge*
latinofa : paullo ixiinus moUiufbuIa . eft in adulti^»
rubicundut color ev^efcit in fuperficie et magis
in centralibus eijud fubftantiae partibus animadver*
titur. In cerebri gyris adultorum virorum fesquili*
neam aut duas lineas ae^uare diametrus confuefcit:
Terfus fuperficiem faturatior eft color^ pallidior ver*
fufi meduUam» ob mixtas iam fibrillas meduUares»
Confirmatur fumma cinereae fubftanliae dignf*
tas et medtLllae fpinalid fabrica » ' quae cum pluri*
inis nervid originem praebere deberet» mediam
cam fubftantiam» quatuor fafciculis cruciformibua
compofitam» continet. Id eti^ih illuftrant ganglin
aiolliufcula ea fubftantia conflata» quae adeO nu-
triunt et augent nervos » ut femper ci^affiores e gan-
gUis et frequentiores prodeant. {^% 83« S70
Van IL N '

194 LIB. n. DE VITA SENSBFERA.

Deniqu^e io&gne eft SammeRingu > pneceptnm,
(tahm haf. enceph. j). i4* ^^^* 1799.) huc facien&
Docuit . fummu& vir pximus» nenros in progreEu
{emper latefcere iitogisque mole augeri» ut conos
referant, apice cerebri medullam, bafi ambitam coi«
ppria fpectante* Cbn^nuum id augmentmm ita ex-
ponendum ^Vi^ .arbitror» ut Bbrillas mednllares,
ubicumque in cerdixi penetraUbos dner^am attin-
gant fubfi;antiam» ea. augeri<» .magis autem incre-
fcere et dilatari pronunciem» ut cort^cem cerebri
3penQtrant j. dein ex am][ieunte veldmento vafculob^
maxime vero e gangUis, quibus intercipiuntur, tan^
tam nutrimentorum copiam adipifci> ut continuo
magio fpiflefcant» ^ <

Et quae Gallius nuper e fabrica plantarum ai
hanc inftitutionem illuftrandam attulit , egregie rem
confirmant. Eadem enim cft fibrarum motricium
et vaforum fpiralium in plantis ratio ad telam cel-
lularem, ac fibrarum nervearui^ medullarium ad
corticem cerebri, Ubicunque tela cellularis concen-
tratur ac augetur, ibi novi oriuntur fafciculi fpi-
r^es , nutrimento ex iUa capto. Unde nodos plan*
tarum cum gangliis nervorum non immerito com-
parandos eife arbitror.

In animalibus inferiorum or^iriutn' tantopere
praevalet ea fubftantia, ut ehbephalus totus tandem
e fepairatis gangliia conflatus fit , ut denique loco en-

i \

CAP. II. DE ENCEPHALO ET NERVIS. 195

cephali ganglion unicum gulae adnatum fuperfit;

(1I-338.) '

Intima eius fubftantiae fabrica haud glandulofa
eft/ ut cum Malpighio nonnulli maiorum noftro^
ram exiftimairunt , fed ita vafculofa, ut vafa con*
tinao fere parallela per eum corticem prodeant»
interpoiitis quibusdam gelatinoiis globulis» qui cum ,
globulis fanguineis mole fere congruunt. (J. 25. 157.)
Sed multo magis ad fphaericam fbrmam accedere
videntur, et moles ipfa tum in variis animalibus«
tum et in himiano cerebro Varia eife videtur, ii
Leeuwenhoekii calculis fides habenda eft. Globulo-
fa ea forma primitiva eft (jj. i80> ^^ hydrogenis ab-
undaritia et feceflu e fluido oo^xvov/jUvQf e^cplican-
da. Oppoftta ipd eft fibrillofa radiata meduUae ce-
rebralis, quae pofitivam potius polaritatem indic^t
QS' 19- fqO« ^^ cerebri autem cortice hydrogeiies prae-
valere, dubitabit nemo, fi maxime gelatinam con-
tinere crediderit. Etenim kali caufticum facillime
cam fubftantiam folvit, in frigore coitt, putredini
obnoxia primum acorem evolvit. Acido ni^ricocoa^
gulatur illico , gas azoticum exhalat tantaque vehe-
mentia eftervefcit, ut parum a combuftione abftt,
remanet carbonica Xubftantia , quae calcem oxali-
cam et Datruihoxalicum continet Qj. 49O. Hinc et-
iam M5nchii obfervatio (apud Sdmmerring nevroL
$• 81O de faccharini acidi praefentia in cerebro ex<

N a

f ,

tQS UB. II. DE VITA SENSIFERA;

poni poteft. Namque acidum faccbari line negotid
in oxalicum abity mineralibua aqidis tractatum.

Inter omnes corporis ' partes plurimam /ubftan-
tiam vaporibus exhalat; perdit, ut Barryus perhi-
bet, e viginti quinque partibus, viginti quatuor
ponderis. / Quod licet ^imium videatur, plurimum
tamen calore maxime perditum iri explorattun
babemus.

544-

Lunge alia eft fabrica meduUae : albida eR,
£rmior cortice et fibroTa. De fibris vero cerebri, f
cum etiamnum in contentionem veniant, primum
et pauUo uberius disferendum*

Qui informem et uniformem malTam pulpofam
habent, decepti tSe morborum^ effectu in folvenda
cerebri mafla videntur. Namque oculatillimi teftes,
Malpighius , MorgagniuSy Senacus et nuperrime

.'Gallius tum in corporibus cerebri ftriatis diftin-
ctiffimas fibra^ libetas adeo, ut fublevari poffent,
obfervarunt, tum acetO) oleo coctum - cerebrum,
tum infufum alcobole et acidis mineralibus, tum
denique gelu correptum fibrillas has oftendere pW'
barunt. Vana ergo furtt adverfariorum comtnenia
de violentia nimia, qua distracta medulla cogatui
fciniles fibras monftrare. Naturalis eft medullae in-
doles, quae agitationis omnino participia effe ft&'

-mina^eius ultima docet: ex ea autem 'agitadone

CAP, U, DE ENCEPHAI.O ET NERVIS. 197

poir^ prixnam enceph^li actioiienqL' exponi, fupra
probavimus (iJ. gsO*

Earum fibrarum directio varia eAs l.modo enim
radiatim difFunduntur, modo parallele fibi adiacent,
modo in deculTes ducuntur» modo varie flexae funt»
prout partium fingularum distributio et transitus in
alias id poItulatL DecuITatio ea memoratu dignilB-
xna a GalliO nuper iu exponitur» ut dupMcem fi-
brillarum ordinem ftatuat: alterum progredientium
e centro ad ambitum, alterum recurrentium fibriU
lamm» quae ex ipfo cortice ortae in fafciculos,
decuffatim priorem fibrarum ordinem fecante^, con<»
iungohtur. £x utroque cerebri he^iifphaerio , cuiu$
textum .firzniorem ^onftituunt» reverfae ^brae in
centris cexebri commilTuxas efficiunt et loca» e qui-^
bus energia proficifcitur. £a loc» tran5verfis, ftriia'
praeprimis infignia funt» . qualia in poute^ Varoli]»
veTme cerebelli et aliia centris occuxrunt. Bene haa
ftrias et distributionem earum Azyriu^ iam deliuean
vit (tab^ anaK 22. «3. Cf^ et Qalts Unterf. iib^i^
Jnat, des Geh. fig. 3, )^ : -»

Licet ubique cbntigua fit cortiei Bliedulk , neu-»
tiquam tamen femper continua eft». fed feparari u->
traque fin^ negotio poteft. (Reils JreK Vllh S57«
394«) Unde electro^toruiu vices agere haec cou-*
iunctio ^utriusque videtujr fubftantiae. Namque ge-
latinofus, e vafculola tunica fecretus cortex gignit
fine dubio impouderabile , quod per , nervos agit.

ige LIB. IL DE VITA SENSIFfiRA.,

cuius conductores fibrillae, origined neirorum funt, i
qui, prius qiiam idoneum acquirere volumen.pot- i
fint, varias appetere partes, ul^i maiorem corticis |
penum inveniunt , debent. £o potiffimum confilio
duplex fibriUarum ordo , et progredientium et regre-
dientium, formatua eft.

Discrimen infigne, quod inter meduUam cer^
bri et cortic^ disfectio docet, edn&rmatur^ etiam
chemico examine. 'Albumine ehim fcatere medallam
vel eo iam difcimus, ^uod aeftu co^at , maiori vero
aerem hjdrogeneo-cairbbnicum, futfilricum et carbo-
nicum exhalet, nec uUum prodat alcali veMgium ia
ea^rbone refiduo. Solum alcali,'qu6d aqua, qmaece^
rebri portionem excepit, aqua calci^ praecipitata
<ixhibet, eft natrum phofphoricum.- Cerebrum len-
tiffime putrefcens, in ininimam contt^hitur molem
extus badiam aut nigrefcentem , intus cinereafti,
qaae faponis ammoniacaUs notas prodit et , • Four-
droyo Thouretoque teftibus, cum m^ffa adipo-ce-
iNea feu cetacea congruit. Eft, fi ad-verum res e$i-
gitur, pars anin^lis ex^ractiva, quae et in bile oc-
currit (0. 49* 141.), akohole etiam extrabenda.
Cum ea extraotiva parte albumen iunctum eft panl*
^o magis oxydatum, quam quod fenim continet
(5« 49) ^t aquae infignis eopia, quae fales phofpho-
ricos folutos excipit. E gelatinae autem et sihtimi-
nis. difterentia , quorum iUa minua, hoc magis oxy-

CAP. I. m^ ENC^H^O ET l^VIS. 199

datum efty poIarit9& utriusqUe c^ebralia fubftantia^

lam ^To gravi£(ixri^m eani quadSionem de ri"»
te atd idoneiim qu)smd|»m - ordiaem ' tradendia ence-
phali pardbus folut|xro9 decet haudquaquam a fu*
peT&cie £&r»ici3 iiacboar^e ceicebralis» fed^ Varolii
more, a cenjtris imis medullaribus> e quibus omni»
omniQO iibrilianmi rueduUarium-, adeoque neryo-^
niinv piigo petenda eft. Tali ,eaim ratione mirabi*
•lem iUam a€ proge 4iyinam eUiCephali molitionem
^melius intdligeuausy. in qua £brillae» impondera^
bile condnctumev e cortice gelatLnofo ^neratae ita
difpergimtiur » ttemmque uniuhtur» ut ubiq^e
pafcantur et uigeaniur aJtili .ea ^gelati^^fr» quam cor*
tex praebet. Ea fuscitat iimul vires pejr polarita-
teniy GaJLranio^ < modo. Ci|m autem in humanor
cerebro tot: tamqo^ multiplicia neceiTaria elFent of-
^cia, maximuin natura humane -eac^balo largita
eft axabitum» omnesque] eius partes ita distribuit,
ut rato quodam et confiantifBmo jordine in utroque
latere eadem fiot /H^rpyfcula e$ tubjera, eadem be?
^fpfaaeriay iidem oolUculi. Quae fymiuetria £icut in
toto vitae fenfifera^ dicato partiuin' genere domina* >
*^> ita admirabilis eft in centro ei*s« >

Pleronunque nervoT^m cerebraUum origines^ ad
poiuem ufque Vaxolii «ei meduUam obl.ongat^am i^<

ado UB.n. JDE VITA SENSIFERA.

veftigatae fiint. CHfactorii quidem et optici ncrvl
fons ab omnibu^ etiamnum auctQtibus magis antror-
(um quaeiita, a GaUio nuperriane ex ipfa derivatnr
meduUa oblongata , licet fi^rciculox;^m progreflus pet
' fibrillas meduUae haud fatis clarus At. Nec ideo ne*
celT^ eft^ fingulos nervos ad hanc ijLfque originem
1»rofequi2 exploratum enini eft, cerebrum ac cere-
bellum nil eSe ni& fibrillarum et jEafcieuloram nei*
veonixn eompagep.. magis evolutorum. cum innu.
tlulla ipfa oblongata et ponte Varolii fimpliciffi*
mae ellent et valde coagmentatae^ Augentur autem
et aluntur et multiplicantur oontinuo Abrillae , quo
magis progrelfu per hemifphaeiia et gTxos tmn cma
centrali corpufculo dentato, tmu ^cum cordce extei'
jio coeunt; fioui; vafa fpiralia arboriseo magis aU'
gentur, quo plure^ telae cellularis ucervi « quoplu*
Tes nodi ea exciptunt. ^ ^

In bafi encephali fafciculorum meduQarium
prbceffus emergunt e meduUa oblongata, infeiiu^
magis concentrantur et in corpora pyramidalia abe-
unt utrinque medullae fpinali orienti adfldenua:
quod bene iam Azyrius tab. cc- cj'. • expreffit. Ad eo-
rum latera funt corpora olivaria*, centrb rubicundo,
coronae crifibatae ad inftar it^firucta» quae iam £ii'
' ftacbius diftii^xit; vera ganglia, e quibus fafciculos
nerveus mole aucttis prodit MeduUa ipfa oUon*
. gata ad axin fulco dividitur, in qnem vafculofa
membrana fubit et por totum medulke Ipiralis tra-

CAP. i. DE ENCEPHA.LO ET NEHVIS. aoi

ctnm continuatur. Diducta «a rima ttaneverrae h*
brae meduUaree a dextra parte ad imiftram produ^
cuntur, ^decuirantibus aliis obliquis» utbene iam
Fetitus et fummus obferyator Santorinus viderunt;
£a vexo decullatio, a Gallio nuper^me cospLfirmata
(Unterf, 214.7.) quam infignem habeat efficaciam adex-
ponendag convulfiones alterius laterfS', fi in altreo fe>-
de» e(t morbi , inlra decebitur. (g, 57d*)« Intima m^
duUae eius fabrica ftrata plurima habetjet continua ci-
nereae fubftantiaO' et caixdidaO' meduUariSi,

346.

Ab eo principio omnium fibrillarum medullari-

»m nervorumque progrediendum primum eft ad

pontem VaTolii et cerebelli crura-, ut, quifit fibra-

TuiQ progr elTus, quae distribuiio, pateat. Prdxiifit^

enim a corporibus olivaribus et ante ea meduUae

oblongatae procellus cum cruribus cerebelli ita mi-

fcentur, ut nervum facialem ab auditorio feparent

{Vkq-dyAtyr^ tab. 31./. 3» «0- Et. utrinque ad

nieduUam oblongatam proceffus^erebelli defcendunt

corporis reftiformis nomine ,' qui fafcicuU e corpo-

^e ciliari medio cineream fubftantiam adipifcuntut.

Id enim criftaa plurimas habere teftatur GaUi ua » qiia

maximi emergunt fafcicu^i. Itaque cerebeUum e

«leduUa oblongata formatur,, quae, fi fupinum col-

locatur ccrebcUum, in eius vaUecula coridita, an-

terius intumefcit in pontem VaroUi» imde rectum

tM LIB. tt. . DE VITA SENSIFERA.

fibriUamm: medulUrium prOgr^ITum « m^dulla ab«
longata per ponteknt Vav^lii jn corpo];:a firiata, cnixa
irerebri el ipfos Golliciilos opticos]|obfervayeris (Fic^

Nihil aut^esn admirabiUiis fabriiHa^ c^ebelU fuiiir

me artificiofa» q»a IiHnianimi.ingemam elicitu^

quaeque eb magia deEcifcit a conSbpo&ione , elegan*

tipma humana^ qup .magis befti^ ah. huniiana fo^

ma xecedunt. Tota.yero eiua. inoks commpd^ dlr

\ viditur in.faemifpha^ri^ duo Igtfiraljji jel;>iUi^um eor*

pus, vermem dictum, quod valleculam illam facit»

Gontinuo excitatam. , £p magis contractus eH ver«

mia 9 quo magis evoluta funt he^daifpliaeri^ » quoque

plur^ funt appendices dorum; in yariis enim miK^

mj^bus, praefertim avibus» vermis conSitaii fere

4Qtum cerebeUum^ hemifphaejriis magjyn contractis.

in homtne • vero praetpr hemifphaeria latia ampla

%ppendices funt lob^to * crenajtjie^ ^^erius verAau»

pontem Varolii deAexae (JELeils Ar^h^ FUh tab^ /•

/*. ^. H. tab. U. /• 1. l.^ah, IV^ f. \4 *.), et aliaie

lamygdalarum forma t . arctius . - mxjs^ hemifph^ieriis

iunctae (ib. tGh. II. /* %. s.\ Et h^^uXphaeria ip&

in quinque utrumquelobo» fecedunl;» quorum p^*

ihcmi ' digaftrici Reilio ^ didi AmygdaUd finitimi

fnnU

CAP.I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. 203

347- ' ,

Cum vero omne cerebellum e verm& evolvatu»
ac effbrmetur, ea pars media diligentius eft defcri-
benda. Inferior facies transveripe quidem fulcoa(
univerfim oftendit, fedvaria tamen funt tubercula,
qttorum anterius^ nodulus Reilio dictum, pontem
Varolii fpectat, _poft eum ovata eminentia, cmbolufi,
utrinque amygdalis finitima, foffa profanda a po-
fteriore vemiis parte pyramidali fegregatur. Fone
pyramidem hanc emarginatus eft vermis ita , ut he-,
mirphaeriorum lobi poftremi- utrinque prominfeant.
Sed fubtus uvulae nomine eminentia iti ventricu-
Itim quartum protuberat {Vicq -d^ Azyr> tab. 30. yi 3.
K 12. 13.). Quomodo aiutera " vermis variae emU
nentiae utrinque 4n alas feu appendices hemifphae-
rioram abeant , Aeilius poft Malacarni^m' optime
expreffit (tab. i/Jl f. 2, 3.). Nodulus^inprimis e fe-
ptem lamellis m facie fuperiore conftitutus, utrin*
que manifefto in veli medullaris feu inagnae valvu*
lae brachia panditur (tab. IV. /. 2. 4»).

Intema vermis compages eft mere fibrillofo - me-
dullaris, truncps utrinque plures, quinos aut fenos
emittens, dendritica forma divifos, ita ut arbufcu-»
lam in humano cetebello referant, trunculo ad-
fcendente et procumbent^ conftitutam: adfcendens
tranculus in ramos fubdenos bipinnatifidos di-
viditur: procumbens in quinos fere ramos, qui
iterum iu yamulos pinnatos fecedunt, <Jua uter*

?o4 LEB. IL DE.VITASDNSIEERA.

que trunculus xnedullaris in verme confluit, corpus
illud crillatum cinereaTU vafculoramquie iubftantiam» .
nervearuTO fibrillarujn .altricem continens, apparet ^
{Rcil L c. tah^ JII^ /•• *• ^^*- ^*/- ^O- Ultima ve-
To ramulorum» qiubu^ arbufcula conftat, deCcriptio
^iffipininaa eft, licet Keiliu^ melius iis, qui prae*
<:eirm>Qtf haec qmuia et ftudiofius enodaverit.
'Trunculi, ramuli et ultimaepropa^nes, feu lobu-
li medullares fibrillofi funt continuo ' cinerea M:
fifntiar velati, quam ben^ feparayit ^rtificio fingU'
l^ri Reilitls (tah. VIII. f. i.). Fibrillarum directio
yaria eft: arcuata nbnnunqu^m. et directioni ramu-
lorum cqntraria (ib. f. 4* 50» i^erdum radiatim
couyergens ( ih. f. 8« ) > nonnunquam, parallela, Fi*
brillarum ftrata lamellas cpnftit^iiunt acer^^-atas et ftra-
torum more fibi impofitas, fciffiles. (ii. /. 7.) Eas
Jamellas numero eSQ diverfas pro animi viribus Ma-
Jacarnius opinatus eft^ tSe in fatuis numero tre-
^enas^ in hominibus vero bene animo valentibus
feptingenas aut octingenas. Quae dum ingrediun^
tm; cortic^m, canaliculos formant cum carinulis al-
ternos : v atque feparato cortice , tota medullaris com-
pages fere iu nicmbranam pandi poteft* . Cnm ex-
ternus cortcx ubique Cequatur eos canaliculos et ca-
rinulas, gyrorum fpeciea oritur in externa cerebel-
lifagie conspicua.

Quae omnia, fapientiffimp coni&IiD ftructa et
fabref^cta, luucum' tendunt finem^ amidiffimaini

CAP.' I. DE ENCEPHALO Et NERVIS. ao5

quantum fieri poterat, fibrilJaram nervearum ^expaii- .
lionem et uberrimum cum Gorticali fubftantia con-
tactans*

548-

In iHtimiB cerebeDi penetralibud et medullae
oblongatae cavea^eft, ventriculus quartus^ intar coi?-
pora quadrigemina et meduUam fpinalem ita pro-
ducta, ut cum Malacarnid rhomboidea dici ponit.
Aditus ad eam caveani anterior e veniriculis ante-
rioribus fub corporibus quadrigeminis procedens,
aqmedUctws Sylvii dicitur, lijcet lu), CalTerius iaiti
bene defcripferit , verfus ventriculum quartum par-
tim obtbgitur lamina aut velo meduUari, five val-
Tula VieufTenii, appendicem fere noduli fortnante,
qui in verme eft. Solet ea valvula media rapbe
longitudinali dividi et ftriis horizontalibus notari
{Vicq-cTAzyr tab. fi8« /• -• -ZV. 19.) Latera caveae
eiu8 conftituuntur cerebelli pruribus et medulla
oblongat». Inferior paries eft tenuiffimus corticali
Tnbftantia ^t membrana arachnoidea folummodo a
cranii bafi diftans. Poftica pars in fulcum excur-
nt, calamuni fbriptorium dictum^ e quo litrin-
^ue fafciculi nervei terni utplurimum emergunt,
cinerea ea fubfiantia, quae in bafi ventriculi eft,
obducti et in nervimi auditorium.TabeunteB {Vicq^ -
^4zyr, t. sg, f. g.). Totum yentriculum vafculof^

fio.6 . LIB. II. DE VIT\ SENSIFEflA.

lunica obvefiit utrinque in plexua choroideoe tu-
nxefc^hfl.

Per calaxnum rcriptorium Morgagnius et Porta-

i lius commuijiionem obfervariuit cum cavea meduUae

fpinalis , quam vero alii , praefertim oculatiflimi

SomQierringi49 et Monrous (on tha ntrv, fyjt. p. 13.}

difpicere nequiverunt. ^

' - .

349-
ProcelFns cerebelli aut crura cum toterius et

inferius cum proceGQbus cerebri cohiluunt, arcum
formant feu tuber ingens annulare, quod pantis
.yaroUani nomine venit» A medulla ol^ongata fe-
paratur foramine coeco pofteriori feu vallecula, ubi
vafa intrafnt. Intricata eft intema pontia fabrica,
cum transverfae fibrae commilTufas forraaates, a
cinerea fubftantia media {Fieq-d^Azyr tab. iS-. f. i»
N* 43*)~ auctae, tum cerebrales fibras tum eas fe-
cen^ qiiae a cerebello producuntur. Hae vero in
decuHim ducuntur» cum pontem transeunt; infe-
Tiores enim e cruribus niagis adfcendun^ et fuperio-
yes defcendunt. B.ecta autem fer4& linea. cere-
brales fibrae progrediuntur. In anteriore et infi-
ma fede eminentia eft candicans» ih quam arcus
meduUares e medulla oblongata et colliculis 0-
pticis confluunt ( Vicq - i^ Azyr td^. «5* /. ^-
N. 570- ' -

CAP.I. DE ENCEPHALQ ET NERVIS. »07

Pona Varolii axiterius in eoUieulox optieost eaf»
dem fere ac ipfe, mole gaudentes^transit» ita ut vei^
ticaliter fecto enc^phalo fere difiingui utraque par^
jiequeat. Obloiigi funt anteriua acuminati conver»
gentes, extetnis latetifauscincti ^atfi»ayCTRm>fu/Ari
fenyZria ^omira cinereae fubftantiae» qua6 collicu.>
los a corporibus ftriatis utrinque adiacentibus fepa-^
rat. Qua converguntj, xnedia cinerea portio eosdem
ioxigit, ut fbvea fuperftt, in ventriculum tertium
ducens 9 qui etiam per aquaeductum ponevorfuixi cum
ventricuto quarto. cohaeret et incumbentem h^bet
glandulam pinfial^m,. FxLlpofa lapiina» feu cinereum
disfepimentiuai ventriculi» vafculofa membrana ob"
dnctum» a conx^iFura anteriore ad opticos nervos
progreditur» ftriis obliquia notatum et fJia meduUar'
ribus in. opticos nervoa abeuntibus (^Vicq-d^ Azyr
tttb. 2u /1 z. N, 8* 9- ^?*)- lunguntur coUiculi optir
ci etiam columniilis fornicis magni feu txianguli.me*
dollaris, proxime ante quod commilTura anterior
finnata lata utrumque cerebri hemifphaerium trans-
verfis fibrillis meduUaribus componit. CoUiculorum -
eorum^ fabrica intema manifefto ftriata eft, mixt4-
Jgitur e. fufcis aut cinereis ftaminibus, pluribus ve-
ro albis, unde albidior apparet finitimis corporibtx»
firiatis.

Haec vero, corpora nimitnm Jiriata, magnae
inolis,, non fotis colliculis opticis poftice adiacent;
fed verfus latera etiam et anteriorem encephali par-

aoS LIB. n. DE VTTA SENSIFERA,

tem extei^duntur, * in corpore callofo terniinata.
Interior para magis fiafca, medullaribus crenis,
externa . M}s etiam verticftlibus interftingiutur.
^p^ie^- d^ j^zyr tab. 11.)* Non ftriae folae» fed
ingentes maculae cinereo • rubicundae alternantes
cum meduUaribus totam conftituunt internam com-

pagem. , '

11-

Cerebelli pfo^eflus anteriu» adfcendunt in cor-
pora epiadrigemina 9 ebfcoeno natium et teftium' na-
mine a maioribud nofiris infiignita : . luiterius par dl*
tius eft pofteriori : illi antrorfam finitima eft pinea-
lis glandula: infra ea corpora aquaeductus e quat-
to in tertitim abit ventriculum^ iquo feparantur a
'medullari illo trunco, quem pontis Var^iani et
i:p!Uculorum opticorum appellatione' cognofcimus.
Cinereae et candidae fubfiantiae viciflitudines etiaoi
hic appaient circa aquaeductum.

Ante corpora ea quadrigemina » aut inter pai
anterius conltituit natura ihirabilem molitionenif
glandulam jjinealcm fdictam » quod Pinus Pineae co
no ftmilis eft, nonnumquam ^am corculi fpeci-
em refert. Cum pleraeque aliae encephali partc»
duplices lint, faaec cum paucis aliis folitari^ et me-
dia fere totius encephali effe confuefcit. Eft autem
^inereo «> ^ubicundum corpufculum» durius tanien

reUqua

CAP. J. DE ENCEPHALO ET NERVIS. »09

* *

reliqua cineraa fubftantia. Apex ponerorfum fpe* '
ctat, bafis -yero pedu|iculis meduUaribus binis» alt^-
ro breviori cum colliculis opticis, altero velut pro-
ceffibus protenfa ad fomicem vel triangulum me-
duUare cum columntilis anterioribus eius cobaeret,

E08 pedunculos primus Franc. Sylvius defcripfit.
Kubicundo - c$nereus glandulae huius oolor, ple-
xus choroideusy .qup cingiturj probabilem faciunt
conie<:turam , ad ganglia encephaU et hoc corpu^^-
fculum pertinere, quo pedunculi feu trabeculae me-'
dullares alantur. Quo etiam pertinere Ackermanni
Heid.elbergenfis obfervatio videtur, quod mulier fu-
rore uterino laborans glandulam pinealem folito gran<«
diorem habuerit. •

In anteriore eius corpufculi'' facie » faepe inipfo
pedunculo medullari, fub plexu choroideo e(t acerr
vidus celeberrimus , quem polt Morgagnium Somr^
merringius optime defcripfit. £ft autem agmen I^-
pillorum maiorum.c/entralium» quo9 minores arenu-
lae ambeunt. Flavi funt aut citrini lapilli» perlu-
centes» duritia ftrepitum edunt» ut cultello pre-
muntur» In omnibus et fanif&mis quidem homi-
nibus is aceryulus reperitnr, licet pubertate de*
xmun evolvi videatur. Molitoris analjft chemica
comperimusy acido nitrico folvi lapillos et rube-
fcere, deftillatos phlegma, oleum et ammonium lar-
giri, unde e calce phofphorica aut lithica compo-
ni ve}:o fit fimile. , Mdnchius acido faccharino^nu-
Pars IL \ ^ O

/■

«210 LIB. n. BE VTTA ^EISISIFSIU.

ptam efle terream fabftantiaml» Sommerringio o%
pnnciavit.

35*. '

Cum colliculis apticis totius cerebri medttlla in

fomicc ton^mt (JJ. 349-)» «nde trans^unt fibrillac

medullares cinerea coUiculorum fubftantia aucue

quaquaverfum in cerebruroi Sed et e ponte Varo*

/lii, e corporibtis quadrigeminis et e meduUa obloi^

*gata per procelfus peculiares accipit cerebrum me»

duUares fuas fibras. Orura ea cerebri , quae e me*

dulla oblongata oriuntur , mediam babeht maculam

'^HTgram femilunarem, quae ftne dubio ad corticakm

pertinet fubftantiam.

Fomix ipfe, feu triangulum meduHare, fob
corpore callofo in medio cerebro antrorfum dcfcen«
dit, columnulis bafi tumidis inter coUicuIoztim opfr
corura anteriorum commiflurani fixus. Arcus me*
dullares e colliculis opticis in exmnentiam candicaih
tem defcendentes (IJ. 349*) ^^ ^x hoc fomicis finl
fibrillas medullares fecum iuhgere videntun IncuiB^
bit fornici corpus callofurh^ candiduin, sneduH^
re-, inter utrumque cefebri hemifphaerium progr^
diens, cuius medulla in ipfum confluit; poftror*
fum falcem attingit. Fibrillae funt transverfae, ver*
ticales, obliquae, in decuffim ductae, pauca cot'
ticali fubftantia admixta. Poftrorfum corpus callo*
fum, fibris longitudinalibus et parmn arcoatis in&'

CAP. L DE ENCEPHALO ET NERVIS. aii '

gne , cerebrum znedium ita dividit , Ut fpatia utrin*
que jnittat, ventriciilos cerebri ant^orea feu tri*
comes» ut corpora ftriata tranfcendat pontid ad in»
ftar, ut inter.iitrtimque ventriculum y^^tzim medul*
iare hicidum demittat» e duplici lamina deltoidea
compo&tum » mediaque parte itidem v^cuum ; quam-
obrcm etiam huic fepto medio ventriculua tribui*
tur peculiaris. *•

Crura corporis calloii pofteriora» cum meduUn
cerebri confluentiay ungues formant retrorfum arcuatoe»
quos parvi Hippocampi nomine Azyrius infignivit
(fai^.5.S.). Comua funt ftriata» ventriculi tricomis po«
rteriorem partem tegentia. Verfue latera et inferiorein
partem colimmnae largiuntur taeniaa laterales cinerqas
in comum jimmonis antrorfum anfractibus aliquot
&exa, quae amplectuntur CoUiculoe opticoe» inte« •
riori margixie crenato» et qua e corpore callofo na<
rcontur, ttiber monftrant infigne medullar^y Sub
ea parte panfus fomix poftrorfum ftriis infignitur ver^
Tus ii^feriorem cornuum partem divergentibuSi quam* *
obrem pfalterium dicitur (Ficq '^ d^Jzyr tah fiO.)»
A taeniis cingentibus cineream fubftantiam obtinei-
le videntur, quae ubique pr^edominatur (^H. tats'

11. 27« /• 4-)»

85«.
P^entrieulus tricomis a corporis callofi crUribn-

formatns proceftuf temos habeti quorufu primstt

O fl

aia LIB. n. DE VXTA SENSIFERA. '■

leu anterjioi^ inter. medullaza eerebri et corpora> firiata
collocalnir: p^fterior ab unguibuspaullo anteexcitatis
tectus: inferior obtufus» oblongus, media commir-
fura, anteriore traiectus cof nua • Anunonis legit.
Tota ea cavea cum tertio ventncula cohaeret opc
foraminis fub fornice» inter columnulas eius et col-
Uculos opticos (Mojira nerv> Jyjl. tah. IV.)» unde
aquam poITe, li quando abundat, omnes cerebri
ventrigulos implere, efficilur. Namque vdntriculi
tertil cum quarto communionem.per aquaeductum
iam fupra iadigitavimus <JJ. 3480*

Faries internus ventriculorum cinerea fubftian-
tia conftitutus reticula continet vafculofa; pulcher-
rima, quibus ^c glandula pinealis et corpora ftria-
ta perreptantuc* JPlcxus dicuntur choroidei^ ve&-
^culis faepifOme aquofis infignes, quae coniecturam
reddunt probabilem, vaTa lymphatica nec hic de-
eHey iicet manifefto demoaftjpata i^ondum lint. Hu-
.felandius tam^ft teltatur, fe in ple;tibus choroideis
poft mortem Tcrofulofae . puellae noduJfOa et hydad-
des inveniffe.

£minentia candicans in infima fede meduliac
cerebralis, qua in colliculos opticos transit ($. 349}»
ventriculum tertiuni ab inferiore parte ocdudit,
attenuatur autem in proceffulum, quem infundibuU
nomine cognofcimus. Cohaeret ea pars cum appen-
dice cerebrji» feu glaiidula pituitmria\ quae dura
inembrana obvolut^ (ellae turcicai^ incumbit. £fi

CAP. t DE' ENCEPHALO ET NERVISi mi

haec glancttilif nj^duos divila loboa^, quonim antcrior\
febae fere formam babet» poAerior cindreus et mol-
lis , " ut duplex o:mnino fubftaintia et in' hoe corpu-
fculo app^reat.' €eterum infundibuhim nulj^o modo
cnm ventrieulo tertio eohaeriet^' hoc omnino per
eminentiam candicantem claufo. Cavum credidenint
fionnulli , et , ficut e ventriculis ; cerebri pofiit hu-
mores adfum^re, ita eoedem ad glandulam pitui*
Uriam mandare» quo veteres utebantur, ut catar-
rbornm ortum ^ e cerebri humoribus expouerent.
Sed Somm€rriogiu&' Iludio fumlaao ea^ fenfentiam
refatavit, eo magcime experimento nixus^, quod nuU
la merourii in v^ntriculum tertium anieeti gutta,
aulla aq^usie colovatae» nuUus halitui^ huc pene^*
traverit. . '

• ' • • : ^ 355. •

Curiofe deferipta partiiim omnium » ^piibus en*

cepbalus componitur, configuratione ^ ad id redeo»

unde profectus fum. Exinfima medullae oblonga-'

tae fede fibrillae medullajres adfcendunt^ divergunt,-

aluntur a cinerea fubftainua, cui octurrunt^ con«

vergunt iterum, panduiitur denuo- ct in deculfea

^ucuntm',^ ut tota eneephali ma£a fibrarum meduU

larium fit et cinereae fubftantiae textus ( Cf. inpri'

^is Azyrii tdb. 22.). Gyri autem cerebri potiffimum*

fibrarum medullarium in decuffes ductaruxSi ftiatis;

^inerea fubftantia obductis» originein debent, unde

^14 LiB. II. DE VITA SENSIFERA-

vi iiVLzAstm in mediid ' ventriculU agemte pofle eict>I^
cari gTTOa» patet./ Id Gallii inventum verilBmam
nobia largitur. fabricae huiiia infoni^tienem» Accet
l^onem quamdam addiditi male.ab adverfariia in-
tellectam» in gytia nempe cer^bri duplida eSe ftra-
ta fibrarum > ut acido nitrioo indurati aut oleo co«
cti gyri media Iine^.tecedant> qua firata conglutina*
ta fint, Pet, £phunculum inflati gyri a media inde
ba0 egregie- ftnduntur (GaUs Unterjl $i3'fig' 2.),

Partes omnea» utut forma differenjtes» quomo-*
do iungantur ac cohaereantt fingillatirii indicari.
Praeter enim pontem Varolianum» commiflura ante*
rior ^t pofterior^ feptum lucidum com fomice et
icorpore caHofo t alii etiam funt . arcus et columnu-
}ae medullares^ quae corpufcula cerebri fiiigula cmn
jingulis iungunt, Separatas eaa pai^es, gangliorum
-format in animalibua videmua et in embryone,
prput vero hoi^o n^agis adolefcit, medullaries fibrae
iqfiultiplioantur i) glandulae pinealia pedunculi niagis
emergunt ac atctto eminentiores fiunt , fibrillae quo-
^u^ medUllares co maiora^ capiunt incrementa, qua
plUra in progreiFu loca cinerea ipfis odcurrunt.

Poffet; autem aliquia inde cum Gallio dlfferen*
tiam vilipendere, quam inter nervos organicae et
fenfiferae vitae infeyvicntes llatuimus. Sed ingens
discrimefn eiS:, eerebrales riervps, polOtquam ex en»
cephalo prpdiernnt , ^anglia pauciilima formare aut
nuUat cum faris altilis fubilantiae cinereae iu ip'^'^

■

CAP. I. DE ENCEPHALOET NERVIS. aifi

«ncepbialo attzaxerint; alioa veto nervos in progrer«
ftt ad organa cbntintta gangliia interdpi^

- 554-
Frogredi j^rkis . ad aliaa nequimu0 qiiaeftione««

^ttam.de medulUut Jpirudis fabrica et forma pauc^
moimerimua. £ft autem medullae obJongatae con*
Unuatio » incipieno infra corpora p>hramidaUa et car
lamum fcriptorium. Cjlindrica folet nominari, U«
Gethaud exacte terea fit^. ffed tetragono - teretiufcu*
la» divifa filTuria» ^aa vafculofa membrana intrat.
Latiffima eft in ortu» gracilior in cervice» paullo
torgidior» qua nervi brachialea exeunt; in medio
dorro itenim angufiior, donec verfus finem dorlkr
lium vertebraram iterum tumefcat, abiena tandeni
in duo tttbercula , alterum ovale » .conicum aUerum*
qiti fines in primia tumbaUbna vertebris funt, cum
gangliis ntique comparandi. Bomm .gangUorum
congeries tdtum meduUae fpiaalia taactum conftituit
in animaUbus inferiorum <>rdinum: ^in iiomine:.qui*
dem haud valde evide^ft eft haee comjpo&doc Ne*
gari tamen nequit intumefcere ^ . altematim » ac
conftringi medullam: qui tumoras^m. poftica. parjte»
inter ^inorum nervorum exonuBtv a GaUio egre^
gie probati» eo altius fedent» quo magis deoxfum
nervi tendunt. Jn eepricd ad quartam: usque ver
tebram proximi &bi:.funt tuinoreSr fiue.ne^tio ta«
men animadvertendij fi vafculoCEUU tui^icam aperucris*

' -■ -■^<*ft',S .

I .

ai6 UB* U. DP VITA SENSIFERA.

Medalla[enim fpinalid undequaque tnnicis ob**
veftitur et ad columnam vertebralem firmatur, ar-
ctipribus in fuperiore, laxioribus in inferiore, prae-
fertim lumbali portione. DuraJ membrana e fynony-
ma cerebri continuata, arctinime cum fubiacente
vafctUofa ope ligamenti denticulad cohaeret Id,
yelut procelfus vafculofae tunicae, e regione} ver-
tebrae aUantis inter nervum lingualem medium et
«rteriam vertebralem ortum, utrinque in irigono
fpatio inter anteriores et pofteriores nervorum radi-
ceS) fed magis antrorfum^ ita • defcendit / ut pro-
ceflxia dentiformes aut furfum aut deorfum aut re*
€ta tendentes ad duram membranam emittat. Ulti-
mu8 dens iuxta vigefimum nervorumi fpinalium par
lateraliter procedit. Tandem in caudas attenuatas
abits quae durae. membranae firmiter adhaerent

Arachnoidea membrana luculentius in colnnma
vertebrali diatincta eft a vafculofa,- quam in ence-
phalo ; laxius hanc cingit ac ad finexn- xtkine fpina-
lium nervorum in cauda eq^ina producittfr. £o8
nervos etian^ velamenta imbuit*

Vafculofa tunica filTuras intrat medullae fpinaHs»
in magnis animalibus protinus cineream fubftanti-
am generans , quam Monroua proxime fubiacentem
'invenit, Ad primam aut fecundam lumborum ver-
tebram definiu . Vapore aeque aquofo ^atet interiii-
.tium meduUae et velamentoram.

• •

CAPIi. DEENCEPHALOETNKRVIS. iii7

Ipfa medidla transverfe Jecta 'quatemos 6ftendit
fafcictilos medtiUares, lineis ant^ore ac pofteriore,
lateralibusque diftinctos. In fuperficie ruguloFa non-
nunquam dlfervatur, quodHuberusa contracta vafcu*
^ofa membrana, Mbnrous ab ipfa medullae faciede-
riT^at. Intima fubftantia eft cinerea gelatinofa»
propter cuius copiam mollior folet elTe totius me-
dnllae compages quam encephali. £x ea cinerea
centrali fubftantia liervorum origines^petendas eHe,
Gallius probabile recfdit» quod in equina faltem
medulla . vermiculorum fpecie rudimenta nervorum
invexierit. MeduHaris fubftantia fibrofa eft, decuf-
fantibus femet invicem fibrid.

Singulari shitem fmodo nlbrvi fpinales oriuntur.
Duo* funt in homine originum fafeiculiy, anterior
et pofterior, qui ita fecum uniuntur, ut pofterioif
prins ganglion extemum transeat, quam cum ante*
riore confluit. Hic vero tum arcus format cum vi«
cinisy tum furculos promit ad nervum xntojrco*
ftalem.

355.
!Proximum eft, ut de fanguinis cerebrum irru*

entis et 'mole et qualitate praecipiamus. Moles au-

tem ingeiis vel. ex eo potiffimum fonte iudicabitur,

H lumen arteriarum carotidum, fubclaviarum et ver*

telDralium cum vi<inia cordis et recto vaforum eo-

ru.m curfu comparaveris. Cuius fanguinis q^amvis

\
y

51x8 fclB* tL DB VITA SENSIFERA.

pbrtio aliqua et inid*cci]08 capitifl et organa fenfunin
et oJDTa ac velamenta encephali) adeat» renoanet ta-
nten fere quinta TLmverfae fanguinia maflae pars,
quae in encepjialum ipfmn peuftrat. Memorabile
etiam eft» quod Hallerus nos primu$..docmt» arte-
Ttas encephali ferpentino modo et Deticulato fupei
gyris flexas, teneriorea eile et moUiores £ragiliores*
que arterHs totius corporis» ut disCectae lumen non
fervent, feil protihus coUabantUY, itt etiam mufcu-
laris tunica iis afoiudicata fuerit Haec magni im-
petus adiumenta funt^ * qi^o fanguis encephaU' vires

tusciCat.

Qualitatene differat fanguis encepbalnsm petem»
latromathematicolruiti fuit quaeftioy 'ad^rmata a Mi-
chelottio, qnod centrifuga iris praevalere debeat in
languine, centrum gravitatis continuo fugiente, Sed
cum nulla fint argumenta ab experientia petiu, quae
id probent» imxnorandtim his amplius haud arbi*
tror. Etenim, & foli feeretioni infervire encepha-
lum opinaremur, fufficeret gelatina in cortice» al*
bumen in/ medullaj, quae ficut e quolibet fanguine
fecedere poflhnt, ita nihil . fere ,per fe ad exponen-
das Imirificas encephali actiones faciunt.

£ft autem facillinium naturaUter fanguinis per en<
cephalum iter. Etenim non arteriae folae fecum
confluunt, fed commitnicans etiam adeft in bafi en-
cephali arteria, quae carotidem cum vertebrah inti-
me iu^u Solent. euam rami anaftomoticir 9^

CAP. L DE ENCEPHALO ET HERVIS. fttg

cinereaxh maxune fubltantiam adeunt'» iimlto nnxnero-
fiores elTe ac magis expftnC, qnam in alii$ vifceribua»
Arteriarum autem ultimi fines in radiculas abeunb
venularumy ampliorumt quidem arteriis, fed nuUis
valvuKs inlbructavum. '

Confluunt eae venae in finos» ia duplidata mem»
branae durae lamina formatos, eaque ratione» ut
contrarium £vtb angulo acuto curfum fervent» et in
rmnm poAeriora legentem a pofteriore etiam partd
influant Sinus ii transvarfis inftructi funt trabeca-
lis, quae ita fin^fiare utramque videntur laminam»
ut fibras mufculares in decuifem ductas Santorinok
lirtere vifae fuerint, atque multia obfervatoribus in
cellulas divifus linus falciformis apparuerit. Is fal-
cifonnis iinus effundit faiiguinem in laterales » c^uor-
fam et finus falciformia inf oridr * - finus quartus feu
tentoriiy £nus cavemoj& et occipitales abundantiam
fanguinis eiectant« Sunt autem fedecim fere iinus :
falciformis fuperior et inferior» laterales duo» ca->
vernoli duo circa ephippium » circiilaris circa glan-^
dulam pineal^m» petroil duo ftiperiores /totidemque
inferiores, quai^tus, occipitalea anteriores bini bi»
niqu^ pofteribres.

Omnes ii finus fecum cohaerent, tandemqtte
fanguinem in venas magnas iugulare^ eiFundunt^
quarum dextria in ipfam venam cavam ^fuperiorem»
fmiftra vero ii^ fubclaviam eiusdem lateris abit»
utramque valde flaccidam ^t dilatabilem. Praetet

«90 XIBT.TK DE VITA SENSIFERA.

'eas venasy mmoirefi eriam lunt, emifEariae Santori-
iio cHctae» quae per foramina cranii et inter £nu$

' . ^rodeunt » liberam fiervantes communionem inter

( extema capitis .vafa et inteityi; '

Nec valde ablimilis eft vaforum medul]ae fpina*
Ua ratio. Arteriae.enim ihternae funt et anterior
ct po&eripr e vertebi^li aut profunda' cerebri ottae, \
ferpentinis gTiia ad vafculofam medtitllae' membra- \
aam progredieotes* Externae arteriaie vertebralet
v^Tvm potiCQmum coihitantur et in venulas abeunt,
in ^nus ftatim dilatata^ , qui utrinque columnae dd-
. Aantf- ac transverfo ramo ita fecum ebhaerent, ut
femiannuloruni forxha ivertebris interpofiti lint

"" * • .

356.
In encephali linibus obferv^tus quandoque foit
motus» quem cum pulfibus arteriannn*.comparavit Ve-
" faliusy veriora docente iam Fallopio. Namque tan-
tum abeft, ut cum cordis motu congruat is finuum et
eerebri totiua lubfultus , ut potius in iilfanmm cra-
]UQ molliori et in hominibus animalibusque , qni-
bus demta fuit calvariae portio, in fingula refpira-
tione cerebrum adfurgat et in clamorihus maximc
toUatury in afpiratione vero fubfidat et mole mi-
nuatur. Cuius rei cauila fatis aperta eft. Namque
bngois in afpiratipne colligitur in atrio coioija^ ^^'
tro, recedit igitur e iugulari , vena et finiibj|s cerc-
bri, dum autem refpiramus» furfum pellitur et ve*

CARL DE ENCEPHALOJETmRYIS. aai

oam Sugularem iternm impleb^ i^aile liberam pul^
monum aaionem , Portalio mbnientei ch iugularis vicr
nae mole poffimus etiam recte ^ivinare. AHus ta-
men eft motus ct^rebri arteriafus, a pulfantibus ar-
teriis ortus, qua:n in capitis gvavioribtis vulneribu^
a priori line negotio diftinxeris. f

Quae olim a Eaglivio eAicta fuit eorum mp*
tuura caulTa , fibrarUm nimirum durae membranaa
efficientia, ideo.antiquata eft, quod njulla vis mu-
fcularis.eius membranae probari poflit (JJ. 34.2.).

Sinuum autem utilitas complectitiir praeprimi^
innocuam fanguinis ingenti copia encephalum irrU|->
entis moram, nc premere venae turgentes medul-
lam aut impedire functiones pollint, Aptiilima func
diverticula, quibus utitur natura ad praevertendaa
nimiae distentioms no^us. , . . ^ \

S£CT.. n.

DE VZKVOKVn ORXGINE CT FA3RIGA*

. i

357»
Ubetius lam fupra (jj. 343.) praecepimus, to^;

tam encephali compagem eo coUimar^, ut « cine«o

Xt^ fubfiantia, vera nervorum matrice veroqiie ali-

mento, ortae febrillae meduUares, antrorfum diver-

gentes, ubique inveniant confimilem fubfiantiam,

qua niitriantur ^augeanturque , donec in gytorum

ruper£cies prodemiteff adfiuntii. fci^iia aliis regre-

822

SENSIFERA.

•dientibus fibriUby ad qtiaa in decnlTes ducantur,
}n commiiltiria cerebri ct tranarer^sl et verdcalibiu
.fibris intime iungaatur.

Quae quidem manifefto docere videntur, a po^
fterioribus potiflimum partibuB^ encephali nervorum
Driginem elTd repetendam; quod GaUius, fuznxiius
encephalotomiae au^tor, tam claris 'illuftribusque
firmavit argumentiss ut nihil fere regeri pollit. Et,
fi anteriorum nervorum lingulorum^fontes manifello
demonftrari in poftremia encephali partibus neque*
ant, dubi^tidnis tamen expers eft univerfa fabrica
quam modo indicavimus*

Itaque ordinem fecuturis, quo nervi nafcuntur,
t meduUae potius oblongatae poftremis partibus
incipiendum eft et ad anteriora progredienduni.
Cum ad nuperrima ufque . tempora duodecim paria
hervorum cerebralium innotuerint, breviter eorum
origines perfiringamus.

358.
. Poftremua autem eft pofttu ordineque confiitu'

to .primua» nervus fVilliJii accefforiuSf fpinalis di*
oendus» ni»' more reliquorum cerebralium, cum
vago^pari e foramine lacero prodiret, in duos dein
Tamod« externum alterum,* alterumintemum diviftis.
Hic cum linguali medio et vago pluribua iungitur ple-
xibua et gangUo, ille in mufculoa. cucullareihy f^'
nomaftoid^um et. pJiarTngia fupremoa abit» Qntur

CAP. n. DE ENCEPHALO ETNERVIS. aaS,

autem e polteriori medulMe ^inalis £arciculo , fu-
per radicuHs pofterioribus qttvifti^ quinti fextive nee*
vi cervicalia. '■

Similie eft, fed paullo ftiperiav qrtxik linguaUt
meiii, qui radiculis plurimi» fubxeticulatis e coft-
ticali rubftantia corporum olivarium et pjramidaii-
iim medullae oblongatae prodit» vertebrakm arteri-
azQ amplexus, e foramhijs condyloideo occipitali
emergit , cum vago et accelForip Willifti per furcn'*
los TionnuUos confiuit, in linguae mufculoa tan-
dem effufus.

£x ipfis medullae oblongatae penetralibuSy qu|i
£brae medullares in decuflbs ducuntur, gignitur
jiervus vqgiiSf qni radiculis pluriinis parallelis inter
corporum olivarium mar^nem externum et crura
medullae oblongatae prodity cum glolTophatTngeo
et accefforio WiUi&i iunctua tandeln e foramine ixk»
gulari exit; mollipr c<eteris cerebralibus ganglia
plura format et plexus cum intercoftali. v

Proxiikius huiC) fed diftilictus tamen » eft gloj^
fopharyngeus 9 pone corpora olivaria e corpore t^Sh
ftiformi, {eu cruribus cerebdUi pofterioribas* ortus,
per forameii durtfe membranae fingukre^ fub cai>af*
li communi pro acu;ftico et faeiali prodit , a vago
per venam iugularem fepai^frtus, cum facialii vago
«t intercoftali' ftirculis qmhusdam iunctus» tandem
h iaurcu|(^ phaij^ogia et Umgiia^ efiunditur^

224 LIB. II. DE VITA 3BNS1FERA.

Tngemini feu- ^inii paria origo , ut Gallius
-nuper dbcuit, fer^ pofterior ^ radicibus facialis,
aeuftici et abduqentia nervi. Naxnque in herbivoris
ahimalibus» quoruza pons Varolianus anguftior eft,
fine negotio longam eius mryi radicem profequi pot-
-eusi ultra taeniam znedullarem tra^sverlam, qaae
facialem nervum generat» pone pontem yarolianun»
ufque ad fpatium inter proceifus cerebelli et corpo*,
Ttifm olivarium marginem extemum» ubi ex ipiHs m^ ^
duUae oblongatae penetralibus prodit. Id Santori-
ntis iam bene anima^vertit» cum ex ulteriore coe-
^orum olivarium regione radices eiu^ nervi ,repete-
xet. Sunt autem duo eius fafciculi, ^terior minor,
fpaier pofterior» tela cellulari coniuncu ; maiorfere
€^ centenia minoribus filis compofttua» in trans:
iti^ per diiram membranam ganglion format, <juo
Xexies fere eius niolea augetur. In tves ramos deia
is neryus dividitur» quorum primus oculis provi-
det^ alter faciei et genarum mufculis ut et palato,
tertius denique linguae apici , in cuiuiS papillas fur-
jQxdi penicilloriun forma diffunduntur.

. Facialis nervus et acujiicus ppne pontem Va*
xolianum ita nafcui^tur» ut iUe ad fadem inferio-
reni medullae oblongata^ e taenia transverCa medul-
lari et ciiierea fubftantia generetur, hic vero ad fa-
ciem.fuperiorem, ubi e ganglio» feu Qinereo corpu-
fculo, Wenzelio utroque docente , Qrit^r., d^iaa<i-^
fe iiivlcem accedunt; facialis prodit e medulU

oblon-

CAP.I. DE ENCEPHALOET fTERVlS. 225

iii angulo a ponte Varolii et corpore reftiformi for-
matOy pauUo remotiad vero acullicus» qui fere am-
plectitur corpus reftifarme. Magnae quidem aucto-
ritatis viri acullicnm ex ipfo ventrlculo quarto e-
iusque ftriis medullaribus derivarunt, fed Wenzelins
uterque et GtfUiua defectum earum ftriorum in ^-
nimalibus et pluribus etiam hominibus pxobarunt.
Uterque nervus tela cellulari iun^tus, pe^uliarem
ab [olTe petroFo formatum canalem intrat» e quo
atufticus tribus ramulis in organa auditus» facia-
lis vero» emilTa itympani chorda, per foramen Sky^
lomaidoideum. emergit» in mufculos faciales fef<»
elFufurus*

Finitimus his abdueens eSe videturi namque
vel e fulco provenit, pont(^m Varolianum a corpo*
ribus pyramidalihus feparante , vel e ponte Varolia-
no ipfo^ £0: autem continuatio fafciculi medutlaris»
quod inter pyramides et c^fpora oHvaria adfcendit. '
Snb trigemino penetrat duram membranam» in ipfa
finu cavernofo ad flexuram carotidls cum intercofta*
lis radSculis mifcetur, inde atictus cum oculdmo*
torio et primo quinti paris ramo. in Orbltam ingre*
^tur, foli mufculo abducenti vim largiturus.

Patketicus , gracilillimud cerebraliuria nervorum»
longiffimam in encephalo viam relegit, priusquam
^nram appetat mertibranam. Nafcitur cnim fupet
valvula yieuffenii pone corpora quadrigemina , irt
fecie exteriore cerebelli et cerebri tuta cum quinta

fars II V

226 UB. U. DE VITA SENSBFERA.

pari progre4ittirj| donec cum ramo eius opbtbalxni'
co, oculomotorio et abducenti per filFuram orbitae
in mufculum peculiarcm obliquum fuperiorem abeat.

Inter medullam oblongatam et eminentias mam*
ihillares eft locus niger crurum cerebri» cum folTa
peculiari , e qua fafciculi nervorum oculomotoriorum
ita oriuntur , ut e' cinerea centrali fubftantia alan-
tur {Vicq^d^Azyrf tah. 31. /l u JV. is. 13. 15. 16.
y, Q, N. 1. 2. 3.), Radiculae eorum a pofteriore par-
te pontis Varoliani confluunt Dein inter atteriani
cerebri profundam et cerebelli fuperiorem flexi tu-
ilicam arachnoideam et|duram*penetrant, in orbitam
ihtrant, ut oculi mufculis quatuor efficientiam
largiantur,

Opticum nerrum^ quem olim e ftriis coUica-
lorum opticoru^ proficifci arbitrabantur anatomici
auctores^ nuper poft Santorinum et Azyrium Gal-
liu8 e corporibud quadrigeminis oriri docuit. Fibril*
lae enim medullares colliculorum optioorum tantum
abeft^ ut cum nefvis, opticis focieatur, ut potim
cpntinuentur a fibrillis pTramidum pofierioribus.
Ratio etiam perpetua inter molem cprporum quadri*
geminorom et neryorum opticoruni obfiprvatar. £
tubere cinereo et centrali fubftantia ^continuo aucti
nervi optici ante infundibulum coeunt » fibrillis m
decuiFem ductia» dein vero mole aucti, molliua-
culi. penetrant.duram membranam, a ^ua obducti

/»

C AP. I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. my

per foTamen offis bafilaris orbitam intrant, in re^~
tinam effuli.

Olfactorii nervi haud certam habent et explora^
taxtx originem. Namque fibrae medullarefi principio te-
nerrimae* ut Tifum fere effugiant, 'augmenta de-
muxa e cortice, cinereo loborum cerebri obtinent;
PolTe autem indagari in cbrpora ufque quadrigemi*
na, coniectura eft, a probabilitate haud aliena« Mol* -
lifjfimna omnium nervus, ftriatus bb abundantem ciifie*
ream fubftantiam eft, ciim qua bulbuin etiam, verum
ganglion, fuper offe cribrofo format. Eius offis fo*
ramina penetrat, ut in membranam narium pitui»
tariam diffiindatur* ' :

S59-
> Piura funt in hac partium defcripttone memo**
irattx dignifiima. Primujn enim origo nervonim -e
matrice cinerea fibrillas oftendit tenuiffimae» eo ma*
gis aUl^tftd ac incraffatas» quo plura occurrunt eius*
dexn fubftantia^ loca. Itaque prope nb-Origine ner^
-v^ graciliores magid magieque increfciint cOnumqtia
referunt» cuius apex in meduUa ofolongatai bafis ve*'
ro in ambittt eft.

Deiii eommttnio nervorttm ac. anaftdmofid eo
ivi&gnior eft» qtto pdfterioreis futtt, quoque propius
a medulla orittiltur fpinali. Olfactorittd et opticudi
qnorum sradiceeultra' corpora quadrigemlna » et ne
ad ba^G quide;^ fine dabitatione^ indaganturi fme

V »

»28: LIB. H. DE VITA SEN5IFERA.. .

omm communiojae feorfim debvtmint. PIuirima«
rero anaftomofes in vago , accelTopio et linguali*.me-
4io ebCervantur. Sed aliae etiam funt coniunctiones
fine vero tubulorum confluxu, ubi fiircuH finguli
in plexibua pixta fe collocantur; qualem coniun-
ptionem Bidaatu^ inprimis in bypogloiro et faci^i
obfervavit^ .

Molliores praeterea funt anterilores nervi pofterio*
ribus, licet et vagus et acufticus moUioribus aervii
Skdnumerandi fint. '

Proximu:m eft ut de nervorum- iptbrutix fabrica
loquaiiiur, Diftinguendum eft in quolibet nervo ve-
«lamentum a meduUa. iHud manifefto cellulofuin
eft'9 ec tuiri* tdtiftn'' nervi funem; lum tuburd^, e
cpiibus tr^njei 'CQmponumur> ita ambit» ut expre^
la meduUa omnis i^rvus transVerffe fectus cellulofu»
appareat« -Cellulofum effe jid velamentum negaruut
ji.onnulli, quo^fibras contin^at longitudinales^ niti-
das. Sed fibrofas tunicas plurimas cognofeiili^i ^
tela celtulaii mamfefto conflatas.

Ortum ducit ea membrana e . vafculofa eiK^
phali et meduUa^; fpinalis fnembraha, excepto fere
unico olfactorio, qui carere eo indumento videt^i
neque a pia matre obdudtut. Optici edam vela-
mentum id accipiunt a ]oco inde» quo coeunt» ac
per totam fubftantiam .hactenus ,. ab ex> penetr^ntnr,.

CAP. n. DE. ENCEPHALO ^gT NERVIS.- aag

xit canaliculatain habeat inteniam faciem , tubulosque
plurimos fiftat parallelosu Vafculofa^e eius 'membra'*
nae comitatu& eo magis^ neceifaTius eft et idoneu^,-
quo liiagis in progreiTu!' ncrvi alimentunl eius et ci-
ner^ae fubftantiae aecef&o requiritur^ ut par fit
functionibus. Bene igitur Monrous notayit differen-
daixi optici vnervi et acuftici» qua intrant organa
fua» ab ea indole» quam in encephalo habent»
ilbidi priu& et Opaci- perl.ucentes fiunt et cinerei^
protinus ut in organa fua penetrarunt» quod cpn^*
tanti vafculofae membranae^ alimentum praebenti»
tribuendum eft..

Cum ipfft aittem membrana vafculofa differat
pra organorum ^varietat^, quae obvolvit, diverfitas
yelamenti inde efficitun Durior eft membrana va^
fculofa medullae fpinalis magisque nitida» unde et
fpinalium lierverum velanientum firmius eSe, ^u-
ptur^eque violentiae fortius reftftere oportet^ quam
id, quod cerebrales^ comitatur nervos. ~ £ft enim enca-
phati membrana vafeulofa multo moHibr^ fragiHor,
Biinusqae adhaeret, Ob eius velamenti» in fpinali-
l)U8 praeprimis nervisy elafticitatem> rugulofam &-
feint nervi ftqierfi^iem, fi tenfto eorum fefe remit-
tit, quOd Monrous (nerv. Jyji. tab. 13.) bene ex-
preffit Corrugamr etiam velanoifeAtu^ et rigerdt
coctione:: adidorum condnuata actib folvere id
folet...

330 UB- U. DE VITA SENSIFERA.

Nec abeft ab mv-plitcri^ maiorum trunoamm
dura membrana: lamina faltem interna eius nervos
comitatur ita , ut velamenta tubulorum peculiarium
fecum iungat. Sed n^o continuus nec jrpatiofua eft
19 comitatus, cum, mox in cellulo£am membranam
mutetur, In eo velamento et adeps coUigi et feri
coUuvies quandoqu^ invenitur , ut etiam. coxendicii
dolores ex ea colluvie proficifci Cotunnius docue*
xiu £iu9 integumcuti ope nervi cum aliis p^bui
iuuguntur,

i Valisnumerbfis fanguiferis.etcapillaribnspe^
texto huic velamento natura officium fecretionis dc'
legavit, unde credibile eft,' nervorumL medallam
ab eiua tunicae vaGs fecernir excepto unico opd-
co nervo, qui in media medulla arteriam recipit
centra^em* . In reliquis omnibus nervis non exte^
mun folum inyolucrum , fed intema etiam- tela cet
lularisj, quiietubulbs \6ngulo8 involvit, ivaiis pluri-
mis perreptatur, tuAi rubr6 fanguine plenisi tum
etiatn capiHaribus. Venulae nervorum eamdem b^'
bent erga arteriolas rationetn > quae in encephalo
obfervatur, teodem enim loco 'neutiquam redeuot c
velamentOa quo af^eriae intrarunt» fed remotiori*

Haec de nervorum velamento* Sequitur» «<
Intemam nervorum^compagem ftudiofitts indagemiU' |
MaioT;69 autem nervorum truncos e funiculisx ^^ |
vero Q tubulis plurimic CQmponi, bene iam BaO^

CAP. I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. a3i

Tus oKervavit , in eo falfus » qrtod adfidao paralle-
los eos tuboe finxerit. Longe antem aliter fe ha*
bere, Monrous cgregie probavit. Etenim tjibuli
iuxta fe pofiti confluunty eonvergunt» divergun^
ac reticula quafi aut plexus exiguos in iplis nervo^
ruin truncis fiftunt. Plures autem fere femper ^a*
mutos aut tubnlos ex hoc connubio prodire, quam
prope ab origine aderant» exploratum habemw»
cum.eertum lit» • nervos verfu$ ambitum ampHari
ac increfcere. • '

Medulla ipfa nervonun pulpofay albida, prae*
ter fines eorum, nbi panimper cinerafcit, eius-
dem eft ac meduQa encephali et fpinalis» mixtio^
nis et formationis. Namque microfcopio obfervatar
fibrillas continet globulis mixtas (jj. 25.). Fibrillas has
Villarfins j^ colleg^ Argentinenfis ^ ^^ lineae habere,
nuper nunciavit^ Cocta meduUa coagulatur et ab
acidis: alcaliiiis liquoribus folvitur, unde albuini*
iiis quamdam fpeciem efle» dubitari fere nequit.
£apropter etiam a putr^edine haud adeo facile wv*
tumpuntur nervi, cum albiimen priua in acidain
at>eat fermentationem, cum etiam firmjiufL vela*
mentum putredini diutius refiftat^ Sed oportet,
^ifferentiae etiam adfint medullae, qupd originea
variae fint; olfactorius etiam - nervus , opticus, va-
P^ et facialia infigniter differnnt. Qualis vero fil:
medullae ea differen^tia, etiamnum nos latet, Ubi
m organa petfuliaria abeunt nervi» fbla medulla»

25a UB, H. DE VITA SENSIFERA.

(ed cinerea (ubftanti^ mixta » eftundi, involucro V6«
xo. oniniao deftitui videtur, licut fupr^ iam monui
(S^ 89* 360«). £iu9 rei memorabile iilhint exempluia
Sc[uaU pifce^, quoruni ophthalmicus ramus ex quia^
(Q pare nigrefcit, ut in faciem effunditur.

JElam medullam a cerebro et medulla rpinali.de-
fluere oUm eo faciUu^ greditum fuit^, quo magis ia- {
jumefeere nervos Ugatos tijipra vinculum obfervaba- j
tur, Qui quide?n tnmor quamvis negandua planq
non efl» non tamen (ine cpntroverfia id docet, quod
Qlim inde derivatum fuit. Siquidem Molinellio
^Cppjnt, hanop^ 3. ftgi.) contigits tumorem euni inli-
gnem etiam multos poft annos videre, unde iiii^
pegotio efficitur, minus ab impedito medullae cur*
iw quam ab irritati^ nervorum vaginis et nutritione
)a<>aU aUenata prpfectum eJDTe, Localem autem in
quavis n^rvoft^ fyftemati^ parte fecretionem vigere,
continuo probabimus.

Id faltem exploratum babemug, medullam hanc
albuminofem, per fe inertem, tenacem, longiffi-
ine ab^Se ab indole fluidiffimi iUius Uquoris , cu*
iua rapidif&mo et jnfinitae fere pernicitatis mottt
opua e(t, nt fenfuum celeritatem et concitatift
mam voluntatis efficaciam in membris exponamus.
Qupdli enim fluidi cuiusdani Uquoris exiftentiam
arbitramur ncceffariam, fenfus is omnes effugerq,
tenuiffimu^ eife ac animabiUs fere et mobiUffimus
debetj congruere eum neceffe %eft cum impondera-

CAP. I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. »33

bilibiis fubftandis» qnae quantojpere differant ab un-
guine ^o albuminofo nervos implente, cuivis elu*
cet. Longe autem alia eft quaeftio: polfttne hic li-
quor albuminofua conducere imponderabilia, ac
mutua velamentorum et meduUae actione continuo
excitare Galvanico*vitalem efftcientiamy^ quod quan*
topere credibile fit» efficitur ex iis» quae fupra
(5. 4o« 5^0 praecepimua,

36S.

Nervomm evolutio e% elaboratio naturalis eas«
dem haudquaquam leges fequitur» quibus aliae par-
tes^ maxime vafa, obediunt. In foetu enim , cuius
vafa eo minora funt ac teneriora, quo minus vi*
fcera perfecta funt, nervi idem fere volumen, i-
demque . robur habere folent ac in adultis, licet
albidus color paullo magis coerulefcat, ob venofum
fanguinem, quo velamenta irrigantur. Frotinus
autem ut fpiritibus ductis fanguis oxydatur, n6ya
et prius incognita nervorum nafcitur efhcientia^
quae praevalet continuo in infantili corpftre, cum
encephaliis et nervi femper alias eius corporis (nn^
ctiones antecellant.

Nervorum ortum actionemque haud cominus
femper ab encephaloproduci, fed locales nonnun-
quam fupponere cauifas, credibile eft: tum ob gan»
gUompi indolem, tum ob acephalorum monftrorum
vitam, Gangliorum autem dignitatem , ad feparan-
dam ccrebri actionem, novamque producendam.

f y

«34 LIB. n. DE VITA SENSIFERA,

pluribus iam tettgi -ioois ($. ' S5* 60. ^. 83. 92 etc.). ••
Quae corpufctila ctun manif^o e corticali fubftani
tia flavido - rubicunda confleatar^ vafis numerorn
pertexta, nova etiam fecretio^ nova* nervearum &
briUaTum generatio in iis cbntingere diebet. Und«
nervos exeuntes et plures vulgo efle et fbrtiores i\H
qui ganglia intraruntf Meckelii aviitm eft etMon»
roi obfervatio. Accedit , ut. ia gangliorum ufua la«
culentius confiet, encephali in foetibus et infanti*
. bus recens natis rumma cum gangHorum indole fr
militudo. Multo enim mollioreli: medulla, minni
a cortice diverfa^ to,taque cerebri compages e feiim*
• ctis magis gangliis compolita . e& videtnr.

Fraeclare etiam hdc facit animaliimi imperfe*
ctorum ratio 2 quae licet nervia abundent, enoepha*
lo tamen carent, nonnifi gangliis infiructa» tinder
quam necelTaTia haec ^t fufficientia fint ad nervos
et fonnando9 et incitandos, fine .negotio coUigi
poteft.

His i^tur ita pofitis» qnaenam fit acephalonuri
monftrorum ratio» patet. SimiUa £ere funt anizna*
libus inferiorum ordinum > quae cerebro* deftitutaf
nervonmi vim e gangliis dbtinent. Fnit enim quon*
dam, et eft etiamnum nonnullorum clarorum viro-
rum opinio, acephalos omnes prius hjdrocepfaalos
fiiiiFe» aqua lobos cerebri et gyros deftructos reli'
quilTe nerYorum penum»i)Iaefum in ponte Vairpliano
et medulla oblongaU; unde nervi fiine cliAio ori'

CAP. L DE ENCEPHALO ET NERVIS. a35

pnemtnam et efficientiam accipiant. £a vero exr
plicatio gravinimad' habet difficultatea , quas fenfiire >
ipfe etiam videtur Morgagniua, etiamli/hjdrocepha-
iom fufficere crederet, ut cranii oiTa aut prorfus aut
propemodum deleantur. Difficilius tamen id et ce-.
lebello et medullae oblongatae aiCcidere ipfe faietur,
adducti» numerofiB hjdrocephalorum exemplis» in
quibus integi^a erant et cerehellum et medulla oh^ »
loogata» pons faltem Varolianus. .Narrat dein (ep. 45.
50.) monfirum a fe disfectiyn fuifle» cuius ne ullum
quidem ;rupererat encephali ve^gium, nifi duo
quafi comicula ruhro - fixfca in anteriore cranii par-
te, qu^e praeter cruorem mucofam quamdam fuh-
ftantiam continebant^ memhiSana rubente obducta,
Deerant quqque .oQa fincipitis^ frofitis- et occipitia
pars» temporum olla deorfum retrorfumque pro*
tenfa. Nervi tamen optici , licet folito graciliores,
confpicui erant: nervus acufticu$ nullus. £ius dif-
forniitatis caulTam licet ipfe hj^rocephalum hat- •
beat, aegerrime tamen polle deftructionem offium,
aliorum nervorum praefentiam» aliorum aholitio-
nem inde exponi, fatendum eft. Si etiam exftant
monftra, fine meduOa fpinali, fatis tameu nutrita, fi
vifcera quaedam d^ficiunt in acephalis , aliis rema-
nentibus» quorum exempla Sommerringius et San*
difortius narrant, perfpicuum eft, ' primariae fotma-
tionis potius errorem effe, quam hydrocephali fe-
quelam, Unde fine difficulute efficitur, nervDa in

056.' UB, II. DE VITA SENSIf ERA.

Mb -monftris, cerebro primitus deftitutls, a gan»
'^iis folis allmenta obtimiiire. Quid xnultid moior?
£iOdesu8 » coUega ^olim amiciiHmus 9 monftram fer«
vat nO|i aceplxalum folum, fed cuitEs corpus circi
.umbilicupi demum* incipit, ^cuius^ue artus inferio»
res fuos^ tamen b^ent nervos. Hinc Morgagniif
Halleri et Sandifortii , magnae.certe auetoxitatis viro« :,
ziiiu, arglimenta eo fere redeunt, ut ob vafonun-
jfuetoxum pra^Ientiam in acepbalis et foramina cranii
arbitrentur, ante adfuilTe cerebrum» hydrocephala
tandem deftructum^ licet eiua a^uofjtQ ci^ltiTiei
nuQae adfuerint reliquiaei.

BzcT. m»

BB VARTIUBt ENGEFHALI U8V.

363.

Graviflimam adgredior et controverfiarum ple-
nam quaeflionem, quae a priflinis inde temporibos
ad nofhram ufque aetatem fplendidif&ma pariter ac
vulgaria ingenia ex^rcuit ac ita tordt , ut baud de-
iint, qui plane. defperandum eSe de veritate exifti-
ment. Simul eniin ac humanitm genus cogitare
coepit, ad eam coactum fuit quaeftionem, quanam
parte, quoque modo h^ec.ipfa cogitatio perficiatur,
qualique ratione fenfus concurrant, ut perceptio
oriatur ; qui fiat , ut inde indicium formetur j ^^'
ni ^ cupiditas malique averfatio.

CAP.LDE .ENCEPH^I.0 ET.NERVIS. ^37

Friueqiiam Alexaiidf inr^ fcbolae magiftri ne^*«.
Tomm originea in en^ephalo . indagarent , nuUam
fere dignitatem tantp vifeeri, . >ii^lum .ufum t:ribuer^
audebant medici» Sic , UQti^Q&n^uip efk Hippocrfiu-^
coram efiFatum, e cerebrp .de^uQrii pitiiitam, cu-
ius quali promtuarium fit; vulgare etiam IPra*
xagorae et fequaciaPbDotimi "praeceptum^ cerehxum
nil efle iiili appendicem meduUae fpinalis/ cunt
quibu$ et Ariftoteks fenfit, frigidnm et mucofum.
ifb.d vifcus^ nuUius omnino ufus elfe. Poftquam.
aatem Hetophilua et Eraliftratus laudabili induftria,
dexterit^te et fpgacitate, nervorum' origined ip ence^
pbalo quaefiilTei^tj partes etiam Bngulas curipfe in^.
dagarunty WfioirwQV^ autem,. ut .Galenus referr,r
ventricul^m quinrtum habneruiit^ licet Er^ftftratus»;
qoamdiu iuv^nis effet, duram ijiembranam dignilE»^
mam putaverit partem, nervprumqu^ matricem*
Ventriculis encephali tantam adQgnare digpitatem
tota Galeni fchola eapropter idoi^um iudicavit) .quod
mediam e,t imam i^uidem fedem eonftituant, ftmi^*'
les etiam. ft^t cordis ventriculis, , a quibua omnia,
fangoinis .vis> et copia^ proiicifcatur» d^nique; quod
'nvsvfAocToff generationemy neceHarii ad functit>ftes
animales perficiendas, in iie* caveis faciUimam e fan-
guine fpirituofo Bxiftimarent. Hinc' etiam ,.gla«du«
lam pinealem pylori vices agere o])inatus eft Gale*
nns, utTrvFufox e ventriculo tricorni in pafteriorem
yuanumve faiiv^ei;«t. Geneiari aut^m fpiritus e

238 UB. n. DE VITA SENSIFERA.

btngaine tum ple^tuum ^horoideoruin , tum reticnli
mirabilis» in quod arteria carotia difpergatur, cre-
didit antiquitas^ ob humanae anatomiae ignoratio-
ncm. Quae opinio, licet ab Argenterio iam refu-
tata , placuit taitoen anatomiae ' et phyfiologiae ma-
giftris ad Cartefii ufque et Santorini aetatem. Ille
enim glandulam pineakm , quam unicam mediam
putavit- et folitariam encephali partem, accipere
* omnes ftatuit omnium nervorum impreflxones, librari
ab iis et in varios poiitus mutari, ut medullae cere*
brali infinite diverfas partiaipet plicas etvicilBtudineS)
quibtis cogit^tio oriAtiir et "hiemoria ferv«tur. (Juac
opinio , ficut confirmari videbatur Santorini obfer'
vatione, glandulae piileiUis alienam effe* iiidoleiA
ac ceterarum glanduIa^mH) ita t^futabatur iam Hue-
tii argumentia, qui aliarum ceintralium encephaH
partium, corporis nirairum eallofij fepti lucidi , m^
duUae oblongatae, vtrmis in cereb^lld et pontii
Varoliani » dignitatem parem faltem', fki maiorem ef-
fe utilitate glandtilae pinealis, ftatuit* Stenoniiis
etiam primus probavit, motuum eorunt^, quosCar-
fefiu« finxeritf prorfus incapapem eile glandulam.

364.

Mox confugerunt^ qui in nnica cerebri partcj

animae fedem ftatuendam effe putabant^ ad cerebelliun, j

cuius eminentem dignitatem tum o mirabili ftructu- 1

ra, tum e kefionibus letiferia e£&fcr'^to^ffe arbitra- '

CAP. I. DE ENCEFHALO ET NERVIS. »39

|aiitur« Niima autem funt* jQua^iinde conegenmtL
Etei^my fi .ccKebello laefo mon. fobka: fucceffit»
ean^exa» vulgbri ' obfervatione , Caqtii* Qon&at ex mt^
dulke oblougatae. coatorfiohe aut TUlnejre > quin eit
ip&us medullae .fpinalia Ooa(ipaxii:tiaiie. in £pina l»li«
da. Si apoplexia et nervortttn yefolutio cerebelli
Icirrhum, aut ulcw excepit»..ideni>£atum fequutum
e& loborum cerebti anteriorum: fuflFu&oiles et corru^
ptiones. Nec.defnxtt exempla cerdMli laefi, abfqua
ktalibua fequelia^ Lamarim' (Samml. fur praet^
Aente L 3. p* ^^7*} in honiijc»e r qui capitia dolorem»
vertiginem» praetereaque nibil fere conqueftus fu-
erat, totain fere cerebeUi mairam ulcere deftmctam
invenit Solam defrbi^algiam StQUiua zh ulcexe cete-
belli obXenravit. Scirrho » reiert Morgagnius (tpj 6^»
15.) cerebellum dimidium in coquo ha fuilTe obfef«*
fum, ut nulla vitfte arbufcak» xiulla fubftantiae difte-
rentia appareret;< (fie6tm autem erat aeger capitis do-
lores attoci(&Bi08, axtnum inferiorum debiliutem et
initia per noccem deliria«. Tacea plurima alia ex*
cinpla, quibiis conftat, nec vuteiera nec ulcera nec
fcirrhos cerebelU illico efte letal<5s; Neque bis dintiua*
tofiftere decet» cum nervorum originem <mc ipfo ce-
>^€bello repelere nulU celFerit diafectorj.

Nec veriora praedicari aut digniora ,de ulla alia
«ncephali parte poffudit* Siquidem non dcfuerunt,
9^> Lancifii et Peyronii exemplo» corpus callo-
hiQ, ob median; etlupremaiii fedetn^ ut princepa

a4o UB. U. DB VITA S£NSIFERA.

eixcephali organon» celebrarent , quod ab eo laefo
aut exefo nxemoriae lapfua » - fenfui^ni ftupor et mon
faepe repentina obfervata fuerit Venun enim vero
Halleri Zinniique experimenta - probarunt» iieque
-liuic corpori' praerogativam aliquam efle defignan-
dam» quin ea et aliis partibus encepbali tribui
poCfit: maxime cum nec ex ea paite nervorum ra-
.daces pete^ndae fint; Si corpua callofii^m exefum elTet^ j
praeceiTerunt modo mAnia, |iam le^bargus, nunc
jnera cephalalgia» Foft capitia dolores Caida&iui
cprpora ftriata ptoitu^ deAructa invenit.

565»
Quae licet doceant,. praedicatiOhnfts rulgo pa^
ted haudquaquam unicos effe aut principes (enfuum
motuumye fontest gradibus tamen dignitatie difiei*
re cerebri partes» non ctedibile fqlum eftj fedvul*
garibus etiam experimentis evinczpotefl:.- Namque
numerofa et^ proh dolor! fere infinita noftris die^
bus exempla Jpauciatorum militum occarrtint^ quibm
ingens cerebri portio demta^fuit, fine tdlo fenfu*
um detrimento. Quo ^ofundior vero .eft plaga, quo
magis ad centralia iifque organa.penetraft> eo magis
Cenfus obfufcat, eo magis in praecipiti effe aeget fo-
leu Hinc meduUae oblongatae fumma eft tribuenda
dignitas» quod nullum exftat, quantum equidem
fcio, exemplum laefae eius aut corruptae partis, fi'
ne '^avifftma et plerumque letfdi|aoxa* Cui Xen*

tentiw

CAP.I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. »4«

dae fmfira opponuntuir laefae medullaefpinalia cafu^^
quibuB ftipervixerint hominee et beffiae. De me*
dulla enim oblongata nobis fei^o eft> cuius fum*
ma.dignitaa vel inde elucet, quod omnium prope«
modam nenrorum radioes ex eadem repetendaa eflb
iiipra docuimus*^

Si qui5 vero inde animae fedem in eadem pav»
te quaerendam eSe putaverit ^ noftro quidem' arbi*
nior fflUeretur^ namque irritae efft ac inutiled om*
nes aliae et admirabiles quidem'fummo artificio mo*
litioues encephali nequeunt» £t recte quidem fen«
tirety qui toiixm encephalum cum aliid organi^ fen»
luum comparana, dixerit: Acutin oculo^^mbra«
na retina prixiceps eft pars» pariter tameii ad ^*!*

lum necelTariis et cornea et iride et lente et cor*

• ■ - •

pore vitreo et humoribus aqueie ; licat in aare v^l
cochlea vel canales femiciigculates ptaecipuam ha-*^
bent digniutem» *nequaquam tamea derogiandatx^
cetexis partibm fuam effe utilitatemi ita et in ce<^
xebro, licet meduUa oblongat» et pom VaroUai^uj
pleroramqite liervormm fcaturigines continean^ ta^i
men et alii« onu^ibus partibus fuas ^ff^ |>rovineiaa
tribuendas» Quod cum haud £ne cont^tion^ fit 6t
>nomenti maxiqii ioftar hab«at> uberiui enuckant
dum eft. .

Pars IL

a4a UB. IL DE VITA SENSIFBRA.

Ut in^tpto hoc didputationi^ genere» obiteo
iam (S* 91*) tacto, cautiUlnaje procsdamus» necelTe
etk prius di^itatem cerebri etufum in eo potiffimum
ponere,ut darita$ perceptionum». fenfuum unio
et confcientia oriantur. Quae cerebri praerogativao
£1 demantur fenfibus^ poifunt et hi aliis excitari
partibus et maxime gangliis ($. Q$\ Inde fenfus em*
brjonis et. jComnambT}Ji explicandi funt : in his enim
cerQbrum fere iners efle folet. Idem edam contingit
in grayioril^ua capicis. Jaefionibus, qjiibas fenfiu
laepe haud peiiitus tollttfttury fed pet^icuitas don*
taxat et -confcientia. Ob eamdem^ rationem' homi*
n|bu» natura ampUf^muni^ lai^gita e& .encephateiar
ut perceptionum^perfpicuitas» distinguendi facultas,
eonfcienJtia et libertas» humanae. mends dm
melius prodi^rent. Neqne ideo fatos mirari pofiooi)
GaUiom» acutiilG3asum..pTo£ecto. yicum» in tantuia
tameii errorem illapfum elfe, ut bnttorum aninia-
lium inftinctn^ fedeie in nobiHffiinift encephali ptf*
tibus autumet et ^oatendat;. Ottpiditalsb venereae
ergo naturam omnem illam cerebelli^maichinationein
molitam effev nemo mihi perfnadttbit :' ea enim cu^
piditaa flagrantiBima eft in •aninaalibus cerebello
deftitutis. Neque verum arbitror, poft nimiam ve-
nerem occiput dolere, cum multo magis lumbi et
coxendices affici foleant. Accedit» cerebellum i^
infantia fatis evolutum elfe^ priusquam ullum cttpi-

CAP. I. DE ENGEPHALO ET NERVIS. a43

ditatis eius veftigium adfit. i^erperam 6alliud | ut
hanc j^moveat Qbiectionem^ ad infantum nonnuK
lorum pruritum» [ibi genitalia fricandi»' coniUgitl
eft id vitium multo rarius, quam occiput protu»
berana» neque ex aliia cauGis proficifcitur nili e Ri^
mulo lotii in vefica cumulati aut e fcrofuloiia tu«
moribus.

Simili mqdo de aliis eupiditatum et lAfiinetti''
nm fedibus iudico. Quodvis , trahitur animal et
cogitur ad vitam confervandam , qui quidem; in«
llinctas in toto corpore relidet» neque ul]o modo
in jpaedullae fpinalis eo loco » quo foramen magnmti
tranait, quaerendus eft. Incaflum. nobis Galliud
continuo xegerit) ftbji expertq id in homintimi qui
£bi ipft mortem confciyerint» cadaveribus ita fe
haberC) fidem efle haud derbgandam* EcqUid Com«
pulit eum aut cogit^ ft foramen magnum occipita«.
le anguftatum inveniret^ ab eo vitio uiiroxei^tX)^
derivare ? Nonne plurimae aliae cauftae accufanda6
erant» quaa fpraeteriit? Salaces nonnuUos folito
gniQdiori.cerebello gaudere» nemo inficiabituri pra<S»
poftere tamen iudicat* qtd inde cupidinem coitud
furentem derivaverit*

'Ba6w cupjiditas eftne animi vis t Eftne pet to«
tum, quam- latilEme dominatur» animalium. impe*
rium ita difFufa » ut quo magis naturae funt inchoa»
tae» eo flagraatiiia arripiunt nutrimenta^ Cut igi>
tar in corpo;ribu8 quadrigeminis quaetitut eius fe«

Q a

344 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

des, in quibus pari iniuna inftinctum quaerebat
Willilius ? In carnTToHe animalibus pofteriora , pri-
ora in herbivoris mole excedere dicuntur: unde ct
cranium habere poftrorfum magis aitipliatum et pro-
ductum illa» haec autem, ut et infantes &uctibti8
gaudentes» antrorfum. Hinc demum pone futuram
fquamofam tubera atrocitatem prodere et interfi<i
endi alio^ brutafm cupidinem. lEquidem autem ra-
tionis humanae ipfiusque creatoris exiftimo opproi>
brium, diram eam crudelitatem inter mentis hu»
manae virea et procliritates numerare eique peca*
liaria adiudicare organa. Corpora etiam^ quadrig^
mina ab ipfo craniofcopiae auctore probabilius ^p^
ticorum nenrornm fontes habita funt, £x quo h-
telligitur, qiiam parum congruat cum rationei, tan
heterogeneas res, quam paftus cupiditatem et TJfvi
c£5cieniiam in iisdem quaerere «rganis.

357.

Sed uherius eft et fiudiofiua infqtiitewdum ia

craniofcopiae Gallianae rationes. "QnhtvAA prima efi

. totius fere doctrinae ffdcimentum? <mmes amini

hun^ani vires et appetendi refugienAique initia iti

,eRe in encephall partibtis distaributa» ut-gTria^tiam

cerebri prodanfur.

Quod quidem effatum ita probare Budent eivi
doctrinae adfeclae» ut primum £bri!larum distri*
butionem m^dullarium in omnem ceriebri «mbitaiB

CAP. L DE ENCEPHALO ET NEBVIS. «45

eertum ftatuant et exploratum; a quibus fibri« la*
minas etiam forn\ari, quibus gyri cerebri compo*
naotur* Id vero etiam <;ont:edi poteft abfque ul-
la confecutione , cum) licet parentur aQ distribu-
antur per gyros fibriUae inedullareSf in centro ta-
men et bafi potiffimum natura organa ea coUoca-
verit^ qua& maxime elaboiiata utilitatem. peculiarem
produiat., X43borun^ cerebri nobilitas et partiutn ex-
temarum refutatur vfilneribus frequenter Occurren-^
tibus, quibus ingens gTrorum portio. demitur illae-
h liberalitate , religioue , auimi boi^tate „ imits^tio-
td& facultate» {acundia», arguti.a et feftivitale. £c-
quia enim unquam obfervavit, graviffimas eiusmo-^
di plagas excipere idrtutum earum Wt meuti^ do^
tiuitt amiffionemf

Aliud autem argumentum, a Galtro eiusque
fectatoribus- frequenter adducuim, nititur remiffio*
ne animi ac relaxatione, quae e mutata eius in*
lentione fequitux. Studio enim qujodam lalTatus re-.
fo(;ilkri animi vires. fen.tit , fi ad aliam occupatio*
nem trausiverit. Id verif&mum quidem eft, etfina
oegotio e vicillitudine ftimulorum et varietatis de-
lectgijtiohe exponitui:: neqiie ulla modo egemus pe*
culiaribus encepha^ orgams> quae v6\ hoc vel illo
fadiorum genere occupentur. Soletit quidem cra-
»iorcopiae fautores adducere frontis dolores» quos
queratajr„ qiii. diutii^s cogitationes. ad aliquid intea-
^erit; habexe a^utem argutiam et rcrum fCTfum fe*

246 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

dea , in firbnte. At T^ero contrarium ' adlegare pot

fum exemplum, dolonim occipitis ea regionct qua

(Pihc^o^lcc quaeritur» in iid f qui calculoa fub-
duxerunt «ritbmeticoa^

Tertium^ quo nftitur haec doctrina, funda-
mentiim hoc eft: Organa cerebri 0ngula continere
oppQTtUTiitateni aut conditionem , quani dicunt ma^
terialem, qua meiitis facultates et aninu virtntes ant
vitia producantuA JPraeter cam oppbrtunitatem re*
quiri etjam internam» cx animo ipfo et educatio^
n^ et homiiium confortione proficifcentem caufTain.
Quae utraque CaufFa nhi congruat, mores iHoSf
virtutea» vitia et menti$ facultatea evoM, teu c-
nergiani emergcrfe,

£q quidem ratiocinio fatagnnt libertatem vin«
dicarcA quae nihilominus tota hac doctrina labe-
factatur^ £t«nim ponamus , * nec cducationem nec
alia^ int^rnas cauffas potenter agere» potentius ati*
tem vegetationem » qiia hac vel illa encephali parte
maior fiat cvolutio» idem continget, quod in k*
hribu^ aut melancholia ; homb nempe neceflitate
quadam cogctur ct trahetur vel mvitus ad hoc vel
ilhid vitium» cui refiflcrc nequiti fi vis animi in-
firma cft, Furandi appetitionem propemodiim ne*
ceirariams quam in nonnullis hominibus animad^
Vi|tt3mu3» folcAt adduccre» qKi ho.c adferunt, 1n

ZSB. L DE ENCEPHALO ET NERVIS. 9,^7

^.iis enim eJOfe tuber 'qttoddam fuper oC&bus tempQ*
rum utrinquead futuram coronalem» ^ quod cere-
bri bac parte evolutionem maiorem £gnificet.

Attamen rarilQma ea in cultioribus praTorum mo«
mm exempla, frequentiOxma funt in inCularum aulhrja-
iium incoli^ et plerisque rudiorihud populis. Eftneigx*
tur inhis organoniUud fkrafndi magis evolutum quam
in Europaeis? £t li vincere robur animi pravitatem
morum valet» pot^ft etiam organon deprimete ao
vegetatiQnem impedire,. qua cerebri ea pbrtio evok
vitur. 'Ecqaiem duteixi fugit» iuv^iies bonos efe
frugi laepe ad pelTimoa verti more3,L et qui vitih
quodam labcraru^t» ftd bouj«n frugem iterum femet
lecipere} Qul Uberalis «rart» «varuA fit; qui fala^
pudicus; qui frivolud^ eircumfpectus;^ qui vanu#
et fuperbus > modeftus et verecimdus. Quae quidem
momm mutatianes mimis ex organoram cerebri alr-
enata vegetatione^ quam e vi rationis» religionii^
commercii humjini et exemplorum nalcuiitur* '

56^

Deinde etiam et hoc adverlkriLum hiiic doetrt-
«ae videtur, quod -regioires,- qUas GaUius circufti-
fcrip&t in cranio, arbitrio eiu» finitae, adeo in
' femet diffluant aut trans^ant^ ut evoluto aliquo or-
gano finitima etiam fimul augeri et evolvi necefla*
rium fit. Nonnullae vero vicinae regibnc* hictet*
Bus disparataa habent mentis dotes et animi virtu^

Ma UB* n. DE VrrA SENSIFERA:

te» ant vida, ut omni eontrariuifi &t experientia^
Qmai ba9 viirtutes aut vitia produci. In frontis e. g»
fummst Tegione relidet bonitaa [mentis) utrinquo^
fcenica venuftai ^ fub gua argutia » {eftivitas et ob«
fervationia via» fuper eadem autem religio. .Quae
quam disGmilia £bi £lnt aut prorfus contraria > cai«
via innotefcit Scenica enim venuAas ita confluit:
cum bofiitate animi et arguda, nt, qua baec[aut
jlla in^bo^t» difficillimum lit emunciatu^ Nemo au-
tem unquan^ bonitatem anii^i cum fcenico ingenio
«mt. cum argutia ^dGduo coniunQtam elfe ^xper*
tu« eft.

Talea quidem obiectionea q medio tollere Ebi
jndrogant fectatorea eo .effato, obfervata elFe tubera
in 118« qui imitatione fcenica aut bonitate aut re*
Jigione aut veritatia amore excellerent» aut qui
vitiia quibuadam eminereut: neque quidquam vale»
xe ratiooinia coiltra experientiam. Equidem vero
tum multa «dducere pollum exempla excellentiiuu
ingenibrum, quibus nuU^ funt peculiaria tubera
^craniis maxime falacium» qui nequaquanv promi*
liena gerunt * occiput ; tumj vero nibili |. aeltimo ex«
pcrieutiUm $ & rationi contraxia eft Qlntroitn p, 37.)«

570.
Studioftua examinaturia eam doctrinam occurrit
praeceptum aliud» quod maximi eft momentir fe-
^ui nimirum cranii formationem cferebri evolatio*

CAP. I. DE ENCEPHALO ET NERVIS. 449

oem, nf cognofci anixni propcnliones ex his tube*
'ribus poffinL ' Quod licet negatum fuerit a phiribus
Gallii adverfariia» nos tamen approbationem conti*
nere nequimus. Obiecerunt enim adverfarii, tube-
ra ea ^ntuni abefle » , ut a cerebri evoluti vi ac im-
ptiiru oriantur, ut potius ab extemis cauilis, fmu-
fculonim maxime actione et ipfo aeris per diploea
introitu nafcantnr. ' Mufculorum quidem via ac ef-
ficacia in crilHs et tuberculis oI£um fonnandia in^
gcns eft (JJ. Sifi.), nec in capite neganda» quod pro-
ceflus fiylQideua et maftoideus manifefto probant.
I^ihilpininus generatim id neutiquam intelligendum
cft: funt enim in infantia iam ac in ipfo adeo em-
hryone exteniarum cranii formaruim varietates con<-
fiantes, Ime ulla mufculorum actione. Pronpinent
criftae ia ftmimo ferocium befnarum vertice, in
fronte > fjpaeipite hominum , quae a nuUis mufculia
producuntur. Quid* quod et ad intemam faciem
oiTa ctrami cralfefcunt et prominent, fi cerebmm
in melandLolicis et maniacia contabefcit» quod mu-
Iculis minime tribui poteft. Temporum ofta in Ae-
thiopibus dicuntur anguftiora et planiora, et in va-
nis noftratibus teneriora et graciliora» citra omnem
mufculoram efficaciam. £ quibua intelligitur, mu-
fculorum actionem minus» quam cerebri impulfum
accofari debere^ fi peculiaria occurmnt cranis
tubera.

ft5o UB* n. DE vrrA sensifera.

ConfimatuT id plagarnm capitis fequelis. .Non i
dertDat^^nim exempla elevatorinn itemin et natura'.
ih fedem priftinam reftitutorum fragmentomm, prae- .
fertim laminae internae, fi depreffto pranii violen-
ca contigerit» £a fpontanea reftitutio intemis caut
&Sf< «t cerebri qnidem impulfui fine dubio adiudi-
canda eft: '&cut et in hydrdceplialo , vulgari ex-
em^o, diducuntur <>ffa» attenuantur et nova ite-
«lim 'fermantur ofQficatidnia pttncia » fi cerebri mo* ,
les a colluvie aquofa «Hplanatur et4idrUcitur. Qoin
intemae cranii faciei infpectio docet, 'Ouot qtun*
liasque lacunas et foveas imprimdnt et gyri et vala
membranaram fanguifera» unde exploratam atque
extra omnem' dubitationem pofttam bab^o eam ce^
•rebri ^actionem. ^ .

Neque aerfs introitus per diploSn accufandoi
«ft, quem Ackermannus Heidelbergenfis in refiitafr
^ Gallii doctrina m^^gni facit. £tenim latet iioi
penitus ratio , q^ua aer extemus glifoere intra cra-
Tiii laminas poffit» et, fi qnan,do finus fifontales
-panderit aut impleverit, ampliffimi tamen hi effe
«tiam*foIent in hominibus, qui parttm afens alpi-
tant, e^iles contra in iis, qui adfiduo in aere
^egunt»

Sed .mittamus haec, ad graviora progrelTnn*
£xterna cranii tubera, fi cerebri etiam partes magi^

CAP. L DE ENCEPHALO ET NERVIS. i^t

promiiientes produnt, neceCe eft, lamina cranii
I atraque iugiter par^allela iibi lit ac exacte fecum
congruat. Id autem a veritate alienifHmum ei vi*
debitur, qui vel finuum frontalium, fedem meiho-
riae locorum, colorum et numerorum, politum
fecum reputaverit, In quamplurimis vel faniffiino*'
mm hominum cratliis discrepantia ea laminae utri-
usque in variis cranii loci» animadvertitur, unde,
quam lubrica fit et futilis liaec doctrina, elucet*
Rhachiticoram, melancholicorum et fenimi capita
tot laborant tuberibus , quibus^ interna cerebri com-
pages neutjquam refpondet, ut ad mowaaKov^ 'Aeli^
odori, qui elephantiafi laboraut, confugere hmi

OpU8 fit.

Nec reticendum eft, in quo femper haefi, du-
bium. Cur enim cerebri efficientiae tuberibus foli»
et coUiculis valent? Eftne animi vis fpatio quo*
dam aut ambitu circumfcribenda : poteftne cogitarij
liberaliorem eHe hominem, fi lincarum paucarum
acceifio addatur, aut religionem finiri gyri cuiusdam
evolutione, qui fi in proelii» dematur, hominem
iieri etiam irreligiQfum?

Accedit, totam hane ammi virium oimtmivil^

meae faltem rationi adverfarium aliquid complecti.

• ...

ludicium enim et confcienti^ et ratio niillum fibi
organon Gallio pofcere videntur peculiare, fed pet
totum caf^bri ambitum difperguntun Vafcities «u-

'• .

«54 3LIB. H. DB VITA SBNSffERA.

in gttftatoritun, nuUos odores in QUactorioxa nei
vum, neque de mechanica mutadone nervoriUQ
Cendentium feu chemica quidqnam nos poffe pra^
fari» nifi pulpam nervorum ipfam in vibratiuncnj
lad». ut Hartleyus loqui folebat» aut motitatione
a^igi* ac imponderabile » quod neiyi conducun^
ihcredibili Telocitate ea» motitationes cum cerebm
communicare Aatuamus*

Qui multua in bac re probanda fuit, Darwin
e fpectrorum opticorum vicillitudinibua poft veh
joii^ntem oculi iQtendonem aut poft luci» violen
jmpulfum » e fubids faepe mutadoaihjaa (enfatioD
pro varia organorum recepdvitate bene effebit) nec
mechanice nec chemice nervorum actiones^ eile in*
.telligendas: cum alibquin eae^em manerent iznpret
&ones. Si^quis e. g. diutumo aterrimae maculae
obtutii receptiyitatem auxerit (§. 64.), foiiu lux ru*
berrimo colore ipfi. tincta apparebit. Colorcs in ci^
culo iridis coloribus dncto transfiliunt;, poft lon*
gum adfpectum , in cpntrarios» quod infra ampliiu
l;eferetur. Similia edam in aliorum fenfuum orga-
pjs phaenomena ocQurruntr e quibus» meo quidem
arbitrio $ intelligitur motus omnino fibrillarum ner-
vearum propagari^ fed chemicas ideo mutationes
negare haudquaquam auderem, licet a GalvaniGoio
gubematas» quod melius et darius patebit coloruA
transita iu£r4 coniiderato*

CAP. J* DE ENtpEPftAIiO ET ^NEftVIS. aSs

Motitt ia in renfaimi or^uih excitattljs . cma
ra^idiffime. ad cerebram projpagetur, eUam celerr
rime evaaefcere^ecedibile eft.' Id autem, quod dft
fenfauonerTettiajaet et reyoeari etianipbft anno9 pOt«
eft, in cerebro potiw ^uaerendnm eft, Hint CQ-^
gnitionexu, quae reniibus Colxs- nidtur^ nequjiquam
fiabilem pSe heque fcientiam cum Heraclito et
flatone veteres omnes ftatuerunt; in fLuxu rapidif-
£mo et fempiternO' omniA effet ^ pert4htat^4 quae
fenfibus incurrant» Neque tamen eo: miniis fortion
res impulfua per aliii}uod t<empii8 Cup^reiTe jn fen^^^
fuum organie poHuntf etiami^ caulTae excernae r^^^;
tnotae fuerint. Fax enim in teaebrid Ij^asta can^^
dentis circuli imagtnem in omilo reUaquit» et qui^
diutius lucem folar^m aut aliam vividiflimam- ad*;

(pexerit, eamdem ob oculoa Terfainteim ba^bit^:
poftquam in aUad re» oculos verterit.

Foflet aliquia eoa motus in quovic^ nerva indi^;
viduos et fpecie dtverfc^ ob fabricam cuiusvis nervi
peculiarem* •fttftuere: quod^ conArmari etiam vide-
tuT olfactorii nervij|prae aliia mollitudine,' optici ner*
vi, acuftici 'et vagi £ngulatibu8 molitionibus. Ne-
que tamen haec ftne ulU' dubitatrone intelligenda
funt, cum et in erucis opticus nerviifiy alioquin fim-
pHdffimus, alia^ capitis parte^ adeat, et in homi-
nibus quinti paris alii rami mufcuii^ faciei et ocu'-
lon^n motus facultatem impertiant, alii guftatum
producant^ etpteric[u^ nmi cutanei tum motum tum

656 UB. II. DE Vn*A SENSXFERA.

tactas 4iienfum adferant. . ttaque in Vifibili faltem <
nervorum fabrica* difterentia ea motuum, qiiubiis
direr&tas fenfuum producitur, haud qnaerenda efie |
yidetur. Multo maioris momenti eft &farica maxi-
me diverfa organorum ipfeque adeo differeiis re<
rum extemarum impulfus. . '

S74- " '

Motitati6nes ' nerrearum fibrillafum » qtiae Imi

cvaa cetebro commitnicantur , fenfus qnidem piO'
dubunt» f^d baud claros 9 perfpicuod > eosque^ qtd*
btis res extemad a nobismet ipfis disCemamus aut
di^eCtionem impttlfunmx dignofcamus. Id enini)
quod claritatem perceptipnum , dignotionem earum,
cOTiiutectionem limilium pi^ducit » cerebri potius
TfhwveKTfifi» eft. hnpediuntur auteni fenfus a con^
nuSio cum cerebri actionibus vel huius znerlia ac
impotentia » vel aliis quibusdam intermediis tiebufi)
quae propagationem. ^ctionum intercipere poITunt.

£ncepbalu8 embryonum et recens natonun mollif-
fimus corticali potiOimum fubftantia conAatus , baad
idoneus iis actionibus efi, quibus perfpicuitas pe^
ceptionum producitur. Sentiunt quidem tenerriini
infantes, fed discemere femet a rebns externiSf
rerum ipfarum difterentiam et impulfuum directio-
nem dignofcere, unitatem deniqiie totius fui cor-
poris intelligere difcunt demum cum 'fatis finnatus
encephalus rato quodam ac ftabili ordine actipnei

produ-

C AP. I. DE ENCEI^HALO ET NERVIS. 2^7

producere poteft» Inde forte "exponenda eft infan«»
tiae ino8, de fe ita loquentis» ac fi aliua ef*
fet, membraque corporid velut peregrina, tes a«?»
tem extemas tanquam ad fuum corpus pertinen»
tes confiderantis. Ut encephalus firmari ac imperio
potiri incipit, claritas oritur er iudicii vis» distri-
men faciendi potentia» quas virea fermo humanui
maxime adiuvat (J. 234.).

Haud ahfimili ratione et in morbis variis et in
fenio encephalus iners ac impotena officium fuusei
in ganglia ablegat, quae claritatem nullam idearum
producuut) fed confufum fenfnm» quo fi vincitut
encephali vis, vefania oritur et delintim et fom-
nambulifmus et infantiae fpecies in 'decrepitis feni»
bua nonnunquam obfervatae. Complectuntur autetn
omnes eae adfectiones deficientem mutationum»
quas nervi organorum experiuntur, propagationem
ad cerebrtun, huiusque imminutam aut abolitank
vim, nervorum agitationes fuscipiendi et coritinuan»
di. Quo magis abdominalia irritantur gan^lia, eq
imnns a cerebro gubemari pofiuntt eo magis con-
fufi oriuntUr fenfus, quibus hTpochondriaci ac hjr*
ftericae ' adeo torquentur ac vexantur, ut confcien-
tiam fui perdant, nec rite amplius res poffint ex« *
temas discemere ac diiudicare.

Brutd animalia, quo fimilius humano habent
cerebrum, ^o dariores habere polfunt perceptiones,
Ucet facultate cflreant« ^ommunia rerum cplligendi
Pars II. R

<i58 LIB. H. : DE VrTA SENSIFERA.

A%, ^ individui» .ad fpecics, s^ his ad |;eaera ad-
jFcendendi (g. 95.). Quo inferiories funt ariimalium
.ObKdiae^» eo magia ad ganglioruq;i a^ervum acccdit

• • •

. cerebrum, eo potentius doxninatur vita vegetativa,
eo magis.confufus eft fenfus, cum irritabilitas con-
Xra emineatf donec in zoophytis ultimum £en£Ii^a^
.tis velligium £ne peculiaribus organis fuperfit.

Agitationes cerebri, nervorum «lotibus fuscita
tas» fimiles bis.ac ex iis dixi continuatas : ^ quod
«o minus negabiturt ^uo magis fabrica n^dulla?
Bervorumet cerebri t:ongruit (5.361;). Hiric revo-
catae eaedem agitationes cerebri, etiamii exteniae
jres abfuerint,\ easdem tamen fenfatipnes faepe rer
ducunt, maxime £l attentio et perlpicuitas perce
ptionum deficit. Quae hallucinntionum cauiTa (jj. 93)
eo frequentior eft , quo minus congruo quodam or<
dine &bi cerebri motus fuccedunty ^ quoqne rapidir
|or eft agitatio. Id in animi commotionibus contia;
gefe cuivis ilotum eft.

« •

' 375* '
• Cum modus» quo nerveae fibrillae res exte;-

nas accipiunt, ab iis agitantur» qupque hoj^ m^

tus cum cerebro cpmmunicant, diverfus eifeinva'

riis hominibus debeat, pro varia eorum receptivi-

tate» <liiferentia inde tcjmp^amentonim exponitur.

^ Id autem exploratum habeo» . tenoiperamentoirum fc*

dem maxime in partibus neryo£s eife quaerendam»

. •

CAP-I. DEENCEPHALOETNERVIS. «69

Ucet et pircuitus huznornm et fecretiones - a vi ner-
vorum guberpatae differentia hac pariicipentur.
Namque,, quo minor in animalibus cerebri poteii-
tia, eo' mini^s temperamentum aliquod iis tribui
licet: eaedem enim res ab omnibus eiusdem fpeciei
individuis animalibus eodem, modo percipiuntur. Cu-
ius rei contrarium in humano genere et befiiis fi-
nitimisy naaxime domeHicis, contingit. £t in in-
fantibus» priusquam firmatus fuerit* encephalus,
nulla Jolent eHLe temperamenti veftigia.

Fer fe autem patet, temperamen^a , feu per-
cep.tionum modos, aetate etiam, confuetudine, vi-
tae genere et victu nonnunquam mutari. Irritabili-
tate excedens», dum adolefceret, rigidus fit, dum
fenefcit: laxitate laborans» dum corpus celerit^r
crefcit, irritabilis faepe fity.utex ephebis -egrelTus
eft. Quem alias melancholicum dixiileSr itineribus»
honainum confortione et idoneo victu, in melio-
rem nonnunquam et fere normalem femet recipit
temperiem. Libera et firma etiam voluntate tempe-
ramenta poffe ni vinci,, minus faltem efficacia red*
31, hominum^exemplo difcimus, qui vel reHgione
vel alio animi confilio moti, continuO'femet obfer-
vant ac . receptivitatis imperium infirmare fatagimt:
cum contra, qui nimis indulgent temperiei, fibi
ipfi id tribuere debent, fi vitia plura et errores ex
hac receptiritatis praepotehtia oriuntun «

R a

a6o LIB. JL DE, VTTA SENSIFERA.

N ■

S76. ' '■

Quanquam plunmae -maxiitieque v^riae mihi
ixhiotercant temperamentorum divifionesy in fequen-
1% tamen acquiefcendum effe puto.

a. Primo enim cerebrum et nerVi idonea fen'

lilitate gaudentes» i. e. ea» quaeJBni corporis» con*

fervatibiii et ininiicarum rerum abactui, apta eK,

ubi irritabilit^te- etiam et ehergia congrua 'ftipatHr,

iiormale conftituit temperamentum , in hominibus,

optima valetndine fruehtibua, obvium. Necelfe au'

tem eft, fi integrum fervare id temperamentum

cupimu^, fimplici utamur et naturae congruo vl-

ctu, animi adfectibus ne commoveamur, cbrpus

ihotibus placidis exercfeamus. Totum adeo corpus

rato quodam ordine functiones fuas perficit-^ fangui-

nis circuitus et Tecretionds nec niinis lente nec iu-

fto velocius pcrpetrdntur. Animi vires ratione qui-

dam ac mcdulo certo inteir fe cotnpAmae , optinw

valent, nuUa^praepotente aliasque fupprimentc: im-

ginatione inprimis intellectus imperio et rationis b-

bediente. P^lix is eft', cui mens fana in corf&te

fano,

^ fc. Secundo tenerltas partium folidarum fibriHarum-
q^e fenfilitatem maiorem infert, tenor^mque mufcu-
lorum minorem. Impulftis feAfuum ingenti velocita-
te percepti rapidius encephaium appdlunt» vividi-
ores producUrit eius agitationes ifaepiusque irregula-
res. ^ Inde hallucinationes oriuntur firequentiore^,

CAP, I. DE ENCEPHALa ET NERVIS* ^6i

confcienti^ fui nm fervatur» smm commotiones
et imaginationia fervor, memoria^ intelleetustjue

^ inlignis ^pacit^» Xed levis tenor obfervantur: ap-

' petentiarum etiam et odioittm fugacitas » unde ^ a-*
nimi nmramque inconftantia» m^e&itia infignis^ lae-

' 4tia pariter exfxtltabunda*

r Corpus totum £^ill ratione companitum eft.

MuTculorum teneritaa celerrimas agitatioues^ fre«
qttentes convul£ones» irregulare^s faUem contractio*
nes vafonimy. impetum fanguinis nimia vi vifcera
Qobiliora irmentis # fecretiones etiam congruo haud
ordine perfectas, fed modo nimis incltatas^ n^odo
rufflamiriatas 9 fanguinis d^que facilem fepeflum
in particulas tum remotiores tum propiores producit.
Fen^nae folent et qui e morhia aca^itis :eonva«
lefcunt» aut qm nimia animi ijvtentione^ Juxu
quoque et lifoidine corporis vim et robur' infrege-^
runt, hoc ten^eramento gaudete. Vt maiote frup
Tintur in voluptates propenfione, ut:]aetitia fumma .
frequenter ^eriiritur^ ita .doloribus etiam». nervo-
Yvim distentionibus ^ inflammationibus et morbia ^*
cutis obnoxii fmnt, : : ,

c. Tertia' eft temp^ramentonim fpQcies, laxitas.
<Juae eonftitutio ubi praevalet, minor foiidaijum
partium cohaercntia cum exiK elaftititate adeft. Ex
^uo intelligitur, etiam debiliorena adeffe nervorum
»iufcu3rorumque agilitatem, inertiam fenfuum torpo^ ,
lemque eum> quib impttlCua fenfuum extemormn

262 LIB. n, DE VITA' SENSiFERA.

tardius cum encephalo communicati tardiorem pro-
ducunt effectuih et impeditiorem. Hinc animus
haud frequenter commovetur, nili violentis caulTis;
imaginatio et feRivitas non eminent, memoria, quae
femel accepatj pertinaciter tenet, fed haud fine
negotio rerum figna in fe recipit* Voluntas tarda,
appetendi fugiendiqtle initia obfcura producit, ut
nec in amorem nec in odium fatis proclivis (it« Nec
gaudiis exftiltat, nec triftitia valde adficitur.

Simili etiam modo corpus comparatum e& La-
xa enim et pallida et frigidiufcula totius iimbitas
compages fub oculos cadit, circv.itus hipnorum im-
peditus piilfum tarcliorem moUioremque producit:
unde ^tiam mixtio fanguinis ita a norniali aliena
eft, ut ferum ac lympha facilius in mucum abeant
et pituitam. Quae partes cum minus cruore et par-
'.te fibrofa azoticb praegnanti irritent, calor anima-
Ks exilis eft et mufculorum robur infirmum. Se-
cretiohes tardae funt et mucofae, tela cellularis
fpongibfa fere et tumida, abfQrbtio lente peragitur,
onde etiatn glandulae folent turgere et ii morbi fa-
ciliu^ oriri^ qui abforbtioni impedifjae et lymphati-
Gorum vafortpxi inertiae tribuuntur. In morbos di-
ututnos, cum labefactata nutritioi!^ iunctos» pro-
dives effe eiusmbdi homines folent.

d. Denique quartum eft genus rigidum^ ^uod
maiorem iufto cohaerentiam et tenadtatem folidamm
partium fupponit;. Quae xigefcttorfibrillae, lentius

CAP. I. DE ENCEPHALO ET NERVliS. 263

oportet agitentur et malignius, fed femel commo-
tae , in irregularfes ^et nimios faepe motus ducuntur.
Eft vero etiam torpor quidam fenfuumy fed is, qui
a vehementibus impulfibus frequentes hallucinatio-
nes inferre poteft. Memoria eft tenax, attentio ab
uua maxime perceptione adficitur; imaginatio, ubi
fcmel ac vehehienter commota eft, in furorem fae-»
pe abit, unde et .'ahimi adfectus, plerumque nle-
diocres, a peculiaribus quibusdam rebu8 violentet
polTunt excitari« .' '

Corporis ambitiis rigidus et duru», atrum ca*
pillitium, obfeurus et fixus oculorum obtutus,' ten-
fi et obrigefcentes mufculi rigidum eum habituni
produnt. Tardiores mufculorum motus arbitrio fum'
tleinum obtemperant, cum vehemeriter exagitantiirw
Circuitus fanguinia lentus tardos durosqud pulfiiS
producit, fanguinisque mixtioneni tenacem, qua
particulae conftitueutes aegerrime a Temet inviceupi
fecedunt. Iri vena portarum lentor fanguinis ^ fre-
qucntiffimus ftafes abdolninales ad gangliorum do-
ininium efficit , ut facilius encephali vis , claritas
ptrceptionum et perfpictiitas labefactetur ac confci-
eiuia fui perditum eat. Unde in inelancholiam pro-
cUves funt et in furores animi, tum etiam rr^ mor-
^os diuturnos, qui fontem agnofctmt ^bdominalis
f^nguinid ftagnationem.

Senilis autem' a^tats huic obnoxia etCe tempc-
ramento confuefcit: iiec abfurit ab eo vitio, qui

iz64 LIB. n. DE yiTA SENSIFERA.

diutuma animi intentione iu unicam defixa rem
eam^ue triftiorem corpus infirmarunt ($. 94.).

• ^ 377- ■

Congenita folent dXe temperamenta ac familiis

^uibusdam peculiariaj^ q^in et gentibus nonnullis,

quarum contlitutio et climate et victu et ditLtilTiin

confuetudine hactenus mutata eft, ut temperaxnfn

tum aliquod pi;aevaleat. Anglorum plurimi in quar

tum» Batavorum in tertium, Italprum in fecundu

. temperamentum procliviores efle dicuntur.

Veteres. maiorem humoribus dipiiitateni adiu-j
^icantes» quod in normali temperamento fangui-»
nem praevalere credebant» fanguineum; cum i
fecundo bilem, cholericum illud; cum in terti
mucum» phle|;inaticum: cum in quarto denique
tram abundare bilcni arbitrarentury atrabilari
illud temperamentum app^llaverunt; quae eiim\
num appellationes fervantuTj licet eodem haudqua

* ^uam fenfu intellectae.

378-

Cum Teliqua , quae de ccrebri •nervormnqu^

{imctionibus necelTaria eflent, . iam fupra generai
pejftrinxerim QJ. 90 — 95.), fupereft, Tit de um
morabili illo phaenomeno praecipiam , quod in rej
actione cerebri in artus maxime obvium eft , ehhj
wio nimirum aut decuilationo nervorum. AQtiqiul|

CAP. L DE ENCEPHALO ET NERVIS, 265

fima ea obfervatio, convelli artus . liniftri lateris»
ii dextrorum. nervorum orighie$ laafae fuerint, ha-.
ctcnus iam ab Aretaeo CappAdoce expomtur^ ut,
nervosy ab initio enatosj protinus ad oppofitas par-.
tes transire ac XiCUri^S quodam permutari ftatuat,
in qua fententia ipfi adftipulantur cum Caffio la-
trofophifta plures veterum auctores.

In nuperioribus LancifiuSy propter easdem ob-
fervationes, et cum {vafa corticalis fubftantiae fae-
penumero in dccufles duci crederet, haud ablude-
le a veritate arbitrabatur, in callofo corpore; hu-
iaemodi altemum fibrarum textum recurfumque in-
veniri, quo fcilicet liberum commercium in his
meddlaribus partibus, in meduUam fpinalem defituri^
fervetur. ■ Santorinus autem, quae divinarat cum
veteribus Lancifius, fidillima fua obfervatione con-
finnavit, Triplici autem loco eum chiafmum di-
fpexit: primum in antica pontis Varoliani crepidi-
ne, qua fuperiua reflexus pons pro comprehenden^
dis medullae oblongatac cruribua in anguli formam
interius productus terminatur; qua parte e concur-
rentibus fibris ftrictiorique agmine coeuntlbus alte-
Ta alteram fcandit ( Cf. jj. S^-^* )• Idem etiam in
portica eiusdem pontis parte contingere, et eviden-
tifliine pone ventriculum quartum, in meduUa ob-^
longata et duas vix lineas infra pyramidalia corpo-
ta et olivaria. Si leniter enim rimula corpufculsi
illa discernens diducatur» meninge vafculofa dem-

I
\

266^ LIB. II. • DE VITA SENSIFEHA.

ti, non tenues modo fibrillas, fed validos etiam
fuhictilos manlfefto decuffari, idem acutiriimus et
dextcrrimus obfercator adferit. In quo et Miftichelli^
uni et Petitum et Molincllium et Winslowium et
Lieul^audium et Portalium adfentatores habet.

Neque tam^n eo minus magnae auctoritaris vi
ri ad noflram ufque memoriam adverfarii Jiuius do
ctrmae fu6runt. In quibus priihum .immortale
iiuncupo Morgagiiium , qui et pauculas fibrillas ve
re decuflari et plerasque alias coiifluere in centrali
«irgana, at parallele libi kdiacere, et rariores effe con
vttlforum oppofitorum membrorum "cafua contendit.
Eum fequitur etiam .Hallerus, diim dextrum latiis mi- '
nus manifcfto cum (iniftro confentire ftatuit, quod ex
adfectibus alterutrius lateris, integro altero, fine
liegOtio elucere putat. Similiter- etiam dubitant \
Monroud, Metzgerus, ipfe etiam Azyrius , qui trans-
vcrfas fibrillas longitudinalibus ' interpofltas pro de-
cuffantibus illis halbitds fuiffe perhibet.

Nuper tanieii chiarmus ille a dexterrimo viro
ct perfpicaciffimo Gallio ca evidentia comprobatus
cft,' ut et Parifienfes ipfi tua auctoritate fuftragentur
(5.344.34.5.). Vero autem fimile putaht, eapropterad
noftram ufque aetatem hunc chia&num a Santoxi-
no demonliratum , tam raro inventum effe, quod
caput praecidendi vulgaris mos hunc etiam locuffl
medullae oblongatae ita laceret ac discerpat, ut
chiafmus ille in confpectum non prodeat. Diducta

CAP. I. DE ENCEPHAliO ET NERVK. 267'

autem rima -medtillae' oblongktJie media^ quam.iSan-
toriniis iam memorat, faniculas illos deciiffnntes'
riinam traneeuntes f acillime ' cbnfpexeris. AKis * etiam
centralibus cerebri locis» et praefertim im nervo-'
rum opticoram conniibid ante ephippium veram.fi-
brillarum decuffationem adeffe, licet hoc ipfe ne-
get Santoriniis, nuperis tamen credimus Sommer-
ringii et Gallii indagationibus. •

Quibu^ rebus intelligitur, intimam ncrvorum
ex utroque 'hemifphaerio unionem ac virium fence-
phali communem perpetuoque aequabilem actionem^
tKt con^ium fummum» cuius cauffa is chiafmus
inftitutus fit. Quodfi vero alterutrum encephali he-
mifphacriuna violentius vi qiiadam externa tohcu-
titur aut laeditur, in alteriud etiam lateris mem-'^
bra transfilire adfectum neceffe eft, licet id femper.
neceffarium non fit, cum minor viplentia id haud.
perpetret. E quibus exponendae , et removendae
funt eorum difficultates, qui fufffiagiis fuis chiafmuru'
tamdiii privant, donec probatnm ifuerit, adfectus'
omnes plagfls capitis fequ-eiites oppofitum latus lad-
ficfere. • Id autem neceffarium neutiquam [eft^ ;dum-.
niodp Molinellii aliorumque obfervatio de praecifo
cerebri lobo dextro in cane, unde nervorum fini-
ftrilateris refolutio fequebatur, dum clariffimae aliae
obfervationes de plagis capitis oppofitum latus adfi-
cieatibus verae f unt. .

a6ft UB. n. DB VITA SENSIFERA.

. .d.uod unicia latemfttdores, inflammationes, do
lpr£8 9 nervoram r^fqlutiones haud infrequentes fini
inficiari' nolunxtts. &&d nihil inde coUigimus^ nii
Ipxalea elFe nervorum actipnea et adfectus» quo
locajes etiam funt rjpcretjones ;j>ulpae meduUarii
(0. 36fi.)« Male autem ratiocinantu^^ qui ideo h
niinem dextrum et liniftrum conglutinatum dunta
media quadam eHe linea, utrumque alias latus ftt
is vigere functionibus atque per fe plane fub&ften
gutant quody qu,am parum cum vera^ pbjfiolo
giae praec^ptis .congruat, patet.

< • . '' '

37».

Cerebrum et& in humano genere onanes prope'

inodum functiopes gubemet, ac li^^e.t- ia hoc im
perio fupremi organibni nota quiierenda fit;^ negli
genda tamen veg^tativae vitae. a fenfifera feparatiii
non eft: haec enim gangliorum actioni potiffimuH^
obedienS) haud proxime a cerebro laceflS^tur. N«
que necello eft» etiamfi cerebrum in- omnes Ang^
lasque organifmi partea agat^^ hanc actionem ^^^*
per cum claritate iuncta^i effe ct perfpicuitate. Na«»*
C|ue ct ii motua, quos voluntas ciet,. fi faepiusr^
petuntur, ob confuetudinem d^mum redeunt, licct
volutitas clara ac diltincta fingulos motU3 nequa*
quam producat. Id in quovis corporia ex6rcitio»
in qua^unque arte mechanica obfervare licet. Ni*
. titur auteni id maxime lege adfociationiai ^^

CAP. I. DE ENC^PHALO ET NERVIS. al%

'■ ' , , '

fupra (0. 73.) expofuimtis. Cnm plurimdrmn adrai-
niculorum opus fit, fecum cohgruentium a€ idc^
neo nexu 'cohaerentium / ut Vite functiones perfici-
antur» reries etiam qiiaeddm contihuae motuum
matuo femet excipientium adfunt, quae repetuntur,
fi unicus duntaxat motus excitatus ^erit. Tibicen
aut qui fidibiis cantat, limulac figna tonoruni typis
expreffa ccmfpexerit , ' ^rbitrio digitbs ' mnvet et mu-
fculos oris, fedTeries illa,* qua infiniti ii ihotus
femct fequtintur , ipfi plahe incognita etf. Fides pul-
fat aut tibia canit, nec unquam fibi confcius eft
eoTum motuum,'qui femet ferie ea contiiiua et ne-
ceffaria excipiunt. /

Simili modo fibriSae meduUares cerebri, quae
perceptiones ceterasque animi functiones producunt,
ferie quadam nectuntur, ut agitata hac etiam illa
in motum cietur, infcia faepe anima, ac atbitrfi
efficacia plane fublata. Sic, qui tetrum et horri«
dum aliquid confpe^terit, vel invitus motus eos ar-
bitrarios inltihctu quodam tiet, qui removere hof*
roris cauffiHYn valent r aut corpus faltem ab eo fe-
parare. li^ motus et fibrillarum- medullarium et mu-
fculomm intemo quodam fpontaneo vinculo fecum
cohaerent, neque poffunt, nifi violentis externis
Mmulis aut voluhtatis actu'infigni Intercipi.

Kecordatio omnie et imaginatio hac fetiei cu-
iusdam excitatione nititur. Quodfi enim nnius tatt^
tum figni memoria fubitj ceterbruj[^ oum eo ni-

izyo Lia n. DE VITA SENSIFERA.

xorum feries hacteni;i8 fequitur, ut vel inviti od
gamux omnem, eaia profequi ' feriem, . Pari mod^
J& unicam nobid rei cuiusdam aut perfonae nota:^
.vel proprietatem fingimus , aliae omnes* cum eaddj
cohaerentes notae concurrunt, ut vivida [totius ri
imago.fubnafcatur. JE^ quo intelligitur^ omnem e
imaginationi« actienem nil eife nifi eofum motu]
xepetitionem, qtd impuJfibus fenfuum in.iibrillia
dullaribus excitabantur, eodemqu^e modo polTe t
feniiferam confumere. Quih etfam.magis! Namq
leries illa agit^tioniun, [dum fenfusvige^t, frequ
tey intercipitu^r daritate perceptionum» cuiua
discernere verum a falfo yalemus. ..Quae confci
^tia ubi* deficit, nece(fime quada|Qi.trabimur adp
fequendam illam feriem, quae magis ix|agisquecii]
aliis iungitur et focia^ur , ut rnfiw . etiam. roba
acquirat,

Hinc fit, ut in animi adfectibus feries cogiti
tionum femet .tontinuo excipiant e.t augeant, dooe
claritas perceptionimi accedat, quae verum iudia
lun. et-animi quietem producit. Itaqiie poffunui
domare animi commotiones, dimimodo £eria et&
nia accedat yoluntas. Irregularlum faltem ogitati
onum feries haud ea rapiditate fibimet fuccedunt, (f
in» homine fequuntur , qui fui hi^ud confcius »

•

«'P.apiditas enim;intemarum agitationum leo eftmai
quo minus feries obfcurarum perceptionum clara
gitatione ^i^te^rdpiturt unde flumen orationisi

CAP, I. pE ENCEPH^LO ET NERVIS. aai

locifiiim murculorum motue» et adfociationes ia-
[uetae celerrimo curfu £bi fuccedexite^ exponuptur.
Intuitivam analog^am dixit JDarwinus iudicii ^um
actumy quo clare dignofcit vera falfaque, quaque
npidiim imaginationis curfum impedit. . -

.Eodem etiam tempore plures j^ofleexiftere in-
temarum ^agitationuitx feriest cfiortum eft. Id prae-
primis. in iis contingit, qui^fatia affuefacti aliquam
xepetere feriem» ,in aliulu oogitationum ordin^
illabuntur. Hioie» qui fiidil)us canit, fermocinari
etiam cton aliis aiut' dictare longe aliena poteft.
Vidimus ^etiam artifices', qui» dum *£des pulfajren^
tibia fimul can^r<ent a^ tympana phingerent. * Quod
e confuetudine et faeillima ferierivn ruccelj&OQie A^-
planari poleft» ./

* '■»** ».»»,., k

' - CA-P. II.'- '

D E S O M N p

Sect. I.
STJMNl JJX* VIGILIARUM EXPOSITIO.

Quae^i^odo praecepiiu^is, . e^egium parant ad
fomni explii:atiQuem uan^itum. Claritas enim .per-
ceptionumi fola » quae. e fenfuum omnium \-iYida
^tione nffcitur, vigilias afomno.distinguit, iQuod , '
^^ magis g^rfpicuum fiat» utque neceffitas fomni
cum vigiliia a]|^£nai]itis per omnei?i fuperioruz^ pr-

fl^a UB.U. DE Vl?rA SENStf ERA.

ganifinortim ambitum pateat, tionnulH .ad fohii
periodorum legem, cui vegetatiTa idta adftricta el
(JJ. 66^5. confugiunt. Quaeyero minus bene huc tra
faitur, cum organicae fiiinctiones perpetuo per fom
num perficiantUT, fenfiferae autem vitae actns e»
temi per circuitos hoa Gleant ac intercipiantur.

Hinc meliua egerunt, qui, Troxlero praeen«
tc» altius rep^tierunt fomni et irigiliaram origineti|
Si enim lucis et materiei^ continuum e(t cerumei
($' 33) » ^ [reproductio in fimplieiC&mis organiDoui
fola attractione vigens irritabiliUiti ac fenfiliuti coo
traria eft« quippe quae imponderabilium, lucis d
electricitatis et Galvanifim ieges fequiintur (^. 58 — 6o.)\
continua etiam piigna int^r reproductionem et if
ritabihtatem , ihter vegetati^onis vim #t fenfilitateil
fiatui poteft , , quo cmsmine omnis vita cdmprebeM
ditur (S 54. 622.). £a:aul»m contentio neceflaiiaA
producit ctfx^i^iiir XMi l^0AAA^iy nsiBni^atae modff
huius modo iHius efficienti^e. Quiefcente alteiif
altera int^nditur; intenta altera, altera haud peo^
tus peflumdatury fed minus vivaciter agit.

J^iuB autem legis via protiuus prodit, ut inj*
tabiiltatis antithefts' et r^productioiiis mamfeftatiir*
In infimi ordinis plantis reproductio fola continitf
viget: lucis vis haud tanta eft, ut contentio (p^
dam oriri et irritabilitsis maaifeftari poffit. Q^\
perfectior autem vegetabilium organifmtis» eo ^\
ior irrit^bilitatis principatus» ' ut Jniiegaminolis

CAP. II. DE SOMNO, ajZ

lomentaceid coinpofita folia infignem hane rim et
animali' conterminam dftendant. Hinc per circui-
tu6 adrigere f olia et deprimere confuefcunt Legumi*
iiorae, hinc in Mimofis» Smithia et Oxalidum Tpe*
tie quadam contractio vivida et lapfdd faliorum
tactorum t)bfervatur. Hinc etiam in Hedyfaro gy«
tante fpontanei ftipulanmi itiotus fere fpaftici occur«
runt. In aliis vero plantis eo placidior et miiiud
tonfpicua eft irritabilitatis manifeftatia, quo vegeti-»
%r eft reproductio. Iri floribus tamen ^ qui anti«
thefes magis evolvunt^ . irritabilitad magis emiiiet et
Tividius ftamina movet,, per circuitus etiam tene^
nores flores panduntur et claudunturi tuide horo«
logiom florum fummUs Linnaeus effinxiu

Itaque in plantis fomni quaedaui fpecies (ottn^
tionis et incitationis , feu teproductionis et irrita»
bilitatis IgrevAAos^^i producitur, nfquaquatn eicter^
nis femper caUffis, diei nimirum et noctis fuccef*
&onibuSi fed internae vegetationis legi trihuenda^

■ • /

581-

In inferioribus auimaliunl dtdinibud eo ihintti
confpicua eft ea viciffitudo^ quo tninot eft ftltia-
nim viriuna cvolutio* Zoophyta et vermes ivto^codv^
dormire vix credoi aut nunquam dormiunt^ aut
femper, Nervis enim fere carent I fimulad vero
ganglia prodeunt et nervi in vermibus yx)fAV0oi/ih6iS
€t moUufcis et infectisi Ibmni flnimalin quaedaiH.

»74 LIB. 11. DE VITA SENSIFERA.

fpecies e certaxmne illo inter reproductionis vim et
fenfilitatem occurrit, debilid illa et infirma, quam<
Aiu folis gangliis . gaudent ea animalia^ Ab iis enim
fola organica oritur fenfilitas^ oriuntur confii£ fen»
fus'citra confcientiam et claritatem perceptionuQ
(§• 88« 890> nnde nec iniigniter intendi, necvA»:
de exhauriri eae efficientiae poIFunt. Quo magil
vero ganglia in -cerebri moleiQ uniuntuT^ eo mani*
feftiores etiam liunt fomni et vigiliarum circuitus.
De reptilibus et pifcibus ambigitur, dormiaat» five
fecus: tefiudinis fpecies et Sparus^urata foBuore-
creari dicuntur, tbjnnos etiam Arifioteles et alios

pifces Telut expaventes fomno turbari Yefert: fer*
pentes denique poft paftum dormire alii narran^
fed reliqna amphibia et pifces fere omnes dies no-
ctesque v^ilant, donec longo corripiaiitur fonuio
byemalL £

Aves» px^imis perfectioris cerebri formaticmis et
axbufcolae ipftua vitae veftigiis praeditae» fomauia
capiunt per circuitus diumos; nonnuUae etiamy ^
et animalia quaed^m, Aervis ^xternis copiolis tt
venis largioribus inftructa« per longos hyemales cii*
cuitus doxmire confu^fcunt (0. 1205» fiiS^}*

« *

Q.uibua pofttis intelligituiT) quam arctmn ^^
cerebri perfectius, formati» caloris animalis 6t fom'
ni per circuitus redeiintis connubium. tn humauo

CAP. n. DESOMNO.

»75

genere , ubi fijmma cerebri pcrfectio eft, fomni et
\igiliarum vicidGtudo multo magis neceflarib eft
et regularis quam in aliis animalibus» -eQqtia ma*
mfeftior j quo diftinctius eft corticalis fubftantiae et
meduUaris discrimei^. Embryo enimi cuiu^ cere*
bmm gelatinofttm discrimine illo caret^ qui etiam
nullo alio calore inlignis eft, quam matemo» per«
petuo dormit; plus dormit «quam vigilat infana te-
cens natus ^ ^donec difterentia corticalis fubftaniiae et
medullaris manifeftior fit ($. 374.)* - Q^o ^agis decte'-
pita demum fenecta eft, eo maiot eft fdtUnolentia » eo
minor vigiliarum et Comni "viciffitudo* Vegetatia
inchoat vitam humanam et claudit eamdemi me*
dia aetas fenfilitatis imperium cDxnplectitur^

Naturalis *fomni initia exbauftis fenfuum virifaui
voluntatisque actioni praepeditae merito tribttuntttr^
Quaevis enim vis diu exercita inerstandem fit| quaxil
inertiam neceffariam omnino facit reparatio et ve»
getativae vitae placida fine turbia fenfuum actiOi
Expergifci autem nos^ tum extemis ftimulisi tum
etiam adeo reparatae fenfilitati debetur» Ut ^uivid
vel mitiffimus et intemus ftunulu», feufus itetunji
evocare acconfcientiam poffit reftituerei S^d fiu«
gillatim hai^c confideranda funt«

885*
E longis vigilils fomnum naturalitet <5ftpturi pet

totum corpus vehementem fentire irritationemi mem«

S 3 ' . ''

276 UB. in DE VJTA SENSEFERA.

brorum laC&tudinei& , mentis defatiga.tionem.et per-
turb^tionem eam confuefcunt^ ut infantibus fomno-
lentia fletus moyeat et adulti id ^dlipendant, quod
magni faceri^ folebant. Turbulenta etiam efl; et yi-
tiofa fenfunm extemorum functio: recte non videt,
jiieque audit fQmnieulofus » quin etiam fuavia ob-
^«pere deliria fplcptw Cum e. g. fomnol^tus lege-
rit, longe alia ipfi ,ob oculos verfantur ct mentem
fubeunt, cogitatiqnum ferie^ intercipitur et turba-
tur hactenus, ut vera infomnia eiusmodi dixeris
adfectus. Exhauftis enim fenfuum viribus, conrcl-
entia aboletur, continuantur autem internae po-
tius adfociationis legem fequuturae feries perceptio-
num. Vifus functio fcre primitus labefactatur, cum
s|iaec iirctiHime omnium cum niente cohaereat: au-
dittts faepius et tactus inprimis diutius fupereft in
iis, qui femet in fomnum receperunt. Cum tamen
confcientia delit, et horum fenftium impulfus ali-
enas plane et haud idoneas fuscitant perceptionum
et cOgitadonum feries: audit quidem, qui in foxn-
num.ivit, Iingulas fermocinsintium voces, fed ali-
tisr eas iungit, novas addit, ex interna adfociatio-
xie, eoque modo tandem in placidam fui ipfius
oblivionem traditur. .

Membrorum totiusque corporis ' pofitus quomOf
do mutetur, in vulgus notiflimum eft. Mufculi in
vigiliis tenfi flaccefcunt, voluntati amplius haud o-
bediunt ; palpebrarum fere primum cafas obfervatur,

CAP. I. DE SOMNO. , 377

capids dein et kliorum xnembronim nutatio et la-
prus. Nbn defunt tahien^ qui placide dormientes
fuetos mufculorum motus continuant; ambulatores
cognofco non paucos, qui claulis onmino ocuiia
dormientes continuo tamen gradiuntiir, . quamdiu
via haud valde acclivis aut falebrofa eft; quod pro-
fecto &ne- ulla confcientia per confufam foIummo«
do fenfuum vim perficitur.

384-

Profundi quidem et placidifiimi cft fomni , om-
nium fenfuimi) ctiam intemorum, et qui ipfi ve-
getationi iiiferviunt, efticaciam abolere, unde,et
fitis et fanaes et uiinae ftimulus haudquaquam a
dormientibiis percipiuntuf. Neque potentia fen-
fuum penitus peftiimdata excitatur interdunv et
in pIacidif£mo fomno a violentis ftimulis externis
intemisque, ut tamen nequaquam expergifcatur
homo, neque confcientiam recuperct: unde bcne-
iam Ariftoteles fomnum dixit roZ ^yv mci fc^ ^V ,

Cum fenfuum fint pdtentil&mi onmis organicae
vitae ftimuli, haud languet quidem vita, fed feda-
tior eft et placidior. • Pulftis , quos ilicrebefcere pef
fomnum varii ftatuerunt , lentierres ubique et paul-
h fortiores magisque reguldres inveni : fpiritus du>
cuntur*rkriu8, ingeilti 'a^ris copia afpirata* Calop
animalis • gradibus^ aliquot -minor eft, ixt minimue

1*78 LIB, n. DE VITA SENSIFEBA.

eti^m }n animalibus lit^ hyem^^ fomno dtncanti*
bu9, Secretione» pauUo^ minorem largiuntur huniQ*
Tum copiam, fed placatae funt et quietae. Itaque
et digeflio et peripiratio et lotii fecelTus minore qui-^
dem celerkat^, fed inCgni et fedata vi periiciuntun •'

£a omnia fomni falubritatem dedarant. Red- |
integrat enim vireSf non modo fenfuum, fed vc-
get^tivae etiam vitae; unda in ultimo fomni .tem«
pore et pQ(l fomnum exQretiones plerae^ue folent
copiofiores elle et humores melius mixti : lotii ex^
emplo et fputorum ct perfpirabilis humoris. Itaque
jTomno potifiimuin placido utitur naiura, ut incitar
Tuenta peregrina mitiget, tenfas molliat partes, hu-
rnorum civcuitum et fecretionem fedet, perturbatio-
liea {inimi« ner^orum distentioned et doloresmitigetac
qomponat Quod& contra fdmni hi haud funt effe-
otus y fi pulfu^ eft.concitatus» ^lor ^Uctus» cutis magi»
tenfdt ^rina. poft fomnum limpida, f aluti ^ITe fomr
im^ nequaquam poteft^ ^ed ext^rnis etiam caulBs,
firagulis mQllibus calidisque» c^ena dapAli potuque
lautq et copiofo incitari dormientium corpora har
ipten^a palTvint, ut nulla per fomnum fequatur re»
xniffio X q^i quidem turhulenti^s fomnus , pavoribus
ctidm et infpmni^ interceptus. , naturali^ non ell.

Somnus diutius, quam naturde eft congrunni,
protractn^ > fenfus hebetat et ipfas animi vir^s : fom-
piculofoQ igitur facit hominea ingeniumque ftupefa-

cit*. Qnod .line negotip flnit e niniii^ in^i^cap^^

cap.il de somno.

279

activitatia, qua fit, nt defuefacti fenfm ab exerd-
tio aegerrime iterum poflint fuscitari^ cuiuqiie ipli
femet Xerveut et vires (ustineant^ d^iicientibus fue-
tis ftimulig infringitur tandem ipfa potentia
(J^. 60. 64-)« pi£&cillime id vulg^re phaenomenon
e Niemeyeri praecepto, vohmtate lUmulos fuetos
removeri, fonmoque energiam femper «ugeri^ ex«
yonitux (JJ. Si^y

585-
Modusy" qno expergifcihmr, ad redeuntem fen-
fuum vim merito refertur. Qui auteni fiat, iit fo*
pita haec vis reftituatur, praecipiendum eft. In iia
qni edormiunt, folet ob lentorem circuitua et fpi*
ritus tardos, ihftinctus revigefcere naturae, ut pandi-
cnlatienem et ofcitationem experiantur aut fuspiria al-
ta, quibus bumorum motus citatur et afpirationis re-
fpiratiQnisque negotium (g. 220.). Accedit vellotii vel
faecmm diutius retentarum ftimulus, quo fenfus quoque
mterai refufcitantur; Nonnumquam etiam fueti fu-*
fttrri aut placidi rumoris fomnum fervantis ceffatio
expergefacit: namque ea eft oi:gamfmi lex ac infti-
tutio, uit fentiat non modo novos ftimulos, fed
fuetorum etiam remotionem, unde^ receptivitas au-
getur (^, 64.)* Hincfit, ut infan», cui molae a-
quariae, ftrepitus fomnum conciliayit, protinus e-
vigilet, TBtt mola fiftitur^ laterdum etiam a vegeta-

i^So LIB. n. DE VITA SEjisiFERA,

tionis vi aucta fenfuum efficacia reftituitur» qnod]
jftx ci.rucitus fit fupra explicatos ($. 38o0«

Obfervatu dignum eftf non dceire homines, qul]
praeftituto quodam ante fomnum tempore, quo e-
vigilare volunt, fponte expergifcuntur. Quod find
dubio probat, fupereife in his confcientiae quac
dam veftigia» ut etiam temporis curfum metiri, lii
ce% obfcure, poffint (JJ, 383- 387-)-

Solent autem edormientes haud fubito recupe*
rare confcientiam. Sin^ulac enim. vel audipi$ vel|
etiam olfactus ^aut tactus organa inqitantur» . confaii
(i oriuptur ffenfus, feriesque percepdonum, qu^
clara copfcientia haud agnofcit, quaeque fuavis cu-
iiisdam delirii fpeciem aut: infomnii prae fe ferunt..
Qculis demum feniim apertis cum vifu reTtltui qui*
dpv^ Confcien^ia » fed gradatim». (olet, .ut profun-
do pra^fertim fomno correpti, ut evigilai^t: , nefciant,^
ubi locprum jint, quid hefterna die actum j&t, quid
^ hodie ag^ndum, Tandem comparatisomnibus, quae
fentus incurruntii ATCldU etiam Cl^iU^ perceptionum
et' confcienw,
> .

386.

Quihus praei^iffis intelligitur, in fomne .^c

ceyebri et fenforii communis) ut cu.m.Ariftotele lo-

quar, csafAOV ttm Ka) oCKtvti^Uv, ligari ajitem ct

immobilem propemodum reddi fenfuum claritatem,

CAP. D. DE SOMNO. < a8t

at eo placidiuA et naturae congrui&ntius ofganica vi-
ta- «gere ac Tires . reftitueye pofflt.

Haeo meliua etiam illultraatur cauflarum confi-
deratione , qujie fomnum j»arere folent. Diutiiriium
fenfuum et motuum exercitium quomodo lafiitudi-
nem gignat et fenfuiim torpordm, per fe patet
($• 383«)* ^^ ^^^^ corporie laboree, , necnimii pla-
cidum adferre. fomnuxn folent; pariter enim defati-
gatur, qvd animi yires diutius intenderit, ac baiu-
lus aut airator. £t, li qiiis nimio curfu, animi com-
modonibus aujb jftudjo acerrimo lalfatus fomnum quae-
rit, hoc ipfum, quod alias eum conciliat» arcere
folet. Nihil yulgatius eft> quam obdormifcere noA
poile prae nimia virium agitatione, qui labofibus
aut curfijbus nimiis fatigati funt. Flacidiorem |fom-
num ducunt labores fueti, praefertim dum iis in ^^,
re puro frigidiufculq vacamus. £ft enim ea aeris
vis, ut fuavi et falubri oxygenis ftimulo citius vi-
res defatiget fenfusque laifett quam dum inter pa-
rietes labpramus.

Dein voluntatis imperio fomnus C(inciliari pot-
eft. Quodft enim rerum extarnarum aditum prae-
cludimus, ut iz^ipulfus nuUi.fenfuum (int, a fiimu-
lorum fuetorum quiete fenfue languefcunt, internae
cerebri actipnes torpent et iptercipiu,ntur ; claufis-
que arbitrio oculis, animoqne ayerfo ab externis
rebus ac. placide intento in nuirieros aut res > quae
parvi pendimua, aut quae n08 nuliatenus adficiunt,

aSa LIB. 11. 30E VITA SENSIFERA..

fenlim obrepit fomnitd^ iroluntate adducto». Quali
modo quamvis obdormifcant otiofi* et fon^niculofi,
parum tamen recreare folet ac vired refdcillare eius-
modi fomnu^^ nifi vera praeceflerit laQitado.

Simili modo %n fonmum eunt^ ^i audiuntaut
legunt indiiferentia^ quae nec iucunditatem iiec
exfpectationem gignunt, nec ulla alia ratione ani-
mum intendunt. Cogitationes enim» quae liberum
. et facile virium menti» exercitium haud inferunt,
nec iucundae funt, nec diu vigiles' nds ^elTe iubent
(fi* 9^')^ Inde languor mentis» fenfuum torpor,
lentor circuitus, ofcitatK), tandem^tie fomnu^ gi-
gnuntur.
^ '^lia eft fomni caulfa naturae expletio atc fatietas
appetitus. Tum poft prandium, tum etiam poft
complexus venereo» obrepere fomnus folet. Malt
quidem Morganus et Morgagnius fomnolentiam a
- paftu e distenti ftomachi preffiono in aortam'aut
eiu? arteriae ramos exponunt: impletus enim ventri-
culus magis antrorfum prominet (J. 123,). . N^c fine
negotio ex impetu illo praeternaturali fanguinis pla-
eidunpi euto et faepiffime faluberrimum explicaveris
fomniMn. Multo faciHor eft et magis idonea expo-
litio, fi fatietatem naturae ac expletionem volunta-
tis quietem adducere dixeris» qua actio eius con-
citata in membra et fenfus impeditur. Poteft etiam
aliquid poft res venereas fatigatio virium conferre
et ftimulorum fuetorum amotiq^ qua d-ebilitattB (]pecie$

CAP. n, DE SOllflNO.

285

nafcitiir. Similis eft caloris > mitiorie efficacia. A-

gricola et aturiga, qui totum diem in frigido aere

degerit, illico ad fomacem obdormifcit, namque na* '

turae deiiderium expletur,

Omnia porro ea obfervamus fomnum gignere,

qiiae Mtimulis Tulgatillimis e xhedio fublatis vim fen-

liferam debilitant et infringunt. £0 autem modo

firigus agere extemum» arbitror. Quamdiu id ca-

lorem internum, vulgatif&mum incitamentum et

falYiberrimum , eUminat , ut receptivitas augeatur»

vividae fuocedunt actiones, totum^ue corpus :Con-

cntitar» maxime, li laboribus fimul vacamus, Tan-

• • • . '

dem vero « , abacto diutius calore, vires adeo debi-

litantur, ut fenfus torpeant et fomnus arceilatur.

Frigore enecati brevi ante mortem placido eorripi

fomna confuefcunt

SomQam a ftimulbrum quiete ac debilitate quam

directftu vocant (0. 64-0 oriri , patet etiam e fom-

xiolentia poftv fanguinis .profufibnes , et alios nimi^

>os.humor«tm fluxus* 'Primitus quidem incitare fo*

Jent eiusmodi fluxus» nifi nimii fuerint, quod re'>

ceptivitas augetur, dein vero exhauftas penitusjvi-

res fequitur tQrpor* Jd etij^m^in efurie accidit, ini»

tio fomnum arcet, dein conciliat, ut famelici,

qni obdormifcunt, minus etiam cftirie vexentur.

' Denique • fomnum contingere exploratum eft

poft nimias incitationes , praefertim medicamento-

rum fugacium et diffufibiliumi q^ae t^aQsitorio

2S4 LIB. D. DE VTTA. SENSIFERA.

(Umulo nervQs fiiscitando vires eorum >tanto plui
iniirmant, qi;ianto velocior fuit praegreiTa agita^
tio. Vini, opii omniumque adfinium rerum, by^
drogcne et carbonico hydrogenifato fcatentium) e
ficacia notifQnla eft. Haud prin^itus ac proxime de
primunt viresy licet de nonnullis id praedicat
fueri" (0. 64.): namque matiifefta funt inoitatani
principio virium poft opii ingeftiqnemy de quib
alio loco uberius praecipiemus»

Nimiae ftimulorum vi adnumerandMHi etiam
fe fanguinis impetum in caput exiltimo, quanqua
minus exhauriantur vires encephali qiiam fufflami
nentur. Compreflio cerebri, capitis lae&ones cu
ftipuHs aut oflium fragmends membraiias enceph
li prementibus ; ^ proclivitas ad apoplexiam aut fola
plethora fomniculofos faciunt homines, Soporofos
eli^^ni accepimiis coUuvie aquofa, purulentai cm-
em^ adfectos aut inflammatione etiam menifcguHi
et fcirrhp encephali fuilfe ; quibus vitiis manife-
ftum elt^ quam debeat fenfuum internorum vis lar
befactari^ ut fola vegetatlva vita fuperfit (J. 85'86)'

S E C T. II.
D£ 8O0INIIS.

387-

Somniorum initia optime iis expbnuntur, quae
G« 379«) de fuccefQane internarum encephali agita-

"-■^ - '

CAP. n: DE SOMNO. 285

tionum polt extemorum fenfuum. actiones praecepi«
Etenim non continuantnr tantum fimiles in nbril-
lis medullaribus motitationes , dum nervi externi,
laceffiti fuerunt, eti^m remata re externa, fed re-
vocantur quoque internis humorum et fanguinis in-
citamentis. Internae eae perceptiones et cogitatib-
num feries, fopitis externis fenfibus, claritate ca-
rent et analogia intuitiva , unde , licet fortiores
tS^ vulgaribua poflint, confufae tamen funt et iudi-
cio expertes perceptiones. Itaque eadem eft ratio
liallucinationum quae fomniorupi.

Memorabile eft, haminem tantummodo et ani-
snalia mammalia, quae ipii finitima funt, et aves
domefticas fomniare : fomnia eiiam infantes prius
non vident , quam cerebri perfectio fuerit comple-
ta. It^que videtur, fomnia contingere, ft natux:«^
lis fenfuum. claritas et intuitiva. analogia Darwini
perditum it# ut foli confufi fenfus oriantur: infe-
liora animalia et infantes recens nati continuo fom-
niant. Etiamfi enim fenfuum externorum aperti
fint aditus, comparationis tamen vis deeft, ac in-
de confufio oritur.

Ob eamdem rationcm perceptiones et « animi ad-
fectus per fomnia fartiores effe folekit quam vigilan-
tium. Hi enim fenfibus utuntur extemis ad com-
parandum et discernendum : Tobori perceptionum
detrahitur aliquid per eam^em comparationem. Qui
fomniat coxitra, eo privilegio deftitutus,* piirceptio-

ft86 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

' nibus turbulehtia ita agitatur^ ut» licet faepe fen
tiat fe fomniare, haud tainen valeat imperio per-|
ceptionum potiri. Sicut voluptate et laetitia exful..
tat , ita moeftitia et aermnnis angitur multo poten
tiua quam vigil.

Somnia rationia et iudicii imperio deftituta per<
ceptiones adferunt, ^uae locorum, numerorum ce-
teranunque rationum* modulo { deftituuntur, ' Hinc
dislita maxime loca iunguntur, homines diutiCQme
mortuiy tanquam viverent» occurrunt; imaginai
tio et recordatio. earum rerum memoriam adducunt^
quae oblivioni iampridem traditae videbantnn Fu<
tura etiam» tanquam praefentia cernuntur» luide
vigiles iterum pofle fe divinare quae imminent, opi-
nantur» Vigere enirn» putarunt cum Quinto fratrc
Ciceronis multi veteres, vigere animum in foninif,
liberumque fenftbus aV omni impeditione curanim
praefagire futura* Quae fomniantium vaticinia ex
Academiae magis quam e ftoicorum disciplina Quin-
tus Gicera ita declarat, ut vixi^e animum perhibe*
at ob. omni aetemitate verfatumque eEe <^um innn-
merabilibus animis» ideoque videre omnia, quae in
natUra rerum Ixrit» ut fopito corpore ipfe'vigil'et.
Nos vero aliter haec iudicamus. Vifa enim fomni'
antium^ nulli rationis legi obtemperantia » peculia-
ribus ftbi feriebus fuocedunt, quae int^os et aai-
dentales humorum cbmplectuntur l^imulost hinc nul-
lius funt fomniantimn .vaticinia^ ni& valetudinii

CAP. II. DE SOMNO. »87

fenAis praef^gia eorumi quae proxime contingenl^
produxerit. . ' .

Nullam temporis rucceriionem fomniantes fen*
tiunt, hyemalis iis nox paucula morari fcrijpula ho-
rae primaria videtur. Simile quid aceidit eiiatn iis,

qui ajiimi commotionibus perturbantur. Veloci£&«
me iis tempua aufugere videtur , cum ratione et
fenfuum clatitate fupprella thodus deficiat» quo teaa*
poris fucceffionem animadvertant ac metiantur. Qua
minus autem lectio nos aut negotium adficit, eo
frequentius animum ad temporis fucceflionem adver?
timus, eoque maius taedium fentimusw

£x his IScet intelligatur, fomniantium vifa haud
iis adftringi legibus , quibus vigil obtemperat ratio^
cum et voluntas defit et perc^ptionum daritas^ jic-
quaquam tamen fine omni ordine fum fomnia. Si*
quidem confuetudo ferierUto, quibus perceptiones
fibi fuccedunt » manet etiam in fomniis : nec femi-^
na unquam» fe virum elfe, nec vir unquam, fe
parturire fomniabit. Hinc fomnia puerorum .pueri»-
lia, avarorum ea funt, quae pecuniam et divitiaa^
complectuntur, libidinoforum ea , quae yoluptate*
adferunt. Hinc homines literarum cultu ornatij ubi-
€os maxime arctior, quam [folet^ fomnus eomple-
ctitur, fomniis uti confuefcunt adeo prutlentibu»
et eruditis, ut mirari neqijeamus, P% Corncliiiiu
Scipionem, qui cum Mafmilfa in multam noctem
de patre A&icano fermonem pro4uxerat» clariOi»

s88 UB. IL DE VITA SENSlEERA.

AiAn illud et py(^e divintim fecilTe fomiiiumi quod
M. Tullius nobis reli^uit.

V S88«

Ortttd autexn fomniorum e cogitationibus plernin*
que exponendus eft, quae fomnum pTaecefferant: fo-
lent enim parere aliquid in fomno fimile , cum fi-
ne daritate ac perfpicuitate , citra etiam analogiani
intuitivam continuentur. Mirabilia nonnunquam is
nexus eft inter noviffimas obdormifcentium cogita'
tipnea* et foiimiantium vifa, ut, ubi fomnium in*
cboaverit, dictu poftea fit difficillimum. Pertinct
id ad prima fomni moihefita^ quae conrcientiam
baud illico abolent, fed minutatim, ut, quae co-
gitatio fit fomniantis, quae vigilis, discerni ne*
queat (JJ. 5B3->

Ultimis his vigilantium perc^ptionibus addun-
tur aliae ex internis imaginationis legibus fequentes,
iis etiam augentur, quae diu oblivioni traditas ac
penitiis abolitas credideris, idque ea fit rapiditate,
quae nunquam in vigiliis obfervatur. Hinc etiam
feftivitates ac lepores fermonis nobis fomniantibm
occurrunt, quibus haud capaces nOs vigiles puu-
verimus. Caimina interdum furidere venufta fom-
nians poteft, qualia neutiquam vigil cohdiderit. M
a velooifSmo accurfu totius latellitii comitantium
fimiliutnque cogitatiofnum pendet. Dubiius autem
baerecis pofGtne aliquis argutias gloriari et acerrimum

inge-

«
I

: /

CAP. n. DESOMNO. aS^

ingenium» dum fpmnia facit: ea enim eft foliud
iudidi facultas ; qua \ discernimus vera a fallid i qua
fimiliuih dis&militudinea animadvertimus.

389-
Sed vulgaris etiam fomniorUm fons eft VttletU*

dinis indoles. Coenae praegreflae^ decubitlis ip->

fius ratio 4 teinperies tferis in cubiculo^ * jtlragu^

lorum qualitas^ maxime vero circuitus fangui*

nis , ' ingentem ea omnia efficaciam habent ad pe-

culiaria fomnia provocanda. Qui digeliu diffidiid

toenavit^ aut potuum fpirituoforuni copiam ihgef*.

fitj ea noi(inunquam triftitia per fou^iiium ahgitur^

ut defperationem etiam vitae eae Cogitationes* adfe-

tant. Pari folent anxietate corripi mulierculaej

quibus menftruus curfus inftat et fanguine abuhdarf*

tes iuvenes, qui mifftoni eius adfuefacti fuht^ An*

xios nos habent fomniay ft ftragulis gravidribU^^au^

vinculis ftrictioribus membra comptimUntUn Qul

fupinus cubat et demiflb capite^ pavoribus faepe

percellitur et. incendia fomnlat aut heCes et atrO--

cia quaeque. Calor etiaUi Cttbicuii nilhiuB fihiili inc/-

do agere folet. Et ipfi dolofes hactenUs fehfofium

ad&cere per fomnia confuefcunt, Ut aiixie cogite*

Tuns de raevis facihoribus et truCulentis^ Ed bmnia

ut notiffima' fuht et trivialia,* Iw probaht fomnio-

rum ortam ex internis Cerebri &gitatidnibus / qui-

bus defuht iudicia et claritas^ fenlluiuUf Ut discri^

fflen veri falfi^ue Itatui pomt; "

- Pori Ih %

2QO LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

Nonnunquam fenfus unus alterv^ viget per
fomnum ($• 384«) 9 ^t fomniana etiam ^audiat adlo*
quentes, fential: ea» quae in cutizn agunt. Sed
aliter i^eFpondet , aliter haec interpretatur , ac vigi-
lans Tuaeque fpontis homo. Caret enim analogia in-
tuitiva 4IC claritate Iperceptionum , quae e comp^
ratione fenfuum et vifus inprimis vigore proficifci*
tur. Si autem edormiverit^ nihil eorum recorda
tur, quae fomnians refpondit aut fabulatus eft.

Quae modo Mixi » viam nobis nnmiunt ad mi
tabilem illum et fabulolius faepe expolitum fiatuiQi
quem incubationem veteres, nuperi fomnaxnbuli»
miun ant magnetifmum -animalem vocitarunt. D
quo quid ipfe comperi et aliis debeo» brevibmes
ponendum elTe arbitror.

Sect. ni.

r' ^

t^E SOBINAMBULISKO £T IIIIAGNETISMO AKlMAtl»

Cum in nulla alia medicae disciplinae qttitert
oae vera tantopere finitima fint falfis» fabuli«
tio, fiducia errori/ cautifOme in tota hac re f
grediendum efi, ne^ dumerrorum horro^e ad((
lionem cohibemus, veritati fidem derogemus; ^'
contra, dum obfervatis fuffiragia damus, ne 0^*
daciis decipiamur. .

. Frima omnino. et miraculofa eius rei veftij

* » . > j. •

aegri in templis Deorum graecoruni et romano

CAP.il DESOMNO. agt

incubantes nobis praebent» qui exfpectatione 6tlra«
tionis/ adrpectn tot elvocdfi/Jieircov ab aegris raxiatis
donatomm, narratione facerdotum ^ carmiiiibtts et
kftrationibud ^iisque id genus pifaeftigiis cbi&uiioti
et irretiti ««pellibus incubuete caefaTtim dvium ftra^
„tis et fub nocte filenti fomniis petitis ^ miilta R*
^,mulacra miris moclis volitantia viderunt^ Varias au-
„dienmt voces; deorum fruentes coUoquio atqud
^jmis Acherbnta adfari Avemis confuerunf {f^irgi
aen. ril)

Dein et xxiorbi quiimdaih fpeciefn vet^fes obfef^
Vatunt) eorum^ quos lunaticos » (reXtiv^oi^ovroCiS i tre^
hj^MMvs ant (XshifivoBhfiroijs appellarunt^ qudd pef
lunae viciflitudines ii adfecti^s recurrere folent^ Quo-
rum licet plura apud veteres exenlpla fervantut, ejt
Paracelfi tamen aetate » qtli primus de iis ftngula-
rem confcripftt IibeIIum« medicis magis inagisque^
fomnambulorum aut noctartibulortim iiomine iiiiio-
tnerunt. Delectu auteni narratidnum^ a Fdrefidj
Marcelld Donato et aliis veteribus relictarttm fupef-
fedendum elfe piito^ cum fabiilofaef fiiiti ieqilie-
fcendum vef o liupefriinis exemplis/ c^iiorum Uhicunl
ipCe! ftttdiofius obfefvavi^

*t7fyc$dr(tiF g HOctivagos &iit ^onUiiitibuloS VO'
^Wus^ qui fub media nocte placide! dorinieiites
furgttnti €}au£is oculi9# vel falteih iiniiiobilibus^

T »

aga LIB. U. DE VITA SENSIFERA.

e cubiculo discedunt, obttaculis onmibus paritet
vitatis ac vigiles , rupes et muros et ipfa tecta cir-
cupifpectiffime , fecure t^men et velociter fcanduut,
fcribunt aut fidibus canunt aut ea omnia operan*
tur, quae vigiles confuerant. Tandem vero, ela-
pfo temporis termino» cubitum rurfus eunt, ob*
dormifcunt, neque expergefacti quidquam eorum
recordantur, quae Xomnambuli fecerant.

Maxima nos femper admiratione cepit^ oculos
vel vere claufos eflc, vcl, dujn aperti fint^ pupil'
lam dilatatam» ipfamque retinam adeo fenfu defti-
tutamelfe, ut admota candelae luce neutiquam per-
cellatur. Immobilis etiam oculorum pofitus hauil
verti polTe eos^.ad rcs externas, ut' hae fueto nio-
do nervum opticum adficiant, perfuadet. Id et Swie-
tenii et Haenii et Sauvagefii et meo ipfius teftimo-
nio credideris. Ideoque et falfa Darwini aliorum-
que explicatio : qui quaiidoque aperiri oculos , vul*
garique modo vifiun excitari, attentione tamen a-
verfa ab omnibus aliis^ftimulis et fixa folummodo
in eas res, quas a^ger moliatur» ftatuerunt. Ine-
pte autem haec dici colligitur ex immobilitate oca-

lOrum et pupillae et ferifus defectu non in his fo*

• • »

lum partibi^s, fed etiam in plerisque aliis. Neque
enim auditus viget ; neque tactus; neque, quae vigi-
les' vel animi commotionibus perculfos, vel animo ob-
ftupefcentes ac attonitos excitare folent, fimile aliquid

, CAP. Ii: DE SOMNO.

293

in fomnambulis perficiunt. Quibus accedit, in
fumma ndctis caligine nil iuvare palpebrarum di-
ductionem oculorumve apertionem.

Hinc e^am cum infomniis aegrius comparandus
cft fomnambulismus, in quo errarunt cum Fride-
rico Hoffmanpo varii fcriptorcs. Namque infomnia
proxiitna funt vigiliiscv fomngmbulifmus neutiquam,
cum niinqtiam fere fponte expergifcatur noctambu-
lus, priusquam rurfus obdormuerit. Infomnia etiam
turbulentam perceptionum et adfectuum feriem per
folas imaginationis leges adferunt: fomnambulifmus
non item, fed in unum . defixus animus, mirura
perfequitur ordinem eaque tantummodo molitur,
quae fuo confilio congrua funt. Meminiile etiam
infomniorum nonnunquam iuvat^ fed nullius rei
recordatur fomnambulus, quae per noctem fecerit,
dixerit laut fcripferit, Alius fere eft in fomnarribulM-
mo, alius vigil homo; argutius enim iudicat, e-
legantlus fcribit, venuftius fermocinatur^ circum-
fpectius graditur, cautius impedirnenta vitat, quam

^'igilans potuerit.

Memoratu etiam * dignum eft, noctambulum
non omnia videre : fcribere interdurn pergit, etiamfi
atramentum exhauftum fuerit, candelam ;iamdiu
lucentem accendit. Quod nequaquarti cum vlfus
fueta ;efflcacia congruit. (JVitnholts Heilkrajt des
ihier. Ma^, IIL lO-

894 U$. |I. PB VXTA SEN8IFERA,

398-
Nec fiiffiGit 4IJ9 expofitio, ad quam nonnulU

coi^fag&r^nt : vifus niiniruin fuppreffi vices agere

tactupia cum naturae &t infti|:u|io» quod demto

^liquQ fenfu, ^lii eo magis yigeant et acuantur,

14 quideni in coeci^ nonnuUis animadvertimust

qupd ufii et exprcitio diuti3[rno difcant tangere ea,

quae nliaci cernerent, ut et rerum formed et colp-

*efi ^t ipfa§ Uteras difcerent tactu dijcemere, Ne-

gan qi^dem generatim id naturae ^uxilium neqoit;

fufiice?^ X^xixexx ad omne^ ox^i^ium coecorum actioh

nes exponend^s h^udquaq^am arbitror. . Coecos eniiu

9/J[^tcpIfiu8i 4e quo acta focietatis ManceftrienGs

^arraiit, yisLS per altiffimas montium nives media

hyen^e lupnftFayit, publiqarum yiarum Aruendarom

<:^r2^m f^scepit:: ^t Qlo^nei co^ca mulier, cuiu»

hiAppam in ccleberrimo illo,libro, quod Unzenw

quondam Medici ^iomine edidit, legeris, imagi-

n^s npn;nunquam ob mentis oculos yerfantea quefta

fui^, qnae inituitu niterentur folo. Qui tsL nativi-

tate inde cpeci fuerunt, imagii^ibud nullis gaudere

pplFapt^ quae alipqu^Q per oculos mentem adeunt;

fe^ gJiudent tamen , licet nec tactu nec^ auditu gi-

gni easdem credibile fit. Neque Mat<:olfius ille un-

quam t^Qfi; v^l ^cutifiimQ viarum jet femitaruin anfra-

QtU9. niyi^ f^ltiflima occultQS ^mnarje poterat.

Accedunt experimenta, qu^e iii-^ vefpertilioni-

Xm^ fPft Qculp^ plane ^^Q|fps^ et Spallanzanias

CAP.. n. DE SOMNO. 295

et plures alii inftituerunt. Volitare j^ergelbant ea
animalia non fueto folum modo» fed circumfpectif-
fime etiam vitabant quaevis bbftaculay easque per-
gulas aut ea murorum foramina certifftme petebant»
quo aufagere alias confuerant. Id licet lurinus ex
auditu» Cuverius e lactu acutiori dilucidare fate*
gerint, nequaauam tamen ex his fen£bus vifua vi-
cem agentibus fufficienter exponitur. Defuit enim
et in bia animalibua ufus diutumus et adfuetudoy
qnibus alioquin coecorum artes explicantur. Proti*
nus ut oculorum lumine privata funt, avolant, ne**
^ue ullum morantur obftaculunu

Quid quod in variia inferiorum CMndinum ani-
xnalibus actiones animadvertimus » fenftbua noftrfs
vulgo tributas> quibus veco cum careant» alio ma>
do eas actiones. et praegreHas fenfationes explican^
das elfe patet. Infecta et vermea non cominus mo-
do fed e loi^inquo fentiunt odores : defunt tamen
iis olfactus organa» defunt nervi eo infervientes..

Quibus rebus intelligitur » Ucei oculorum acies
VH^o neceJQraria ftt ad vifum pyoducendum» exHle>
re tamen et in animali imperio et iu humano ge-
aere exemplay quae doceant» intuit^um ppire>.citra
ocalorum eMcaciam». intemis &brillanun medullari-
um agitationibus oriri. Exploratum enim habemus,
icunculam ipfam in Tetiaa pictam ulterius^ haud
propagari , fed novas nafd» agitationes in encepba-
lo» quae pereeptioneA. ipfas giguant^ Haa autem

agS WB. n. DE VITA SENSIFERA.

ppjTp eti^m abfque fenfuuin impulfu oyinif 9 probit

billtdt^ baud aUenwn videttir,

S9S.
Cohnei^ent cum his » quae modo.praecepl « ma*

gnetifmi animalis phaenomena. Initia buius do^
ctrinae fabulofa funt et praeftigiis plena , cum pofi
Par^celfup^i tniles gregarius Valentiniis Greatrake et
faii^ticus ^honio , Gulielmus Maxwell, curationibui
magneticiili praeprimis inclaruerint.! Noftra etiam
fneixiQria Me3merusi veiito(iirim,u8 homo, ita r&
Vpcayit eani ^octrinam, ut Gallicos inprimis vel
pr^eftigiatores yel idiotas pedisfequos haberet £x
quo enim cum piyfticp fodalitio, quod ingenuos
CQOiplectitur murorum fabros, iungebantur haec
artificia« ex quo Puyfegurii aliiqne vel impoftorei
Vel iniraculorum pftentatores acc<edebant, mendaciis
haep doptriAa et praeftigiis tantopere obnita ac cor-
rupta fuit> ut cuivis cordato viro memoria eius £a*
fl^dium rnoveret, Germanorum vero et capdor et
ingeqium 45t circumfpectio » paaxime vero JJremen-
fium mc^icocumff Wienholti, Heinekeniit Trevi-
rani^ fagacitas. et doctrina purgavit magnetifxnttm
.a praeftigiis et Iraudibus , candide et integre veri'
(a^m nobis patefecit yiait^que ad maiora graviora'
que isi>yepienda mui^ivit, Neque tamen. eo niinW
^iaj-mid^ nondum mautia huic accef&t doctrinae;

flwibui ^tiamnum Qbfgnris ^% dubiia quaefiipnibus

■ \

CAP. II. DE SOMNb. 297

abnndaty licet Galvafiirmx phaenomena plutimum
lucis nuper attulerint. jElx his autem , arctiori ne-
xu cuhi magnetifmo animali iunctis, elucet, nec ap-
pellationem ipfam fuiFragiis noltris dignam efle, quan-
quam magnetis fedans vis et iniignis efiicacia to-
ti huic doctrinae inveniendae occaiionem praebu*
erit. lam vero perfpicimus, et alia m^talla iimi-
lem efFectum ! producere , maxime fi diiFeremia in
contactu. applicantur: intelligimus , Gallicos huius
floctrinae propugnatores male egilfe, ii corporis hu-
mani polum litrumque, aequatorem et tropicos in-
veftigarerit; dubium nullum fupereft, quin irapon-
derabile illud, quod Galvanicos producit elFectus,
accumulatum' e.t elxplofum, om^ia h^ec phaenome-
iia producat. -

$ed, ut ordinis certa fervetur ratio^ primum quid
fit, de qttO fermonem faeturi fumus, clare ^ cxponenr
dum eife piito. Magnetifini autem animaUa phaenome-
^a comprehendunt ii;atum quemdam valeiudinarium,
aut veram valetudinem adverfam, qua iit, ut fopitis fen-
fibua externis» intema et iingularis quaedam eliciatur
fenfatio aut perceptio internae corporeae indolis ; qua
mftincitus natutalis, appetentia^. et Jiorrores et prae-
^agiendi vis evolvuntur (JJv89); q^a ^eniquei mira-,
oilis quaedaia adfinitas cum bominibu^ iionnuIli«

^98 LIB. 11. DE VITA : S^NSIFERA:

et odium alioruitt, rationei baud expKcandum,
naicitar*

Haud tamen omnea, nec optima frne^tes vale-
iudine hotnines in magnetifmum animalem vergunt:
fed funt fere feminae aut infantes debiliores, viri,
qui ftafibus laborant abdominalibus , hominea adfe-
ctibus nervofis obnoxii, maxime vero iuvenes aut
iuvenculae incremento corporis rapido infignes: ge-
neiratiin ii $ ^uorum yires non aequabiliter agunt,
fed in quibusdanx partibus cuipulatius , in aliis rav
nus. Valetudinarii igitur funt, neque, dum con-
fanefcunt, quidquam eorum fupereft effectuum.

li , peculiari quodam modo ab artificia haec fapi-
^ntis nianibus pertractati, aut etiam admotis verfw
£ngularia corporis loca manibus digitisve foporis ciua-
dam fpecie corripiuntur, iucundi ipfis et vifa plu-
rima adferentis, quae indolem corporis abditam
tum fui tum artificis patefisciunt et medelae ratio-
nem indicant^

S95-
I>e pertractandi modo prinluitt praecipiendum

eft. Plurimi quidem adverfarii frictioni toultae et

molliufculae haec phaenomena adiudicarunt , cuni

fatis notum fit, fricata corpore fedai^i dolores, mi-

tigari nervorum distentiones, cutim molliri et iucu-

das etiam prolici voluptates^ Quod quam errone-

CAP. n, DE SOMNi)- 390

Tim fit» ex uberioTi eins methodi idefcriptioAe' pa»
tebit.

NecelTe enim eft» in ratione quadam ad ho«
minem, qui haeo paflurus eft, artifex coUocetiur
{Hre cn rapport), £x a^yerfo fibi fedeat uterqne,
vsLt £ magnetirmo imbuendus lecto incumbit, fu^
per ipfum incUnet fefe artifex. N;adari <!orpus neu-
tiquam oport^t, fed veftibus tectuin aut ftragulia
ietiam lecti efle: ex qiio intelligitur, quanv }on^e
a veritate recedant, qui frictioneipi haec aut libi«
dinofps eti^ tactus provocare imaginant^r.

Ut imponderabili hs^c fub^ntia impraegnetur
eorpus» folo0 digitonun apicea ardfex ita corpori ad«
movet, ut magnis tractibus (a grands courans*)
a fironte utrinque per collum et pectus ad praecor-
dia ufque prpducat, operetur autem ~ inprimis pol*
licibus, panfis verfus latera digitis reliquis. Ut ad
pra^cordia, aut etiam ad umbilicum ufque perventum
eft, tollen^dae funt manus arcu, ne corpus tangant, et
hameris admovendae, ut tractim brachium percur-
rant: pollices demum fecum iungendi. Dein fubla*
tae iterum et a corpore amotae manus [in praecor*
diis rurfus collocantor» poft per ahdomen et fe"^
mora ad genua ufque , quibu^ aliquantifper ipcui^'»
bitur, ^t ad pedes trahwtpr^ Quq facto ^ l^oute
iterum.incipiendunx eft,

£a vulgatifGitia methodus* quae grandihua per*
ficitur tractibua $ totxm corpua impond^rabiU ea

3oo , LIE. IL DE VITA SENSIFERA.

fubftantia impraegnat, derivata ea a cerebro. Pof-
funt autem et (ingulae partes magnetifmo imbui,
dummodo vel digitoruiri ^pices itdrati» vicibiis ve-
Kementer verfua partem eam moventur, vfel adflan-
te etiam artifice; id ehim fedare nonnunquam, in-
terdum etiam excitare et exafperare fymptomata ol)-
fervatum fuit. Ardprem fentit aeger , et in oculis,
dum digitorum apices admoventur^ fcintillam ele-
ctricam.

Sedat' autcm admoiJo palmarum, praefertinr
praecordiis, aut tractio earuni jyanlld remotior a
corpore , digitis extrorfum verfis. Sic partis cuius-
dam adfectiones fedailtur, admoto faepiua margine
palmae inferiori^ molliterque inferioraverfus tr^cto.

' 396-

Ea autem methodus quosnam effectus producat,

dictu eft rbirabile. Plerique iucundas habent fen-

fationes, blandi caloris aut etiam aurae quafi de-

fcendentis per nervo$. Neque unquam imaginatio

ante acceffum eUm augetuf; neque aliter fe ha-

berit ii effectus in hominibus, qui vel maxime de

efficacia eatum tractationum dubitaverant, neque

alios videbis in iis , qui nunquam de ea re quid-

quam - audiverunt, Unde imaginationem profccto

nihil poffe,^ut ea phaenomena nafcantur, explora-

tum hisibeo : quod confirmatum ab Eberrflardo Gme-

lino lego , qui magnetifmo eo imbutos refert faepe

CAP. n. m. SOMNO. 301

convulfivos aliorum adfectud^ conrpexiiT^ luie ulk

noxa. •-- . * •

Succedit autem velin ihvitis lucunda omnino
fomnolentia, cui refiftere nemo eorum pbtefl:. EIl - *
ea fomni' Ipecies neq^uaquam vulgaris : namque vel
matutino tempOre nafci pbteft, poftquam bene edof-
miverunty et, cunl 'vefperi accidit, placidiffime .
tamen fequentem degurit rioctem. Distinguitur eU
iam a vulgari fomno vultii aegfi plerumque hilari,
pulfibus validioribus et octlHs adeo arcte claufis, ut
jiec ab alio fine negotio palpebrae diducaritur, et,
fi id fiat, torti fcre bulbi inferior duntaxat pars
appareat.

Mirabilius eft.renfuuni. peculiar^ incrementum.

Poll aliqi^Qt OQim horae quadrantelB audire videntur

ea, quae. artifex, aut alius in ratione conftitutus^

interrogat ; haudqdaquam vero ftrepitus alios , haud

audire videntur ea» quae nonnulli loquuntur aut

quaerunt adftaptes. Sed non una eft eo modo fomi'

nlantium ratio^ Namque alii folummodo eos au*

dire videjntur, quos artifex tetigerit aut qui in ra*

tione funt magriietica: alioa tattien novi, qUi ^uem*

cunque andirent adftantem et cefnere etiam omnes'

aaos, Ucet oculis perpe^;uo claufis, videreritur.

yiientur^ inquam, audixo et cernerp; vulgari

cnim vifu et auditu carents fentiunt igitur fuo et

peculiari modo. Memorabilis eft]«t unica Fifcheri

3d« LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

obfervaiioa nebtdae fpeciem quamdam fomnambu
Ixxm, et qui eum tracut, eircumfluere ipfi videri.
Admirationem maximam movet intimos cuii
'artifice aut eo» qui in ratione eft» nexusi idqui
confortium memoptu digniEQmum» ut iucandiOi
ma lit eius folius praefentia, ut fentiat foinniaD
(improprie, brevitati fiudens, loquor) adfectus eiiij
Ht apud Gmelinum foror*^ lactans forori fdmniant
importaverit titillatiohem mammarum , ut Wienhol
ti fomnanibula ex rheo> quod ipfe fumferat, pui
garetur, ' ut ipfi puftulae furgerent in temporibu
cimi fomnambulae hirudines temporibus eifent ad
motae. (PPtffnhoUs Heilkraft des thier. Mapi. B
3. p^ 1263.). Amorem ea fympatbia parit inexplicabi
)em» nuUo modo cum Tetierea cupidine conunn
tandum, cum fine fexua discrimine fit» cum li
berorttm erga parentes idem amor obfervetur. Q<
imponderabile illud excitavit et auxit , tobore i
praevalere 4^bet^ hinc etiam infirmatur poft repe
titas pertractationes I quod vel cautUfimus et doctil
fimus luffievus in fe ipfo» digeftione labefactata 1
freqtlentibua treioioribus , fenfiu Id robnir^ eaqn
vis vitalis abundantia in foiinnambulum transit» un(i
imperio qUodam miro artifex potitur> ttt defperd
etiam fomnambulus» fi> priusqttam ceifaverit is 6jM
ab artifice linquitur» Sehtit fere bmnia per artificn
ac in ipfius corpore guosdam adfectus» maxin
ftafes abdominales divinat*

CAP. n. DE SQMNO. 3o3

Feregrinofl horret, maxim^ fi. virmm robOre
fuperiores, nec in ratione cum fomn^mbulo con-
ftituti ftmt: minus eo^» qui debiliores ipfo funt,
aut fi ab artifice tacti fuerint. '

Refpondent fomnambuii interrogati» fed alitet
2LC vigiles^ pro fua quisgue cognitlone et intelle*
ctns ratione, refppndilfent; Frequendoribus, prae>*
fertim fub initio eius ItatuB, interrogationibus ac
iefpon(ionibu8 infirmantur et turbantur^' nlaxime &
de aliis ac corpoTis fui aut artificis indole, e^ eo
fcifcitatus fueris. Vanae funt pleraeque aliae quae«
ftiones^ imo ridiculae de di\dnid rebus aut civili-^
bus, quas ahte bomo haud faptut. Tantum enim
abeft, ut novus quidam cognitionum fons recluda*^
tur, ut reminifcatur potiu« fenforum olim, eaque
peculiari modo iungat, ut fenfu organicoi sMo*
quin a cerebro gubernato» mirabiliter poUeat. Hinc
etiam inftinctus revivifcity quo vaWtudinis fuae in**
dolexu et eiua, qui fecum izl ratione collocatur,
cognofcit et| pra^fagirie moram fomnambulationidj,
i^yentimi eiusret indicare idonea remedia poteft.
Haec. quidem remedia haud ea funt» quae nun-^
quam cognoverit» fed vulgaria fere et domefticft
a ruftico, officinalia, praelidia a cultiori homine
fuadentur. Quae eiusmodi fere funt, ut medicus
ea aegerrime^ itUSTerity fal culinaris» balneum e pipere 2

go4 LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

ted luvant * plernmque , nec WienhoUus imquam
meminit,. frufira ea adhibitai efle..

Alium flutem fere homin^m audire tibi vide-
ris tali raodo fomniantem, alium vigilem. Loque-
la enim ipfa aliquid hab^t peregrini, impediti: qui
idiomate alioquin vulgari uterfentur, iam cultio-
rum lingua rermocinantur , faepe eCiaiii vernaculae
praeferunt exterarum gentitmi fermoneB, quorum ru-
dimenta forte oHm hauferant^ nequaquam vero
eos ita callent, ut vigilen et fani facillinle. ita loqui
potuerint.

In eo ftattt eorutn nequicqvtaixl tnemin<5runt,
quae vigiles fecerant aut audierant aut dixer^nt,
fed ea tantummodo fabeunt ^ quae in aliia accet
fibua egerant aut fecum a^ta erant,

598.
^ Accedunt nonnunquam neyvorum ctistentione»

ct graviores infUltus rigOris , dtink' nimio impetu c
manibus artificis imponderabile illud in corpus foni-
niantis irruit. Si in praecordlis maxime diudaj
digitis moraiur artifex» dorfo etian^ manu altera
impofita» abundantia ea vis vitalis nafcitut^ quae
exploliones producit. ^ lidem -infultUs, cum anxie-
tate ineftabili et exafperatione adfectuuna oritur,
dum contrario tractu, i. e. v«rfu8 originem ne^
vorum cerebralem corpud pertra€|:at* £umima etiam
molefiia expergefacere eos confuefcit^ et protinus

fedan-

■- '^' « . ^ • V ' ■ i h'. '•*♦■•

CAP. H. DE SOMNOi 3o5

redantur ac ropiuntur» £ tractus grandes aut pal»
sii admotio ad praecordia iterantur.

Vocantur ii infultus fpaftici et cataleptici m*»
/ej, quod plerumque obfervatup, ( .aegritudines ii^
folvi, .accedente etiam febre falutari. In opprobri*
um quidem medicprum, qui^huic methodo favent»
verfum eft, quod convulfivos motus terri&cos exci*
tent. Sed proelivitas ad eosdem iam in plerisque
eiiismodi honiinibus praef^ns (JJ. 384-) hactenus fo»
lummodo augetur hoc artificio et dirigitur, ut impe-
tu magis aequabili et fortiori virium robur reftitui
poffit. • Et natura etiam videmus plures diuturnos
morbos ita fanari, ut vivide per febres et nervo»
rum distentiones reagant vires, eoqlLe modo ae»
gritudo ad finem ducatur.

Maxime autem veritatem eiUs nietlio4i et ob*
rervatorum candorem probat conftantiflimus contra*
riorUm tractuum effectus. Quodfi enim vel frictio*
nem vel etiam imaginationem accufaveris, neutra
agere in contrariis contrariorum tractuum eftectibul
poteft. Pallor enim fubitaneus et frigus et nervo*
rum distentio nunquam a frictione fimili, contra*
riis duntaxat tractibus fuscepta» oriri poiTunt.

Easdem ^etiam crifes praefagittnt fotnnambuli»

finemqu^ earum determinant per plures circuitus.

luvenem vidi mihi cognatum, nunquam artifici6

hoc tractatum, qui acceifuum repetitiones ^ reme*

Par^ IL ' U

3o6 LIB. Ili DE VITA SENSIFERA.

dia ido/iea et terminum morbi in ipfis criiibus fum^
nia praefagiret certitudine.

399-
S^d alia 'etiam funty quae dum 'admirationis

plurimum habent» germanitatem eorum pbaenome-

norum cum Galvanifmo et electricitate maxime red-

dunt probabiiem. Aqua primum^ quae utrunique

imponderabile tanta conducit^celeritate» poteft etiani

, ab artifice et ipfo fomnambulo ita impraegnari, ut
quivis fentiat mutatum faporem: diftinguit fomni-
ans eam aquam, quae faftidium movere folet Au-
getur etiam m^tbodi eius efficacia, dum is, qiu
imbuendus eft ea vi, aqu^m ab ariiftce impraegna-
tam biberit.

Dein feparatis et artifice et eo, in quem actii"
ru6 eft, ope piceae lagenae, eftectus valde auge*
tur. Separant efficaciam' et fericum et cera hifpa'
nica , unde ti artifex manicas fericeas induerit^ m*
hil . operari valet. Conducunt praeter aquam etiaia
'lignum, linteum, lana, nervi praeprimis et me»
talla omnia. Cupri moleftum effectum Eberhardus

, Gx^elinus iam obfervavit, cum nec aurum nec ar-
gentum corpori admota quidquam efficerent. Ma-
gnes artificialis violentiffimps infultus produxit, ob-
fervantibus Wienholto et Trevirano, eximiis .vins^

ut et zincum; omnium autem potentiffime agunt

duo heterogenea metalla, ut cuprum et zincuDJ»

CAP. IL DE SOMNO. 307

dum circulum Gali^anicum formant. Congruatne
cum veritate Fr. Hufelandi obfervatio, quod po»
lus magnetis borealis iimili mbdo agat' ac negativu^
columnae Voltanae , auftralis autem ut pofitivus po-
lus, fupra iam dubitavi (JJ. 32. 4,0.). Sulfuif avi-
diffime nonnuUi adripiunt et ipfe attificis halitud
vel fulfur vel phofphorum olcre ipfis videtur. ' Vi-
trum concutit aegros» fi vero imponderabili eo im*
butum fuerit» facillime conducit^ ut poffit etiam«
fericeo panno involutum eoque modo feparatum,
fomnum magneticum conciliare. Quid ? quod Wien*
holtus i)muleta etiam e baryte caefa et fericeo pan-
no involuta iufferit in praecordiis appendere> fi fo*
piri aeger cuperet.

/ 400.

£n praecipua admirabilis ilKus> morbi dicam
an fiatus pjeculiaris? phaenomena. E quibus intel-
ligitur initio fumma adfinitas electricorum phaeno-
menorum et Galvanicorum. Quod metalla plenaque
horreant, quod heterogeneis vehementiffime conv^h
lantur, quod cera hifpanica et vitrum tantos impot-
tent effectus, quod Galvanifmo ipfo poCfimus fimiles eli-
cere fomnambulifmo infultus^ quod nervorum cori*
ftanter tractus fequatur, Galvanifmi et electricitatis
potentiffimos conductores; ea omnia probant, nos
cum.TOodo quodam Galvanicae pdtentiae commerci-
um hic habere (Cf. fi. 58- 4^. 5«.)* '

U M

308 LIB. n. DE VTTA SENSIEERA.

Dein efficitur ex omnibus, quae pofui, im-
ponderabile illud, quod Galvanicam conducit effi-
cientiam, in iia, qui proclivee funt in hufnc ftatum,
accumulatum eSe in aliis , imminutum in aliia par-
tibus. Valetudinarii ut plurimum funt (J. 394«) aut
iuvenes rapido corporis incremento elati, aut ner-
vofis adfectibus obnoxii. Pertractatio corpbris illa
artificiofa aequabiliter distribuit imponderabile, ut,
. quod in centro fenfilitatis alias accumulatum erat,
iam * per totam corporis fuperficiem distribuatur.
Quodli diuturna di^itorum applicatione in parte
quadam accumulatur,' molefiiae oriuntur et anxieta^
tes» fpafticis dein infultibus explofae. £ft autem
et modus isy digitorum.apicibus ingerendi aut di-
gerendi illius fluidi, adfinis electricis artificiis; acu-
tis enim apicibus dirigitUr electricitas et advehitur.
Falmis autem et plana pollicis facie admotis detra'
hitiir abundantia imponderabilis et fedantur adfe-
ctus. Hinc etiam fenfus aegri eodem modo mutan-
tur^' qvto eiectricitas utraque agit, pofitive agen-
tes digitorum apices calorem, ardorem» in oculis
fcintillas et turgorem cum aucta vi vitali producunt:
palmarum admotio contrario.modo frigus». pallorem
et fedationem efFectuum omnium efficit (§. 395.).
Quamdiu fuptum imponderabilis^ curfum a centro
verfus ambitum tractibus artificialibus fequutus fue*
ris , iucundi importantur fenfus : contrarii tractu«,

« \

CAP. II. DE SOMNO. 809

cum contranum curfum p;roducant , molefti eSe jet '
anxie habere aegrotum .debent (JJ. SgSO"

Ixnponderabile 9 quod electricitate et Galvani-
fmo agit|k atmofphaeraih Jlibi format, ut etiam in
diftans^agere poffit (JJ. 36. 33. 40')» Similem habe-
re atmofphaeram fenfiferam «tiam -nervos, cum
Reilio et Humbol^tio ftatuimus (J. 870- Quid im-
pedit ergo» quominus atmofphaeram illam; quam '
Fifcheri amicus fomnambulus nebulae forma cerne-
re fibi videbatur'(2li?i/j jdrch. VL 267. fl68*) et fdm-
nambulum et artificem^, cum eo in ratione cotlo-
catum, cimimflu^re perhibeamus? Effluere il}am
efficientiam e corpore et aliud irruere nequaquam
ambigendum* eft: cumque vim vitalem conduc^t,
non mirum eft, artificem debilitari. Atmofphaera
aliorum hooninum , .qui fimiliter impohderabili eo
abundant, repellit fomnambuli atmofphaeram , ut
pofitive eleetrica corpora femet repellunt: fi vero,
qui caret ea copia» *ad aegrum accedit, communio
oritur et influxus,. quo iucunditas fenfuum nafci-
tur. Quod licet probabile eft, abfentium tamen
hominum adfectus a fomnambulis fentiriK hoc mo-
do haudquaquam explicatur.

401.

lam vero fupereft exponaxhus» quod maximi mo-
menti inftar habet, infignem illani et miraculo proxi-
mam fenfuum mutationem, quafit, ut fopitis feiifibus
extemis fenfu» organicus evigilet et communis, vices .

310 LIB. II. DE VITA SENSIFER\.

extarnoiimi agens» ut vere nec audiant auribtu,
nec cernant oculis, utpote qui claufi funt, pupiU
}a immohili , fed fentiant tamen res eas , quae alio-
quin Tub fenrus externos cadunt. Cultiores omnino
adferunty fe vere eoque modq haud audire ac yi<
dere , quo vigiles folehant» fed verbia exprimere
eum fenfumi quo iam lituntur, ^nequeuntv

Per«quodnam organon rerum exter]aarnm ' im*
pulfus feiifum comi^unem ad&ciunt? De eo pro*
nunciare nou aulim, cum virorum fide dignorum
teftimoiila' verecunde accipiani, aegros tales per prae^
qordia videre, Alii vero, ut Wienholtus» candi<'
4i((imus obfervator, referunt, per oculos licet clau-
fpQ rea vifibilee animam adfeciJDTe^ Puella Wienholti
(tQwi|..3. ^fltrj 3. jjn flog. S13.) legebat •cominus adhi-
'hito UbrOf fcribehat vero, charta fuper genu pan-
fa , quod oculorum baud adeo opus eHe dicebat ad
fpribendjim ac ad legendum^

£1^ autem organicus fenfus, in gangliis refi"
dens , . iu hoc ftatu tantopere praepotens , ut cere-
hri etiam vipcs agat, ut inltinctus et propriae va-
letudiuis cpgnitip, iA vigilihus dormiens, iam evi^
gilet et quafi oracula fundat (^, SQ*)- Gangliorum
euim maxime vigere vim ac fenfum organicum, vel
iude patet» qupd plexuum abdominalium et ganglii
(^piilunariA viti^t plerumque praecedant eum ftatum,
ItaquQ fQrmari f^liud feuGfe^a^ vitae centrum ac in
vigUibus % ftutu^o ; deriv^to «nim ^%x in^guas m

','

CAP.H. DE SOMNO. 3ti

pertractatianes imponderabiii vitali a cerebro con-
:cntratur fenfus organicus in gangliis fplanchnicis.
bpitis .fimul ciim cerebro et fenfibtis externis. Ex-
litatur fenfus ille organicus hactenus, ut quemad-
nodiim inferiorum ordinum animalibiis opus haud
:ft organorum externorum ut videant, audiant et
ilfaciant, ita egete etiam poffunt fomnambuli vi-
us acie, cum internae perceptiones fuffieere vi-.
^eantur.

Wienholtus, quem honoris cauffa nomino, ex
tarmonia Leibnitii praeftabilita explanare fomnam-
)uirfmnm fi:uduit, fed male intellexiffe magni phi-
ofophi praecepta videtur^ fiquidem perceptionea
Uo drdine fibi fuccedere ih animo et eodenl qui-
km tcmpore cuni nervorum mutationibus exiftima-.
)at. Neque tamen ullibi , dicit, perceptiones eas
ine fenfuum impulfibus per fe nafci poffe. In ea
amen Wienholto adfentior,. et his phaenomeni5
ili immortalitdtis fpem ac augeri, cum nuUum
"uperfit dubium, poffe nos fentire ac percipere fi[-
le^ullo organorum externorum commercia.

Quemadmodum tamen plura etiamnum manent
3l)fcura et dubia, ita ulterius eft ventilanda
jangliorum indoles, qua fit» ut modo condticto-
•es fint, iam femiconductores ,. ntmc feparatores
mponderabilis illius' vitalis (g. 66. 85- 88.)- Sepa-
'^nt naturaliter , femiconductores fiunt in ftatn eo,
im vergit in fomnambulifmum-, €ondiictox€& veroy.

\ .

3ia LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

fi acc^lTus ipfi cruxnpunt. Eorum ope gangliortun
diifunditur iam fenfus organicua ita in totum cor^
pori^ amfaitum, ut omnes res externas, quatenus
f& hafaeant ad^ yitale illud elementumji luculentif-
fime fentiat bomo. Nec video, cur Ebcrhardus
Gmelin graviffimam hanc ponat difterejitiam electri-
citatis vulgaris et imponderabilis illius fubftantiae,
guae hic operatur: quod nempe ,haec in fanis ne*
^uaquam accuipuletur , fed ubique in valetudinariis.
Quodfi Galvanifmus ,eft electricitatis modus (§. 59.)
animalifaus potiffimum partifaus excitatae» alitei
etiam fe hafaefait in animalifaus ac in machina elev
ctrica, licet iisdem continuo uoiverfalifaus ofatempe-
ret legifaus. £t ficut Gymnotus et Raia arbitrio
pofTunt Galvanicam vim explod^re, rta haud im<
profaafaile eft, et hominum voluntate firma ac
conftanti eiusdem imponderafailis, quo afaundant,
impetum^ poITe in alios dirigere homines. Itaque
nequaquam irridendi huius doctrinae fautored, i
voluntatem firmam et conftantem neceilariam eile
ad bos effectus ftatuunt.

CAP. lU.

DE SENSIBUS EXTERNIS UNIVERSE.

4ofi.

Senfuum univerfitatem natura formavit^ ut vin*
culum conititueretur inter individuum organifinum

CAP.m. DE SENSIBUS EXTERN. UNIY. 3x3

et mundum extcrnum (JJ. 60.). Eo autem perfccti*
us ftruxit organa e^» qtiO pcrfectior ipfe et magis.
individuus eft organifmus, unde bumanus oculas»
humaua auris multo plures et magis congruentes
continent partes, quam talpae oculus., aut piXci*
um aures. Tandem vero in infimis animalium or*
dinibus rudimenta fola eorum organorum pofaity^
diffuro iimul per totum corporum fimpliciorum am-.
bitum fenfu eo organico , qui aliud vinculum cum
mundo ^conftituit (JJ. 88» 4-0 1.).

Videtur autem ordo quidam et dignitatis cradus
in fenjQbus vigere : fummum occupant oculi , quo-
rum faoalta^ clariffimas gignit perceptiones, proxi-
me ad animi vim accedens. Multiplicantur in in-
fectis, a^funt etiam' in moUufcis: auditus organon
fupereft in ^uftaceis ^t moUufcis quibusdam, nul-'
lum etiamnum animadverfum eft in infectis , etiam£l
araneae acutiffime et e longinquo audiant: guftua
iam in avibus nonnuUis et pifcibus deficit, in hid
et inTectis lingua ingeftioni foli infervit : olfactus nul-
lum eft veftigium in infectis et vermibus , licet ma-
nifefto odoris floribus attrahantur: tactus denique
organon , quamvis totus ' animalium omnium am-
bitus fentiat, foli homini et quadrupedibus pleris-
que tribuendus eft, quamvis et infecta antennis ex*
plorare res ^xternas videantur. In vermibus ento-
zois et zoophytis ne uUum quidem etiamnum fen-
fuum veftigium inventum eftt neqiie tamen infici*

5i4 LIB. n. DE VITA SENSIFERA,

andum efi: et haec animalia mundam extemum
fentirey lucem, odora corpora, aerisque [onoras
nlotitationes percipere, quod difFufae per totum
corpus nerveae cuidam pulpae tribui fpofTet : quae
haud pebuliaribus complexa nerveis fafciculisy anul-
16 cerebro' aut ganglio fecernitur, neque tamc^n eo
minus officia ea» licet minori gradu, praeftat,
quae a formatis organis fenluum externia exfpeetari
polTunt ($. 10. 60. 880*

• 405-
Haec tamen paullo intelligentius funt explican*

da. Hqminis prineipatus baudquaquam in fola per-

fectiore eorum organorum.machinatione quaerendos

eftj fiquidem in fingulis animalibus unus aut altcr

fenfns externus acutior, eft et organon ipfum etiam

amplius aut aeque perfectum ac in homine. Id prae-

primis de olfactu valet, cuius organon, membrana

Schneideriana , per conchas narium miro ambitu

flexas et per (inus frontales fpatiofos in variis mam-

malibus ingentem habet amplitudinem fenfusque ip*

fe fit aeerrimus. Auditus in aliis mammalibus fupe-

rat profecto facultatem hominis auditoriam: vefH-

bulum etiam ampljus • eft et canales femicirculares

largiores, nervusque ipfe in bove et fcrofa e gan-

glio rotundo grandi nafcitur. Quin oculus ipfe per-

feetior et vifus acies acutior eft in aquila» fakone

#t hifundine^

CAP. m. DE SENSIBtJSEXTERN.UNlV. 3i5

Itaque non liiigulie renfmim oxganis inhacrenduniy
fed univerfitas eft confideranda, quae omnino per-
fectior eft in humano genere quam in beftiis. Dei v
vero infigne eft TrKeoviKTfJiM et verifftmum, iudi-
cium et perceptionum variarum coniunctio, quae
deficiunt animalibus, etiamfi antecelfant fenfuum^
fingulQrum acie hun^anum genus. Aquila raanu-
bias e longinquo disccrnenss nequaquam colorum
varietates lucundas» locorum amoenitates aut flo-
lam pulcritudinem percipit: bovi aut fui nullae
funt ex odoribus fuaviffimis deliciae: nec eae be*
ftiae, quae auditu hominem praecellunt, fonorum
concentum unquam invenient gratum. £a eft hu-
maQae rationis dignitas» ttt pulcritudinem fenfibus
appetat, harmoniam quaerat, delectetur confenfu:
fugiat autem tetra, contraria horreat, averfettix<
.quae harmoniam impediant«

404.
Singulorum quidem fenfuum peculiaris fabrica
fingulares 'etiam, quas alii gignere nequeunt, per-
ceptiones importat: «eque tan^en abeft a quolibet
organo communis quidam et organicus fenfus » (j$.
88* 89*) ^^ quem abit fingularis, dum nimis inci-
tatur. Vifusy auditus» olfactus, gnftatus et/ ta-
ctus nimis excitati dolorem gignunt» prurittun fal-
tem et inftinctum amovendi id, qtiod impulfum fa«
ceret adverfariuw. Neo alit^ir fievi poteft; ciun

* I

3i6 LIB» IL DE VITA SENSIFERA.

quodvis fenfutim organon» praeter peculiares ner-
vos, organicos ctiam h^beat» nutritioni praefectos
qui participant nervorum peculiarium impuifue. £o
autem illuftratur etiam id, quod fupra (g. 401.) de
fenfus communis dignitate praecepi.

£ft' praeterea polarium elementonim commani-
taa quaedani in plerisque propemodum fen&bus. Lux
oxygenis attractione per totum naturae ambitum in
iignis, tum h^c iiidole tum fumma volatilitate et
gravitatis fuga cum , hydrogene confentit : hydroge-
ne aut^m fcatere odora omnia corpofa exploratum
habemus: inde folent lucis fortif&mi in oculuni
impulfus ftemutationem eiere,, ficut hydrogen^ ip-
. Fum flammam coilcipil. Sonorae aeris undae licet
Bihil habeaiit commercii cum polaribus elementisi
3n aere.tamen hydrogeneo acutiores limt toni, pa-
citiores etiam a polo columnae Voltanae negativo.
(RittersBffyt. 11. 3. p. 160.) Qiiae faporem habenl
ialina funt, atque vel iam foluta vel in linguaebu-
moribus folvenda: polarium elementorum eft anti-
thefis ea » quae fapores alcalinos in apice linguae
papillis cpnicis, acidos vero in bafi fpongiojis col-
liculis percipiehdos tradit. Solus tactus eft mere
materialis feu mechanicus, neque elementojnim po-
larium discellus in eo obferva^ur, unde et colani-
nae Voltanae minor eftin hunc fenfum efficacia
qua^i in fenfum Qrganicum. Omnes alii fenfus in-

CAP. m. DE SENSI^US EXTERN. UKII V. 317

pondeiiibilittili effilcientias fascipiant^ maxime yifii^^.
minus fere audittis , minus edam gaSbas.

Quibus rebus intelligitur, fu^eriores et dyna-
micos oua Rittero dicendos efTe lenliifi,! quod d-
ficientiis meris tangantur et adficiantur; effe eti»m
commune id f vinculum omnium , quod idem impoiir
^erabile in dis per fubftantias polari ratione diver&s
iuscitetur. VAifus , omnium fiipremus, luee udtur»
cuiusmodicolores» pariter ac «lectrioivatis amitliefea»
diducuntiir, qnamvis >eosdem chemicos etiam eifectus
prodlxcere ambigatuT. Id de olfactu faUem et odo-
ris ftibfi^aBtiis praedicari etiam poteft.

Sed apatomica organorum inveftigatio] luisulen-
ter docet , in fefnfibus f uporioribus ^>eram eife ca-
tenam i&alvanioam, cuius poli ope «nediomm corw
porum iunguntur, quaque utraque aqme forma
ita elicitur, uft differentia efiicaciae imponderabi-
lis fenfum producat. Ponderabilos fubftantiae .et
^lenienta, qmae fanguine •advebuatur» inftgni ca«
jiia et differentia polari , adfunt. Confumuntur ea

elementa in quovis fenfaum actu, oum fecretiones

- ■ ♦

iis actibus iunctas elfe , maioremque contiituo fan-
guinis copiam orgaria ea appellere 'videamiis , quam
alias partes» eoque abundantiorem, quo vivaeior
eft fentiendi efiicacia. lis elementis polaribus au-
tem conduci et evolvi imponderabiliaf plaribua
iam locis praeoepimus (0. 29« 43* 440-

5i$ LIB. II. DE VITA SENSIEERA.

Maxime id probatur nervorum in qaoTit fiipe.
riorum fenrnum organo duplicitate. Ptfculiarea enim
nervi , opticus et acufticus nulla cum aUia» nec roci-
ie nervis communione ihligBes » foli protinua adeiint
hactenus organa» ut in mafTam pulpofam abeant. Va-'
fa comitantia mimis copiofa potif&mum arteriofa , fe-
cretionem aquofam , albuminofo - gelatinofam proda-
cunti ficut centralis arteria oculi corpori vitreo et
)enti crjftallinae, arteriae labyrinthicae ampuUis ve-
Aibtili aqueis et cocbleae interno parieti » provident,
. unde oxydationem vigere hac parte ac pofitivum efTe
' catenae Galvanicae polum, cnm Brandifio credideris.

Longe alio mado fe habent auxiliares nervi, qoi
ih rciperioribus fenfuum organis accedunt. - Sunt ii
duriores ipfis nervis principalibus» cum multis- aliis
nervis anaft6mofes ineunt, gangUa formant et in ra-
mos multifidos distribuuntur. , Stipantur vafis copio-
fioribns» turgidioribus» aiifractus faepe daedaleos for-
fnantibus» quia arteriae, nihil fere fecementes» in
venas fpatiofas illico abeunt : quod maxime e vortico-
fis choroideae .tunicae vafis elucet» Minor ea diflferen-
tia in aliis fenfuum organis obfervatur. £t in ipfo
iam olfactus organo iHamfeftus eft nervorum pirinci-
paKum et auxiliarium confluxusy magis^ue adfini^
fecretio in conchis narium et finubus.

Sic et aliae in fenfuum organis diverfitates oo
currunt. Radiatim aut .penicillorum forma acufiici
nervi ukimi furculi in veftibuli ampullas et cochleam

3AP. m. DE SENSIBUS EXTERN. UNIV. 319

;fFundunt3ir. In olfactus organo utriusque indolis^
*ecretiones' propius ad fe invicem accedunt» ut hac
'enim, illac mucus prodeat: et organicus fenfus
nagis cum olfactu cohaeret quam cum aliis, unde
;t in inferiotes animi facultates efiicacius olfactus
igit, quam alii fenfus. Deeft etiam in olfactu
nanifefta polaris elementorum odoriferorum diver-
itas, cum pleraque hjdrogene fcateant« In gulta-
:U9 organo eft quiden;i peculiaris nervus» quinti
)aris ramus , in- antitheli quadam erga hTpogloflum :
llo in, apicem, hoc in hafin linguaef distribc^to.
ied uterque pluribus locis cum aliis confluit, neu-
er moUior aut durior altero: et guftaiorius ipfe
adiatis ultimis furculis in papillas liiiguae cohicas
^ftunditur. Ag^nt quidem imponderabilia in' guft^-
um utroque Galvanicae columnae ^polo fuas fenfui
luic qualitates importante. Neque tamen in tan* .
as agere diftantias is fenfus poteft » neque ubique
n guftu faporum imponderabilia eliciuntur.

Tactus orgahon, in quo Brandifius polaritatem
'nodare voluit, manifeftam eam haud exhibet, quod
iberius dein probaturi fumus. Neque tamen alie-
m eft is fenfus, ut et ipfa KoimhBfjatff ab adfecti^
•us imponderabilium > quippe quae eos fenfus ita
3utant ac fi externae res adelTent. Calor enim «t
^gus columuae Voltanae polis gignuntur.

320 LIB. n. DE VITA SENSIFERA*

405.

Graviffima ea fenruum dlffe^enria modos nobis
palam facit, quibus commercium cum mundo ex-
temo ftabilitur. Vel enim ratio fola corporis exter-
ni in fenfus agentis ad organi&num noftrum fenti*
tur, omiriis aliis rerUm qualitatibus: vel eae qua
litates clare percipiuntur et difiinguuntur. Vifus et
auditus non rationem folam >corporum extemorum
animadvertunt) fed fonnas etiam et iiguras» fono-
rum modosy locum nnde veniant impulfus et dire<
ctionemy robur denique ac vim» qua feriuntur fenfos.
Hinc vifus et auditus multo arctius • comm^rcium
cum mundo e^terno babent» multoque diftinaicres
efiiciunt percepiiones quam* alii fenfus: itaque et
Rantio dicuntur abiectivi. Olfactus vero et guftus
nuUas nos docent qualitates rerum» ni(i quae ratio-
nem ad corporis noftri vegetationem comprehendiuit,
propius igitur ad fenfum communem et organicuni
accedunt eae perceptiones atque diftinctae elTe non
poffunt. Ex quo intellifiitur , res^ quae vifu et au-
ditu percipiuntur, yerbis exprimi et notis diftin*
gui poffe , ut alios etiam docere earum jjualitatcJ
fine ' comparatione valeamus. Longe fecus' accidit
in iis, quae olfactus et guftatus gignunt: necver-
bis.exprimi, nec liotis defignari poffunt» ni conti-
imo comparentur cum melius cognitis et ufitatis.
Sapores et odored ita femper. notamus, ut cumno-
tiffimis conferamus: fed figuramt formam, ratio-

nc^que

CAP. ni. DE SENSIBUS ElXTERN. UNI V, 32 1

nesque tonorum diftincdflinie traderc aliis pdlTuniu^*
Iiulc efficitur, quam merit^O Linnaeus odores et fa-
poreS a notis plantaruih fpecificis feiunxerit^ acquie-^
fcens folis hunieris, proportionibus et, formis j quaff
noiis verbis defignari pollunt,

imponderabile ipfum, quod vifuiii ^roducit*
lux, non Gaivanico folunl ftimulo in dujcili^ire^
nervos agente excitatur^ fed fponte etiaiiv eftulget
in oculorum morbis^ qui vires valde inditantj ton-
tinuo etiain in atiimalium quorumdain t)cidisi ^ua^
noctii efcam qiiaerunt. Iri aure qiiideitl Galvaiiic^
potentia toni difterentes i acutiores negativd ^ . pdfi-
tivo graviores eliciunturi et ipfa Organi iilcitatid' .
ne nimia hallucinationes foiiorae nafcuntur. Mdiii-
fella etiam eft et teftimoniis pluriitiis pirobatd fapb-
rum diverfitas a negativo poloi ac a pofitivd brtd-
tum; *acidi enini hdc^ alcalini illd provdcaiitun \
Tempcriei rationes fimiles fuiit: caloris a pofitivoi
frigoris (enfus a negativo pold prodUcittir. In olfa-
ctu fecus accider^ videtur; obfcura eft feiifus diver-
fitas^ licet Ritterus coiitendat^ heb,etem dfei qua-
fi ab acidisi fenfuni iii pofitivo; acUttmij alcali-
num fenfum cum fternutationei iii iiegativd pold
(!)• 380« Spdiitancae quoque hallucinatidiits iil fen-
fibus reiiqais occurrunt^

Sed memorabilis eft et ad expdiitidiieixl feiifiitiril
neceffaria dbfervatioi contrarios oriri feiifutiiii ino-
dos^ dunl tatena GaVanicaj ante{cldUtaj iaiii fe
Pari IL X

3a2 LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

*
I

iungitur. Non colores rolum transiiliunt in polari-
ter contrarios, fed foni etiam, fapores et tempe-
riei gradus. In oculo id ob manifertiorem »ervo-
runft duplicitatem luculentius cognofcitut; in tactus
organo » ubi polaritas nervorum vaforumque obrcn-
ra eft, minus ^claTe intelligitur , licet qux)ddre ac-
cidat.

4o6-

'Commilnitates fenfuum et differetlti^s ttniretfe
rerfantibus occurrit rerum » quae fenlibus percipitin-
tur> generalis diverlitas. Moles corpomm et fuperfr
ciei indoles» ^ae tactu fentiuntur» proxime toi-
pu8 attingunt, neqxie per medium quoddam corpns
aut 1» ionginquo percipitmtur. Similis eft, fedpaul-
lo maior guftatus vis, qua cbemicae potius torpo*
Tum indoles fentiuntur^ coT)pora foluUi et fluida
•elfe debent^ quae bunc feriunt fenfum. Elaftia
fiuida et maxime «xpanfivum elementum, bydro-
genes, percipit t^lfactus» ideoque, cum fatis adlinc
* imponderabilibus id elementum fit, cum faltem im-
ponderabilia pet^ id agant (J. 43.), dltioris eft grJ-
dus olfactus quam ^ftatus, qui folis humoribus et
chemica indole acquiefcit. Sonorum eft nec cbeini*
ca 'nec elementaris ratio» fed imponderabilibus qna-
dantenus adnumerandi , licet plures habeant ponde*
rabilium qualitates (g. 35.)- rinde effieitur, audi-
tum nobiliorem ceteris fenfibus effe. Nobiliffinii^

OAP. m. DE SENSIBUS EXTERN. UNIV. 3a3

omninm vifus , quod per mete imponderabilem tub»
ftantiam agitt unde et mternas rmim qualitated
melius reliquid fenlibus redudit^ eft Inaxime obie*
ctivtis dici poteft (g. 405.).

Senfuum fingulorum in^perium peJ: clalTed ani»
thalium fingulas ita exprbirum legi apiid impero^
fcriptores , ut inferiores etiam ordines animaliiim
infimis vigere fenfibus, fuperiores fuperioribua
contendant. Quod recte in fecus Aatuatitti fine
negotio intelligltur. Qiiodfi ehini zoopKyta periii*
tent et polypos tactu folo poUere, unde et ^irlteti*
nae et palpi et digiti ipfi hominum polypos teittAtit^
feftive id ihagis quam vere clicitur, Cniti .^odetft
lure et zoxiphyta et verihes entozoos vifu folo ftut
olfactu poUere, ftatuendum fit. lii mollufcis aulemj^
ob mollitutjihem cotporis fpongiofamV guftktuM dd»
minari, Unde et linguam elFe molhifcorhnl fpecife
formatam : in ihFdctis olfactuni , eui obiici eodem
iure vifUs organa multipHcia in iisdem tihihialcU*
lis poffliht. Nobiliores autem fehfus , vifum et au*
ditum a nuUa animalium claffe repraefehtari ; bt-
ganifmos eile in fe perfectos et individuos ^ iu ^et*
fectioribus dejiium animalibu3 formatos»

X 2

5a4" LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

CAP. IV.

D E V I S U.

Sect. I.

OCULI FABRICA.

A. Externae partes.

407-
Omnium orcanorum perfectiffima maximequc

indiyidua fabrica in oculo occiirrit humano. Tot

enim ner\'ps huic uni moleque haud ita magno

largita eft natura^ tot partium, membranarum, hu-

morums corporumque varietates ^ tot vafa mirabi-

liter flexa, tot in.ambitu et centro ipfo fecretiones

perfecit i tanta denique providcntia in media fovea

a variis offibus formata id organon collocavit, ut

maximi momenti inftar habere hunc fenfum nos

ipfa natura docere videatur. Continua eius et ma-

xime varia actioj quae tardiOime dcfatigatiir^ nervO'

rum feparatorum copia6 tribuenda eft*

Principale externum fenfifera^ vitae organon
adeo arctis cum anima ipfa vinculis iugatur, ut
recte dicere M« TuUium memini, hanc unam elTe
/rorporis partem^ quae^ quot animi motus funt^ tot
Iignificationes et commutationeS poffit efficerc. Ocu-
los enim eile , quorum tum intentionfi tum remif-
iioneji tum coniectu^ tum hilaritate^ motus animo^

CAP. IV. DE VISU. 3a5

rum fignificemus. Summo igitur iure Hippocraticjl -
auctores, ut dcul^m ita reliquum corpus femet ha-
bere, vitae -etiam necisque optima peti praefagia
exhis partibus, IJcripferuiit. Quod'fiio iam tempore
Galenus ex abundanCia fpirittium iinimalium in hoc
organo expofuit.

Oculi dominatus inde* etiam elucet, quod,|cum
mere imponderabilein fubftaiHiam acceptiu-us eflet
et ab eo irrit^ndus, globi forma ftructu^ eft, quo
reflert ^eternos illos globos cpeleftes, lucis fempi-
temos fontes. Quodyis animal, oculis perfectiori-
bus praeditum, iis etiam a terreftri gr^vitate li-
beratum, altiqrem Ipcum obtinet, donec perfectiffi-
ma humanae mentis indoles cum perfectiffima etiani
eculi fabrica iungitur.

408..

Ordinena fequuturos nat^ralem decet ^ orbii<^
inchoare.

Offeana fiftit pyramid^ aut infundibulum , fcp*
tem in homine offibus conftitutum ; . frontali iiimi-
nim, bafilari, ethnioideo, zygomatico, maxillari •
fuperiori, palatino et lacrimali. Parietein fuperio^
rem formant pffis frontalis et bafilaris, externum
zygOTfiatici pars et bafilaris; internum ethmoideum
08 et lacrimale; inferiorem pffis maxillarisi pal^-
tini et zygomatici partes. Tutiffimum fere in lio--
mine eft^ firmamentum, quo fapiqntiffime adipis

3a6 I.IB* II, DE VITA SENSIFERA,

^opia ot^veftito coiitihetur bulbus cum*vafis, ncN
vis et muFculis. In animalibu6 brutis minor eft
firmitas^ minor etiam. humanae orbitae pariea in-
teri\u8, lacrim^li olTe potiffimuni et lamina offii
ethxnpidei papyracea conftitutus.

Axis htiius infundibuli cum bulbi axi haud pa-
f allelus eft , hic enim magis declinatus angulum fe*
ir^ 0um ftxi orbitae facit octo gradunm (Sdmmerr,
tah^ anai. ocuL J^IIL f. 3.). Alterius etiam orbi-
tae axis alio nonnunquam modo convergit ac alte-
tius , orbita ipfe altera latiore. Magis anterius di-
vergere videntur Mongolorum et Chinenfium orbi^
t^e, minus Aethiopum, quam Europaeorum.

Infundibiilum id offlbus harmonia et futuratum
copia iunqti? hiaud undique clauditur, fed plurl-
bus hiat foramiiiibus et fillufis: maximum f ere fo-
ramen in marginc fuperiori anguli intemi orbitae
iieyvn?n eptlcum et arteriam ophthalmicam cmit-
tit, Rrfiquos oculi nervos cum vepa ophthalmlca
prpmit fiiTura lacera inter alam magnam parvamque
pffls, bafilaris. .Binae funt inferiores et confluentes
fiilurae, otbitalis inferior, 'per quam nervus infra#
prbitalis cum fubcutanep maiae prodit, et fpheno-
l^ai^xillaris in canalem infraorbitalem terminata. Exi-
]ia funt; for^ininft„ quae ramo^ cetero? quinti paris
transmittunt^

Jnteriiam totius orbitae faciem obveftit mcmbra-
ll^« qu4^ %nxn a clur^ . meninge ne^m opticum

• I

,CAP,II. PEVISU. 3^7

ambeuntte» tum a perkraaio. originem petit. Vafis
pertexitur haec membrana reticulati6« quae ex ar-
tetia, orbiji^U oaictuitur (<SommerK^ tab^ UUf^. i^ 9.).

Omni^ illa^ ovbita comprehenE^ ooulf melitia
Qkinibratur a coUiculis tumidis. cellulofo - mufcula-
fis^ quos ornaot pili rigidzurculi ^exi, longiore^
«t in decuJDrea ducti ad n^ x:adicem » verCas tetmpo^
m yero gcacilioises \^ tenuiores ex toto iu femini^
quam in viris. Superciliorum, nomine notifAma
baeQ paris. eft» f^qillime mot4 a mufculis epicranio
€t peculiari corrugatore; illo furfum leyaute, bpe
tei^fjas.nali xadicem contrahente et pilos erigente.

Utilitas fuperciliotum complectituir maxime tuteL-
laia oculi a niraiA lucq, a. fudoxe for:te per froa-
teia d^fluei;Lte, a puhrere et ab aliis iniuriis^ Iq
ieacaethiopibus ideo Ipngioribus pilis. et CKebriQri-
bu5 obflta elTe fclent

Seufu pollent inliguif cum nenrus frontalis. e
prliw quinti paris ramo, per incifuram margini^ .
orbitae fup^oris prodiens Cub iis furfum tendat at
conrugatori proyid.eat.:

. Ut oculi. acies 'excjel&s hia partibug optim^ fepi-'
tur^ ita -paipehrwrum, fabrica. nihil ne excogitad
quidem aptius poteft. Namque magnam iHL ^^^-^

328 ^IB, 11. PE VITA SENSIFEM.

ctiaribu^ t^ftiis folertiain pcrfequuta ^ft natura, ut
^igniflimi buius organi Eacies tegumentis muniretur
fac^H ^iollirjimis piaximeque mobilibtts. Quod be-
iiefipium multiplicavit etiam in avibus, tertia pal-
pebr^ ^ddita» fed ferpentibus et pifcibus et iufe-
poribuQ animalibus fere denegavit, nifi mirabile il-
lu4 yelTim f etraodonris , cencro foratum a.rbitrioque
'^peri^ndum et claudendum, velaque verticalla fcom-
broruix^ et f^lmonum utrinque ab angulisf oculorum
ponniv^nti^ trahere fauc volueris. Oculi edam apum
CPippo(iti pilis fingulis praemuniti ftint, ut forte
r^dif lucis debiliteiitur, ^t Itemmau apterorum pi-
lis iisdem cincta funt.

Palpebrarum nortraruni mobilior et ambitu edam
^iaior ^ft fuperior , quae in dormientibus totam om*
^inQ ^orneam membranan^ obtegit^ peculiari idcn-
fidem mufculo, levatore, inftructas qui a dun
inenipge , ppticum nervum criigente, ortQS, in ta^
{vim ^ermin^tur. Ligap:ientp quoque 'fihgulari pal-
pebra fuperior ad.propelFum nafalein maxillae fupe-
ripria ita firmaturi ut dauli per rprhnum pculi ai
pare^ magis figantur, dcorfum magis tractis palpe-
tris vprfus temppra. U trique yero palp^br^e cpminu*
wh ^ft piufcujus orbicularis, *^llipticis £bria coiifti-
%^P^% quae yerfus tempora magia 4^ d^uffes ^i-
<^tae, §4 P^ft radipein ^iagis adgregatae funtt oi^'
f^if^fto ^Uam in poptrjictione crifpantur f( ScmTnfrr.

f4?6. //. /. \^ 2.),

CAP. IV,' DE VISU. 3ag

Quibus murcuUst tela ^tiam cellulofa adipofa^
que conrtitutae - palpebrae memoratu digniCQnium
habent marginem cartilagineum^ qui tarfus (licitur.
Brevior is lere palpebra eft, ut facilius perfcctius-
que claudat: eam , limbi reliqua parte laxiore. £a
caTtilago in fuperiore palpebra piagis Junata.elt» in
utraque craffior verfus nafum, verfus tempora gra*
cilior. Hinc etiam angulus» quem palpebr^e ad
tempor^ faciunt, acutioreft eo, qui nafum fpectat:
acutiorem generatim in feminis, latiorem in viijsf

latiflimuni in to|vo ferocique adfpectu oculorum 6b-
fervamus, -Apertis pculis plicae in palpebris orinntur
eb magis ' conrpicuae , qu^ longior eft et laxior lim-
bus. Claufae v^ro in feminis faltem et infantibiis
tenerrimuni monftrant vaforuni reiiculum, quibus
perreptantur. ^

Extremus tarforuni .margo praetexitur pilis rigi-
dis, utpluTimum nigris, fimpHciter extrprruiu ar-
cuatis, longioribus media palpebrarum yarte, bre-
vioribus verfus ntrnmque &nemj, qui, ut arcent
niiuiam lucis fulgorem , ita dum oculi clauduiltur,
tiiangulum proxime ante tarfum mittunt fpatibltim,
ne vel collapfis pilis yel implicatiaf acutus palpebra-
Tum oculprumve fenfus laedatur.

In ultinio tarfo, puncta obfervantur fulva , or-
dinje dispofita , ofcilla proprie apparatus glandulofi,
qui utriusque palpebrae potiffimam partem occupat.
Sunt cateuulao uvularum raodo torulofaei, utrinque

530 LIB. n. DE VITA SENSlFERiL

farfum deorfumque tendenUs* parallelae^' Bionero
fisre viginti aut triginta. ' Folliculos fiiftunt eae ca-
tenulae fecum iugatos^ in quos tenatikiantur vafca-
la f^^cementia^ Secemunt autem ungueti tenax, flfl-
iridum» oleofum fere et albuminoruii|;if quodutk-
brica fit et mobilior oculdrum fuperficies > utque
lacrimae in aerimoniami vergentes mit^entur, effi*
CA. Ad aeris eontactum id unguen folidefcit» ut,
. J^af/dicc veterum et A^%ytfv fiflat. Omais is apparatm
ab Hcur. / Meibomio optime defcriptus vomon eioj

Sunt et in intcmo tumidijifeulo tarfi fiue on-
ficia ductuum lacrimalium» puncta lacrimalia dictai
quae fepaxantur tum caruncula lacri«iali , tum xnem-
brana femilunarl. Illa caruncula rubicunda» da-
riufcuk et fere cartilaginei^« intus i^imilibus ac tar-
fus foUiculis febaceis plena» pilia etiam t^nuibus oh-
Atay coniuncti utriusvis tarfi finem: turgidum fifiit.
Membrana vero femilunajis) e coniunctiva ftocc-
dens ante 'oculi anguhim internum^ tenditur,, inhO'
minibus .tenuis» iu mammalibus pauUp latior et
craC&or,^ peculiaxi cartilagine in equis et leporiba^
praemunita» in avibus etiaui totum obtegit bulbui^
pcculiarihus mufculis gubernata et peirluceus in qoi'
busdam » ut aquila per eumdem Iblis falgorem, fer*
re^poffit. Haec eft tertia palpebra, xiecelfaria i^
ayibus»' qwu biQri&ojatales palpel?rae et ta^fo carc-

CAP, IV. DE VlSa 35 1

ant et ciliis » tutamen etiam id Cecuram haud prae*'
beanty qnod mammalibus largiuntur.

Externa palpebrarum . cuticula tejierior eft , pet-
petuo glabra , max^meqtle renGiis » ut et claufos
oculos lux feriat et dormientes no& fusciteft. Acriori

autem fenfu intema palpisbraram pagina poUet, e
coniunctiva bculi continuata» «vafculis immerofif&
mis pertexta, quae in inferiore faltem palpebra
confpectu fbcillima funt. Papillofa etiam eft ct fe*
re vellerea fuperficies, praefertim qua laminaa ob*
teglt cartilagineas (^Sommerr. ttA* IL /. i^O- ^
palpebrae fuperioris pagina interna, qua tempora
%ectat, ofcula funt feptem aut ooto ductui^m ex^
cretorioruili , quibus glandula lacrimalis hiak. £t'
ex eo fonte et ex ipfis palpebrarum vafculis iugiter
exhalat humor is tenuia, aquofus, quo palpebifae
intus et oculorum fuperficies irrigatur, cuiusqnt
alundantia a punelis lacrimalibua forbetur.

t m

k
I

Eius liquoris» ' lacrimarum nimiram , fontes
uberius exponendi et utiHtates dihicidandae funt*

Frincipalis verO eft officina, glaadulae laeri-
malis nomine « fub palpebra ^ fuperiore , verfus feem*
pora, in peculiari partis orbitali» offis frontalis fo-
vea collocata. Irregularem habet, lobatam figuiamp
duriufculam compagem, novem in~ hominibua fere
Hneas longa, Cex lincaa iata» ligamemo proprio fus-

•

332 LIB. 11. DE VITA SEN5IFERA..

penfa^ quod Sommerringins primus defcripEt (^tah,
yXL J. 1. 9^)* Alteraju glandulam lacri^ialefn in-
£eriorem, feu potius acervum gUndularum planio-
Tum KofeumuUerus fub mufpulo orbiculari et pal*
pebrae fuperioris levatore ftatuit, quae vero cma
priore ita cohaeretj ^t ^amdem cum ea habere
poffis.

Jnterna eius^cQrpufculi compages cum glandulii
falivalibus coufertur (g, ii?.)* Lobuli enim» qui-
bus.confiat, in acinulos diducuiitur, vaJis fecei-
ttcintibus radiatim eifuriSy radiatim Qtiam occurren^
tibus ductuHs ejccretoriis conftituto^ ((J. ^53 ' — 255)
\i ductuli fecretum humorezu in plures GomiQunes
conducunt canaliculos excretorio^ , pfculis illis in pa«
gina palpebrae. fiiperioris interna hiantes ($. 4^^)*
Arteria peculiaris lacrimaHs > opbthalmicae propago,
in oculorum mufculos etiam et prbitae periofteuiD
et ipl\im mufculum temporalem furculos mittit
NeiVuli a primo ramo quinti paris n^fcunturi (M
fubputaneo malae^ iugati.

Iii :niammalibu9 pleri$que et «Lvibus eft praeter
hanc externam . glandulam etiam' altera» Harderi
npp^ine nota, in intemo oculi angulo coUocata, un-
.gueu fecernens, Nec in ferpentibus nec in pifcibw
U.IIa eiusmodi organ^ inveriiuntur.

Latex , quem fundit is appar^^tus , aquofus eft,
lapore falfus > fuccos plantarum coeruleos viridi tin-
git colore» unde ^lcalinam praedominari fubftan-

CAP. IV. DE VISU« 535

tiam efbcitur, qiiam ilatruin' carbonieilih eKe et
muriaticum et phofphoricum , Calcem denique phos-
plioricamj * examen chemiciim docuit. . Ad aerem
calidum promte coeunt lacrimae in malTam gelati-
nofamj ab alcalinis liquorihu^ fadlli^e folvendam* '
Acidis faturatur natrum lacrimis contentum, fuifu-
rico etiam effervefcunt, quocl riatrum muriaticum
et carbonicum in particulad fiias fecedit. Acidum .
mariaticum oxydatum flocCo3 producit gektinofos';
alia autem acida ntiliam fere mutationem import .
taht. Quibud pofitis intelligituri g^latinam inelTe
lacrimid et aqiiam fopiofam et nairum mUriaticum,
elquofapor proficifcitur. Calx phofphorica abun-
^ans cum gelatina aeris contactu coagulata concre-
menta producit lapidea^ quae nonnunquam in la»
trimalibus ductibus obfervantun

]?raetet cas glandnlas fecemuntur etiam fimpli-
ciori modo humores lacrimarura fimiles e vafculis
totius internae palpehrarum paginae et oculorum
externae* Abforberitur iterum a vafis oculi et pal-
pebrarum lymphaticis, fed rnaxime ab ofculis du-i
ctuum peculiarium, irt tumido firie tarfi utriusque
verfud nafum fitis*

. Ofcula ea dnnulis cinguntut' cartil^lgirieis ^ pa-
pillofie, quibud apertd fervanturj ut continuo iQGri'
ina9forbeant(0«4.io.)/ Luinen id eftj quod piluril Girar'

534 LIB. n. DE VrrA SENSIFERA.

fiarem aiU fetam porcinam etiam /ine negotio ad-

mittat. Oculis clau(i8,< inferius punctum paullQm

ante fuperius prominet, ne collabantar. In dnctu

.ea ollia hiant peculiares» qui protinus ex ofculis

furfum deorfumque in coecos proceilulos producd,

dein infra fupraque carunculam lacrimalem ita co-

eunt, ut ad intemum latus demum confluant,

pauUum anguMores quam qua in procellulos illoi

dilatarentur. Ut vero confluxerunt, in fpatiofofll

abeunt con.ceptaculum , furfum etiam, magis veio

deorfum productum , lacus lacrimalis nomine , quo

pattllo infra ang^lum oculi internum proxime foi

cute coUocatur. Suprema eius facci pars ad li^

mentum palpebrae ^ fuperioris ($. 4^0.)' adhaere^

vicino mufculo obliquo inferiori'i incumbit tcia

foveac feu fulcb peculiari ,^ quem proeeiorus nafalii

oflis mandibulae fuperioris cum oiTe lacrimali for-

mat. Anguftatur dein faccus ille iii canalem nafa*

lem recta defcendentem ». cuius finis a plica meiS'

branae ]>ituitariae nares internas veftientis obtegitui'

c Fars fuperior ductus nafalis 'mufculi orbiculi'

tiB aponeuroli velatur: conftat autem duabus tuiU'

cU^ quarum interior e membrana narium pituitara

produci videtur> variis cryptis et glandulis iimuGife-

ris obfiu (^Sommerr. tah. IL f. 16— 18. )• ^^^

funt tunidae > mufoularibud fibjfis deflituue, in pfl*

cas plerumque aut rugas eas coUectae» ut plufcQli

iugau GoncepUQula conftituere videantun Vim^ f^

CAP. IV. m VISU. 535

tontjrahuntur dilatantiiirquB ii ductUB , per fe folum*-
modo elafiicam eSe exiftimo» participari vero irritahi*
litate mufculi orbicularis apicem eius apparatus tegen-
ds. Nervuli vero in eos ductus abeunt ex infraorbita-
li ramo feciindo quinti paris, Hinc fenfu pollent acri,
qui mitig&tur muco unguinofo « glandulis aut cry-
.ptis fe^reto. Itaque defcendunt per lios canalicu«>
lo8 lacrimae ita, ut accnmulatae in facco mucoque.
ungoinofo miftae demum per ofcula nafalia deplu'-
ant, aariumque membranam continuo humecteat^

4.13.
LftCrimarum fons recluditut- tum pbyficis iHmnt-
lis, tum etiam iie, qiii ex animo proficifcuntur.
Ab acribus quibusvi^ rebus, ^a nimia lucc et ab in^-
flammatione oculorum illacrimationeni oriri» tri-
tiffimum eft. Pariterfrequens, fed multo obfcurior
^& lacrimarum ortus e moeftitia, dolore» aerum^-
nis, mifericordia, iracundia et laetitia, ex iis gene>^
fatim animi commotionibus, quae infirmitatis no-
ftrae et impotentiae fenfum adfcrunt, quaeque ali*-
^nae funt a virittm incitatione» Hinc mixtae potif*
£mum animi perturbationes» quae iucundi aliquid
ac moefti fimul adferuDt^ quaeque ms^no impetu
animum percellunt, fletum producmit. Inde igitur
patet, infantesy fexninas, et qui virium debilitate
laborant, ftetui obnoxioa €11« : et in votis «tiam ii«»

'336 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

qixi futnmo angote adficiunturi e[[6, fiext Te poir«

. ($. 284-)-

B. Bulhus ipfe*

Globofus quidem eft bulbus in homine et ple^

riaque anin^libua brutia, neque Jamen vel in quo-

vis homine eaedem dimenfiones fUnt» neque pei<

fecte ' globum refert^ Quanta £\t figurae varietas,

quantamque difficultatem habeati menfuras certiili-

me indicare^ fcite^ ut folet^ et uberrime docet

Sommerringius , fummus vir (Abbild. dei^menJcU,

Aiigcit P- 60.). Frequentiffimum tametl efti po-

fticam partem ad corneae tunicae marginem ufque

hactenus fphaeroideam ^fie, ut pauUo longior fit.

- Navem enim lineas geometriCas fere longus efl bul-

bus ab anteriore corneae convexitate ,ad optioi ne^

vi ufque infertionem: quarta autem lineae parie

brevior diametrus tr^nsverfa^ Jn mammalibns lati*

tudo longitudinem fuperat in ratione 1, 10: i>S'

Qna cornea inhdet, magis comprelfus eft bulbusi

aut i (i malueris i minoris circuli fegmehtiun eit

haec tunica , quam reliqu^e< Quod fic iterum iatel*

ligendumefti ut in iunioribus et viris generatim lua*

gis promineat haec bulbi pars, quam in feminis et fe-

nibus. PaUlio magjs dilatatus etiam eft bulbus Tei-

fua tempora» unde vifus acies^ quam pUpulam vo-

<iamusi parum interiorem habet fedem<

Alitei

CAP. IV. DE. VISU. 5Zj

A}iter fe habet ratio formaram in ayibud :ac'
pifcibua.' Eae enim, praefertim rapaceS, anteriori
fegmento gaadent non fphaerico folum» fed minoris
ctiam fphaerae quam poftica pars. In pifcibus con*
tra plerisq^ue et cetaceia cornea eft magid applanatat
ob aquae, in qua degunt> maiore^ xadio^ fran*
gendi ;vim. Admirabilis eft natura in oculid infe*
ctomm alatorum polyedria ; facieculae fingulae per«
lucentes veficulas fiftunt globulofasi quarum nuzne»
mmLeeuwenhoekius in mufca fupra octomilUai Bod^
daertius in alio infecto ad 5640 ^omputavit I9
nonnuUjs murds. eife bas facieculas hexagdras» in
libellulis octaedras idem auctx)r , tetraedras in can^
cris Bafterus invenit« ., Fraeter magnos eos et po*
Ijedros oculost larvae infectorum p]ures habeiit
xninores; fenosjn erucis numeravit LyOnnetus» Octo^*
nos ia omnibus fere araneis Boddaertius. , Stemmata -
ea retinent etiam poft metamorphoJHn monoculit cum
ipfis maioribus oculis polyedris. Termites autem
fat^les^mafdilos K5nigiutf oculis omnino carere> pe»
cuKari' forte quodam metamorphofeos ftatu» tefta*
tor. Quid vero fit» <juod natura fibi in multipli»
candis et per millenaa facieculas applanandid infecto^
mm oculis placuerit, nos penitus etiamnum latet;
licet Blumenbaehii conjlectura probabilis ftt^ ad re*
motas res videndas aptos ^elfe oculos compofttos^
ftemmata .vero ad cominus parvas^res contemplaui'
das, cum his potiflinium inibructa ftnt inC^cta gle*
Varslt. Y '

538 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

bae adfcripta. Quaniam autem itxiiii;obiled Umt ocu*
U, multiplicavit eos T^atura» ut tLndique rapinaiA
€t adverfarios ammadverc^re poireht.

415.
^ Bulbus dculi humani et plerorumque aniinali'

tim fatia mobilis' eR, cum a miifculis peculiaribni

regatur et dhnbitus eius «il fit nifi tela laxa adipo-

fo-cellulofa. Infectis foHs immobiles funt, ac ol)

6amdem forte cauiTam facieculas millenas habent,

ut undecumque lucis radii ferire eosdem polfint.

Cancri e^ vana mollufca pedunculis mobilibus int

dentcs gerunt.

Humanus vero ociilus movetur fenis mufciilis.

inemoratu digniffimis. Quaterni funt tecti, tela

cellulofa undique ita iuncti, ut facci conici fere

Tpecie oculum a p6(lica parte ambeant. Oriuntnr

a vagina nervi Optici et a ligamento rimam oAita-

lem fuperiorem implente» inferti in fcleroticam ocu*

li aponeuroticis fibris, quae ita procedunt, iit cor-

neam contingant, quam Homius ex iplis fibrilb

' continuatam temere arbitratur. Brevior fereeftfo"

perior, oculum attollens, tendine dentato infertns;
longior extemus, abducens, tendine fiiTo; itbrofiot
internus, adducens, tendine obtufo; graciKor in*
ferior deprimens oculum, tendine acumiiiato a^
haerehs. Singuli autem fecundum fuas aliisque op-
pofitas '^directioncs oculum moyent, -unde"in'aiiuD*

CAP. IV. DE VlSlf. 339

lidfectibus indicandis maximas kabent partes. Ut ^t-
tollena enim fuperbiam et admiratgionem > abductor
indignationem , ita deprimens modeftiam» addactor
de^iique amorem ligniEcat et hilaritatem« Dum ex
ordine incitantur» rotatorii oriuntur motus. Dum
luia eademqtie vi agunt, oculum retrahuQt» figunt:
atque probabile etiam e&, poITe bac aciipne parte^s
oculi internas ita mutari , ut approximentur , a fe
invicem recedant » aut ut lens crjrftallina fprmam
mutety . cornea faltem producatur aut retrabatur*
Quam fententiam, a Scheinero et CartefiQ defeii-
fam» £erraultii;s hactenus refutare.conatus pAp ut Ihi-
gam fderoticam olTeani adduceret» quae ab infertja
murculis iis nequaquam mutari poffit. Neque tamen
conclufio inde ad humanam valet oec6nomiam« quod
infra uberius p^tebit. -

Quantam dignitateni his quatemis mufculis
adfignarerit natura^ vel inde patet^ quod peculia-
res largita fit nervos 5 oculo - motorium et abducen-
tem,.qui poftquam. ad carotidis flexuram cum ner-
vo magno fympathico commerciutn iniverit, per
fiiTaram orbitae laceram et rimam ligamenti -ctim
primo quinti paris ramo orbitam intrat in folmn
mufculum abducentem femet effufurus. Ex illa au^
tem unione cum nervo interco(^ali inteUigituri quan-
ta iit adfectuum abdominalium efficaqia ad oculo«
nim motum et adfpectum mutandum. Scparata
niufculQrum per neivos vis exponere videtur volun-

Y Q

340 LIB. 11. DE VITA SENSIFERA:

tatis actionem in mutandis oculi internis panibvs,
dum cominu^ aut e longinquo cemere cupiunt

Supeifunt obliqui mutculi bini, quorum ailter
fuperiov, per trocbleam cartil^gineam parti oib^
tali oflis frontis adfixapi, transit» ab bac inde par-
te burfa mucofa inflructus, ^acilitate ilifignis, ad
fuperiorem bulbi partem radiatis^ fibris tendinofis
inferius. Suum etiam peculiarem nervnm patheti-
cum habet, 1$ mufculus ' antrorfum movet et ad
nares bulbum et pupulam. Alter obliquus inferior
a maix^ibula fuperiore, ad. exterius^fbveaie lacriina-
lis latus ortus, adfcendit extrorfum^ circa globuiD
fiexus, inferitur inter nervum opticum etmurculuni
abductorem. Contraria eft eius actio, ut bulbum
extrorfum et deorfum , pupulam vero iiitrorfum du-
cat et furfum. Uterque vero fimul agens oculuffl
figit et protrudit. Verfo aliquantifper capite, ^obli-
quus fuperior dextrum, finiftrum vero oculum ob-
liquus inferit)r figit.

In beftiis, exceptis fimiis, praeter hos mntca-
Io8 accedit peculiaris mufculus fuspenforius : nemun
opticum cingens, inAmdibuli forma apud equos, qo^'
dripardtus^ apud carnivora animalia , qui, cum decli-
nato capite incedunt,*oculi prolapfum impedit.

Homines, et quae calido fanguine gaudent,

• beftiae utrumque oculum femper codemvertunt^ ni

forte violcntis nervomm distentionibus id impcdia-

tur. Naturalis autem eft aliena oculonim verlioin

CAP. IV. DE VISU. f 541

reptililnis et pificibTis,' utr etiani qmc^O altiero alt^r
maveri poiTit. Id vero nec e mufculormn» nec
nervorum ratione exponendum eft^ fed, m^ cpiir
dem arbitrloy -ad magis feparatas et gangUoiTttm fimi»
liores encephali tpartes confugiendmn {$« '358*) 9 qvd-
bus magifi feiuncta etiam utriujqud latetis oi^ano*
Tum mottts producitun

€lot)£ ip£u9 partes defcripturi a tunio».\:auterio^ '
re, €omea perlucente, inchoamus^ • ..Adeft in om- -
nibus propemodum animalibus*» qua« ocuU» gaudent»
excepta fere fola fepia, cuius fderotica totum an^
teriorcm bulbum obveftit» fubiacentem tamen ha^
bet peQuc^dam membxanam» Gomeae.'r CgxUi vi-i
cariam» . .

In fabminey ut in reliquis animalibw^. piae-
tenfa eft tunica cornea bulbo ita, ufmac^ofaiione
£ne negotio feparelntrr pofteriorcnl veror partem te^
net tiBmdas choroideae ciDCulus (Sdmmerr^ tab* f^JlL
/. 4. 24. V. *.). Glifcit igitur comea fuh marginem
fclerotieae^ in leporibus etiam forcipis modo . fcle-
rotica corncam ambit; in balaenis fibriUae fclero-
ticae et comeae femet vieif&n in margine luscipi*
vnt,. unde manifefto efftcitur^ alteram tunicam
neutiduam eife alteriua.continuationem. .:

Circuli dicitnr fegmentum comea minoris quam
fcleroticat Tationem autem utiiusque fpbaeme Maur

34a UB. n* DE VITA SENSIFERA.

chattoi ita eomputavit, ut 74 : 8* Neque tameii
petf ectntn globum^ontinuatum id (e^entum reCerret :
n^Tnqua transTierfa diametrus longimdihaflem lupenii
et i;tcrfo6' wat» paullo anguftiud id fegmentom eH,
cum 'ptlpula * ettani pauUo magis introrfum vergat
In bubus. 'facibnem l)ttitudini« ad longimdinem Cu*
veriua computat, ut 57 :,ss. .'

Cohvc^xitatem corneae perpetuo mutari 9 pronc
remotaa contemplatur res-^aiXt proximas» Homii fa*
gacitil» '>iiP«^ni(l '> Dftfterre''aul%in fegmc^ti convexi-
tatem' ceiite£ma feve vig^rima fexta polUda partCi
£am difFerieintiam eftlci videtur coniuncta et foitio*
re •quidem mufculorUtti quatemorum oontractione.
l^emunt ^nim lateralem et> |pofteriorem bulbi pai*
tem itn^'' w aqueus Immdr. et ipfa toznea magis
antrorfum prbtendanturj unde convexitas . maior
eius tunieab oorihir. Protiiius 'vero ut feS^ rensjltunt
nmfcuirv pbnior iterum £t cornsea* Quae qnidem
mtifciddrmm efficacia egregie: c^plicat laf&tudinem
quaxn^ .expomntrr d^m...t?oniiniio ^(^inua res coA'
templamur, v,

£ft autem tunica ea fatia elaftica/ ui: in unde-
rcimam diametri partem tendi pofftt: mediam pa^
tem magia elafticam Homius invenit quam ambi*
tum^. Itiaque congruit vis mufculorilim viva cumela*
fticitate cotneae» ut convexior ftat. Neque taiaen
a ifQla relaxatione mufculorum maiorem corneae pl^
nitndinxmi' i^ iconfpectu remotiQrum «evum .exgHc^r

GAP»IV. »£ WSU.

5+5

t9'aud^.' li^asaqiie ef: in ea \conteinplationci vijtea
iotendiiuitur mnfculares ad fatigatipnem ufqne: e^
rat>ra ($» 31^4* 3^70 dQcuimuflf actiram etiam. efl!e
maGcul<^.nm «lopgf^fioQem ^ ^f^od hoc potif&mum
ex^plo ijiluli:r#tur. M^morati), 4ignj£^ma eft moli-;
tio in avium ociili8« Annulus nempe ambit corne;
am Qilaus» fere articulatus» a4 cuiua 'marginem pO"
fteyiojrem cvapi^ i^^Cculi, ocuJi adjiaereant, potentiua
agere in^e^m tunicam^ et convo^itatem augere poQnnt.
Cum ei^m ^Tp9 pariter cominus ac e longinquo vide|re
iebemti otxumque vifum^iuvat peculiaris appara-^
vsnx .fcilijQ^t j>e^Gii;eiv aut marfpipium pone lentemy
qoo haec.^r|:6 retrorfum trajii^ur, fi rexuQtae r^s funj;
Cfli^fpiciendae , et annulus is oiJCeus corneam ^^ciim-c
^QSj ^uo m^ioi: (^fiipitur qonivexitas.

4^7.

Comeae praetenfa eft tenerrinpia membrai9^ » 9

»-•••■

coniunctiva . ocuJi et epidermid^' producta 5 airctj^
mt cum comea cobaerens. '£a' memhi^ana vafcul^
acGipU:» copiofioTSk ex angulo ihternQ», paucjipra, ex
exterao* unde minus vecta tendunt, quamadCcen-
dnnt et defcQndunt, Eubrum fanguinem in valetu-
din/s fec|2nd^ non v^unt, fed capillarium more
tjenuiirimos humQxea^ qni perpeljQO exha}aiij&9 ut
inde hitor comeae in Of^^lis vivaci fulgore fplenden-,
-tiby» eyponatHUTi ^iccaM antem. eii tunica, a^t ex-
i«da»itibu8 hn«iQiilms'i$9liadbi^^ minua perhiCQnti-

544 UB. II. DE VITA SENStt-EIUL

hvLBf (pornea toti oculo adfpectum iitipertit fingola-
xem opacum,' qnem fractorum oculomm nomine
Cognorcimus, in m()ribundi& fTnjCopique obnoxiis
fatis vnlgarem, Quemadmodum rdlqua capillaria
vafa interdum fanguinem rubrum aecipiunt, dum
pithll irritantiir aut laxantur (g-. J88«')> i^ ^t cot-
ncae vafa inflammaU diaphanani itoittunt indoleni,at
rubro colorc omnej.res tinctae efle videantun Hatii
diapbana elfe dicitur haec coniunctivae pars in Mar*
IXiota tjpbla,' Muraeria Caecilia et G^]}^6branGiio coe»
'cOi quibus igitur animali^^us oculi nuIliHS eifentiirm.
* JPlttrimis corneu. laminis con^tf quae nonnnn-
qunm in ftapbjlomatis fpecie a fe- invicem (ece*
dunt in livulae formam. Cohacrent laxhinae m
filis cellul^rtbus et humore aqaofo^^ ^ quei^ ocala*
rii medici expriniunt, Abforbentnr etiam humo-
res nonnunquam purulenti^ qui inter laminas
ftagpiirunt, unde vafa lymphatica potfieins in eadea
tuni<?a* fufpicari, I^c tamen disfectionibus probata
(uitt; nec nervoa inveneruht oculatifEmi disfectores,
etiamfi cornaa fenfilitatis finitimarum partium onif
nino particeps-efle videatur. Si> ^in fuftufione ca^
randa^ per COrneam acus demittimr^' dolere et
tunica baud valde folci; f^d dokt tamen» pulv^rt
aut - aUi$ peregrii^is corpufculia irritat^^

Proximum eft< ut de>yiiltfh9fiVa llN{uamtit' et con-
iunotiva tiinica) quae -tam arcle cum cQ«ea cahaerent

' I.

i f

CAP. IV. DE VISU.

345

Ad mar^nein corneae iiicipit 3urum involaerum
elbum» ' fifie ' manifeAis fibrie aut laminis^ quod
fphaerae forma totum ocuU ad opticum ufque ner-
vum ambit » cum cuius vaginae lamina , interna con-
fluit, ut ortum fclerotica^B ex ea nervi vagina deriva*
rent veteres» Crallior eft po{leriote parte » et qua mu-
fculi inferunttir, gracilior antrorfum» ubi aporieuVofes
mufoulorum eam obtegunt; dein fubito Iterum fpiire-
fcena» PecuHaris eft omnino membrana » neque
mera vaginae , quae opticunv nervnm ambity conti-
tiuatio: fiquidem ;nuIto craffior^ magisque cartila-
ginea elfc^- itt et in balaena pollicem fere craffities
aequet» Poftica parte, qua nervus opticus eam con-
tingit^ fer6 definit, lamina cellulofa cribrofa vices
eius gerente, per quam medulla optici nervi, de-
finente etiam hac choroidea; in. retinam membra-^
uam effundliur. •>

Int^rna felei^ticae facles lamina nigra bbducta
eH;, quae adeo firmiter adhaeret» iit Catius habue-
rit piae membranae, quae ncrvum opticum itipa-
tur, continuatioaem. Externe veftitur coniunctiva,
cutis propagihe, albida tunica, vafis nervisque pertex-
ta. Ubi ante/ius fclerotic^ corheam attingit, in eam
corneae margo ita inferitur» ut ipfa parumper a
fclerotica teg^atur. * ., -

Haud inutile durum illud globofumque pculi
involuerum eft: fuldmentum enim praebet iirmum
mufculis ocvdixm regentibus» quorum tamen^ in

34G- LIB. n. ^B yiXA MINSIFERA.

tiomme ralteni, prementr vi aliquat^ims c^^t» ut
pof&t cornea inrerla protpi^i* ' Pigipei)ta|n atrum
quo interna fades velUtWi. a4. nakQ^era^daxn Uicia
vim ^neceflarium eft*

* *

' Secunda ocu)i meml^rana eft vafculojb &9» d^
roidea^ moUKBma ea et varculis nvmerofiffimit
et mirabiliter flexis alc toxtia pertexiat luide color
exterioris eius faciei ia recens natis mber eft» . ma-
gis fiifcu,a in aduJtis». pallidior iterum in fi^bo^.
Fufcus enim' mucHs extexdorem eim fajQiem. pbdur
cere in aduliis folet. . Continuo pasallela ff^j^oticae
fub iea coutinuatur ita » ut fdis ul^iquie c^UuJaiibu»
cum ea iungatur :' antrorfum vero in aunnlupi tu-
mefci^:» e nervisjciliaribus et va£ci:)lis. nnin^ofilli-
mis conJElatum* cuiu^ ope id connuJtixum..p;raepnuii9
cfficitur (^Sdmmerr, tab. V.. j. g. p..'f?6».)^. lOilterior
fadies dioroideae» libera a retipa» quasnoi iiomiitatur,
nigcb k:olore in fanis OGulis humaujs 'P^rpf^up cpn-
fpicua» rofea fere ^efi in I«eucaetbiopibus* Ob y^-
(orum fads diverfam dlfitributi/mefla et jcamificatiQ'
nem in extema chdieoideae facie et int;enia, poft Ruy-
fchiuni plures e duabus. laminis haadc membisanam
conftitui perhibuerunt ,« quae». fuhlato 6jpbiGi]lo ci-
liari » fme negotio etiam dtvidi poffiiYt» quod H-
cet a magoae auctoritatis virisf iLibino dt ilaUei^O'
negatum > cum veiitate tamen tongruum elle vi*

CAP. lY. DEVISU. 347

Aimulqs tumidtw cellalorus, iiji q,uett csboroi»

•

deae aTvtmor par$ abit» .i;it:.8rcaffim¥..m ^i» fclero-/
tica et €obiea vinculum £Aajt, duos in hgmine for'.
mat procelTulod» qm duplicem «^orneae Xulcum; re-
cipiunl: (jji 4x6.). Ipfe ^nnulus nervQyiftn numero-
filBmoxsim ciliarium et Tafculorum coag<3i:ie« elk^
ut ganglii vicea gerere ipii Sommerringio fer^ 'vi-
deatur. H^o a clioroidaa' orbicalOB pliidatp^ intu^ :
prodacitwr, gu^ can^inuo defcripturi furt^ue.

Valjctdofa • MivesL idicenda^ft baee membran^, un-
de, fi.deiabrica fe^p eft, vafculorum di&trilputionem
curiofius de£cribere qportet / Arterjae autem funt
ciliarcs,. tam ex .ophthaJmioa 'pyotinus* tuna e kr
crimaU » aut mufculofa inferiore aut . etiam fupra«-
orbitaK . ffxmc< ' Dilpleacj «& earum .ge»u^.: p.Qftiqae
enim breviores funt et maiores, anticae longae:
utrumque genus id h^be^ cum encephali arte-
liis ciminune, quod. fimili rxuDdo flecuntuir, '.quod
tmcis .gd^deant teiieci^oribus , quo4 ^tii^m; .aliu];sL
teneant i^u^fum ac rvehae homonymae. Ppfticae arr
leriae (irc^ opticum wyvii?»/ ita ftealuntjir ^c tor*-
gu^ntnr) ut in coronae fpeciem irretiantur, adr
fumtis etiam a centrali arteria furculis. Dein in
choroi^eamt angulis acutiffimid ramificantur» cum
propa^pibus arteri%rum< . anteriorum ^onfluun^, ut
areolas eancella|^as. adfpectu mirifiQ?^ forment, tan^^
dem ai^tem in orbicuhim ,plicatum., arcubus mul- '
tipliciter,cQafLu^ntibuSi< teo^^jcu* JinteriQrei» longae

34» LIB. li. Dfi VITA SESISIFERA.

•

ferpentinb et ridiato fitnCll 'ia6do diSaht Otbiculo
provident et in ipfam uveam tendant. Vaforum eo-
rum deciirfud, Ci ad veitim r6$ eKigatur) quadru-
pHcem • fero fovmam habet: qua retina finitima eft,
reticulata funt et cancellata: inter x^jetinam.et orbi-
culum eiiiatem ' ftriata aut virgata^" angulia acotift
mis di\4fa; ad orbiculum ipfuni arcoatim confia*
unt, in iride deniqiie ferpent^a modo fi^xa et
Tadiata.apjiarent {Sdmmerr* tal^. Vi. /. i *— 5.)-

V^nae ciliar^es pariter •mirabite& funt. Duodecim
fere trunculis^^yot^ticed formant» quoram bini rama'
lis arcuatis confluunt» «t ip& arteriolairumvfarculi
protinus in cas venulas* ftbeunt. LongioMs Ctlnt an-
teriores , quae orbiculum pHcatum et ipfam« adeunt
iridem» in finum deniijue opbj^aliuictim^ «ffufae.

4^0. ' >

Sed procelius etiam cboroideae defcribendi funt.
Alter*, orbiculus plicatus^ v^am fiftit ^ius mem-
branae continirationcm interierem^ qiia annitliu&
format ad compiectendnm" ctftntAe magtgineM Hac
ex utraque eitis membransfe 'lamfna' mttts procea^n^
plicae ratliatim corohaequfe f<iftm4: cc^niMWt^fs» q«ae
mediam telam cellulofam o&iitiAefit. QctinqiugiD^
feplem earum plicaram numeravit Sdnimerri.ogia^s
quae alteri orbieulo fulcato ciliariy a tunica hyaloi'
dea entiiiCo» ita inferuntur, Uff- quaevis plicst-in falcum
buius alterius oibiculi adaptetur. Ad ^ngi^^aio*

CA.P. IV. DE visu;

549

temutn paullo arctior eft 18 orbiculus 9 iicut et iris :
undiqucL vero faciee intema pigmento illo aterrimoi^
quo et choroidea oblinitur, confpicua efi^ . Flicfie
eae radiatae vafculis numerofifjQmis arcuatim confluen-
libus et nervis ciliaribua^ pertexuntur , ut fumma
fit fenfilitas; Hi nervi.e, ganglio peculiari ciliari»
quod primQ qiainti paria jamo et nervo ochlomoto-
rio componitur, orti^ furculis varie imple^s per
annulum cboroideae orbicuhim hund intrant. Fli-
carum radiatarum fine^ €apfulamrteci.dunt lentis cry-
ftallinae, . libero tamen, lit in cafdavewbhs videturj
intenaaediQ. fpatio^ unde etiam fine negotio^ tota
lentis c^pfula extrahitur. SedT vincuhini tamcn ali-
quod adeife». qUo orbieulus ille ad capfulam- hae*-
reat, credibile eft-: ' fiquidem libere fhictuare , dem-
ta lente, -videmus : poteft e^am Hallero concedi,
pigmentum atrum capfulam cum his plicis conglu-
tinare , quae . quidem cohaeho adeo arcta in fele
obfervatut,^ ut fequantur plicae .lentem extractam.,
£t in arde^ firmiffimum animadvertit. HalleruA hoc
connubiumy licet poft aliquot dies capfula , per pu*
Iredlinem fort^, ab hoc vinculo liberaretur. Hinc
arbitraturM immortalis vir > limilia etiam in homine
accidere» ixt, quae laeviter adhaereant plicae , pig*^
menti celerrima corruptione brevi poft mbrtem £&-
cedant^ nulla relicta cohaefionis fufpicionel Quae
quidem opinia fuftragia noftra eo magis meretur»
quo ;p(opcn£ot putredini eft is latex » qui 1 ad

35o LIB. IL DE ViTK SENSIFERA»

biKi «'fimilitudiaiem i carbonici levifiime oxydati et
liTdrogene fcateutU abundantiam contiiier^ ynim
(J. 140. »4*'X '

Alter cboroideae proceilus, uvea fett im, %
otBm magis confiderandus eft» cum.fulco mamfefto
ab ea fe^gregetory fuum etiam ductumy rectuni,
^nfum , verticalem t fequatur. Sed in annulujD
lllum choroideae tumidum ita inferitur, ut huifl
et orbiculi ciliamt cui praetenditur , cohtinuatio
effe videatnx (S6mmerr.tab, FIIL f. 4. iV. 5^.)- ^^
febohmius iam et Hallerus ex anatome aVium boc
•eonnubium ita ekplioerunt^^ut externam magis cho-
roideae laminam in iridem, internani in orbica
lum ciUafem verti ftatuerent. S^cins fe habet inlio-
mine, cuius orbiculu^ plicatii^ manifeflra e duplici
ehoroideae lamina conflatur (jj, 4130.).

Tota autem ea membrana anpidum fdrmat, le^
fus tempora fexta parte latiorem, paullo anguftio-
rem verfus nafiim, pupula medium fbramen (irten>
te: verticalis is annulus dicendus eft, licet intei
dum paiillo convexioif antrorfum *^apparetit Tot2
membrana laminis. iterum duabiis compofita eH: ^'^'
nisque eius fabrica vafcula comprehendit numcrotf
fima, ferpentino modo flexa, radiatim proceden'
tia» et ad marginem pupulae arcualim conflucntia'
Idem eft et vaforuin et nervonu^ cii|iarium ortu^

« I

CAP. IV. DE yiSU. \ 55 1

ac in *choroidea.5 Sed rtibra minus futit rifcul«>
quam capillaria» quomm more etiam distribuuntur

et confl«unt(;g. 136«). . Ea vafa dppulfu^ hujnorum

tendere il producere debet,. ut centruiti verfu^ elon-
gata^uvea pxipulam arctiorem faciat, JNeqvie i$ ap-
pulfus a communi .fanguihis circuiiu pendet , cum
capillariiim imperiojneutiquam cor potiatur; neque»
fi proprie h>t^uimiu:j» pupillae diUtatio a kxationjd
anembranae uveae nafcitur, fed ab . elafticitate. natu-
rali vafbrulpay '^uae nullb humortim impulfti vinci-
tar (5. 167.). Canfirmatur id Mafcagnii obfervation^
in Fontana, qui quoties vellet, pupulam contrahe-
Ve potuit aut dilatare : appulfum bumorum in iri-
dis vafa manifeAo fe animadvertere Masca^ius me-
ininit. Cum luminis vide^xiius cpntinuum eSdr
ctum ^eum cffc, ut pupula mo^veatur, contraha-
tur a fortione, dilatetur a debilifiima luc^e: ne-
celFe eft antithefin eam ftatuamus. inter opticuai
nervum tt ciliares, quam iai^U fupra (fi.,404..) perftriu'
ximus. Luminis vis, opticum nervum irritans, ob
Galraniicae catenfee nciceffarium vinculum, in cilia-
n fjftemate auxiliarium ^nervprum prolicit efficaci-
am, qua impulfus huQiorum^in vafa uvcae capilla-
ria augetur,' epque modo pupula coarctatur. Alius
enim et propior iitriusque fyftematis nexua minime
«xiftit.

in colore iridis proHueendo • maximae funt reti-
cuji ipftua valculofi discoloris} partes« prout id vd

55^ LIB. IL DE VITA SENSIFERA,

teneritis eft yel> finmtiili» ti^agu vel imniu transpa-
ret pigmentam atrmn; tenerum tamen el£e >potefi
cmn, albidiori Tafculorum colore» unde ater ille
pigmenti color cae&us fit ant coeruleus , fufcus ve^
TO aut badius aut niger etiam» /l pigmentum illud
totam iridem penetrat. Utriusque oculi idem dk
vulgo folet color, licet rarius £it Anaftafii Imperato-
ris graeci osKofev dicti exemplum, duplici iridii
eolorenotiffimi. Nationes celticae originis caelio»
Tnongolicae . atro iridis colore in0gtxes lunt; cum
corpore mucofo cutis albidiori aut* magis fufco cofi-
gniit is color ($. 262.)* • «

Serpentinis vafculcHum ducdbus ^ interpofiue
funt areolae flayidae utplurimum aut pallidae aut
'atrae , quae a cellulola tcla formantmf', vafcula
iridis uniente» per quam idem atrum pigmentum
perliicet, aut quam etiam penetrat. In Leucaethio-
pibus atrum' illud pigmentum vel penitus deficiii
vel cameum eft aut rofemHf unde is cdor in&
oritur.

Circul&res fibras, qnas cum Ruyfchio nonnnl'
i in iride ftatuerunt, nullus nuperiorum» ,vel ocu-
latiffimorum, disfectonim invenire potuit: itaque
contractio pupulae haudquaquam fimili modo ac
fphinctcrum conftrictio ^ contingit , fed vera ebfl*
gaiione membranae, quae ^tnedium id foramen a^
mittit. Nec fibrillae mufculares radiatae aut irriu-
biles membranam eam conftituunt: t^vlUq enim is^

CAP. IV. DEVISU. a53

a luds. radSis lacefiitur^ fi oblique per conum chav*
taceum ita iridem tangunt, ut retina expers lit
eius impuirus. Irritabilitas tamen iridis eodem is^o»
do defendenda eft^ac fen£litas : fiquijdem vafi^ com-
ponitur • capillaribus, .quorum irritabilitas vivida
probata cft (§. iSlO* ^* nervi ciliares in eam abe-
un^y qui.vero organicum duntaxat fenfum huic
tunicae impertium, cum e ganglio oriantut.

422* I

Choroideae membranae et procefluum ab ea
onorum varietates in beftiis illuftrant doctrinam
de ufu harum partium in hoipine. Nulli autem
deeft animali ea membrana/ cui perfectiores nat^-
ra oculos largita .eft, orbiculus autem ciliaris in
pifcibufr deficits in fepiis firmiter cohaeret cum
lente cryftallina, fulci ope circularis, qui lentem
ambit. Figmentum fufco-nigrumy quo in homine
Ruyfchiana membrana oblinitur, in beftiis rumi-
nantibus et carnivoris verlicolor eft aut fplendenti-
bus tinctum coloribus, unde tapetia nomine inter-
dum venit; in cane candidum eft margine coeru"-
leo, in ove praftnum aut caeftum» in equo fere
azureum, in' bove cyaneo - praftnum. - Macula et-
iam margaritacea nonnullorum ineft animalium
choroideae (Zinn. oc. hum. p. 23. n. f.}. Aves au- *
tem pifcqBque nigro muco obductam habent Kuyfchia-
nam: hi.etiam laminam utramque choroideae , haiC
fars II. Z

354 UB. ir. DE VITA SENSIFERA.

tenu8 gen^nt feparatamy ut corpufctilum fitbglaii-
vdulofum interfiit, a nervo optico, quem circumdat,
oriens fet vafculis plurimis pertcxtum.

Figmentum, quod iridis internam faciem n-
fiit 9 aliud in nonnuUis eft animalibus ac id , quol
choroideam obducit. Hoc in pifcibus atrnm, illud
fplendenti auro fimile aut rubetrimum eft: eaden
difterentia etiam in avibus obfervatur, quanqaaa
tantus colorUm fplendor iridem haud ornet

MotUB iridis in pftttacis et rajis arbitrarius t%
quod forte ganglii defectui in nervo ophthalmico
tribuendum eft* Memoranda etiam eft differenta
foraminis, quod rotundum in homine, transverf«
ovale in ruminaritibus , vertjcaliter ovale iinibiii
acuminatis in fele» rhomboideum in raria et ii
certa» cordiforme iit delphino eft. In embryonv
bus humanis et animalium mammalium pupuit
membrana peculiari occluditur, tenerrimay cinerei)
vafculis e centro diftulis perreptata. Poft feptiniiffl
menfem evanefcit, ut fine ea plerique infantes is
lucem edantur.

Infecta habent chor^ideae nigrde tenerrinia^i
tracheis pertextae, rudimentum, fed pigmentum atw»
haud pofteriorem eius faciem obducit: anteriusil
cft et proxinie fub cornea cOllbcatur, perforatur aa-
tem filamentis pjramid^Iibus » quae ab optico ner*
vo oriri videntur : unde nec iridis' nec orbicnli
ciliaris uUuih fupereft in iis animalcu)is veAigi<u>^

GAP. IV. DE VISU. 355

423.

Retina eft ultima et dignifliina membrana , cum
nervi optici continuatio et viTus proprium fit or»
ganon» / '

Nervus enim opticu^ (J. 3580 » cum nuUo alio
confluens» in coni fere fpeciem contrahitur, ut oculo
pFopior fity curvatur ad internum latus, licet in cien-
tro axis verticalis. oculo inferatur. Depofita vagina
dura , quae partim in periofteum orbitae, partim in
[clerotica^ abit; pene^rat laminam eam cribrofamy. fu<»
pra defcriptam» fUamentis fere tricenis et in medulla«^
rem eam membranam' panditur > quae hemifphaerii
fpecie totam pofteriorem corporis vitrei faciem ambit.

Fabiica «ius membranae moUiffima eft; in ho*
mine obfcure-^ in/animalibus» maxime pifcibus
manifefto fibrillofa, reticulata etiam in mariimalibus,
^ui tapete choroideae gaudent. Plicae radiatae,
quas Ruyfchius in ea invenit, oriuntur, fi violen-
ter membranam eam a corpore vitreo detraxeris:
planiffima autem apparet, cum eo corpore natura«
liter iuncta. Color eft cinereo - caefius in homini-
bus, candidus in brutis animalibus, Vafis perr^e"
ptatur» praefertim ad internan^ faciem» centralibus
dictis, licet exacte centrum hemifphaerii ^ quod
retinam format» haud penetrent. Arteria enim
centralis cum miedia optici nervi medulla 6culum
petens, huic fefe infinuat membranae in diftantia
linearam duarum a centro. Kecta autem tendit ea

. Z fl

356 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

arteria corpus vitreum, neque, 'Waltero Berolinen-
& teftti» alia praeter venofa, vafa retinam perre-
ptant Surit autem 'ea vafa haud adeo numerofa
nec tantopere intricata quam choroideae membra-
nae: ramos ramulosque divifos formant, qui arcu-
um forma centrum rctinae ipfum ambeunt,

Verum centrum retinae adeo peHucidum eit ac
tenerum, ut foramen dici pofiit. Cingitur latitu-

1 V

dine lineae macula flavida in adultis hominibus
' et fimiis, quaei ut iplum fbramen, a plicis mcm-
branae feorlim remotae adeo obfufcatnr, ut inde
pateat) cur ad noftram ufqu^ aetatem latu^rit.
Sommerringius cnim primus anno 1791 id fo-
< ramen macula flavida cinct^m , eentrale . difpexit
Solent autem plerumque plictilae radiatim ab boc
centro exire, In embryonibus nuflua cinguli color,
nec in iis, qui amaurofi aut corneae daligine aut
etiam faffufione laborarunt. Itaque lucia fortior
actio et diuturna in hominum oculis et fimianun,
quae celfae gradiuntur,' fiavidum cum coloi:em pro-
ducit: cum verum retinae centfum, quod pluriim
lucis radii fcriunt, ca macula conftituat. Errarunt
igiiur , qiii infenfilem eflfe hanc maculam ac ^vvn
effe locum, quem Mariottiusfenfu deftitutum au-
tuirlavit, perhibuferunt. Mariottii enim ccleberrimo
conftat exemplo, locum a vero oentro linearttsi
duarum diftantia introrfum remotum, nullam exbi'
bere imaginem, is autem eft locus inferti optic»

' CAP. IV. DE VISU. 357

nerVi , qua £ib|tillulae in conuhiin ' aut colliculum
elev^antur. Fanfa fola meduUae nerveae faciesacci-
pere lucis radios et' icunculam repraefentare poteft:
ipfe autem nervu^» fumma licet fen&litate poUenSf
individuas taimen imagines noi;! refert, licut nul*
lam e retina imaginem ulteiius provehit (j(« 90.).
Cerebro proximus eft nervus, ut ct cinerea fubftan-
tia ftipetur. '.

Quoufque antrorfum retina procedat, ambigl*
tur. , Flurimi fere auctores adhaerefcere, orbiculo
ciliariy ' nonnuHi etiam ipfam lentem cryftallinam
obducere crediderunt; cautior Hallerus laminam
intermediana ad finem retinae anteriorcm accedere
contendit, ut vinculum lu^ius membranap et orbi-
culi ciliari» exkibeat. Id vero Sommerringii nuper-
rimis inventisi ex toto refutatur (tab. V» f. 3. w.
taK yjIL^ f. 4. 39.). Celfat enim omnis omnino
retina, dum duas adhuc lineas a prpjcellibus cilia-
ribus diftat» neutiquam eos in homine contingenjs.
In brutis verp animalibus negandus ,is. nexus
non eft.

Sicut ia plerisque animalibus mammalibus fi-
milis eft ac in homine arteriae centralis progreflus,
ut Homius etiam in quibusdam brutorum oculis
tubulum pecfuliarem a retina in corpus vitreum pro-
gredi crediderit; ita in aVibus et variis pifcibus
xuembrana vafculofa fufco-atra,. flabelli aut pectinis
Ipecie ^Ucata, e nervi optici in retinam transitu

\ -

358 :l1B. U. DE VITA OTNSIFERA.

discQdit, corpus vitreum penetratura * ut filis qui-
busdam etiam ]entis cryftallinae capfulam' attingat
Flicis iingulis varcula inferuntury quibuf carpusvi-
treum uberius etiam nutritur» 4^am fimplici ar-
teria centrali humana (§. ^16.^. In pifcibus nonnullis
parum disfimilis eft f^brica : arteriae enim centralis
ramo altero in corpu§ vitreum distributOy ^ter
illud ambity tela cellulofa auctus, donec haec fla-
belli aut penicilli forma lentem cryftallinam adeat
Hinc eum pectinem cum Hallero habeo vafculofum
apparatum , . quo vitreum corpus nutritur quoque
forte lens moyetun

Aliena ab his eft n^rvi optici in infectorum ocu-
lis terminus. Ut enim in oculum intrat, au-
getur cinerea fiibftantia, ut partem cerebri gangli-
oH oculi membraham intimam habere pof&s: dein
vero abit in filamenta pyramidis aut coni fpecie
convergentia , quae choroideam penetrare videntur.
Sed diluci^e haec nondum expofita £unf:«
• , 424.

D^fcriptis oculi membranis, transeo ad hmao-
rcs et corpufcula bulbo contenta. Humor aqueus
pi;oximu8 eft, toto illo fpatio, quod comcam et
]entis cryftalliilae capfulam intereft, comprehenfus.
Dividitur illud conceptaculum in duas cameras,
anteriorem et pofteriorem, iride discriminatas et
pupula cohaerentes. Anterior multo capacior pofte-
riore, habet enim circiter lineam in diametro trans-

C^P. IV. D£ VISJLJ. 359

rerfa et quatuor lineas in longitudinali: pofterior
.vero nondum qiiatuor lineas longa, vix quintam
lineae partem in diametro transverfa ab iriae ad
capFulam ufque lentis cryftallinae tenet.

In iis cameris relidet limpidinimus latex, ad
tgnem omnis avolans, a vu]garibu$ acidis haud-
quaquam coagulandus» fponte putrefcend et faliun^
phorphoricorum exiguam quantitatem condnens,
Seeemitur ia humor ab arteriis corneae tunicae.et
orfaiculi ciliaris et iplius capfulae lentis cryftallinae :
evacuatus facillimey intra paucos dies reftitui^un
Ut mixiio eius . perpetuo fervetur, neceflario etiam
abforberi debet, linde vala lymphatica adelTe in ca^
merarum parietibus efiicitur. Copiam eius Fetitus
^d quatuor ai>t quinque grana iinivit,

£iu8 humoris partes praecipu^e funt ad
frangendo9 lucis radios,» qui per corneam iam fra-
.cti novum deverticulum in hoc humore inveniunt;
unde etiam in iis anijmalibus, quae in aqtia, m^«
gis Cpilicet lucis radios frangente» d^gimt, humor
hic gelatinofus eft. Deeft fere in aliis pifcibus et
in infectis ; vel enim lena cr jftallina vel choroideae
quaedam fpecies proxime pone corQes^m collocatur.

425.

Graviffima eft et neceftaria ad vifuin len^ &ry*

fiaUina. Id enim corpus in plerisque animalibu3

ad infecta ufque invenitur: fttne in.bis revera» du-

360 LIB. n. DE VrrA SEl^SIFERiL

bium efty ' licet Cavolitiua autumet, • pyTamidalei
fibrillas comeam in Cancto Paguro contingentei
polTe "velut lens cryftallina confiderari.

£ft autem ' corpuFculum in humano oculo utri&«

que convexum^ eoque magis, quo iunior eft ho*

mo , ut recens nati infantis fubgloboruixi iit Cr^

fcit cum incremento corporis in longitudinem, fel

forma etiam ratione utriusque faciei nfutatar. G»

xieratim quidem lens hactenus ellipticam habet fo

mam» ut anterior ^ars planior ftt pofteriore; l

multo magis fornicata eft pofterior pars in infanti

Sn fenibus paullo propius utrumque' fegmentum

fe invicem accedit. Peidti calculis fidem habemi

qui in hominibus adultis fegmentum anterius e

fphaerae partem ftatuit, cuius radius fit quinque,

fierius vero fphaerae partem ; cuius radius fit dua

linearum cum femilFe. Diametrum^ transverfatm ieno|

€x adultorum corporibus nondum duarum, longitu

halem vero diametr\^n quatuor linearum inveneri

Idem Fetitus pondus lentis ad quatuor grana,

quod excedity invenit.

Denfttas fuperat aquae denfitatem , ratione 3 : s«
ct vitrei corporis» Ludblphii auctoritate, ut 8'7'
Ipfius etiam lentis denlitas increfcit verfus cen-
. trum , unde frangendi iucem diverfa vis coUigiwi'
Quid quod aetate denfitas mutatur; namque fen^
fcente corpore a centro inde durior fit et parump^f
flavefcit: et ipfa fuft*ufio a centro incipere folet.

CAP. IV. DE VISU.

36i

Valde perlucens et limpida eft ip. rahiffimis ho^
minibus, fed aetate opaca fit. Quae mutatio quo-. '
que abv alcohole et acidis mineralibus ptoducitur, fa*
bricam fimul fingularem eius corpufculi monftran-
tibus. Capfula iam deftituta, ficcata et in aquam
demerfa lens in tria disfilit aut quatuor triangula.
Recens autem aqua macerata et acido nitri diluto
impraegnata , aut alcohole fervata in laminas octor
nas fere polis conv^gentes , fquamarum cepacearuin
more fibi impofitas disfilit. Fibrillis eae laminae
iunguntur et ipfae, maceratione continuata, in fi-
brillofum textum folvuntur. Ea maceratione et ip-
fe tandem nucleus in laminas fimiles fibrillofas abit.
Fibrillarum Idireetio in pofteriori fegmento contra-
ria eft iis, quafr anterius continct* Omnium au-
tem lamellarum lentem humanam conftituentium
numerum ad incredibilem bis millium Leeuwen-
hoekius ftatuit, qui poft Petr. Caftellum et Ste-
nonium hanc fabricam fedulo indagkvit. Confir-
marunt eaindem noftra aetate praeprimis in bru-
toram animalium lentibus, radiatim utplurimum
disfilientibus , Youngius et Reilius. Nec tamen fi-
ne coritentione eft. Qiiaeritur enim , ea fabrica
alcohole et acidis repraefentata , naturalisne fit? De
quo ambigit inter alios Sonjimerringius , cum etaiii
humores fibrillofam aut radiatam exhibeant fabri-
cam fimilibus menftruis tractati» ^ cumque tota len-
tis moles eo modo mutetur..

36a LIB. n DE VITA SENSIFERA.

Quae Ticut per fe ilim obfeura Tuut, ita latet
%iu>6 nexus lentis cum partibua finitimia. Nullum
unquam vafculum fanguiferum in ea aut nemiluin
4ifpicere vel oculatidimi potuerunt disfectores: ne«
que cum velamento ipfo uUum eam confpicuum
vinculum iungit» cum fine ullo negotio femper
•profiliat, dum capfula aperitur, Itaque, ^cet oi-
^nica fit pars » per abforbtionem tamen fiutriri vi-
idetur, ni tenerrima et fenfus omnes fugienria vafa
Aatuere volueris» ^ae eam cum capfula iungant

Cbmplectitur autem lentem undique eapfidi
peculiaris claufa» fumme pellucida, anterius fub-
cornea» pofteriufl teneidor, qua in fovea cprporli
vitrei coUocatur. Lateribus arctiua cdntingit lentm
a proceffibus ciliaribus pre0a. Cum Jente naturali-
ter haud confefvere, vel ind^ patet, quod peUu-
ciditatem amittere poffit, integra lente« Vafis om-
nino ihftructa.eft, fed capillaribus> quae naturali-
ter humores pellucidiffimos vehunt, e centrali fio^
dubio ortis et a Wrisbergio demonftratis. Inflain'
mata tamen in confpectum prodeunt, r^bicun^
colore ringuntur, et ipfam purulentam coUuviem
importare polTunt.

Suetentaculum , quod ^capfulae proceflus cili^'
res.praebent, iam fupra (j$. /^non) indicaW. Sed
fpatium quoddam lentem intecccdit et iplam capfu-

CAP. IV. DE VISG.

363

lam» ab Uuius vafculis exba^atum continens Iiquo«-
)rem, qui manifefto albuminofns eft, cum calore
et acidis in coagulum et floccos abeat. Morgagnia»
nus dicitnr, licet a Stenonio iam in Carcbaria pi*'
(ce viru^ fuerit. £um humorem forberi a lente,
hoiusque perluccntem fervare indolem credibile
eft. Poftquam enim effluxit^ opaca fit lens et
capfulae firlniter adhaeret^ In fenibus flavidus fit
cnm to^ lente et parumper turbidus» turbldior
edam in fufluiione.

4^-
Mutari iii vifu lentis cryft^Uinae vel pofitum

vel etiam f ormam , multorum eft ' fententia , bai^d

improbabilis , fi. procelTuum ciliarium nexum cum

capfula, fummamque eorum ciliorum i^ritabilita*

tem reputaveris. Keplerus iam leutem cryftallinam

antrorfum duoi ea actione ftatuit» fi cominus res

confpicere cupirpus, dein vero in valleculam aut

foveam corporis vitrei iterum relabi; quae qttident

fententia multos invenit adftipnlatores, licet .expe-

rimentis et obfervationibus nondum confirmata fit*

Contrariam etiam opinionem , lentem fcilicet a pro*

ceffibus ciliaribus retrorfum trabi» ut longior fiat

ocolus, aequalem habet merae bypothefeos di-

gnitatcm.

Sed aiiam iam Cartefius et Scheinerus pofue*

nint theoriam* Fibrillofas laminas himirum contra-

564 LIB. H. DE VITA SENSIFERA.

hi in vifu et globofiorem reddere lentemy quc
Jurinus» velut officium procefluum ciliarium i|
protulity ut planiorem potius reddi tractione eoi
ciliorum lentem autumaret. Addidit etiam Fei
tonius mufcularem &brarum indolem, qua coni
here femet et remittere poITint, ut. tota lentis
cies mutetur. Quae quidem bpinio vero eft lii
jima, licet a mufcularium fibrarum vulgari nat
longe ablint lentis fibriUae (§. 31 fi.). In motus
men cieri ac vel breviores reddi vel longiores
gdre humorum abforbtorum, credibile e(t. Ci
infuper verfus centrum denfiitas lentis increfcat,
rvidior contractio et, dum pellucidae funt, inte
jiiOT lucis mutatio. centralis quam peripherica in 1(
M obtingere, debet. ^

428-
Maxima mole pars oculi eft corpus vitr^umi

pelluciditatem dictum , omne id fpatium occupai
;quod inter lentem et opticum nervum eft. Si ccaj
.li totius pondus eft 148, huiua - corporis eft i(H
.Deiiiitatem» licet aqua certe maiorem, haud ta
.men tantam elfe» quanta lenti» cryftallinae, fupra
C5* 4-50 praecepimus.

Fabrica autem haec eft. Tota eiua moles te*
ncrrima maximeque pellucida cingitur membia*
na liyaloideaf cuius pofterior pars folis vafculis ceo*
tralibus, fed illico capillaribus , cum reliquis parti-

CAP. IV. D£ VISU. 365

bu5 cohaeret. . vAnterior autem in «duas lamina» di-
ducitur, altera fulcis exarata 'orbiculum referente,*
et hactenus cum orbiculo choroideae plicato cohae-^
rente, ut iingulae plicae (ingulis refpondeant fulcis
lentem cryltallinam amplectentibus : altera lamina
letrorfum flectitur, ut intier titramque flatus adigi
poffit, unde canalis nomine totam lentem ambe<<
untis Petitus primus hanc part^m deljcripfit. Omne
T^ero hoc ivelamentum ita defcendit in corporis vi»*
trei compagem, ut in tenuirfimas dividat cellulaSy
humore limpidiffimo plenas, in ambitu latiores»
anguftiores verfus <>en,trum; Membranulas l^as per*
vias elfe oportet, neque tamen eo minus continent
humorem, in aere demum libero exhalantem (JJ. 254.).'
Is humov ll^pidiffimus gelatinofus eif^ videtur » cum
ad ignem haud in coagulum abeat, fed evaporcitur^
frigore vero coeat et alcohole folvatur: fales. cete«
roquin pariter phofphoricos cohtinet ac fimilea
humores. <

\ ♦

Sect, II. \

VXSU8 EXPOSXTIO.

429.

Quae fupra (J. 33.) de lucis imponderabili ih-
dole dicta funt, , naturam huius fubfiantiae ha-)
ctenus illuftranty ut pernicitatem fummam , ex-
panfivam vim gravitatl ubique oppofitaih et aethe-
ream omi^iino qualitatem patefaciant. Neque tamen

366 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

eo minxis cderitatem lueia medri .poHamiifl, plih

resque exftant obfervationes de adfinitate eius fub»

ftantiae cum chemicis elementis. £t menfctram pii<

mum celeritatia docuerant obfervationefl de concui«

fibua lovis cum fatellitibus > qui in apogaeo telluiii

feriufl, in perigaeo matiirius animadrertuntuTi quaa

tabulae aftronomicae eos pofuerant. Hiac colligitni^

e fble ad tellurem » per fpatium immenfum rigi&o

millionum fexcenties millium milliarium» lucisotf

fum relegi fcripulis horae primariis octo» fecundi

feptem cum femiife : unico adeo fcripulo hoTae f»

cundo percutrere lucem quadrage£es millia milli»

ria; celeritatem huius fubftantiae noningendei

Vigefies ter millies maiorem efle celeritate fonk

.Quodfi igitur fingulae lucis particulae libi in reum

oculi noftri fuccedentes , quater ntillia milliaria «

fe invicem diftanty fuccedunt fibi tamen intra i^

eimam fcrjpuli- horae fecundi partem.

Quaevis lucis particula recta ubique, nifi ob*
Aacuhim adfit,' proiecta radium format» qui, dnffl
e fole in terram feritur» xiiinimumy ab altero
pola ad alterum, angulum feptemdecim fcripulo-
rum gradus aequatoris fecundorum facit: hm^
fere omnes folis radii in telltnris fuperficiem uici'
dentes tanquam paralleli confiderandi ftint.

CAP. IV. DE VISU. 567

430.

Germanita^ hicis et corporeomm elementorum
to potif^mum difcitui-y quod attrahatur ' corporibu»
pellucidis'9 mutetnr eius directio et modi produ*
eantur, quos colorum nomirie cognofcknUs. ihri-
mum autem curfus lucis rectus impeditur in cor'-
porum fuperficie; attractn enim inflectitur poten*
liffimey ut nulla ponderis vis huic efficaciae aequi*
paranda fit: fkctitur etiam, ubi pr6dit -e pelluci-'
do coTpore » quia et haec luperficied e^m vehemen^
ter attrahit. Sed pluriilium noftra refert' lucis di»
tectib mutata» ut penetrat diaphana corpora.

Namque, licet verticales in axin ipfum oorpbf
ris incidcntes radii rectam fervent lineam» alii ta^
inen'omnes, 6t paralleli cum axe» et^obliqui ita
franguntlir et directiopem mutant , ut in folidiori-
bus corporibus magis verfus axin dirijgantur, . iii
^ minuB denfis vero axin fugiant. Ita vis aquae coni-
munis, lucis radiqs frangentis, fe habet ad vim a#»
ris atniofphaerici , ut 4 : 3 , vis vitri ad aquam , ut
30*: 21. Videtur ergo frangendi vis corporum iii
ratione denfitatuiri efre. Sed plura et probatiffima
quiclem receritiorum fcrutatoruih, Laplacii, Bioti
aliorumque inventa animum noftrum advertunt, quo-
minus ex toto illi fententiae adftipulari poffimus.
Chemicas rationes haud negligendas efle patet ex
obfervatione , quod aer hydrogeneus fummam ha-
lieat frangendae Incis efficaciam, minimam oxyge-

568 . LIB. n^ DE VITA SENSIFERA.

neu9, mediocrein carbonicm: unde germanitas luci»
et hydrogenisi aliis etiam phaenomenia probata,
efficitur. Adamas intenjGJjQma frangendi lucem tj
darus debere eam carbonici, quo abundat, cum
hydrog^ne connubio videtur. Deniitas enim adaman-
tis» .WoUaftonii teftimonia eft 3» 52152, vis £ran-
gendi vero 4*9488» <^um circonus et bar^^es [ulfu-
zipus, multo denfitores longe» inferiores ea &angen-
di vi ftnt. Itaque intelligitur , et humores corpori-
que diaphana oculi noftri, prout elementis chemi*
cis differunt, differenti lucem frangendi vi pollere.
Alius vero eft effectus formae, qua corpora dia*
phana gaudent. Convexa vitra aut corporajdiapba'
na omnes radios axi parallelos pone vitrum in|pan-
,ctum iungunt» quod focus appellatur» nidios au-
tem margini parallelos maturius coeunt cia focmiL
Si. facies utraque vitri convexi inaequalis» licet
convexa eft, diftantia foci infvenitur^ duln ntii'
jusque fpha^rae radium multiplicarum diviferis rum-
ma dimidia utriusque radii. Quodft igitar anterior
lentis cryftallinae fegmentum habet radium quinqne
pofterius duarum linearum cum remiffe» neglecta ln-
cis &actione per humbrem aqueum et corpus vi-
treum» focus erit tres lineas cum tertia parte di-
ftans a facie lentis pofteriore; ideoque abeft fere
liaearum quatuor diftantia ab ipfa retina, quippe
quae in normali oculo feptem lineas cum itxxik
a lentis facie pofteriore abeft (^. 4^S*)*

Con-

CAP. IV* DE VISU. ^ 569

Confluentes in foco radii pone hiine itetum
discedunty eadem directionei qua coiverunti ut"
,fimal in decufTes ducantur: namque aliter fidri ne«
quit, cum confluentes radii eumdem tenerecurfum de^
beant. ^ Imagihem autem vocamus colldctionem au€
feriem punctorum a radiis in«identibud fbrmsitorum^
£ eadem ferie a corporis lucentis particulis emanaf-*
fe videntur» atque fi puncta ea a fe invicem di-
yerfa comparari tamen poilunt* Hinc a discedenti^
bus pone focum vadiis imago rei formatui^» qu^e
necelTe eft inverfa fit> cum eadem ferie eadi^mque
directione &bi fuccedere debeant puncta« £0 etiam
maior nobi^ imago apparet^ quo longius discedunt
ladiii donec tandem nimis difperli neque cUrum
impoxtant neque di(Unctum afpectum* > i

QttiiDUs pofitis intelligitur , humored oeuli et
coTjrora diaphanat' cum convexa fint» frahgerd
etiam ^mili modo lucis radios^ -iLt camerao ob«
fcurae ad inftar% imagines inverfas retina ireprae^
fentet* .Quod quidem egregie monftratur vti ocu^o
bovillo» quem in foramine forium valvatatum fe'
neArae claufarum tenemus, latere fclerOticae aper*
to. Icuncula nitidiffima in retina depictd app^et;

Vitra concava contrariam radidrum directiouelll
producuntf licet eatfdem leges et hic valeant . BjI'*
dii enim axi propiores minus franguntur quanl
qui margini propiores funt^ ufai etiam vittum ma'>
iorem habet diametrumi ut proiiciuntiu^ a vitrOi
Vars IL A H

570 LIB. II. DE VITA SENSIFERA.

a perf^endiculo iftius' puncti remdvealiir^- unde di-
fperfoa videbis radios pone vittum» medios vero
, radios ita concentratos , at imaginem. magis limi-
tatani» distinctam et minorem habeas. Concavi
vitri fpeciem quamdam et in oculo humano Hubi-
U5 (NatuiU 3» 405O q(ixaefivit» ut difperjQonem ra-
diorum inde explicaret. Effe id cameram oculi
pbfteriorem» quae a convexitate le&tis necelTe eft
concava iiat. Quod etiamfi negari nequeat, proti-
nus ea difper&o iterum toUitur ut radii in conve-
xum lentis^vitrum incidunt»

Colores elTe luminis modoa» quibus ad corp^
ream magis minnsqae naturam accedit, ex iis it'
quitur, quae fupra (0. 33.) pofuimus. Ut enim
frangitur lux per corpora dial^hana, ut a corpori'
bu5 opacis etiam vario modo mut^tur, coloreson*
imtur diverA» xerto roboria ordinet fibi fucceden-
tels; rubet, aurantiacue» -flavus» viridis, coera-
leus»^ indicus, violaceus. Ruber fortifGznus dici*
tur, quod 'longiffime pone lentem cumaxiiungim
violaceua debiliffimus, quippe qui proxim^ a vitro
ad axin accedit. Hinc validifQme ruber color oca-
I08 ferit, gallopavonum» taurorum et ipforum rtor
niacorum exemplis» qui inde in furorem coniici-
untur: hinc viridis color, fcilicet indifferens, iu-
cunde ac Jalubriter ocu]os noftros adficit. Cum mo-

CAP. IV. DE VJSU. S7I

dos luminis colores Gonftituant, facnltas *eos discri-^
minandi ufu acquiritur, neque defunt homines » qi4
facultate ea penitus carent » licet lucem et tenebraa
et limites corporum bene animadvertant^

Sed alia elt colorum ratio cbemica atque pola*
ris, in qua a Scheelio iietecta Ritterus femet exetcuit»
Argentum muriaticum violaceis radiis expofitum»
nigrefcit et reduci diciturt magis oxydari ttibris^
haud mutatum manere in viridibus radiis^ Quod^
li vero duo prifmata aequalia ita coUocentur » ut
reducens regio alterius cadat in oxydationis fphae*
tam ^lteriue» et vice verfa. reductionem tamen
praevalere; unde oxygeni contrariam lu.cis inddlem
et praedominantem negativam vim aliqtus diviiia*
verit (Ritters Beytn IL 3. p. QoQ. ^io.)'. Id tamen
fuperficiem complecti folam» cum in ipfa coiupagB
falis metallici ' nova iterum oxjdatio contigerit) Rit*
teras expertum fe eSe perhibet.

Venit tamen tota haec obfer^atio in contefttid*
nem, cum Bertholletus invenerit» e nigi^efcentfS
eo argento muriatico» quod luci folari expofitum
erat, acidi potius muriatici particulani quam^
dam in aquam fupematantem abire^ quaui oxyge-
nes. Kamque na^o addi^to» verus fal culinjrtis con«
ferbuitj et nigrefcens id argentum pariter in am*
monio folutum fuit ac album* £um vero feceirum
acidi mttriatici tion lux fola^ fed caloi* etiam/ ei
aer atmofpbaericus effici&re poiruLnt^ Nunquam rt^

572 LIB. II. DE VITA SENSIFERA.

ram reductionem eicis argenti madatici hae ralione

eontingere) et Bucbolzius teftatur» fed poft acidi

muriatici feceffum oxydum ppti^s praevalere^ cum

faepius purum argenti oxydum^ nigro colcre dngatni

{Oilb. Jnn. XXXL sog). Denique et meo .aibi-

«rio repugnat Hitteri fentemia tritiffimae illi obfe^

vationi de robore colorid.rubri» cuiua inilumeraex-

fiant. teftimonia. Quodfi enim raber cdor oxydare

polfet, longe alienus iai|i effet a natura lucis, ma^

ximeque fractua: quod adverfarium ipfius roboriei

Quae uiut fint» id tam«fi innumeria obferva»

tionum exemplis expforatum habenlusi cmdidua

lucis folaris iubar» omnium feptem colorum con*

centiuny contrariam oxygei^i naturam habere, ii

que ex omnibus propemodum eorporibus attr^kef«^

Spiritus fulfurtco-aethereua martiatua aurantiacus ift

luce fblari amittit aureum color^n et oxjdatami»

dolem» abiens in acidulatam. £ plantarum riridi

fuperficie perpetuo ingena oxygenis copia a luce ex-

tr^hitur » unde ^laucus aut fubcoeruleUs color oritnrt

vividiffimae vegetationis telUmonium» quod pluri^

-mum oxygenis exhalavit: coeruleus autem oolor m

nus oxydatus eft viridi. Cuti« humana oxygeneor-

batur a luce folari, unde fufcus et ater.coior it^

thiopum earumque gentium, quae intra trppicos iia*

bitant (g. c62.).

X Neque tamen > cum praefertim telatfva fit m
nis polaritas (jj. 30, 46.; • ueganda ^ff colornm^ !«•

CAP, H. DE VISU. ^ 3,75

cis nknimm inOiAorum, pQlaRta$» ut ruber color
violaceo et eoemlea inprimis oppo&tus fit. Qui dia
et pertinadter conffpexerit maculam rofeam aut Ccikr-
latinam, claiiib oculo ip& coerulea apparebit: coe-
roka autemmacula i» rofeum cok^rem.abibit^, pro*
tiauis ut ecukia clauditur. Quoniamt candtda l|pc
omnea icolorea iuugit» . ater autem color oppo&tus-
eft luci^ atra etiam macula ob oculos claufos ver-
fabitur, £ diu lucem candidam adfpexerimus. Dar-
winus in macula iilra gyrini mOdO' figurata •btu*
tom figens» daulls oculis: candidam eam» fed pri^
«18 rabram> .animadvertit. HaUucinatiopes dixit iu-
Yerbft, quae ex hac polari colorum indole declaoran-^
tor: ut xuber colojc viride fpectrum» viridia ru-
brum; auraii.tiacus coeruleum» coeruleus aurantia^
cum; flavus viokceum et violaceus flavum fpectram
chufis oculis producajt. Virjdis enim color kidifte*
leutiam* co^ftituens, fortif&mum lucis radium» ru^
brum fequetur»' ob incita|i<mis lieges (g. 64.). Aun
fantiacus iu coerulQum» in^fferentiae proximum
coiorem traasit; flavus huic ab alt^ra pai;te proxi-»
mus in violaceum retuotiorem.

C6loribus ^ftingui corpora tum demum videu^
tur, & lucem candidam nec uniformiter reflectunti
nec omn^m omniiiiO abforbent^ fed ita modulantur»
ut. sadii finguli tantuift repraefententur, Inde etiam
colores rerum varii fuut» pro lucia irradiantia co«^
loribus* .

574 UB» It DE VITA 5ENSIFERA.

Nee fola fractione per corpora .diaphana lux
candida in radio# coloratos abit » fed ipfa etiam fle-
xtone (jj. 430.) ad corporis fuperficie», quod Gri-
maldius et Newtonius iam obfervanmt.. In utcaque
umbrae crepidine fpectra iridein coelefteaL re£ereati%
(Hliurrunt, colorum ferie fibi oppo&ta^ ut hac vio»
laceusi illac ruber color proximue fit orepidim,

439«
Confirmatur haec polaris colorum differentis

puperia Bitteri et Brandifii experimentis Galvanicit.
Qupdfi enim negativus columnae Voltanae pcdus ad
Qiliare nervorum fyftema applicatur, ruber oritur
color, ob auctam fimul politivam centralis fyfteina*
tia polaritatem; disiuncta catena, trana&li^ ruber
in coeruleum et yiolaceum colorem. Fofitivus ver»
polus ad quinti paris ramos applicatus, violacenm
producit colorem» ob minutam centralis fjftemaut
poAtivam indokm; disiuncta autem cateha» vioia*
ceus color transibit ih rubrum* ($• 30. 38*)- Vo^
tamen etiam nimis aucta laminarum columnae vi
poiitivus polus rubrum producere colorem» quod
haud fine periculo oculi accidit (^Ritt^rs Beytr. 11
i€(S.).

Hinc temere nos argumenti^ri haud m^tuimns» ii
cumBrandifiQ, conductionem fenfiferam ab altero fo\o
ad alterum contingere in quovia oculo ftiituamus/ cuia
humQres vitrei CQrpQrls iUi magnopere fareant. I^^

CAP. IV. DE VISU. . .575

qae taan^ fiae contrbvei^a eft » utriibi praevaleat
pofitiva aut negativa polarit^s. . Po&tivazn quidem ia
centtali fyilezBate . dou^inari et negativam in ciliari
Brandiiiua probare Auduit. Nec optiau» nervus , ihiq
centralia arteria eum alii^ nervi» aot valis. 'cobae-
rent; Itaque cum.finiumis ya£ft.n«rvis^ue eatenam
conTtituuiit Galvanicam, eo mahifefiiorem , quo ma*
gis fanguis iu utroque fyftemate difFert,/ quoque
Diagis ^umores fecreti a fe invicem recedunt. Cen*-
bralis enim arteria psrotinus abit .in vitreum corporia
i^ramque lentem contingit» humoresque fecernit al*
bumine .gelatin«que..fcatentes» ox^^xxt. igitur abunt
dantes. Omnes fere jeius ramuli capillares funt et
di^phani (JJ. 423 — 425.). Venae pauciores fttnt>
onde oxydatum efle fanguinem , nec hydrogene ah*
andantem patet. - .

Xonge Cecius accidit in ophthalmicae arteriae
ramisy qui cilisures audiunt ac choroideam, orbi«
<^lam ciliarem et iridem perreptant. Copia maiore
^dfunt, proxime in venas abeuht» numero, plexi»
bus et vorticofo decurfu confpicuas:. fecernunt pig*
n^ntumatrumy carbonico et hydrogei^e fcatens ($«
419. 4^0.). Cumque mauifefto abundent yenae , fan^
guinisque plus reveliai^t» quam arjteriae adducunt»
haud improbabilis eft £randi&i opinio, humores
dqueos et gelatinofos ipfos, & negativa polaritas
P^aedominatur, itexum. in fanguinem recipi» quod
^n debilitate oculi haud raro contingere folet. Quia

376 WB. n. DE VITA SENSIFERA.

Ip ipfius choroideae parte, qnae a yetina velatnr,
Omilis fepeiTus elementorum accidere videtar^ qiio4
tum cinerepfcolore, quem retina aetate ^ecurfe aci
ci|^it, tum i&aeula fiavida ($. 4^3.) tum pecdn^
etiam avium con&irmatur, , Macula enim ea locniQ
oocupatt adfidao a luce -p&pexiltam^ ubi igiturTim
fuam 0X7gene8 evolvent^m» maiiime manifeftari
pot^ft. Cum parum^ diftet akerum ab altero fjfte*
mate; retinae nimirum margo ultra lineam vulgo ab
Orbipulo ciliari abftt^ iimilia contingit traxftBitus poi
fitivae ef&cientiae ia negativam» .et vicci verfa» a«
in lagei^a ^leiftiana, quippe cum et bic a^uei b»

43S.

AUam quaeftionem adiungam : . cior lucem fiffi*
plicem ae candidam haud colorioua infignem videa*
mua ? Cokxrum autem ortus a fracta per vitra lac»
tollitur duobu^ potilfimum modis» ft -vel aliud vi*
trum» diverfae mixtio^is, cimi priori arctil&ne
iungitur» vel concavum etiui vitrum convexo lui*
bitUTft ut couvexi effectus tollatur* Tali enim ratio*
, ne tuboa opticoa /achromaticos compbnimus. Siuu*
Ua eft partium in oculo molitio. Sive enim cuib
Hubio cameram oculi pofteriorem cum concavo vi-
tro coinparaveris 2 ftve , quod manifeftiua eft el te^
riuS), diverfam fraogendi vim ii^ humore aqaeo»
knt« cr^ikUina et corporo vitrco Cecnm contuleriji

CAP. IV. PE VISU: 577

difperfionem CQ^orum» quae.per corpos aliud dia-i
pbaijttni fiat» per alitid iterum toUs»* adeoqu^ re*
ftitiii priftinam lucis ^uniformitatem candidamque
dariutei(n» credideria. Nec Mollveidii dubia* .nu«
pcfrime mota {GUb^ Jnn^ XXX* ^32*)» 'i^efiitare pe«^'
vam» hmic iaduromaticam ocuU indolem Vttknft;
Unico enim liititur expeAmento» malrgines nim£<
i^uin tranfennarum ^aut trabecularum feftefirae colo^
ratos apparare, fi manu ob oculoj coUocataf eas
adipicimuss quod citm fingularem quanidam dun"
taxjit cafum poftulet, neutiquam ^generatim quid-
q^m indiB concludendum efle itrbitror^ maxime
cum nec cuivis oculo id phaenomenon appareat;
Regellit mibi quidam» fi oculus achromaticua ^ffet^
concavam partem cpnvcxrae finitimam alius. fpbl^er
rae effe debere fegpaeutum ; quod ^ cum ,in .oculo
haud adfit, ajchromaticum eife non poffe. Equideni
autem minus arbitror a divei:fa convexitate aut coni»
cavitate vitrorum achromaticoriuuvimpendere» quam
ab ipfa partioul^rum mixtione. Alibquin enim diu*
tiffime inven.ta fuilfent: et ipfa comperimus fpri^
fmata heterogeneae mixtiQnis coloratom lucein^ ^i^
candidam jiun|ere«^

454-
Cum imago vifae rei oriatur, fi puncta ra^an*

tia femet eodem ordine exoipiuut , quo, e vifa re

fmanare credaniur» iu foco ipfo vitri convexi neu*

578 LIB. IL DE TITA\ SEN3IEERA.

«kiuam imago oriri poteftr jtoncidimt enim ndii
omn«8 in punctnm; neqne diftingai polTant ($. 430.).
Quapropter et lends cryftallinae fociia lineis quataor
diftat a rfeiina » in qua icuncula naturalibus fuis co-
lonbus picta apparet, fed necefle eff inverra fit haec*
ce; imago , cnm Ipone focum radii iteram disce^i
dant ($» 43^*)' Multo -ifnagis eoam approximatuv
retinae» cum corporia Titrei vi» negligi non debeati
«tque» exemta lente, eorpus vitreum eodem modo
ftangat radios et^inverfam hanc icunculam efficiat

Cum noftra demum aetate ea imagima^inverfii
Tnnotuerit, philofopkos vario modo dxeJrcait» nt alii
fenfu carere hanc quaeftionem pronunciaverint, alS
verb ex ^aliis cauffis derivarint. Inverfa nimirum m
tetina imago,'quomodo rectam tamen vifionempio*
ducat^ Buffopius iam e confuetudine» vifum tacti
probandi»' expofuit. Nihil tamen eo winus aves
protinus ut e^ ovo nafcuntur» videmus rectiffim(
lam inferiora diftinguere a fuperioribus, quod in-
jftinctui tribuendum . effe vidctur. Generatim vew
icuncula ipfa haud id-eft, quod videmuS) fed uti-
mur ca, velut figno externarum< rerum (J. go.}
Oculus non videt, fed anima utitur oculi partibo^
tanquam -fpeculo» in quo refert fuperiora ad coe-
lum, inferiora ad terram;' unde patet^* relativt
has* informationes effe accipiendas. Quae in g\o\^
terraquei ^ltero hemifphaerio^ fuperiota fpectaflt,

I I

CAP. IV, DETOU.

«t contraTiaia.habent directiaii^m.ierg)a eaa rea, qua^

coelum in noBxo hemifphaerio xefpioiunt.

',»<-.•. • • ...

Icimciilae in Tetina 'm^^ilttdo a^ftknari ex an<^
golo vifionis pptcft* T^Dhiae • Majeci enim compun.
tado nos.rdocizit,'. imaginia.eiizs onagnitudinem' ae^
qualem 'eSe^ itangenti anguU '^pifionia multiplicati^
cmnxdiftantia' kntis a retina* Quodii igitur angu-:
lus; fufo quo res cbnfpicitaty minor eit 34. aut^o»
fcripulis ' gacadus Heoundis , ni poftenter lucida fit» a^
vidgari dc^olo* haud ampiiua animadrertitur, JSi- arr>
bortiin parall^atum fedes qiiinque millies lon^icm
eft quaiii iatav^-^t^^ae arbbres fecum concidere vi-^
denmr» 'qiidd'diftan%ia •fub anguk» 'drciter' quadra»
ginta fcripulolrUm gtadus fecundaram* incidit. • Ihder
Lahirhis et SmitlHius ^fFecdrunt, ieunculam mini*
mam in retina aequare octies millefimam pollicia
partem : Porterfieldius vero et lurinus multo mino-
rem et infinitae fere exiguitatis molem imaginis pofi
fe ab anihia ^ercipi, fiatuerunt*

Quo' remotiora nutem funt corpora, eo minor
eft vilionis angulus , eo magis paralleli funt radii#
Qt nuUo modo puncta fingula a fe invicem diftin-
gui poffint. Diftinicta vifio pofcit partium rei
videndae claram perceptionem limitumque animad'»
miionem; ex ^uo intelligitur» nimi9 remotas x^$

58d LIB. n. DE VITA SENSIFEIU.

diftipc^e pempi' non .poile. Nec sinuB pTOpinqiu,
cum radii earum rervgxi iinpendio • ^magis discedant
gnam oculus fufficit ad iungendos eos in nnum focoin.
Maximam autem 'eSe hac ratione oculonun diffe*
rentiam, .qua, q«cd; ^m dtfiiuclB Tidet, alius
plane nondum percipdt ^ vulgari . experienda doce»
mur. liatitudinem etiam quamdam iri&onis. difiin-
etae liirinus inde expbfmt, qno^ jradii nonnulli
ante retinam, alii pone eamdem concidant: id m-
tem meb arbitrio male .iutelligitur* : ^Focus le^»
SLUtatur in vifu iremo^idnu^ et propionun» fed>nan«
qtiam'in retinam incidese poteft» £t diflincte per^
cipere vifa cupimus; mulio mmus.pQne relin^ni
coHocandua eft. Hinc lineae propiemjadunsi difiantift
pone fpcum iduncii];^ diAincta nafcilitr, mui;^0've-
ro foci loco, ^ efeiam diftincta nMnere poteft» dcmec
pvoxime is ^ retinam ^cedat Mut nmh ^sh ea r«-
vioveatur^

« •

436. '
' lam vero, quasnam r^dii Incis in 'fingulis eca-,

li humani partibus patiantur mntationes, quoqn^

modO' et bae ipfae partes mutentur» difpkien-

dum efki ,

Frincipio autem» diductae palp^brae comeae

diapbanae fegmentum radiis offerunt,' qui diftiA'

cte percipiuntur . ihtra angulum 45<* \ab axi di-

ftan^ > quod cum utrinque lumetidiim &ty Mff^'

.. X XiAP.TV. DEVISU. 58t

los rectiw YifiiDiiis canipiiin exhibat. Iiide etiam pif
cmtaratn re^la conMntiflinia eft» • campnm delir
neatum banc Ij^tittLdinem excedere non debere» ni
panorama conftituere volueris,

Comeae tunicae fulgpr humoribus limpidis de«
betar» qui adfiiduo eam irrigant,. peljucidam fer«
vant et radiis.accipiendie capacem reddunt. Adiuvat
banc irrigationem continua palpebrarum nictatiOiy
ad quam vel inviti cogimur; praefertim dum ocu-
los praeter morem intendimus. 'Solemus etiam con?
nivere, li distinctius videre cupimus, ut peregrin»
lox arceatur, uniusque duntaxat rei radii in cor«
neam incidant.

Singulare praeterea pliaenomefton ex hac nicta*

tione. pToficifcitur. Scilicet, qui unquam vel ad

candelae lucem connixit aut nictitavit, flammulas

is obfervavit radiantes ab utraque palpebara^.profi*

cifcentes et in decuffes nonnunquam abeuntes. Id

phaenom.enon Viethius nuper egregie expoluit ex

bumote corneam irrigantey liicem hactenus franf

gente ac difpergente, ut flammulae eae radiant^a

nafcantur. Confirmavit eius expoHtipnis veritatetii

imitamento camera^e obfcurae artificiali, cui cum

palpebram humectatam praetenderet, eadem fpectra

oru funt (JSilhAnn. XIX. sio.). * -

Sed cornea ipfa quomodo mutat lucii xadios,

quomodo in vifu mutatur? Tunica ea diaphana

menifcum refert, neque per f^ in fojpum iungere

• t

S8a LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

radios poteft. Sed fi^angit tamen 1tf6bi6 cornei,
tanquam diaphannm corpua multoqae^^re folidiik
Dein unum idemque corpuft cum hunioih^ vitreo con>
ftituit, cuius frangendi vis etiamli minorfit comeae
vif impedit tamen» qnominns nimis ab axi re^
frangantur radii e cornea proiecti. Tnnicae huid|
convexitatem in corpore TiriH et adtilto luiinus i
finiyit» ' ut fegmentum elTe fphaerae ftatueret, cui
radius lit trium linearum cum dimidia i equid
quatuor lineamm invenio : adeoqoe media eft coi
▼exitas inter lentis crjftallinae anterius fegment
ct pofterius <5« 4^5» 43o0' Quodfi eiusdem compt
gis camera tota anterior ellet ac cornea tunica, fo
cus caderet - in diftantiam duarum linearum cim
femiire pon.e corft^am. ' Atqui lehtis cryftallinw
fegmentum anteriua diftat a corn^a lihea. una cum
i^inta fere parte ($; 424O • caderct • igitur foctf
corneae in lineae fere diftantiam pone lentis fe^'
mentum anterius , ut convergentes rsidips hoc i^
cipere poffit. Neque tamen negligenda eft minof
aquei humoris firangendi vis, qua fuperatnr fined»
bio a folidiore cornea. Itaque radii longius , onu»'
no connivent, priusquam in' focum confluant.

Comeae convexitatem maibrem efle in iisy ^
proxitna melius vident, quam remotiora» certfflfl
eft. Conftituit igitiir cum cstmera anteriore vitmfl
convexumi quo propiora et minutiora augentur.
Poile etiam conVexitati mufculbrum viribus ali^nid

CAP. IV. DE VISU. 585

addi aut detrahi » Homii expeiiinentis credirau».
[$.418. 4^9*}' coniirmatis nuper Bltunenbachii et
Ubeirlii obfervationibus in phoca et trichecho infti-
utis. Earum. beftiarom cornea tenuis facillimeque
sedens a mufculis fclecoticae adhaerentibus robuIUs
ta mutatur^ ut jdubium nuUum fuper&t, Homii
ententiam cum veritate maxime cdngxuere.

CojTirexitas comeae in ftrigibus infignis eft, ut
t in tenebris panculos lucis radioa accipere pot
int: planior autem pifcium comea, quod radii
acis corpus iam diaphanum» folidius aere, pene-
rarant, a x[uo fracti. oculos intrant» linde tanta
onvexitaa neceiTaria non ^eft*

4-37.
Sequitur» ut de iride ftngulatim praecipiamus.
'ft autem ea tunica neceilaria» ut lucis vfs mitige-
ir, ut radii nimis difFuIi uniantur, diftincta*
ue adeo vifio oriatur. Solemtis, A propiora
Wpecturi fumus» pupulam coarcta^c, dilatare in
?inotioribus videndis, ut primo cafu nimii radii
raecludantur, fecundo velx) plures attrahantur.
nic prpxima contemplaturi ' unicam tantum rei
irtem aut paucula puncta confideramus» in remo-
rfitnis vero campus vifionis plurimas res comple-
itur, quae fi haud opinato et citiffime oculum
»ftrum feriunt, adeo vifionis vim perturbant,
vertigo ind« oriri poffit. £ft enim haec hallu-

I 884 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

cinatio ea fenforii adfectiot quae Tortice ommi
quae nos ambeunt ' circum nos torqueri fimulat
^ Dum celeriter in circo torquemur, diacemeTe fia
gulas res nos ambeuntes nequimus» confiifio ori
vim repraerentandi debilitans, cui Iimilis eft eaft
fectio» quae a fubito plurimaram et differenti
rerum vifu nafcitur. Hinc» qui turr^n alti
aut praeruptam rupem confcenderit, adfpectu totua
que diverfamm rerum in vertiginem caiiiicituri qa
icorruit demum corpus prae debilitate, £ ex toi
nequit omnem illam rerum farragineni capere. Vi
tigim ex hac cauiTa natae obnoxii funt^ qui de
les receptivitate praevalente pjollentt mulicrculae
primis et hypochondriaci. Qui fecunda vero vaie
tudine gaudent et robore virium, qui adfidoiui
eiusmodi adfpectuum confueverunt, qui &gunt cb
tutum in unicam potius rem» quami in iotmb^
raginem , vertiginem eam haud patiuntur. .

Namque explofatum habemus , in unicam foluffi
modo limul rem oculos inteiidere nos pofle^ falliH
qui f diftincte plura fimul *bontempIari arbitrantoN
Quae'^quidem fallacia oritur ex mora impuHni
quem res vifa excitat./ Morari auMm dnxpulfum ^

ficitur e rotatione baculi candendiB , qui icirculi ig»'
ri fpeciem, e rotatione iridis coloribus rd|ftinciae chtf
tae, quae album fplendorem ob oculos ponit

Itaque utilitas eius iridis mutationifi per k ^
tet Contracta pupilla idem aceidit» quad in vih

• I

CAP. IV. UE VISU. 585

per foramen fit ^xiguum » ut alieni arceantur radii^
ut confufa imago corrigatur» ^ diftinctaque vifio ori«
atur (j). 436*}* Dilatata contra ea membrana^ plu*
res radii admittuntui;» ut remotiores res lucis plu»
rimum acci|»ianti eaque ratione diftinctiiu corili»
derentur. Quibus vero viribus liaec iridid motitatio
perficiatur, fupxa (0. 421.) docuimus^ unde nec
ad fphinctetea mufculoa cuiti luririo et nonnuUis
receatioribus»^ nec ad mufculorum oculi actionem •

confagiendum ieife pateu

< ( . I

438.
Kadii lucis pet humorem aquettm Iracti» pu-^

filla concentrati» adeoque conniventesy lent^m ;

cryftallinain contingunt. Quae ii liomogeneum eflet

corpus diaphanum, fegmentia duobua compofitiim#

^uorum axiteriua radium habet quinque^ pofterius

^uanun Unearum cum dimidiai (0. 425« 430.) fo*

cum haA»eret ad tres lineas cum tertia parte diftaU''

tem a pofiica fua facie. Cum vero deufitas \ lentis

verfus centrum increfcat ($. 4^5.}; cum radii lucis

per eam proiecti haud in aeremi fed in Corpus

vitreum aheaut| ,cum iam fracti et conniventes

eam intrent: focus iine duhio longinquior eft» s

tamen, qui paulto ante retinam ftatuendus fit.' Ac»

curate vero foci locum indicare prius nequimus»

quam denfttatis ratio in lente increfcentis determi*

nata fuerit. Mutat etiam' foci locum forma vitrei

'Pars 11 B b

386 LIB. ir. DE VITA. SENSIFERA,

corporis » ' qudd concavum > qua leatem ambit,
fpbaeram poftica pavte . format i cuius radins eft<]aa-
tuor circiter linearnm: intra quam fphaeram fbcus
lentifi cryftallinae quaerendus pfL £x quo intelligi-
tur» omnes noftros etiamnum adhibitos et praedi-
catos mathematicos calculos et opticos minime fut
ficcre, ut dilucide ^vifus ipfe exponatur.

. Lens cryftallina mobilis eft^ ab orbiculo enim
ciliari» cuius proc^us eam amplectuntur» antror-
fum pollrorfumque producitur ($.420«)/ Is motiv
omnino continger^ yideti^, prout remotiora aut
propiora adfpecturi fumus. Oritur enim impulfa
lucis in retinam conductio Galvanica ad cili«i% (j-
ftema^ quod incitatum ptoceifus ciliares agitat, tui-
gor^que vitali iridem laceflit» ut^ fi obt,utum fi-
gimus in unicam rem» attrahere k^ntem proceiltu
ciliares , contrahere etiam pupillimL iris pofiit, Coo-
tingatne etiam» fibriUarum diaphanarum ope, qui<
buA lens conftituiturt maior convexitaa aut minor,
ambigendum efk.

Pigmentum. atrum» quo choroidea abtinitm,
peregrinos radios forbet, ut purior et diftincdor
.oriatur imago. Idem of&ciimi praefiat» qiuod ni'
gra interna facies tuborum opUcomm, qoa fcili-
cet puritas lucis et claritas augetur. £a pigmen-
to cum careant Leucaethiopes, ' . lucem claram
ac meridianam ferre non polTuiit, palpebraroin
ptiam continua ni(:tatione ^defectum. pigmenti

CAP. IV. DE VISU.

587

fupplere conantur, lyEammalia, quorum plgmen-
tum tapete lucido obducitur, minor«m radiorum
copiam abforbenty maiorem coUigunt ac reflectunt»
hinc noctu etiam videre polTunt. Subvenit oftenlis
a nimia luce membrana nictitanss feu palpebi^a
tertia , qua nimia lux arceri poteft. In avibua acce*
dit pecten» pigmejito copiofo atro inftructus». cu-
iu9 ope aquila folia lucem tolerare poteft. rSimiiia
eft in pifcibus molitio, campanula Halleriana» quae
pariter arcere ^imiam lucem potefty cui accedit
etiam tegpaen corneae pellucidum folidumque» quod
mitigare lucem in pifcium et quorumdam reptilium
oculis poteft.

459»
Qui p^roxima diftinctius vident » remotiora fe»

cns^ myopes veteribus dicti, lentem cryftallinam

4 I

pauUo magis dislitam a retina habere iam Lahirio
videbantur. . Certius eft» corneam magis efle con^
rexam et prominentem, lentem cryftallinam multo
magis gibbam et denftorem, ut iam Keplerud fta«
tuit. Quo fity ut citius frangantur radii et maio*
rem repraefentent imaginem» unde etiam m^opea
maiora videre Bderhaayii erat et Porterfieldii fen*
tenda. Mjo|)e8 fuht ob eamdem caulTam infantes,
quod convexioribua gaudent et comea et lente cij'^
ftallina: et recordatio infantiae grandiorea rea om*
nes menti pffert.

B b a

388 LIB. II. DE VITA SENSIFERA;

Acqttiritnr etiam myopia confuetudine proxima
continiio et minutiffima contemplandi» . unde eruditi
viri et artifices fculptorea et qui typis libros expri-
tnunt id vitium contrahunt. ~ Cum enim mufcnlo-
Tum vi comeae tunicae convekitas augeatnr, a
perpetua eorum mufculorum intentione conftans
eitis tunicae prominentia nafcitur. Potefl etiam pro-
-ceffuuin ciliarium continua in lentem actio vel po-
fitum cius, vel formam ita mutare, m paralleli
remotiorum rerum radii in propiorera coeant focum,
dein vero ita difpergantur, ut confufa Temotiomin
vifio oriatur. -'

Myopes remota contemplaturi connfvete folenii
ut peregrinos radio^ omnes arceant, uuicamqne rem
adfpicientes radios eius foldls colligant Confuefcunt
^raeterea oBliquo obtutu cernere , aUt librum le-
genduQi ita tienere, ut imagines noh recta pon<
lentem, fed in latera retinae cadant. Cuitas rei
triplex fere eft expofitio : vel enim axea bculi niffiij
conniventes difficilem reddunt utroque oculd tirniu.
ut unico malint uti : vel alter oculus aliaiii hu^
foci diftaTititim, unde alterius duntaxat tifuin pra^
♦ferunt: vel denique extrema retinae pars retao^oi
a lente quam laterales, confufas £acit imaginei»

diftinctioribus contra, quae in latera incidunt

Vltiuih id dicitur aetate provecta decrefcere, ^
presbyopes fiant, qui mjropes ante fuerant, quol

etiam ex imminuto aquei humoris et corporis ritrci

^ f

CAP. IV. PE VISU. 589 '

turgore, ex increfcente lentiB cryftallinae planitie
et approximata retina ob marcefcens corpus vitreum
exponitur. Neque tamen mea polTum experientia
eam opinionem i:on£rmare« Myopes enim fenefcen- '
tes obfervavi remotiora aeque confufe ac \ pro^i(H^9
videntea.

Sed multo frequentior elt in fenia pteshY^pm^
Corne^e non Xolum minor convexitas accufanda elb^
fed mufculorum etiam oqulum regentium et corne-
^^ iQ globi fpeciem contrahentium debilitas ac re-
folutio. Und^ e movbi& feniUbus, ex apoplexia
faepiffime id vitium f iq>ereft. Ampla fimuJ eife fv^
pilla folet, ficut ad xemotiora yidend* pjftfeCtur^
hinc fenes minutos typoa lecturi, librum pone can-
delae lucezh coUocant,. ut pupilla contracta capador .
fit proximorum vifui. Lentis> cryftallinae dein ma^
ior planities in cenfum ienil et turbida,, minu»
diaph^na indoles. Convexitatem autem kntis aetai;e
increfcente minui , exploratum ' habemus : turbata
et ilavida indoles eolores rerum vifarum flaividos reil'
deret, ni fenfim ac gradatim eo adfuefieremus* A<>*
cedere dicunt lentis cryftallinae maidrem attractio^
nem ad retinam» quae a coU^pfo corpore vltreo
oriatur et fc defectu humoris aquei.

Cum planiorum corporum diaphanorum virea
frangentes exiguae ftnt» paralleli radii a remotiori-

390 UB. n. DE VlTA SENSIFERA,

bua rebus proiecti pbiFant ab iis in focom. coHigi:
foeua autem accidit in prdximiay quaram radii fub
inaiori angulo incidunt» quam ut vires frang^tes
fufficiant: focna retinae remotior «fi: ^ut cadit i$ po-
nerrtinam.

Elucet ex hac expofitioncs presb;^ope8*vera oco'
lorum debiUtate laborare» facillimeque ia amblyopi-
am incidere aut ipfam coecitatem. Id autem peri«
jCSUhzmi ab^ft a myopia» quippe 'qk^ '«nfigiie mu^
(c^l^ruia robur, nerveaequefaoultatie vigorem fup-
ponit; ex quo intelligitur, myopum vifum diudua
pkrumque incolimiem f ervari . 'quatn presbyopunu
^ittet. praeterea presbyopiae oattflTa^ qiiae fufiuGonis
^uratiionem excipit« Extracta-dmm aut depreifa leo'
te ieryftallina» prinoipale prganon deficit» (quo ra«
ftii viforii franguntur^ Suppler^^quidem eitis locun
corpus vitreuni potefl: fed cum minua £rangat ra-
di08, paraUeli tantummodo a temotioribus rebns
|)Toiicifcente8 colligi per id corpua in focmn poiTuiit.
iPropiorum radii difperguDtttr^ nifi vitrum conve-
lKtim adhibeatur, • » . ;

£0 autem adminiculo utuntur preabydpes, nt
eonvexitatis corporum frangentium defectui fubveni-
ant« Augent infuper ea vitra magnitudinem obie-
€torum apparentem*, cum lucem aug^ant radiosque
colligant, Myopes contra foiatium in concavis vi-
ftia inveniunt, qxiibud radii 4ifperguntur » remo*
taeque rea, licot minutae^ diftincte tamm obocii-

V '

/ ,

GAF. IV. DEiVjBU.

39*

los t^oUocantiir» . Hae enim^ ''radios parallelo^ emit-
tentes» a globofis fer« oculi partibus prius 4n fo^
cum eolligi nequ^unti- quam cancavo vitro. magie
disced^niep, re.ddantur^, ut in remotiore retina de-
pingi poGGnt.' Kadii enim,in maius fpatium diftuli
minorem< pua^torum lingulorum illuftrationem p^o-
(lucunt. JEla aujb^m difperfio radiorum lucem minuit
pariter a^ magnkudinem^ unde oculi ufu eorumL
vitrorunx ^intendumtur et £aepifi^me dQbilitantur*

la ipfa retinae imagine. nuJbi ,e(t neo magnitu*

dinis verae nec difbantiarumv differfaitia. Acicula

Qnim;^ ttt Berklei^s bien^ iaxa anim»dvertity jquap

reiQDtiflimam turrcmtegit, aeque m^gna^en; aC ipfa

tuxris*. Hinc. celeberrinms ille a nativitate coecns» ,

cui Chefeldenius depofita lente vifum reftituerat»,

protinus ut videre difceret, onmi» corpora oculos

fuos tangere <arbitrabatur » et infantes comperiinu»

lenKsta onmia» cced<;jpe exigua. Uru d^^um, dii^tur*

no et palpandi neceflitatc difcitur de jjiftantiis. et^

* I • • • • '

vera magnitudiaxe, i^dicimfn:: quod lioet ia.quibus>;

dam ^minib«8 . diHti\L$. ^xf^rcitati^ fatis.idoneum litK

MaGxae tameii p^ucimae occui^ruint, unde,^ quam

longe ^a vera rflfjrurn indole ^cuncula retinae abftt, ef-

Bcitur. ■ RemotifQma corpora, ft infigniter lucent^^

piQpiora videntur ;, ^^opipra * etiam videntur ^ quae

cum aliis finitimis. comparaxi nequeunt. Qui in de-

59» XJB. a DE VTTA SBJISIFERA.

ferti^ planitiebuf» e. g. Sibiriae aut ip&ns ^tiam
Saxoni^e inferioriat iter faciunt» pagoe long^Gme
remotoa multo propioret credunt» taediumque m
parit itineris longinquitas ' eo maiu^, quo mint»
diftantiae e comparatione aeftimari poflUnt, Con«
fert etiam optica eafaUaeiae vapo^ribus atmofpbae*
ricia oriens» quibus remotif&mae ret ita elerantiir,
Ut muHo altiores^ effe yideantur* Paidter et lunac
et (olis orientium a6't)€cidentium orbit» ampliorap-
paret quam in medio coelo: et pifcibus a4>pbibiu<
que mammalibu», dum fub aqua degant, multa
maiorea res ob oculod Verfari oportet, qaam revc*
ra (unt, ni natura id cayilfet tuni planitie cdrneae,
tum etiam mufculorum actione validiore in phocii
et trichecif» qua cornea, cum fub aqua habitant^
planior, couTexior autem redditur, ut: in ternua
cxeunt;.

449.
Cura dnoji nobis oculos natu» dederit, dna<

etiam imaginea oriantur et cum anima *participei^
tur necelTe eft. £t veriffime duae fuut imagines:
namque & aHerutro oculo rem quamdam confpex^
riit notato Gmul loco rei, tum vero* claufo ^
octtlo, alterQ ufus fueri^, illico imagb fimftrorto
confugiet,

Quod il certum eft» quaeiitur, cur unamrem
Tideamu«i licet duae fint iouiculae? Refponfun

cap:iv; de vm . 593

;ft a TCteribtia, qma bptici nervi tmiaiiiur et in^
iecuiTeg ducantur. At rcfo icuncnla non traiiMt ih'
)pticum nervnm (g, 90. • 434.) et aurium nervi , li^*
)et etiam binanim, in eas decufles haud ducun*'
xir. Alii eam quaaAionem probabilius ita {blv<eru»t|i
it axin oeuli utriudque ^eeelTario in rem vilam
concid^re debere ftatuerent,- quan ai[igulum «fo-
irrs(ov dixertint, fi.fimplex viflo conkigerit. £t ba^
bet haec tOEpafida veritatis quamdam fpeciem. £te-
aim itrabone^ et qui arbitrio oculum distorqiiient
But preffione digiti, aut qui ex mmbo plagave c$-
pitis oculi altermriua remotionem c fueta fede -ptt^
tiuntury aut quibud p6t ebrietatem- nimiw fanguinia
[mpetus mufculos oculi distrahit; ii omnes dnpUiJa
rident, doneti huio^ vitio adfuev^erijnt 2 . fiquidem
ftrabones c confuetudine omx^no fimplxcfia viAent:
nec in infectis multiplex ftatuedda eft viftor liceV
multiplices fint rerum icunculac. ^i

Multo facilior et* xnagis idoneia eft Condlllaci
expo&tio^ quam^ tanquam fuam et novam nupei>
Troxlerus repetiit; fcilncet>QCidos haud videre ob*'
iecta, fed animam vide]i(e« hanc autem eHe fim*-.
plicem, atque unire eps omnes impulfus, quiin
variis organis eodem modo fiant ' Adfuetudine igi-
tur animae fit^ ut duplicem oculi utriusque - ima- *
ginem in unam iungamus viQonem. Quodfi vero
axis oculi pervertitur, alioque loco alter oculus re^
cipit imaginem ac alteri disparatae eae imaginum

394 LIB. H. . BE VITA. SENSIFERA*

xationes ab aniina tamdiu animadrertnntat, donec
et;huic diverfiiati adftiefacta fu^rit» Pari ratione glo-
blfnot» quem. ^e.Q|U(atia digitis.' tenemus, duplicem
cn^dimue > qMod oppp&ta dig^forum latera nunquam
adbibita fueKunt ad duas rea. taogenda^!*^ .

V Ad homin^s binorum oculorum. coniuncto ufn.
accedunt &miae> .<^rcopitheci, papiobes, aliaque
loamaualia» inter-pifces autem uranofcopus et plea-
ron^ctes. Reliqua pleraque^malia» .quovum ocu-
U latera capitis oecupant, unico necelTe eft oculo
videant, quae imiefertim ad lat^aappa^ent.- . Nec
ia hominibus . defunt exempla frequ^niia, quod uni-
co oculo eo diftinctius videaturf - quo n»nor,fit vi-
JGioiiis c^mpus,* quoqiie magis ninwa et per.egrina-lux
^(t^arcenda^ fi diftincte vider^ cupimus. Hin^ mi-
Utea, et v^natores coUimantes. altrro duntaxat ocolo
V«ti confueCcuhi, et^qai pec microfcopia aut telefco-
pia vident, non adfueti,- oonnrvere altero oculofolent.
Myopes comra , quibus .plurima luce , opus eft,
obfoure unicQ oculo , muito meKus ntroque .vident,
et,. quod BojrUus iam animadvertit» melius de di-
fiantiis iudicant^ Ut clarior igitur fiat vifio, utri-
usque oculi neceffarium eft connubium.

■■■1"

^ . • ■ M

CAPi V. I^ ADDITU. ' 59S

CAP. V. -

D E A U D I T tJ.

• ' » ( .

• i-i

A U K i 9 F A B R I € A

(^einadxB(9dum in viCuaorgiuais» ita et in ot«
ditus inrtrumentis naturai iioJ^iJjjtaiiexn generia huma^
ni eo probavit» quod rudia eorum inrtrumentoiiiinr
initia in . inferioribus animalium ordinib^a feiifim
grad^timque; perj&c^ret» di>nec in mimmaUbtiA bo-
mini vicinis:, admirabile eoi^pagis compo&^e arti&^
cium cohdeacet» . quo non Toni foli gener^tim^ C^d
eorum etiam robur». tenor ,et cpnceniiua :per<^ipi

polTet, A ■• '.,':■;

Inrecta audire licet exjiilQratum habeamus» cum
apes, ar^^ieae, cicadae et grylli ftridore edito cori-
iuges adliciant, cum(}ue cancri.poiTint tintinnabulis
irretiri; difficilima tamen elt quaeftio de organia
auditui. dicatis* Antennae certe non funt; abfoirfi^
enim his auditus tamen facultas fupereft« In foli»
<^ncria Scarp^. et Cpmparettius tubulum olTemn^ ad
bafin antennarum, facculo pultaceo repletum e%
membirana occluftim, iuTenerunt, in quem nenrus
peculiaris difFunditur« In aliia infectis Compdrettiua
facQulos peUucidos conv4)lutoss £lia nerveia. idbican*

396 UB. H DS VJTk S£NSIF£RA.

tibu6 mixtos» fub oculorum bidbis invenit, quosliiD
plicif&ma arbitratur au4itu« oigana, In fepiis paul
lo manifeftior eft IJaccEilua, lolidiofcula Jabrtantii
refertus, fub cartilagine latens, quibiis inmtuntg|
antennae maiores.

PauUo jpagis, cqmpolita eft £abric;| auris int4^
nac pifcium. Tubulia. gaudent arcuatis ternis i
facculum terminatis medulla repletnm et oIB
kpidea 'contineiit^n» quaie nttirv^is fibriltis fuspei
fant*. Tubuli ii in omiibus perfectioribus anirn
bAd» qttibus optii:«ft directioQem fdnorum peri
peve, recurrunt: 'facculQm eoln cia» cochlea
manniialibus ooafcnrt Quverius.' Aetate au(;iem tota
id otg^tson inorefcit, quod minime in aliis anini
libiis r obf^srvatur. Raiae et fquali ^udent edam
p^ni- mdimentov procelEu nimirum tubulofo vi
buli extrorfum ducto.

Similis eft audiandi apparatua in farpentil
Ucet nullo fere tympano praediti fint. Sfcculus
le lapillos continens» memorabilis maxinaftin la
tis et crocodilisy abit in proceiFum conicam»
tiiagineo fepto bipartitumt ut cocbleae initiuni
AtfeftiTprodat, Recurrant et canales femicircu
in ranis» quae praeterea tuha EuftaiQhiana et
|ftnO inftructae funt* ^^

lii avibus cocblea eamdem habet ^ B&mm ^
in crocQdilis ; accedunt tubuli arcuati isgenteSf ^
b«^i, cavea tjrmpani vcuhu feneftra ovaii^.fed uoi'

CA.F. V. I>E AUDITO. S97

cnm duntaxat 'ofiiculuni, gnod: Aapedis efc inciidis
vices fimul agit; maUeoli xidtio fer^ caTdila.giileOb
Membratisf tyiifpaLm meiattii exteruo praetenra eR^
(ed nulla wtis externar plunianmi fohmimodo po>
fitus in accipitre et aquila extemae auris formam
imitatur: valvul» etiam fingtflari meatus auditori^
118 ftrigum inftrnctus eft. ^

Nec ce^cea goudent aure externa: meatna at^
ditoriuS) cavea tympani et tubuli arcuati fatis esii-
les funt. Cetero tympani. cavea abit, ut in ihultis
aliis makimaUbuSt in bullain blTeam» feU procefr
fom m proceiftt mammillari lafcentem. .:>

X • ^ f ■ . '

444* ^ ' "

Sola inammaUa homini ^ pf opiora coihmumbti»
gaudent iis omnibus inftrumentisr, quibus audien*
di facuitas perfioitun Memoratu aUtem digniffimum
eft» irttimas et fumme neceOarias partes labyrinthi pri*.
mum natUram. fbrmare^ deiti ivexo.tabulos arcuat^
in pifGtbtiSr poft r^^pani TCdTiiatem 'Cam olticulia
^t fenefiris). poftremo vero aurem externaili cum
meatu auciitorio, QuamTis duriB olfeisque partibus
foni praeprimifi.copducanturet. propagentur, haud
tamen ideo foai . efficientiam hiagneticam Cum hu-
perioribus dixerim aut oCfibus duris folummodo ad«
ftric<amr ut prius..pecviliaria haud ^poffint auditus
organa . effingi 9 quam duritia olfea in animalibus
nata fuerit. £tenim et moUiffima infecta fimiliter

«98 LIB. IL DE VrrA.SENSIFERA.

jrnde habent eorum organpnun initium ac cancii
concbyliis autem • crulla lapidea obductia» dee(t: e
intima fnnuneque necelTaria molitio molliurdl
eft , elaOicam etiam et mere cartilagineum externun
adipiniculum.

Exhibet id auris extema, conchae ad infii

artificiore in homine complicata, tot^ / cartilaginei^

praetec pulvillos e tela cellulari febum fecernenti

conftrUCtoSf ligamentis peculiaribus et mufculis at

ofla temporum adbaerens. Capiti magis appreHael

auris externa in cultioribus Europaeis » e fafciaruii

et rittarum ab infantia ufu, ut ad galeaxn apo

neuroticam et mufculum temporalem arctius iigatiir.

Sed pamlae funt, poftica praefertlm helicis partct

aures rttdium populorum» Aethiopum et incolaroni

novae {lollandiae : multo magis etiam patulae et

ampliffimae mammalium eorum» quae timida fli

ab adverfariis continuo cavere debent. Maximae

fere vcfpertilionis auriti, viverrae auritae» tum etiatn

•leporum» elephantum» afinorum: pendulae et demlf*

fae fuum» oviumt canum etiam nonnullorums erecue

. Ijncum, Antelopes Doicadis, equorum, vulpium et fc*

lium. In plerisque animalibus conum format, cum

veftigiiun iam in iimiis et cercopithecis anthropomor-

phis occurrit. Eum conum^ mobilif&mum murculo*

rum ope eo vertere folent befiiae, unde fonore^

irruunt.

CAP. V. DE AUDITU. 599

Humanae verd auris minor eO: mobilitas, licet
ita conftructa fit,( ut anfra^iibu® fuis fonos coUi-
gere ct 'in meatum deferre Taleat-. Eorum anfra-»
ctuum bini podicam fedem habent , faelix tt anthe^

Kx: elliptica £ere forma am^eunt adicum ad mea*
tam: fulco innominato a fe invicem recedunt»
antheli^ fuperne ia crura duo discedit fcaphani £ot<s
ftiantia. Cnrca ea erura he>lik extrovfum tnolvicuxv
donec ante «t pauUo fiipra meatttm a%idi4orium po»
ftrorfum in (pinaioi aibeat, quae concham, mediani
fotius auYTs caveam» dividit, ut rup«rior foveae pais
inter anthdick* cms inferius glifcat, xnferior vero
eondtae fovea cniii meatu canfluat et infra ettm in
^vctili^» Hei^ophilo dictum, ^ txago et antitrago
, formatum trans^t. Tragus autem eft procelFus hen*
Hcis anterior, € fpina eius deorfam procedens et
meatui ipli praetcinfus, capiliis plerumqiieobfitus : an<*
dtragus ex aHthelic^ pone meatum auditorium de*
mittitur» pauUo tujpgidior trago ^tin lobum tandem
adipofum abiens.

£a omnis mai^inatioy cnius prima mdimenta
in fetu trimeftri apparent, rcgitur primum .iiga«>
mento duplici, antetiori Valfalviano et pofieriori,
ad procelTum mammillarem fixo. Sed potenrius re-
gitur mufculis, novmi fere, ouorum maiores, at-
toUentes^t anteriores^ cum mufculo epicranio hacte-
ntts confluunt, ut in homiaibtist 'qiu manifertiua.
aures movent» jcwm eriam per caput:tendi obfer*-

%
I

40O LIB. n. DE VITA SEN8IFERA.

vatum fuetit. Attollens inreritur anthelicis, ante-
rior fpinae helicis dorfo« Retrahunt aurein bini
mufcuii aut teriii« toroli, « proceilu niammillari
orti et dorfd conchae; inferti. Spinam helicis ettra*
gam coatrahunt hini » maior. et minor. Ipfain etiani
concham planiorem .reddere et tragum extrorfom
vertere videtur tragicus mufculus» a trago ad con-
chsun procedena : contrahere auteni marginem con<
chae et niagis cavam facere antitragicua tendinofu^
inter antitragum £tu8 et anthelicem. Arcuatam de»
nique mufculorum' exiguorum feriem eonllituit trans^
verfus Auris extemae', fcapham et fulcum innoini'
natum contrahens. Eorum mufcttlorum nonnulli
quandoque deficiunt: generatim vero ia homine
debilis actio effe videtur^ fortior in beftiis multo
etiam maiore eorum copia in(tructi« » quibus dam
concha et auris extema magis concava aut plamoi
redditur , fonores augentur aut mitigantur aut din-
gunturetiam melius|in meatum auditorium^

445.
Meatus auditorius^ fonos ad inteniam auren
ducens, canalem fiftit compreffo-teretiufculum, i»
trorfum et parum antrorfum inclinatum , , initio ani-
pliorem» mox vero oblique adfcendentem et anguliio*
rem, tum defcendentem et parum curv^tum, deniqnft,
ampliatum et iferum oblique terminatum ad membra-
nam tympani, ut.quatuor aut quinqp^ linea* di**
metrua teneau ^ .

CAP. V. DE AUDITlf, 40»

Obdii^tua eft et epidermide et tela eellulofa co»
piofa, in cuiiis cellulia fedeiit glahdulae fubi^Dtun*
dae, fufco^flavae, ductibua excmoriia inltmctaei
e quibda continuo ungUen aurei coloris» amarifli*
mum, oteofum exfudat. U, certtmen"dicttimi ad
aeris contactum fpilfefcit» colore etiatn tn autantia-^.
cum aut flammeum mutato: ih putredlneth aeger»
nme abit: ad flammam accenditur, fed odorem
fpirat minus cmpTreiimaticum quam fubaromaticum.
Cum aqua tritum emulflonem format cito putrefcen*'
tem: ih alcohole hiaud penitua folvitur^-iicet cro»
ceum colorem ipli im^e^tiatj reflduum ter^bindii*
nae fcre aequale invenit.VauqucHnua* Ineft igitliif
oleum adipofum, materiefa ilbuminofa et eittracti-»
va, coloria et amaroria cauira^ ttt connubium/edam
faponaceuih cum alcalibua ineat^ et ftonma huiua
unguinid cum bile pateftt germanitas. . GoRfirmatU]^>
jBa congruente etiam utriuaque humoria- fec^etione t
quoram bilir ehim cbpidfe fecemitur et^ idonea mix«
tione» eorum cerumen etiam abundare et aurau»
tiacum eife folet: bilia vero fecretiohe impedita»
limpidum etiam et ferofum aut albuminofum fit
cerumen, ut in variia morbia 'muci fpecie viftUU
fit ex aurfe effluere* '

Snb ea tela | adipofa meatua auditoriui par->
tim cartilagincua eft', 'partim, in adultit^ offeua*'
Cartilaginea pbrtio a concha ita incipit» ut- e trago
Win^ htipertecta; grucilibt infrdj frfe in meatum

Pars IL C C

402 LIB. n. DE yiTA ^ENSIFERAL

demittat^ anterius in liogiilam producta: infiml
et tertia. cartilago bifurcata tympaxii membranam
^ fere contipgit. lungunt ea^ cartilagines.annulares
tum mqtnbTanae tnm etiam fibrae mufculares, a
Santorinp ptimo inventae^ quae contraheie caitiW
gines et mi^tpm ipfum anguftare poflunt.

Ab ipfa tertia cartilagine incipit- crenis aliquot
aut fpinuHs oJDTea pars ». quae fuperiora et anterioii
parumper fpectat, a membraxiH Qnaipani claula.

446.

Meifi§)r^iW haec cominetur ab annulo orali
ofleo obliquo^ haud perfecto plerumque» Ced in
ruperiore parte. defi<iente: Cxaa liua diametras H*
neas fexe quatuor geometricaa aequat. Solcd
peculiari wembranam comprehendit , aetate au
tem provecta cum reliquia oflis petrofii partibi»
confenret. £ft autem ai^bitu ovalis^m^brana, u*
feriore parte extrorfum parui^per concava» iQtiot'
fum co^vexa^». Xuperiore autem, qua uit]^ mallei
proceffus fedet^ extrorXiim prominet, introrfuni c^*
va eft* Oblique ita coUoc^t^ el^ ac meatui praeteo'
ioL haec tunica, ut fuperioTs margo .obtu(uni^ v^^'^
jior acutum angulum formet. Obducta eft efi^^'
m^de et periofteo tympani nfeatusque auditorii, con-
fiituitur autem.cutfi ipfa .meatus et mufcuIaribQi
fibris a manubrio mallei pro&qifcei^tibus et \^
pariter ac in iride distribut^s (jj. s^i.;). Cuib
toto meatu au4itorio non . lenfum ^ ibJum; cori^'

^ •>.>•« i> «^ ii

.• CAP. V. • DE AUDim . 4o5

zQtmem ^bet, fed acutjorem eum etiatoii tam ra*i
xtmfouli facialis nervi'in eam uberrime ^ifpergantun
Undi^ue plerum<p:e claufa eft| ut niliil e ca*:
vitate tympani poffit per mefttum Auilitorium exiji
re» Neqnae tameii improbabilis eft Halleri ^fentemiai;
hiatum jl^tiim feu deliquium annuli Aiperitid penYdt'»»
tere nonnunquam fnmi tabacini transitum» auc
morbis praegreffis ^poteft et tuptura^ea membrana'
forari. ut fangui#'et humoreft alii poft tapitid pla*
gas ex auxe promanaiTe recte dicantur. < . v

• . . . , - ; ; .

I •

. 3Pone membranam hahc ipfftiilpta eft-lpfr petre»^
lae parti offis t^por^lfs cavea ' tympani ftibrotunda
aut hemifphaeric^ , latioi tamen- ab<'aiitica ' plarte ad>
pofticam» periofteo vafculofo veftita et nullatenud
patens^ nili in oris cavitatem per tubam pcculia*
rem Euftachianam* ^

Ejir advfrfo membtaiia^ tympanii iti^biitetiDte
caveae patte» incipit oftiumeius tubae parti ipfi pe»
ttofae infculptum^^ oHeus igitur eft ihitio id canalid»
ambitu fubcomprellus r antrorfum e't introrfum ver-
gcns, ittter fpinam offis bafilaris et-ntteriam caro»;
tidcmt initio anguftioi*^ ad extremum atigulum
partis pyramidali^ cartikginea* fit et ampliot i donec^
vetfea palatum mplle txiaxime dilatata membYana*
ceam ad^ifcitUT indolem et in choantid pat^t bftio»
<^ tUmidusi annulttS pt-aetenfud eft« ^Per id.oftium

C c d

4b4 LIB..K, PE VITA ^ENSIFERA.

mftfiileft^ 9^r e &ueil»iM tympaiii caTeaiar intnt:
nec peregiiAi aliquid aul .i:ibt»rum glifcere in hanc
tubam pdt^A»; ^um in 'voFa&tibus palatuift molle
deprelFum et linguae admotum ($. 119.) luinc viaa
praecludit. O.bducu eft tuba a naribus inde tunia
niucofa, quae fenfim in cartilaginea parte periofter
naturam adop.tQ.{^ Sed fecernt eiua muci tanta po^
oft copia»' ut obturttur tub^. oAium» ajuditu m
niBO ofienf^. Ad reptilia :tifqUe in. omnibus perfe-
ctioribus beftiia veftigium faltem eiua ductu^ repe-
ritur: in cetaceis etiam ftngularia eft politus; ad*
fcendit enim membranacew . in fuperiorem nariuiu
paortem. Ad eam quoque fedem eleyatur \i^vx (^
119.), unde nexus memo>rabilis int;er laryngi» ofB-
cium et tuba^ hnius elucet«

^ • • • • • • * • •

448« - «"• • 1": .

Sed redeamns ad tympani caream » qtiai& fabiv
tundam 4ixinius aut b^mifphi^ericam ; maxinio cir*
culo a membrana tTmpani conftituto. Jnternus pS"
xies eius cayisae promon£orium format , fr^ia quoil
feneftra obverffe ovalis perioAejo obducta, .CW^ ^
pedis bafi nexa, iterad veftibulumlabyrinlJiiniuniti
fub promontorio vero feneftra' rotunda, . peciJw'^
membrana in fulco oiTeo tenfa » ad cochleam coc*
ducit. Ante ovalem feneftram etpotie roitiiidamiA
adultis foffae funt peculiares» quae initotidexzi cel-
lulas procei&is mano^illaxis abeunt. Ii^ foeta

"' CkK V. "1>E AUDim-ii • '4b5

poSefiorem eaveam tjisnpam oecupant^^ptiuaquam
1 prbcelTErs maftoidetMi fcyrmatus fueritV deHlveto cum
iiuiit8'eohaere:^t celhdis» ut duplex: 'genus tyTnpa-
nanicisirum eellularum /et maftoidearuni dum Wild-
berg^O' diftinguiere pofn5. !Eae 'cellu!ae numerofae
funt itt beftiis mammalibus, totainque caveam tym-
pani Ikepe confumuntJ Adfunt et in In^min^ fora*
ttiina ^igua» 'quae arteriolas e meningea^ini tymi^
panudi tranemittunt,. viamqne aperiuhfy qua faili^
guis 'afKI^ue humores ef capite dcfluere poffint,. A
iatere {)rdmont<jrii et feneftrae rotundae eft promineiv
da pyramidalis cava^ u cuius exteriofi lateife' ofci&-
lumad canatem clrordaetympam eft.* 'C%im eo ca*-
ttaB aqtiaeductus Fallopii eforamine ftyloiHAftoide<>
ixafqjtur -, recta adfcetideiis , cphaerefi » ^um • pyrami-
& cavea', antrorfum vergens inter horiaiontaleni
eana^em femicircufarem et fetieftram ovalem hia-
tu peculiari confpicuus*. '

Cavca ea fedes cft officulbrumf- qi§ae a tym-
pani membrana ad adverfam feneftrarii' ovalem^ fe-
aiet excipiunt, utrinque adhaerentiav "p^riofteo'' co^
i|uQrtotum obducitur tTmpanuin», veftitajic mufcui^
Ks p^eculiaribus rectai^

" EPifoatimUm meHfibranae tympani officulum, et
unieuiiii fere hi a\4bus et reptilibus plerisque,^ wwzA
Mtpliciisin et nomen feirt. ' Ict officulum capite an-
tcrius fubrotuhdo, pofterfus articula^to cum incude;
m^uhrio obliquo cum membrftna tympaui medi»

f •

4o8 UB: IL DE VTTA SENSmEIU.

^, coclilea iDterioT et znteAot^ ctinB\e»%ei6 fei
m^TCulnreQk exteEforein babent et pofteiioreml^dm
Mutto xnin^r tympano cavea: eft ve^^bahim pa«
rietibu9^Iabrifr$ crifta trmsverfii dtViditar in binas
Ibvea^, quarum altera beidlfphaerica cocfaleamv fe«
laiovalia altera canales femicircttlaxes.-fpeetat,'' Hiant
jn eum Teeeflum ofiia €o(^lei»> et ^^iiaa^^eMalium
femicirculariftms iu qtubus coiK^munis-e^dtiobui
OQIllefceD$ in -folcifotmem receffom' hulus Veftibuii
^tet^ P^riofteumr eiua carveae pulpa nervea.ftipatiin
Tap<^m Immidum exfudaft;, -gt^o tatiam: vedSmlinQ
irri^atut, iitjliulluaaer iuftt^
' CanaUs fdmicireula^ea temi aiterioretti parteni
labyrintbiet pofterioi^m« ddcf^ant» verh .oSAim

ctim in foew a^biend- o&n pat^ •fpongM^ '^^-^
uda. Tlexu feiB^circula#^>^i^»^^t6%aitii[feulo^cbi!i<
pyeftU9« i^kt paulhiix^ Uilli^tc^^ in veftibidan
tliat; unde facculus planiufculujs * mejifl^ranavafca'
lofa cipctti9» aquofum laticem continens» foyeae
peculiari veftibuli ^ncuisQ^jie^a» proceifus temos an-
faeifoTmea tubidofaa i^ ^analet[ipfos<>iretid€uffili3aTei
^ittitiT tela ceMlari quiitem Cohaereiites ,' feda
p^riofteo iataee iUo feparat09« Sacculo illi iuciixn»
b^lt alter e^ci^uua' rotujpiduft« uasdique' dtm&xBj '^Vta*
f^^ in fi)etxr ifiicilior obfervamv tndgia^iOfiRSta et

iRimlM^aiti*^ ^Mfixuribu^ praedftststeft. eaiHilia i^ci-
mu$ an^no<^v«rticaUe» al%r^^iii«uan^ffiori/ ofti<>
4i;ip}i4si;ltiA^'i«^^i^%bi;^^ woiori <m^^'

^ ^- CkP. V. DE AUDim ^ 409

prio^i od^iieadliirl alteto, ijlio^ iUi cum iriferJon'caii»*
li.c(|mteiEfie «A. FoAerior iritemus caiialiA, paritet
fttbrarticalid, ;h«niiHpr j>ri<Mri parumque minor, Tci
ftmp}i6r«iEa'4itGum de^fc^ibens, fuperius cptm antexie>>
\\ confi^k, ' patulus '^odetn ofiiolo orbiculafi,'-altero
oftiolb JTubirotundo proprio, Sacculi, qui in vefti-
bulo^-^iatetv -procelTus ai^faefotmis feu velica ^lliptSca
posdmerixn^ta bafm coclileae hunc tubulum iimplia»
tumiibMt.^ Tertius ilemum canalia horizotitalis eft
et extfini^^is, minimus in hibmine, mediam lere fe^
dem ifkitx utrnimque priorem ienet: oftiis patet duo»
lni8'|i^cutiaribus, exteriori orbiculari, tyvaU interi*
ori; Jtaqtie tali ration^e <sdl}ocantur , lit 'cubi fert
later^triax e(»enpirebendant , fonique «directio, e ter^
nif » ptM^f^Smuiit lateiribvia- : aurem app^lens^> percipi
poEit. In talpis et accipitribus maiores funt ii tti»
buli^vil^ri , lit ^ uAdecun^ue^ radii fonori- irruan^

coiumere. Uas partel^ g^offnit;^

, • ..•...., • • -■ «- - •

■■' i.

.. '• 450. •

Aidjmrabilis eft ultimne -partis, eeMeaw^^ de«
fcriptio:" Ita autem colloc&tur in interiori labTrin*
thi recelTtir^ ut apex ante malleum antrotruniy ex*
trorftuii;i.eit:pattllum'd«orfum insrgat, bafiaveco ner*
^m acuftioiti^ fpectet. lu /foetu fragilitate offea
diftin^uitur r^ ^petro&i ]^ftTte', in adultd^ confervet
CQiKiea:. «Auf^ctua dupa fatmat cum dimidio textiQ^
^ui y^vuntur circa mediuw cduum, naadiiQilum di^

jk%o LJB.n. DE yiTA SENSIFERA.

xtum» ol&um eum» fed deHqndTc^iHtta in- medio
fecunio^gp^o^ fijco «loiigjitudmaU cavatiim ec poris
foratum. Bafin eius ziaodioli pariter j^Qtjobm intrat
nervus moUis aculticuaf pulpam per tforamina is
jinfractuum Icalam promws* Jlpex mpd^ol» in kj^
phulum' dilatatur» aut cucuUum» nervejU& XubFtaii^
tiam p^r foraminula. pariler . admatteutcupu Anfra'
iCtus dividuntur lamina tenuilfiuia flexili fpirali,
quam mpdiolua emittit». cuiua factea .Teftibuliun

fpiectaiia grauulis arpera» &cies aiitem, t^xsipanam

I . *

refpiciena lineis e modiolo prQdeuaiilEua. ftriata efi.
3optum coi^ftimit oITeum' tubulos g7rato& 'partim di-
l^idena» fe4/ b^ud Qm»iuo uCque ad ^xternuin p^
rietem procedit. Termiua^tur ea^ lamina verfms k-
lcuudi gyri finem hawda tM rt^fteUoji Aqpra api*
^m modidli exftaute. i

• . .<^a; exterius deftaiitr-Iaminar offiea«i .malUns fr
ptum feu zona Valfalvae incipit» dividena gyxQsi
lamina ofiea inde ad parietes externos. Duplid
conftituitut fubft^ntia, .altera fubcartilagi&ea, mar-
gilni lamifiae^ ofleab adnata/ /ieoque leco Gar^iculoi
laticenl tebente» inftnicta/ parjterque ftriata, a(
lamiuaoffea; altera'membvanacea> e petiofieo du*
plidi gyrorum conilalm . et . totum fpatKum fuperivs
inter lamiham olTeamet paiietes gyronun extemos
replensy» tandem in .fcypl|ulcihn illum tefminata:
fpatioilo. tamen relicta triangulari» quo commttsio
utriusqtteiicalae perfuutuxj.. - . ,-..::::•.' .^.

' ^ Cum-^per laminaxu /eam .ac zopam cpchlea in
duos dimi^Ioa* canales . gj^atos diTidatur;, ^uter<|u«
feorfipi .fpjalae.^omine yenit, quarum a^tera int^jripir,^
amplior- ct rppfteripr , a . .fpneftjra rotun^a , iAchoans,
tjmpani.dicitur; al^ra angufiior,* exterior.^t aK^terior»
loogior priore,; aveftibulo incipit^ cuius nomen ^tiam
fert. In ipfafcala tTinpan^, iuxta margifiem :|^e'?
ftr^erot^indae ixiternum» biat aquaeductus coohleaer
antrorfum dein prqcedens, periofteo Xcalae undique
Vfiftitj^f .je^ ^ndem in pyr^midem terminatus* Tum
is, tum alter etiam aquaedi^ctus (J^i 443.) aquulam,
qua Qochlea continuo . irrigatur , - et quae i^ yeftibtilo
(catet, in cavem cranii c^^vaouare poftuiit;. ^

lam vero , quacnam fit nervorum ii; has par-f
tes distributio, praecipiendnm. Frincipalem acufticum
et auxiliarem, facialem^ quorum origineil Tupra
Qi* ZS&O^ indicayi, recipit canalis communis in faci^
pofteripre partis petrofae, qui cri|ta obliqua iti duas^
partes dividitur, Superior pars foveas faabet binas,r
anteriorem alteram » aditum • ad canalem 'Fallopia^
num, qaem implet nervus facialis: alter^m pofte^
riorem foraminulis hiulcam,. quibus ipacula cribro^
fa iuxta canales femicirculares efficitur,. Jnferiorca-
palis communis pars ternas habet foveas, quarum
anteripr maiQ.r tractus fpiralis foramintilofus Scarpac
audit«, fQraminum amplifftmp modiolum cQchlea0(

4i» LIB. . n. D^ ^TA SENSffERA.

^cUnte: niedia^forea 'pai^itfcr cnbrori^efty faraini-
tiulit ih A^ftibulum patulis : crilrrofk tStm tertia
fdYea in canales femicirculai^es ducens. Mi:ittoral}i-
U^' ^ft 19 nervi acuftici ' piogreiTus p^ laminas cn*
iMrofas» finiilis^ optici et dlfactbrii nervi transitui.

•Kaque temos pottffiimnn eius ptitfcipafis nervi
ftrdculos ftatuimus, anteriorem Cochleke^ mediniii
tltriculi^ VcRIbuli, " tertium canaU femicifctilaTi ma-
ioti -fe^rfiSn tlici^tum (IJ. 358% M ^ius »'* ' panDo
fnrgidio^Vin furculos bihb» fiiribetur, qtii lil titricti*
kiB;i communem veftibixH, ' ai^Iaef6rmes eius pfrbceffuf
•t feccirliiin'ita.abeunt» ' ut puTpamfuam iradiatim
ct reticulfffiih \n pyrifbrmeaf utriciilos proceflibus il-
lis formatos eftundant^ (^Son^merr. tah. If^. f. 18.)
quae ergo cum aquula et JCacci et utriculorum firia-
ram JPacfiatftrttm fbrma mifcetnr (S&mmerr. ttA^ if.
^. do.)^ Ipfis tamen tubfflts arcuatis iilterim progref-
&s ner^fa' fubftantia dee A; Ultimus * nervi acaKd
fafcictiliLS graeilior» qua e)cit a finitimis ganglii fpe*
ciem fermat^ tum rei^o in ampullam veficaefortnem
canalis m^aibris Xemicirculari^ feorfim radhnimque
effundrtur "(^Sommerr. ttih: ilZ /. 9. iji). Jtnterior
fafcicultid» trunci continuatio, per ofciHa immerori
tractus fpiraKs cribrofi ct^ foraminula bafeos modioli
coehleam ihtrat, laminam fpiralem fuirculiacopiofis»
maxl^e vcro latefccns 2cmam cocMeae reticuHb ele-
gantirfimis, fimplici denique furculo axin tnodioli
adt bamuliihi ufqut* pertexens. ' Aquida ^. qu« fcatet

. •' CAP. V. , t)E AUDITU. . ^ 415

cocUcft^ nIUmaQai meduUtte pulpam panter laic recit
pitacJfldex vefiibuli et canaHum fentncircalamun. :
Nervu^ faoiab^ canalem Fanopianum percnneni^
liiatu. hM^ud iuxta feneftram . femiovalem ($, 446*)
flexi fnvculuxn fuperficialem » i^rvi acciint Victtani,^
emiifo. p^eculiari ir^mufculoiib mufcullim malleoli
jntenmm» ftapedio ,,etiam jprovidiei:. . Dei)^ veroy.^nt
e canali prodit, iqtamea %k»naftoideiun: intrans
geniculum format fenfim./tfurgidior (jSomtiierr^.tab.
Ih f, sao. gt /i> L 7n. )» chordam tjrmpani exhibet^
quae retto ^ extemunac ,m«mbranae:tjmpani mar^*
ginem in proprib canali adfcendens t;pmpani caveam.
intrat mufculis officulorum ndi^uis provifura. .Tum
vero per fiffuram Glaferi emiilA cum linguaii ramu-p
fculo rami tertii quinti parisiungitur. .En} ipfp jEkci-.
ali nervo prodit furculua» cir^a aurem extcrham

reflexus, .et in nGuufculos auris exteirnos effufuSb U

auriculares pcffteriores propagines infuper funt textii-
rami quinti jpftria et oecvicalis tertii; ^

45C.
Vafordm. lian^iferoram memorabilia e^ ort^
ac per auditus organa distributio. Meatus auditorius
arteriolas AC^cipjt ex: auriculari poReriori et %loma«
ftoidea, nervi . facialis comrtey quarum prior in in^
finio meatu et ipfa lympani membrana reticul»i£or^
mat.cum arteriae temporalis ramufculiss Sjtyloma-
fioide^etiasm ceUuJis providtt «t Jp£bpertofteo lynir»

4t4 LIB. n. DE VITA SENSIEERA.

pani oOacitldnun; eo ^daxn tendum farbi mzioih*
xis intemae et xneningeae. Labyrinthi ■ attetiolae
ex arteria bafilari nafcuntur» quarum trunciilus an-
ditiTa interna vocatur» pariter in cochleam ac in
canales . fenucir^ulares effufa: cochlea' ipfa quatuor-
decim ramufculos accipit radiatim divxfos (Sommerr,
tab. 'IV i f* 9*)- In ampttftis canalium reticulum
elegatia arteriofum con%icitUr (Sdmtnerr» tah. IV*
f. 02.). Secretioni peculiari laticis aquofi dicatiUf
in qua fumma verlatur germanitas vifus et audi-
tus organorum: utenim^opticus nervu^ ftatim in
r^tinam diffunditur, ita etiam, fed paullo alia ra*
tiOne, dilatatur acufticus nervus, in tres ramos
divifus et ipfius gangHi rudimentuni contmens» de-
' nique lin pulpam effuCus. - Quemadmodum arteria
ocuU centralis fecretioni albuminofi laticis et gelatino'
fae pvaeficitur» ita arteriav audiciva interna laticeia
aquofima in facculis et aippuUis peculiaribus ipfis*
que cochleae g^s contentmn fecerhf(, cuius fu-
perflua copia iterum redundat per iingulares aquae-
ductus.

Venanan tamen haud ea eft|diiKireAtiA5 quam
in oculo obfervavimus. Extemarum partium yenae
auricularea in facialem pofierioreni, internamiu
in iinus petrofos efFundumur. Nec fabik-dictuef^
iUaeiie his praevaleant copia» >ut ifaitgainem re-
hant bydrogene abundantem'} licet cerunainis fecre-
tia in me^ auditodo bydrog^ne manifeftb foaten*

. ' CAP. V. DE AUDITO ' 415.

5, fixmldm antithefin poli utrittsque probare 'Tidea-^
ir,* ac^ ^uae in centrali et ciliari fyfteinate oculr,
xurrit. Ety £ polaris ratio auxiliaris facxalis ner-,
[ et acuftici extra omnem dubitationis.aieam pofinv
i eflet, transitus. e£&cientiae ab altero polo ad')
iterum expofitu difficilis non eflet, cum .feneftrae^*
aae veftibulum a meatu feparant^ foilae eam la^*'
linam conftituant, quam tranfilire imponderabile /
lud deberet Sed curiofius ea onmia invefiigan^-
a runt»

6«€T. IL

£XF06iTiD AyniTui. - '

453.
In re q^uam maxime ardua periditandum efl^,

)orritne a nobis ^ aliquid ad melius illuftrandam £an«

^tionem- canferre» C}iius momenta ^magis divinamuf

[uam fcien^9 cQmprebendimus^ etU]^ partes or-

;anum conftituenteG» nobis .n^Ee4iocriter innotefcant»

icet quQ^v^e foni geperalji^;iexpQAtio. i^nus^ ixabeat

Hfiicultatis noftra aetate^ quam dlim. £)e ufu ta*

uen partium fingularum <e^amnum aipbigimusy nec

brmarum, quae naturaj^ pl^^Ujerunt, nec numero*

um, quo8,conftittiit9 ratipppn^ inire certampolTumus*/

^cquiefcamus i^itur in . coniecturis 9 d^nec doctrina

phyfica poncitatiori 'fij^dtQ ^iiata Jmaiox^ .uobis. et

-lariorenj.Jui;^ia.Mj56l«^i;ftiwi^

4i6 LIB.1I.de tlTA SENSTFERA.

De foni antem natttra necelTario qnaedam pra^
ponenda font Ne repetam , quae (0. 45 J de im«
ponderabili foni indole pmecepi, id ^eneratim mo-
neo: aerem quidem viidgarem elTe foni condu*
ctorem, nequft.tamen unicum neque optimutn. Si
a#r atmofphaericus elafticus a corpore fon^^te per-
cellitur, oriuntur aliernae aeiis comprelliones ac
dilatationes , tecta ut plurimum et quaquaverfom,
fed etiam undatim progrediehtes. Quemadmodum
enim aquarum imdae in circulos concentricos di-
latanturi eaque progrellio quoque tiltra jobftacula
animadvertitur, ita etiam, undae fonorae ultra ob-
ftacula progrediuntur^. ut pollis fonitum et pone
^corpora impedientia et frangentia animadvertere,
licet multo debilior fit. Undabundae aquae exem-
plum attnli, nec tamen inde liinilitudiifieiki perfe-
ctam ant eamdem plane caulTam ponendani efle ar-
bitror» Namque et in aere et in aqua longe alieno
ct celeriori modo fonipropagaiKturf cmn vel vul-
garis aeris xnotns, vent^ confpicuus» fonttm qui-
dem debilitaty fed advetfus penitus oppriinere eum
nequeaL

Elafticus aer vlbrationibvts e« lofdnatiiofxiibm
obnoxius, easdem dtim , fonat, hactenus pati*

tXLt, ut ](oca qtiaedani -Magis reliquis condenfa*

< • • •

ta undas eas qnaquaverfam proiiclantv ^ftem in fo-
nan^e corpore folido nodi vibrationum oriuntor, t
quibus utrinque vibratioti^i Ibngil&u^ilaS^ nafetintur.

CAP.V. DE AUDITU. ^ 417

Hinc 9 cum eaedetn motuum leges per omnem va*
leant naturam» vibrationes aeris et corpprum fono-
rorum iisdem adltrictae funt legibus» quad fequurl-
tur pendulorum^ cofporum ct gravitantium Ofcilla»
tiones; eo modo et celeritas et gra^atas toui et acu*
ties finitur^, obfervatus enim fuit in fidibus. fonan»
tibus numerus vibrationum maior^ fi acutus eiTeir*
mihort fi gravis tonus« Exploratum etiam efi^
triginta faltem ofciUationes intra fcripulum horae
fecundum fonans corpus fac^re deberci fi audire
eum cupimus fonum, Ut audiatiir fonus» opus in-
fuper eft robore quodam, quod et, elafticitate et
mole corporis fonantis» et vi qua motitatur» et di^
ftantia eius* et potentia rerum ambeuntium fonum ^
conduciendi, nititur. Ab eo robore aliena eft Cele-'
ritas, feu repetitio vibrationum in certo. qUodam
tempore ; fed quaenam fit celeritatis ratio ad robur^
quaenam ad toni acutiem aut gravitatem, etiamnum
no8 latet. Videtur quidem fortis fonus et validus et
qai acutus eft» celerius propagari^ quam debilis et
gravis; fed defunt obfervationes et experimentd,
quae rationem eam exponant. Id tamen i;oilipet-
tum habemusy per aera fortem fonum pletumqUe
mille et quadraginta pedetf iatr^ fcripulunl hora^
fecundum percurrcre,

454
Sed varia eife foni piropagfltio pro Vflfk aeris

•ternpem videtut. Tardius moveri fonum per frigi«

Pars II D d

- •

4i8 LIB. n. DE VITA SENSfFERiL

dttmaerem, quam per caliduniy Bianconiu? at-
didit experimentis probafle, quod ex aucta per a-
lorem elafdcitate L^placius exponit.

Inde etian^ intelligitur» fpecies aeiiformes, qni-
bu8 yel maior efk elafticitas vel minor, quam ae-
ris, pt intenfitatem foni et tonum vario modo xnu-
tare. .Cum intenfitas foni fe babere debeat, utdeo*
£tas fluidi fonum conducentis, Prieftkius iam ii^
de eflecit, in aere hydrogeneo debiliffimum ellc
fonum, fortiorem vero quam in aere atmofpliae/i
co efle eum» qui per aera carbonicum condacatm
Cui PeroUius contrariam protulit fententiam: de-
biliorem ihvenit fonum iu aere carbonico, clam
rem vero in oxygeneo. Celeritatis vero aliae fuD
^ationes: in aere bydrogeneo, maxime expanfiTOj
acutifGmum fonum et celerrimam eius propagatit'
nem , in .azotico paullo minorem , multo minoreis
celeritatem et graviorem tonum in oxygeneo, na
nimam autem* celeritatem et graviflimum tonum ^
aere carbonico obfervare fibi vifus cft Chlademu^
•tcutifiimus doctrinae acufticae auctor.

455. .
Cum multa Bnimalia per aquam audiant, in-

ternae etiam ailrrs partes continilo latice aqueo idr

teant, leges foni per aquam propagati extrieandst

funt. Utinam vero certiora de iis proponere fok

mus! £laftica aquae indoles, probata quidem» iz^''

CAP. V. DEAUDITU. 419

nor tamen ell aeris eladicitate: neque foni propa-
gatio pcr eam limili modo intelligenda eft ac pet
aera. Undae enim illae fonorae defunt, nec n^odi
forCe ii comprelTae maxime aquae , a quibus pro-
ficifcantur vibralionesy in aqua fonante adfumen*
di funt. Nunquam enim vel Perollius \iel alii,
qui experimenta in aqua indituerunt « vibrationem
quamdam fenfibilem particulaxum perceperunt. Pul-
fationem adeHe credit Chladenius, fed fub fenfua
minime cadentem.

Intenlitatem foni hdud eamdem efie in aqua ac
in aete , perfuafiffimum habeo , vulgaribus . fidens
obfervationibus , quae Nolleti et Mufchenbrdekii
adfertis contrariae funt. In maiorem tamen diftan-
liam propagari fonum ex aqua in . aerem emiirum»
PeroUir docuerunt experimenta: horologium enim,
cuius pulfationes per aerem ad octo pedes audie-
bantur, aquae immerfum, pulfationum fonum ad
viginti pcdes extendit (Gilb. Ann. III. 172.). Unde
probabile eft, fonum ex aqua in aera emilfum lon*
ginquius vigere, ex aere vero in aquam transeun*
tem debilitari. Profundior lamen eft et minus cla- .
ras fonus fub aqua, cum ofcillationes a denfiori
fluido impediantur potius quam promovcantur :
Unde vulgaris illa et tritiflima obfervatio de profun-
ditate et gravitate foni, quem vitra plena carbo-
nico acido impraeghatorum humorum edui^t, ex-
planatur. Urinatores a comitibus in navi .manenti-

D d d /

420 LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

buB non audiunlur, lic«t ipli andiant, quae ii
aqua fonant. Quomodo celeritas foni [q per aquam
habeiit, nondum exploraium hdbemus: credibilc
tamea eft » pauUulum tardari ac iiupediri ob xnino
rem elafticitatem,

Sonantis corporis ofcillationes peir quaec\iilqiu
corpora elalUca aut tenfa propagant^ir. Quae tenla
funt et gracilia, ea transverfas patiuntur ofcillatio'
neSi ut contrario curfu curvas ^lternas defcribantj
quales in fidibus fonantibus animadvertimujg. Quo^
fi vero per folida corpora aut cava fonus propa^
tur» haec ita longitudinalibus obnoxia funt tibra'
tionibud» ut contrario etiam curfu alternae conui»
ctiones contingant et dilatationes. In utrisque ia*
temis agitationibus nodi adfunt» circa quos vibra-
tiones eae locum obtinent. Intereft inter longitu^
nales ofcillationes et transverfales , quod in l^s teOf
iionis gradus» in illis corporis compages praecipu^
in cenfum veniant , quod in his toni fe habeant,
ut numeri quadratorum, in illis vero ut Hmplic^
numen.

Membratiae ad longitudinem tenfiie ofcillationfli
iisdem obediunt legibus rationibusque ^ quibustefl'
fae chordae aut £des. 'Quodii yero mcmbrana qu>
quaverfum tenfa eft, neutiquam eae leges fufficiuflt
fed curv^ae aliae » . alii etiam ofcillationum nodi oi)'

r ^

CAP. V. DE AUDITU. - \i i

Ingnnt,. ut in decuITes faepius ducantur, aut alio
dodo mutentur.. Id de orbiculis fonantibus uberri-
oe ^t egregie docuit Chladenius.

'Corpora folida quaeque, li niodo elaSica lunt
tut tenfa, xnelius conducun^t fonum quaxu- ^er.
djilluftri exempTa de fidibus tenfis nuper 'docuit
lerholdtius: fonus enim cochlearis argcntei per ten-
.'um filuna ad treceotas lilnas propagatus, fcripulo-
lorae leciindo m.aturius |)ercipiebatur, quam per
lera (^Reils-^rch, IIL i77.)« Prius etiam Halfeo&atzi-
us fonos perculfor,ura fkxorum in fodinis percepit».
juam pcr aera: Ced in niinorem ^xtcndebantur di-
ftanliam ((?£Z3, Atin. XXL 441.)- ^^^ ferrum, etvi-
trum et olTa optime conduci fonuijd, experimentgk
notiffima docent: furdi enim melius audiunt, ba^
cillo aereo dentibus prehenfo , et prius percelli fo-
lent ac Ibnare feneftrarum vitra a ftrepitu tonitruum,
tormentorum belticorum ac eurruum per plateas vc-
ctorura, quam ipfi fonitimx audim.us. Per ligna ari-
da praeprimis et longiffime el rapidiffime fonum
propagari, .Perollii eb HafTenfratzii docucrunt ex-
perimenta, unde fuffragium liaud merori videtur
eorum pracceptum, qui acquale effe foni per cor-.
yus aKquod propagati tempus ei , quod ad eiusdem
corpona ofcillationem longitudinalem ' requiratur,
contemlunt. Namque leviora corpora, ut Hgnum,
iiu4ius conducunt et citius quai;n quae graviora funt.
Tenor etiam foni (le timbve) e xpa,teriei, qua cor-

» %

42a LIB. n- DE VITA SENSIFERA.

pu8 ronotum componitur » qualitate manifefto pro^
ficifcitur, neque celeritas foni quidquam habet cam
eo tenore communis. Cuprum et zincum et fer-
rum et argentum, maxime fi peculiari modo iun-
cta funty clariffimum edere tenorem folent, cam-
panarom et * tintiunabulorum exemplo.

' 457.
In eodem corpore plures ofcillationum modi

contingere polfunt. Si chorda tenfa ex toto ofcillat,

quaevis fimul dimidia , tertia , quarta pars fuas pot-

eft formare ofcillationes , et pr^eter fundamentalem

tonum» alii etiam audiuntur, quod lor^anus Bic-

c^ti (delle 4:orde ovvero Jibre elajliche. Bologn, 1767.

4.) cgfegie expofuit. Simile quid contingit in fo-

. lidioribus corporibus aut membranis, quae praeter

transverfales etiam longitudinales habent ofcillatio-

pes. Disfimilis eft confonantium cum acutioribns

graviorum tonorum ratio , quam ad polaritatis quam-

dam fpeciera reduci pofle» fupra-(^. 55.) monui.

£a confonantia augera foni intenfitatem poteSi
fed magis etiani robori additur confonantia aliorum
corporum durorum et elafticorum 9 undis inftrumen-
ta mufica alferculis ligneis inftruuntur, quae ma-
gnopere tonum augere confucfcunt> fi perfecte ex-
aruerint.

Cum recta quaquaverfum undae fonorae mov«-
«ntur, frangantur obftaculisj debilitentur nimia dif-

CAP.V. DEAUDITU. 423

fafione, robur earum augeri necelTe eft, fi aer fo-
noru6 coercetur in tubis cylindricis , in anfractibus
vallium, in cameris fornicatis. I^aque colligi pof-
funt et reflecti undae fonorae fimiliy fed haud pla-
ne eodem modo, ac radii lucidi» cum undae pio-
tius iint quam radii. Sed maxime condenfatus ad
obftaculum quoddam aer reflectitur tamen ita, uV
Tetrorfum novae fequantur condenfationes» quae ea«
dem directione femet excipientes echun conftituunt;
£ae repetitiones & tali celeritate femet invicem le*
quuntur, ut inter^^-alla^tempufculorum discerni ne*^
«[ueant, refonitus potiu^ eft, quam ^cbo,. quae
maiorem pofcit diftantiam, quinquaginta faltem ^e-
dum» & Mufchenbroekio iides eft babenda.

Curyarum quarumdam linearumproprieta^» quod
ki focos eoUigant ordinatas omnes lineos ad peri*
pheriam ductas» non folum artificia camerarum foC'*
nicatarum et thcatrorum exponit , fcd tubarum etiam
acufticarum ct Ilentorcarum rationem,. auris dcni-
^ue humanae machinationem. Olim quidem credi-
inm ell; elafticam tubarum indolem auxilio- eire«
unde plerumque e metallis conftrucbantur: fed-Lam-
bertus iam probavit, debilitari potius tonum et dif-
fundi per a^ra, quam in certum quendam locum
aucta vi dirigi {iibcr acufu Inftr. 17^ ig. )• 1*^^^
etiiim Haflenfratzius {Gilb. Ann^ XIX. i48.)r hne»
tegmine induendas effe eiusmodi tubas fualitr ne
€onfonantiaparietumipforum fonus debilitetur. Cono»

. /

424 UB. n. DE VrrA SENSIFERiL

truncatos et parabolicas tubas fonuin aucliendnm ita
augere Lambertus rnvenit, ut, h externa diame«
trua tubae duos pedes tenet, interius vero ofculumJ
quo meatui auditorio opponitur» unum pollicei
et dimidium, feptuagefies et quod excurrit foni
remotufi robore increfcat. Similiter etiam coni trun-
eati audiendum fonum egregie auge^, cum is pefl
quascunque lineas iropulfus et a pigrietibus reflexu3«
Uneis (onoris omnibus in unam iiicidat. £t fpiraletj
tubae» quae p^ures conos continuato3 referunt, eoi
que inodo tortos » ut reflexio fonorum a parietibui
It^ultiplicetur, fonum vel leviffimum miro mod(
^augentr Unde /i et cjpraeae et aliorum concbyli^
' rum oa auri admoveris , fufurrum iifitenium contii
fiuupd percipies i qui a coUectis vel leviffimis aut re
motiflimis undis fonoris pendet. Hinc plurimi cocli*''

)eae forma tubae acuTtic^s conftruend^a eJDfe foa^
f^Tunt,

Haeo omnia auria fabricam illuftrantla mon-
Arant pullum opificem, praeter natuxam» {qua ni-
fcil poteft eir^ fapieptiufi , tantam^^ follertiam perfe-
qui potuilfe in eo organo conftruendo. Primum
enim intraitus ampliores» corneolos quali et carti-
lagineos pofuit, multisque flexibus, ne adiectae
voces laberentur atque errarent, priusquam renfns
«b his pulfus elTeti quocirca iu cocblQae xnodaxsi

CAP. V. DE AUDITU» 425;

eceffibus nonnullis et collicuHs infignis efl: haec
ars. Quodfi aequabilem conum externa auris Qon-
titueret, ut in beftiis nonnullis, nimia forte foni
iolentia inde oriretur, fed frangitur et moderatur*
mthellce potiffimum in homine, capillis etiam in
^eftiarum conicis auriculis: dirigitur fonus in mea- •
)im auditoriuAi tum ope mufculorum auriculae,
:nm vero colliculi tragi et ahtitragi et ipfa* helicia ^
ipina. Una cmn concha et auricula externa meatus
iuditorius tubam fiftit acufticam, multo angu(lio«
rem introitu , nec rectam , fed fractam quafi ac
Bexuofam ^ ut etiam hac inftitutione foni 'fortiores
mitigentur et infringantur. Externa auris refecia,
hbmines multo minus audiunt et perpetuum fcre
fufurrum percipere dicuntur: unde etiam avium
pifciumque longe alia auditus ratio elfe debet, quip-
pe quibus auris extema deficit.

CoUecti dutem foni oblique feruntur-in mem-
branam tympani praetenfam, quae , velut orbiculi
Chladeniani; vario modo lendi et percelli debet,
ut, prout hac veV illac mufculi eam trahaht aut
laxent , vario modo concutiatur. In umbonem mem-
faranae introrfum convexum, tanquam in 08 tubae
acufiicae omnes propemodum a parietibus meatus
reflexi radii impingunt (Jj. 445. 446. 457.) > unde
concentrati tremores optime per hanc membranam
praetenfam propagantur. Aupta ea membrana, aut
obifartictQ^ a. cerumiue meatu» auditus aboletur, licet

426 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

rcn0in primo cafu reftitui poffit» fttppe&as.adfereii*
te tyropano fecundario » feneftra rotunda. y Infanti'
bus recens natis multo laxior eft et muco fere ve-
ftita, ut novae fortiorum foiiorum percuHiones no-
cere nequealnt. £t ipfe Valfalva credidit furditatem
obfervaire ab aquofa coUuvie in cavea^tympani, qiia
haec membrana laxaretur. Tendi autem et viciffim
modice laxari^banc membiranam in quovis functionis
xnomQntQ, credibileeft» etiam(i» quod Bjoerbaavius
obtinuit» harmonia fonorum inde exponi nequeat^
neque^ quod Fabricius ab Aquapendente pofuit^
voluntatis imperio hi mulculi pareant. Acutiores
enim fonos et fortibres, quippe qui celeriores et for-
tiores producunt vibrationes» ni& obturaveris aurem
externam» vel invitus percipies.

Tremores membranae tympani cum olBculii
. communicantur , qubrum maximum, mallens, inti*
me illi membranae adhaeret (0. 448*)* «Firmati au*
tem mufculi potius' funt ad officulorum articalos»
quam ad ipfam membranam » ne proxima tractione
laederent aut refonitum impedirent. ConcuHionem
cfliculorum intus ftrepentem aut ftridulam ftbi an-
dire vifus eft Fabncius ab Aqfiapendente , maxinic
in nifu ad alvum mittendam; fed falfum iuiQe in
pulfu fanguinis violento eum arbitror, quod arti'
culi officulorum eartilagine veftita nequaquam firi-
dorem edere poirunt. Videre eam etiam agitatio-
nem in talpa Derhamos meminit* Augetttr intem

CAP. Y. DE AUDITU: . 427

fonns, "concuilis his officulis , utpote folidioribnt
corpufculis, quibus igitur pleraque animalia inrtru-r
cta funt , ^t , quibus defunt in tympani cavea , iis
lapillos quosdam largita eft natura, filamcntis ner-
veis fuspenfos, qui omnem auditus ' apparatum con-
ficiunt (^. 443.). Stapedem denique ornavit natura
peculiari^mufculo, quod neceffe erat firmare id oC-
iiculum ac premere verfus feneftrjim ovalem , ut
eo promtius. cum labyrinthi partibus fonuis commu-
nicaretur. ,

459-
Tubae Euftachianae utilitas et antiquis et no*

ftris tcmporibus in contentionem Vjenit. Errarunt

autem plerique nofixorum hominum, qiiod in ni-

mias anguftias unius folummodo fcopi coercere hu-

ius partis ufum fatager^nt. Equidem autem, dum*

Fabricii ab Aquapendente commentarium . lego , fa-

tfs mirari neqtieo, huius digniflimi viri ante duo

et quod excuriit faecula pronunciata praecepta tan-

tae oblivioni tradita eiTe.. Prinaam autem ufus par-

tem ponit in reftauratione aeris interni necedaria,^

quapropter et hanc potiffimum viam natura elegit».

ut egelidum aerem, oris cavea fotum et hydrogene for-

te fcatentem, adfundcre in c^v.eam tympani poffit.

Obftructo per mucum, .dum nares emungimus,

oftio.interno eius tubae, auditus offenditur, fufur-

ro continuo fubnafcente. In tumore palati^ angina

lirey qiii ordtantJ
;1 e retracto veloj

• 428 LIB. II. DE VITA SENSIFERA,

catarrhali et polypis narium. auditu^ obfcuratur, autt
furditae. ipfa. oritur. Sic minus aud
antiqua eft obfervatio, explicata vel
palati vel ex impetu a^ri$^ afperain arteriatn irruen
^is (jj. 220.). Magni jnfuper nioraenti efi, exter
nus aer in mcatum auditorium receptus in aequi*
librio quodam cum interno fit, qui tympani caveam
replet; quapropter et liic CQntinvio renovandus eC,
ut elater fervetur. Subtilius^ haec Valfalva ita illit
ftravit» ut afpiratione mufculum circumllexum p
lati laxare tubae oftium , comprimcre vero falpi
goftaphylinum et pharyngoftaphylinum contenderet
cui quidem expofitioni adfentiri nequimus , cum i
afpiratione per nares falpingoftaphylinus agere na
poffit, , ob liberam neceflario aeris idam. ' Kollne-
rus quidem his oppofuit valvulam , qua olHum tH'
bae ita claufum fit, ut unice in oris caveam pate-
at (^B.eils Arch. JL 19..). Sed fictitia eft ca vatvD-
la, annulo enim tumido cluntaxat oftium praecin*
gitur.

Secundam tubae utilitatem Fabricius" ita expli*
cat, ut fuppetias adferre furdaftris, ant quibus
membrana rupta fit, fiatuat. Hiante enim ore vo«
ces et fonos excipere folere, qui exquifitius audi-
turi fint. £am tamen utilitatem Herholdtius nu-
per hactenus rcftrinxit, ut per offa magis et foli-
das oris partes propagari fonum ad aures ftatueret;
horologii enim ad imum os demil& ut neo dentes

CAP. V. DE AUDITU.

439

nec mandibalas tangeret, pulfationes nequaquam
aadiuntur» obturatis auribus externi^. Egregie ve-
ro nuper Breffa probavit, propriae vocis fonitum
hac via in tympani caveam abire, unde etiani na*-
tara ortium eius tubae internum tyrapani membra-
nae adverfum collocavit: fi enim rotundae fenertra:ie

adverfum effet» haud ea inteniitate propriae voces

» -

perciperentur. Accedit^ quod fummi momenti eft,
Tocalibus dunta)cat animalibus hanc tubam a natura
datam. effei in pifcibus enim deeft, et in cetaccis
odium in nares fuprcmas aperitur (Q, 447.)» V^^
et larynx adfcendit. Veram effe eam utilitatem vel
inde efficitur, quod clarius ajidiatur ptopria vox
obturata aure externa, et quod, qui muti funt a
nativitate» per nares loqui foleant, ' quia, ut eo
melius vocem percipiant, aerem magis verfus tu-
bae oftium condenfant et adigunt.

Nec tertiam tubae huiua utilitatem > , a Fabri-
cio indicatam, negare aufim. Cottiplectitur ea pur*
gationem internae auris et humorum abundantiura
expulfionem. In foetibus enim aqua amnii intrat
tympani caveam per hanc viam, eaque in partu
aut poft eumita eliminatur, ut aequilibrium ferve-
tur. Nec in adultis defunf cafus, ubi humorcs in-
ternae auris hac profiuxerint eoque modo auditu^
facultas corr«cta fit.

43o LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

De praecipuis partibus in tyiupani cavea &
ximu^: fupereft. ut ct partium ei vicinarum uli*
litates perrtringamus. £t cellulae primum maftoi
deae» cum tympani cavea quadantcnus cobaerentcsf
c'o certiffimc valent, ut aer interior violenter coa-
Cuffus hac divertatur, ne fragore tenerrimas ofo
dat partes. In feris beftiis baud raro obveniuntea
Cellulae, et numerofae quidem in elepbanto, lefl
ne: defunt autem in cetaceis» quae per aquam fn
nos iam vi iniirmatos accipiunt, et,'fi forte niisii
aeris concufGio oritur, bulla impedit noxam, in pbv
fetere etiam bipollicaris.

Feneftrae, quae caveam eam a labyrintho fc
gregant, cum hac parte fonoras ofcillatlones con»
municant. Poffet id etiam pet folida oriium cor
pota fieri, li folum robur fonorum propaganduD
fiiiffety fed tenor ipfe foni et diftincta indoles io-
lidomm corporum interventu infirmatur. Itaqt^
non dubito» robur vocis et fonorum pcr oflicula ai
Teneftram ovalem propagari, quae ob adbaerenten:
ftapedem paritcr contremifcit ac tyinpani membii
na , licet perexiguus fit motuum modulus : ftapedefi
cnim Cotunnius docuit ultra quartam lineae parteE
haud.defcribere. Sed tenor foni ut diftincte pert'
piatur, alia rotunda feneftra cum finitima coc^i^
eiS&cere .videtur: namque et fummum acufiicunJ
arlificium in fpiralibus conulis feptp peculiari i^

CAP. V. DE AUDITU. 431

fis ct obfcura huius' machinulae cvolutio in viperi»
et cblubria, quae obfcure audiuilt, teftimonio vide-
Jicet fiint uiih^tatis. Adftgnavit etiam Scarpa huic fe-
neftrae officium, undas fonoras protinus cum coch-
lea conimunicaridi , fi membrana tympani defecerit
aut rupta fuerit QJ, 4580-

In labyrinthi ipfius partibus canale? femicircu-
lares ncceffitatem fuam praefentia per maximam ani-
malis imperii partem' obtinent. Trius enim , quam
cochlea evolvitur, ii tubuU arcuati in pifcibus iam
adfunt, et in nullo perfectiori animali defiderantur.
Conferri poffunt cum tuba illa, quam Kircherus
Alexandri M. nomine defcripfit, quaie e-duobusfe-
micircularibus tubuUs compofita infighe gignit aug-
meiitum foni (Hutk ad JLa^iberJt. de acvjl^ ''j/^^- V*
87. 88) » quod quoque a cochleae anfractibus expe-
ctandum eft. Necellarium autem videtur ccmcuffitj-
hum augme^itum, neceflaria etiam earum collectio,
eum labyrinthi aqua , quae et cochleam et canales
femicirculares circumfluit, > debilitet fonum (JJ. ^55).
Sine humotibua vero ncrvorum fines irrigantibu»
actio' nuUa ae cxcogitari quidem poteft, cum cito
exarefftant nervi, nifi continua fecretione bume-
ctentur. Alio autem modo reftitui robuT fonorum,
aqua deperditum nequibat, ac machinulis illis acu*
fticis, quas nuUus opifex callidius potuillet conftruer«-

43a LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

Binas habedt eiusmodi xnathinula^ p}ei;aqat
perfectiora anixhaya. Quasnaih autem fuppetias fihi
iiivicem ferant » qtiidve quaelibct ad fonum vel au-
gendum vel dilHnctius percipiendum faciat, id in
tam recondito apparatu certifjQme exponi nequit.
Itaque coniectura duntaxat probabili coi^fequuti fo'
muSy augmentum fonorum canalibus femicirculari'
bus« didinctam vero perception^m cochleae ellii
^tribuendam. Mirabilis eft canalium eorum po&
tus 9 ut quinque - ofiia cubi ttia latera ampl*
ctantur: horizbntaHs tubuliLs eft minimus in boini
ne, cum a l;erra farfum raro nos undae fonorae
pe^ellant» fed liberior et magnus inprimis eft in avi^
bus» qaarum habitatio aerea necellitatem accipiet
dorum undique fonomm exhibet (0. 449-)- ^^
Autenriethius effecit^ directioni fonorum percipietf
dae canales hos infervire^ propterea quod in tintf'
dis animalibus et fugacibus ratio maior ad eom^
am fit, quam in.fbrtibus ac bellicofis/^ Nec obw-
rata altera aure percipere nos^ un4e foni venian^
quod confonantia capitis olfa actionem eam caDaH-
um impediant: utraque vero aure patente» dire*
ctionem foni numquam canale^ hopionymos utriti»
que lateris fub eodem angulo ferire» quia obli'
quus fit partis petrofae utrjusque poAtus* Quae fefr
tentia* utut probabilis, nequaqUam tamen perffl»
£ffima mihi eRi vefperuliones enimit quoriun in^

.•\

CAP» V. DE AUDITU.

435

xiine refi^rc, foni iincle veniant, percipere» coch^
lea multo maiore gaudent, c^uam canalibut.

Cochleae partes in periicienda auditud junetio»
ne nonnuUi ita expoluerunt, ut ciim ^dibud lan^i*
nae ^iralis firias et nerveae pulpae radiod compara*
rent. Longifiimas in ba& eius 'machinuiae chordas
cum fonis gravifQmis» brevinimas ad apicem cum
acutiffimis fonis harmonice' contremifcere credide*
rant Perraultius et Bderhaavius. Quos vetb tremo-
res tenfarum chordarum alienos puto a nervi natu^
ra pulpofa et moUiflima (JJ. 67. 87-) ^t, qui necef*
farii funt, in fo^idis ofliculis et ten&s mdmbranis*
iam contingunti Ipli etiam ofciiles» quos oportet
exacte ^cutos a^ gravibus tonis discernere » malori
gaudent canalium femicircularium ambitu quam
cochleae. £t anaftomoli plerique ramufculi nervei
per cochleam diffufi cohaerent. Neque tamen Jinfi*
cior» et per hanc partem et per aquulam pulpam;
que nerveam radiatim panfam^ tremores quosdam
propagari, quod et Camperus de lapillis pifcium
ad nervea filamenta fuspenfis obtinet.. Differre ii
tremores in disfepimentis binis etiam poffunt» quo
conferre dupleK laminae fabricaT tum olfeo-*
cartilaginea , tum membranacea ^ quam quadtu>'
plicem nuper Siimmerringius ftatuit* videtur iS^^^o.),
Itaque cochlea' 'magis tenorem^ quam robur foni
propagari probabile eft.
Pnrs IL E t

434 LIB- n. DEVITA SENSIFERA.

462.

Nenroram tamen actio niaiorU habet momenti
inftar» quam adminicula iUa mechanica, propagan-
did foni qualitatibu6 dicata. Acufiicus nerviis , auxi-
liari faciali contiguns 9 fed nec -cum eo , nec cnm
aliis coniunctus, difFert ab optico, qubd in nodii<
I06 binos rami tumefcant 9 priusquam latirriinaa
expanfionena patiuntur (§• 343). Et ijpla in raiiK»
divifio alteram conftituit differentiam a fijnplicill^
mo optico. Nodulorum duorum iimilitudo cnin gas'
gliis exponere poflet fononim harmonicorum effio
ciam in fenfum organicum, ut fine conrcientii
agant» ut furori^ cuiusdam iucundif&mi fpecie ab
ripiantur, qui tonorum vim ac barmoniam perci
piunt; ut alioruiu ^dfectus fpafiici et dolores mti
fices vi frequentiilime fedentur*

Itaque antithefis inter principalem nervtun (t
auxiliarem tantopere manifelto non efi, quam ii
oculo, licet et hic pateat moUitie illius, huimdi^
ritie» valis etiam illum comitantibus » fecretioDi
aquofae oxydaeae infervientibus» * arteriia auteiQi
quae nervum facialem ftipantur» hydrogeneos bfl*
mores parantibu6 (fi. 4o4« AS^-)" Cum fono ineile
aliquid impondcrabile docuerimus (g. 350» ^
Galvanifmum vigere per omnes propemodum prae-
fertim fenfuum functiones probatum fit QJ. 38. S^J'
cum polaritatis ratio in fuperioribus fenfibus negaA*
da non fit (j). 404.) ; fonoruni differentiam panter

CAP. V. DE AUDim • . 43S

niti condttctionis Galvanicae varietate ac hi^ciiinuitf*-
rum fabrica » perfaaram habemus. Nullo audituni
ext^riori apparatu egerci atque furdos Omnino pef
baculum acutos fonos et graves diftinguerci inid
eSiftitifle quosdam^ qui fortiore$ fragores circd veii-
tricttlum fenferint, certum efti Hinc Tobuif toni i,
cdpia impondeirabilis $ toni acutie^ et gravitafi^ a n^
gativa auxiliaris aut pofitiva principalis nervi pola-
ritate praevalente, harmonia forte a localis ratio-/
nis perceptione pendent '( Brandis Pathoh 589.)i
Sed haec cautiffimo Galvjjnicorum pbaeribtnenorum
examine melius et intelligentius exponenda funt;
Hallucinationes autem fere omnes ex h^e interni
pplaritatis. \'iciffitudine prbficifcuntur : quod iaitipri-
dem exflorhtum habuimus^ tirinitus auriurri et fd-
furri expofitione ab impetu fanguinis ad faeialexii
nervum aut a nimia<fenfilitate petita.-

Quamvis adminiculoruni liiechjltiicdriiiil tonfl-
deratio' et nervorum polaritas pluriiiiuiri dohferuni
ad anditui fenfum exponendum ^ ipfa tanien pet-
ceptio fonbruiii liberae mentis eft actus^ querri il-
luftraire qmdem explicatis adminicuHsj nequaquani
tarifien penitris elucidare valemus; Nainque impiil-
fus c6ntiiiuus JTonorarum naturarutri oranes iilas ine-
chonicas mqtitationes producere potefi^ absque ulla
meniis .perceptionef, quae» cum fuae fpontis eft,

£ e fi

436 LIB. 11. DE VITA SENSIFERA,

.dexQum accedit. Triti£Qmo id exemplo difcimusi

quod homineSy alioquin auditua £ftcultate bene v>

lentefly aliorum fermones tum demum auiliant, cum

animum in eos intendunt Sonorum maxiine har-

monicorum perceptio^ licet iuvata forte a coclh

leae fabrica, iuvata etiama locali pplaritatis ra-

^tionet liber eft mentis actns, Aquidem hominei

egregie €t fubtilitex audientes, poHunt tamen car

rere ea facultate, quae . ad percipiendam fono-

rum harmoniam requiritur. Sed adfuefit^animd

ufu et exercitatione itd eam artem, quemadmodun

adj alias virtutes et artes. Hinc cultiores- hominei

melius et acutius percipiuiit harmoniam fononm

<[uam mdes»- qui delectantur teterrimo faepe ^(o*

xiantium in&rumentorum Xbidore. Is -autem fani»

ram concentus iucunditatem parere - et voluptattf

potefl:» qui nec tant^^ percipiatux facilitatef ut i^

iiderio mentis explendo pares non.fint^ nec tantt

difficultate, ut fenfus fatigent (fi. 94.)- Unde, quaa

relativa lit haec voluptas» quamque ni arbitfari^

individua tamen-, luculentet p^tet.

Nec de diftantia fonantium corppnun prius ce^
ti elTe polFumus 9 quam iudicium 9 per alios fenfii
firmatum, acceirerit. Quoties . imitamenta fcemO
.tonitruum et aliorum fragorum rudes praepriffli
homines deceperuht» ut vera e[[e tonitrua crede'
rent! Itaque et huic fenfui fua vindicata efi an'*
mabilis natura. Infezior tamen cil vifu» qui

CAt>- VI. DE OLFACm ^ 437

to clarius nobis rerum proprietates patefacit, in-
ferior. eo olfactud, de quo' ctotinuo dicendum, '

CAP. VL

DE OLFACTU.

Sbct. L

1F A S K l € A ORGANX.

• 4^4*-

Dignitate inferior liic fenfus minus artificiofam
habet organopim fabricam> parem rero, ni ma»
iorem imperii ambitum per animalia imperfectiora:
Oifactu enim vel acutif&mo gaudere infecta, Kcet
peculiari deftituantur erganb» iam fopra monui-
aius (§. 4^^*J« ^^ pirfces , cupediis odori» aut gr^
veolentibus corpufculis in acpiam coniectis vel ad-.
liciuntur vel fugantur. Eft autem maxima organo^
xum huic fenfui dicatoruia varieta^ Nec pifces nec
teptiHa gaudent Jdnubus frontalibus» maxillaribus
aut fphenoideis, fed folis lamellis narium intema-
rum membranaeeis^, regularibus numerofisqtte , quiw
membrana mucofa veftiuntur et in anguftft fbrami^'
na ori vicina exeunt. Ea foramina et totus exter-
ne' patulus apparatus deeft in cetaceis > quorum tu*
ba Euftacliiana in nares adfcendens (JJ. 447.) latcre
biat ijk caveam amplam a cranii ofQbus SonnMtn,

•,

433 ^13. n. DE VITA SENSIFERA.

^uam Ouveriu8 olfactus fsdem' babet: in Lophi^
pifcatorio etiam adfunt fcyphi pedicellati in ^pnUy^
C[uibu6 olfacere animal videtur.

• Aves quidem conchis temis, ^tplurimum cartii
lagineis, narium caveam nequaliter dividentibus, in-
ftructae, finubus tamen plerumque frontalibus et
maxillaribus carent, licet caveae offiumcapitis cua
^uYfi interna pohaereant. Nec animalia maminalia
pmnia finubus illis t^rnis gaudent, fphenoideis ple-
r^que c^rept, praefertim herbivora, carnivora mul-
%o minor^ habent. Haec 6tiaih carent linubus m-
xillaribus, quibus ruminantia inftructa funt: fron-
falibus yerp iinubus pleraque domeftipa animaliapra^
dit£^ funf. Quomodocunque haec omnia differant,
id tamefi pommune omnibus propemodum anima-
libufi eft, mcmbranis gaudere mucifera et ferpfa, omnes
\xsLS cayeaa ye(tientibu8, etnervis huic iini aptis, quo*
' ^uiu ^lter princeps olfactpriu^j, .^uxili^ri^ ^altei,

Ii) homine vero muldplex eft cunlculorum et
^ave^r^im priibus et cartilaginibus cpmprehepfaruni
^efpripUo. Aiitrprfum eae omnes pa(ent duobus
pAiis .^nguftioribus , naribua dictis, . quae fepto bi-
fariani^ ^% ?iequ^biliter pl^rumque dividuntur, ^
pf^bti^ xna^dibulae fuperioris, yomeris et palatino

GAP, VI. BE OLFACm 43<)

jjk) fuperior in conchas et laminam cribrofam eius*

jj^e lamina anterius cartjilaginea. Lateralfs partcai

(Qm cartilaginibus , numero et forma variis, tum

^roceriibus naCalibus maxillae fuperioris, a quibus

fQrmatum oflium pyriforme medium dividitur fpina

(lafali e crifta procelTus! palatini maxillae. fuperioris

progrediente. Cum his proceffibus iungtintur offa

lacrimalia, et intcrua narium fulcimenta, offa na*

lalia, quae dorfum formant. Acceduntoffa turbina*

ta feu fpongiofa, quae, concharum modo voluta, pro-

ceffibus fuis et offi ethmoideo et maxillari et nafali

adhaerentia» meatus narium inferiores efficiunt:.

qui quidem pransvei^fi cuniculi in maxillam fupetio-

rem proferpunt. Supremus autem narium meatus

tum ab offe ethmoideo tum a finu fphenoideo for«

matur (Sommcr» olfacA tab. IIL J. 2.)^

Pyjaeter eo$ meatus ethmoideum os ceUuKs confti-
tuitur, quae .coeunt cmn celluHs maioribus minoribus-^
Te offi frontali, qua nafum et orbitam refpicit, infcul^ii
pti^. Numero hi finus varii aperiuntur in meatum ns^
lium medium: (^Spmmerr» tab.]JILf.5.) per quam
viam glifcunt nonnunquam infecta„ pertinaciffimos
froutis dolores et ulceVa finuum efficientia. Secunda
finu, pariter duplici, cavatur os. fphenoideum me*
dium, fub ephippio praepriihis et ad alas izfque;
patet autem parump«r oftio difiormi, quod partim
claudit corniculum pffis ethmoidei fphenoidale, partim
proceffus adfcendens offis palatini^ Hiat taiuen ^ple*

44o UB. IL DE VITA SENSITERA.

rumqtie in meatum harium fupremum. 'Amplif^
mtis tamen tertius Jlnus maxiUaris, antrum Highmoi
ti dictus, fub orbita et &iper dentibiis molariba
in eo oSe eSoEm, nt aWeoli etiam dentium tubu
culorum more in eo finu emineant. Patet orii
rhoraboideo, guod arctant os fpongiofum inferini
jtroceiTus offis ethmoidei et oDjspalatinipars verticalii
Adhaeret illi finui appendix cava oblonga fnb oibin
aii 0S9 lacrimali et parte orbitali maxillae faperi(
(Drmatai qua parte tum appeiidix, tum etiam
tua finua cum cellulis - ethmoideis- ideoque etiai
cnm finubus frontalibus cobaeret. Nec defunt
lae in parCR ipfa oibitali numerofa»i ia celluii
etbmoideas abennles.

466.
Tota baec, multiplex ac tortuofa cimiculorpm el
cavearum feries membrana veltitur mucora, autpitni-
taria a Schueidero dicta , qnae ab epidermide profici-
fqena indolem fuamhactdnus deponit, ut moilior £l
et pulpofa, craOioF etiamin medio fepto et oEfibus tiu^
binatisi t«nuiflima in finubus. Neqaetamen haeccont
pagia varietas veram differentiam et efTentialem cod-
ftituit. ut ferofam forte i ~ m Brandi-

fio credideris, quae fupcri ;. fed uni-

ea eft tota. continuata , quae ci

faucea^ pharTngem «t int< sa.'); \m-

.^e alieca a membranae ferofae in^e, guippe qnu
daufoa femper faccos conftituere folet. Haec ren

CW». VI. pE OLFACm 44 1

coriuni;)irtit ccUuIoro-rpopgiofam, varculofo-reticu-
]atum> quod ope telae ce]lul^i8 periofteo adhaeret,
et foUiculis ovalibus abundat, quae ofcillis» reticulo
vafculofo cinctis!, %n fuperficiem hiant, rariinma ta-
men in finubas, copiofa inprimis Jn fepto narium et
meatu iniimo,

Aqua macerata huius tunicae fuperficies floccu-
lenta fit et viilofa, maxime in narium cavea ipfa:'
namque in fiuubus difficillimi erutu funt , jii plane
deficiant. Cuius iint naturaeii villi, in contentionem
venit: eunpi Albino tamen credendmn, exultimis i^ervi
olfactorii Iiirculis et arteriolis exhakntibus conflari.

Exceptis finubus, quae vapore limpido plerum-
que fcatent, tota haec membrana fecernit h\imo-
lem vifciduxn falfum, odore expertetn, lacrinii^
ipfi ftdmiftis et vifcida indole et falium, quos con-
tinet, natura diverfus. Aeri enim continuo obno-
xius lentorem eum adipifcitur |ina cum pxygene
juod natrum acido carbonico nubit: nec frigore
:oit, geiatinae; nec calore albuminis more: diu-.
iurf aeri expoutus, gummis ad inftar durefcit et
lavefcit: coloies plantarum coeruleos viridi colore
ingit, quod praevalent in ^o et natrum et calx
^hofpb.orica et ammonium carbonicum. Itaque ve-
us mucus efr, qualis et in - corio cutaheo fecemi-
ur (^Q, q63'); praeterquam quod pigipentum extra-
tivum et adeps laic deficiat. - Solvitur acidis, pu-
*edini xefiftii;,. uude diutiua fervatus calore;putre-

44a WB. nr DE VITA SENSIFI^.

dims capaci nulluxn Gontrabit odor^m pravu|6« Plu-
' ximis tamen obnoxius eftmutatiDnibus» ut etlimpidui
fieri et opacus, acerrimns etiam pQiTit.

Kmolumenta baud pauca fupt , quae membra«
nac' praeftat. Nervorum fines continuo humectat»
ne exarefcant; niitigat nimiammembranaefenfilitatem
cotporumque odororura noxiam f^rte acrimoniam;
lubricam fervat membranamt ne a^m viciQitadi-'
nibus offendatur«

467.

Aneriae fecretioni huic graviffimae praefectae,
nafales nonnunquam duplices aut tripHces, intrant
caveam. narium inter os palatinum et mandibulae
fiiperioris, eftunduntur in feptum narium, in cellulas
ethmoideas, finum fphenoideum, meatum narium lae-
dium, tandem confluentess cum ethmoidea anteriorei
quae ex ophthalmica intra orbitam, iuxta mufculum
obliquum fuperlorem oita, in duram meningem rC"
trocedit, tandem penetrans in cellulaa ethmoideas
^nteriores, linus frontales, feptum narium ct fu-
premam partem earura cavearum. Alium nafalem
ramum arteria ophthalmic^ promit in os lacrimale
€t alas narium et intemam membranam distributum.
Ethmoiclea poftcrior haud perpetuum liftit et necef-
farium arteriae ophthalmicae ramum , nonnunquam
enim ex anteriore etbmoidea aut e lacrimali oritur.
Quodfi ex ophthalmica oritur, pariter ac ethmoida-
lis anterior ex* orbita per foramei^ huius pofticum

, CAP. VI, PE OLFACTU. ' 445

in duram^ penetrat mcningeniy tandem elFafa in
cellula^ (phenoiddles et finum maxillarem» conflu*
entibus furculis cum ramiifculis ethmoideae. antevio* ^
ris et ctun Jiafali iramo arteriae maxillaris inferioris:
comitari autepi olf^ctorium nerv^im in feptum na*,
rium folet. ^ .

Ex hac autem defcriptibne. intelligitur, tum

diiFerentes arterias in easdem distribui partes , tum

confluere etiam omnes, unde magnopere falli eos

credideris, qui veram ahtitheiin ac contrariam

fere fecretionem. his ramisproduci arbitrantur. Ne-

gari quideni nequit» fubtilem tunicam, quae iinus

frontalesa maxillares et fphenoideos veftit, ferofum

potius laticem quam verum mucum fecemere ; eae-

dem tamen arteriae in haa partes abeuht, quae in

meatus fiarium et qaveas^ ^teriores. Singulare elt»

bas arterias omn^a, maxime vero ethmoideam an-

teriorexn» facillimei praefertim i^h iuhiqribus itc^

hjare, ut fanguinem copiofum profundant, mox

vero. iterum coalefcant. Discrimeh igitur illud,

quod natura inter arterianim fines pofuit et vafa

capillaria (J. 253. 254.) laxiffima hic pulpa aut tela

fubtiliffima occluditur, quae fine negotio ab impe-

tu fanguinis rumpi poffit.

Venae narium omnes in facialem ^nteriorem
confluunt. Vafa abfbrbentia non pauca in glandiv
las t^ndepG^ cpltp adn^taa trans^uiii^

444 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

468.

Memoratu antem digninima eft nervoram per
jbaec organa distributio. De principalis nervi, ol*
factorii, t)rtu, indole et progreffu iam fupra (g. 353.)
praeccpimus. Cum nuUo alio cohaerens , moHitie,
cinerea fubftantia et bulbi cum gangliis limilitudine
infignisy diJBTart etiam ab aliis tHgona forma et
plicata ftriataque indole» a fibrofa ftructura aliena,
ut infulam cineream medulla eomplecti non-
niinquam videatur. In ipfa cranii cavea. dividitur
in moUes ramufculos, per foramina oSis ethmoi*
dei progredientes, cumque c canaliculi» eius oDis
proruperunt, firmiores, diffufbs tandem in mem-
branam pituitariam. Ramufculorum eorum dupkx
eft feries; interna providet , *tUnirae ffepti narium
fupremi eC medii, externa ofiis ethmoidei reH(}tii9
partibud. Nunquam, in homine fahem, ad mea-
tus narium inferiores aut adfinus ^rogredi videtur.
Sed eonfluunt ramufculi cum fnrculis nervi Vidiani
{Sdmmerr.tab. tL f. 5.)' tikimae propagines labyrin-
thi more turgefcunt et glomerillos llftunt.

£t his parlibus et iis ipfts, in quas olfilictorius
cKjBfanditur , praepoliti funt rami quinti paris. A
ptimo enim ramo ortus narinu6> poftquam cum ci-
liaribus confluxit^ per foramen ethmoidale in cra-
nium> retrogreffu»,. I^minam oiHs ethmoidei cribro-
fam penetrat, txim in cellulas etkmoid^s^ tum ifi
fiutts frontales Meckelio fecunda tefte, qui alias e

CA1>. VI. DE OLFACm

445

ramo &ontali ilervos accipiunt, fum denique in mem-
branam. fepti narium eifufus. £ fecundo quinti
paris r^mo nafales fuperiores anteriores et ppfteriorea
nafcuntur , per foramen fphenopalatinum exQuntes».
difluii in meml^ranae partes $ quae cellulas ethmo-
ideas. pofteriores et feptum narium' pofterius velant.
£ palatino deni(^ue ramo accipiunt meatus narium
inferiores nervulos, denique in palatum molle afae-
untes: et ex alveolari finus maxillares.

Mufculis peculiaribufi nafus ,externus xegitur;
compreffore proprid a r^dice alarum orto , qui mobi-
le^ nafumverfus ftptum premit» cum levatoribus
autem alarum nafi fimul agena' alas furfum trahitc
deprelTore alarum et nafali labii fuperioris apicem
nafi detrahente^ qui orbicularis oris portionem filtit,

8 E c T. II.
CnOKATUS EXPOSITIO.

Infcrior hic fenfus et vifu et audita . nec fimili
manifefiiaque antithefi nervorum, nec fecretione
gaudet adeo diverfa. Duplicitas quidem nervorum
huic functioni infervientiu^ per totumy qua
late dominatur olfactus, animalium imperium oh-
fervatur, ut nec pifcibus defit infigni^s frons nari-
na e primo quinti paris ramo. Inde iam efficitut
necefiitas duplicium nervorum: fei^ tritiffima etiam
docemiir experientia, principalem olfactorium ner*

446 I^IB. n. DE VTTA SENSIFERA.

vum haudqnaqturin uniclim eiTe , qui ddoratni prae-
£deatf Etenim incolumi eo ac integro aroiititur
tamen facultas olfactus ulceribus iinuum maxillari-
um et carie ofiium fpongioforum inferiorum. £t
ipCiy >dum odoras res, potus inprimia fpiritaofos
^re capimus, protinus fentimus^ a choanis et ab
ima meatuum parte» quae palato contigna eft» odo-
Tes percipi. Hinc vere auxiliarem nei^rum quinti
paris . ftatuimusy ingenue tamen fatentes, latere
.nos etiamnum modum» quo limul cum olfactorio
nervo fenfum producat. Si quis enim contulerit
utrumque nervum cum nervotum apparatu, quo
oculi et aures inftruuntur, infignis fubit differen-
tia » auxiliares hos nervos nec taiia ' duros » nec ol-
factorii ratnufculos tantopere molles efle» ut vera anti*
thelis eluceat, et manifefto utf osque confluere (($• A^&')'
Neque evidentem efle arteriarum fec^mentium diver-
fitatem, monuimus (Q. 467.). Itaque et ,Brandiiii
ingeniofa opinio qxtra omnem dubitationis aleam
neutiquam collocata efle videtur (^Cf. $• 4^4*)*

Poffent quidem huc trahi, quae, Rittcrus ic
differentibus poli utriusqu^ Galvanici eftectibus ob-
tinet: • in claufd. catena negativum polum excitare
^ernutationem cum ammoniacali interdum odore,
pbfijtivum vero; ob^ufarum fere narium fenfum, qua-
li ab . acido falis oxydato producere ^ quos effectw
in contrarios abire j disiuncta catena (^. 38» 4^5^*
Quod vero cum individoas potiflimum complecu*

CAP. VI. DE OLFACTU.

447

tur fenrationes, perfuafirdmuni nobis kaud eJt, et,
fi etiam verif&mum fuerit , obfcuriffima elfet ip&u3
polaritatis in fecretionibus narium expolitiol Lim*
pidus enim vapor, quem membranae linuum tenu-
es exhalant , . gelatinam line dubio et albiumen con-
tinety oxydatos pariter humores ($. 49«) ^^ mucua»
cuios fales perftrinximus (§. 263. 4^6.). Ex- quo in-
telHgitur, negativam proprie polaritatem, ni prae-
valeat in pulpa neryi olfactorii ipfa, in humorious
fecretis profecto nuUam eife.

470.
Quae ut curiofius ihVeftigfentttr^ ea corpoira
confideranda funtj quae odorem gignunt, Pleraque
autem terrena corpora vel fponte olent, vel trita
faltem aut humectata odores fpargunt. Ipfa durifli-
ma faxa et metalla, dummodo folubilia iint, pecu^^
liares fundunt odores , quos in ' cupro , ferro et
plunabo vutgus cognofcit, in auro fere et platina '
et argento puriflimo, in filice et cryftallo ignotoi
aut nullos. Si terra recens arata pluvia jiumecta'^
ta odorem fpargit pleriimque fuavem, id manifef
ftam prodit partium extractivarum folutionem* fet
corpora quaevis vel animalia vel vegetabilia eo ma^
gis odora funt^ quo poteutiu^ folvuntur» Fixa olea
€t reftnae odoris expettes protinus olent ac fluidam
formam adipifcuntur aut in menftlruis himiOribui -
folvuntur* 'fieftiarum et hominum perfpitabile cvk»
taneum eo fortius olet^ ^uo maior unguinis 6uta«

448 XJB. n. DE VITA SENSIFERAl

f M
• • • <

nei copia» quoque vehementior iminorum iftt ca-

lorem et corporis exercitium ed motns. . Nec alietium

ab hac quaeftione elT^ videtury varia animalia ini-

.tata aut ira excandefcentia momcnto citiua proiice*

re humores vel fplos etiam vapores olidir&moS) quos

iam paratos ilnte in eum ufum fervari vix credide*

ris. Laiva Papilionis Machaonis irritata comuapro-

trudit cum odore initio fubaromatico > fed moxin*

tolerabili » per magnam diI1:antian| diffiifo et quea

aegerrime defcripferim. Coffi , qui in ligno falicim

nafcuntur, fi irritantury confeftim fpargunt humo

rem olidillGmum. Eccui ignota eft felium nofiraruia

iracundia halita mofchum olente confpicua, aut

Viverrae putoriae virginianae humor foetidiflinius,

quem ira commota profundit, aut Crotalihonidi

halitus incantans» qui mofchum qooque redoleid

dicitur? # . • ^

£x his autem elucet, plurima coip0ra« odoris

fponte expertia, graveolentia tamen citil&ae i^

poife» fi elementa volatilia eliciuntur.' £t certe,

quae graviter olent» fumme volatil«s elTe videntnx

particulae. Supra iam (§. 79.) plura , adduxi exe*

pla de fugacif&ma et fumme penetfante odoronua

elementorum efficacia» quae ipfas videatur impos*

derabilium leges fequi. ^ Quod confifmatur odore

ex electricis Corporibus evoluto, Vitrum nullo mo-

do foiubile^ olet tamen frictum» quia electriciiffl

iit: cylindcaa vitrea ad piilvi^um coiiaceam &!<:■'

■ ' •■ foii-

C\P. VI. DE OLFACTU.

449

ibdulcem odorem, quafi phofphoricum fpargity
oque ftatu fcintilla eliditur 'lucens. Similia phae-
omena et in aliis corporibus electricis obferrahtuf»
Summam et infinitam fere volatilitdtem odo*
am probat praeterea mofchi et ambrae et opii et '
etherisin ampliffimum fpatium diiFufio» line uUo
onderis decremento. Ecquem enim fugif» naphthaa
ut mofchi vel minimam copiam *non toti folum
ngentis conclavis a€ri, fed hominum etiam in eo
norantium veftibus odores fuos participare, ne tan*
illa quidem amilla particulai qiiae ullo modo pon-^
lere percipiatur. Admirationem movet maiorem»
)dore8 tantopere diftufibiles fixi tamen aliquid habe-
e, ut per faecula etiam fentiri in rebus» quibud
icihaerent» poffint. Valerianae celticae tadicem, "in
berbario Bauhiniano poft ducentos demitm annod '
odorem gratillimum fpargere memini. Et vitto re*
tineri odoVa balfama , contra Pivatiuitt et Biailchium
probarttht NoUetus et Franklinus.

Sed ^"pluta funt, quae incredibilem fere fubti-
itatem et fixam tamen comprehenfu difi^icillimam
)dorum iftdolem oftendunt. Sagacium canum ex-
-nipla notiffima funt, qui non venationem folumi
ed fuos etiam heros per plura milliaria perfequun»
ur, quod fi animo perpejideris , neutiquam com-
?rehendesj qui poITit perfpirabilis maleriei odora^
nfinite parva copia per tot milliaria diftufay ac .
^^rif ut videtur, facillime commifta ,' ^ tamen a
Pars 11. F f

iJso LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

cane £agiri. Ululae et corvi diGuntur nonnnaquan
domum obredilTe, in qua moribundus iaceret, u
putredineni lente et ante mortem in febribus pefd
lentibus incipientem fn^ilTe videantur.

Summa et potentiiGma odoAim in nervos» im
. ponderabilium conductoresy efficacia inde pate^
quod folo napbtbae, vini, valerianae aut inofclii
odore vires momento citius refocillentury fpiritibQi
etiam volatilibus olfactis lipothymia fugetur; gn^
veolentibus contra aut nimis fragrantibus fioribui!
animi deliquium, nervortun distentiones ipfaqatj
mors nafci pollit; quod fblo rhei, fennae folioruaj
aut opii hidore in^ato et alvus ducatur et voxuitoi
cieatur.

Sed graviffima eft et ad contagia proxime acce
detts odorum . indolesy qua fit ^ ut ore adfumtae
aut in cutim frictae res odoriferae fanguinem lo^
nusinficiant, quam humores fecretos, neque pri*
ftinnm femper fed alienum faepe cum humoiiliQt
^xcrementitiis odorem communicent. Vulgatiiliin
eft terebintbinae exempluxti et aliorum balfamo
quae violaceo potius quam fuo odore urinam ini
unt. Quibus Violae caninae herbam aqua in
propinaveris » eorum lotium felinae urinae fimil
odorem obtinet. Kadix rhei et afparagi ftolones
culiari odore urinam impraegnant; ex quo inte
gitur, mutari quidem odores» fed cltifiime tamei
humores transire odora elementa.

CAP. VI. DE OLFACm 45«

•471.
Quae cum ita fint, quid obftaty quominus odo*
rum caulTam in elementi genere maxime expanfivo
€t volatili quaeramus? Quod, cum hydrogenes fit»
nervis adeo familiare ac imponderabilibus quam ma-
xime ajclfine (JJ. 430» ^^ elementum, ni ipfum
odorum caulTa fit, conducere faltein facillime odo-
res oportet. Id autem. plurimis et evidentiffimis qui-
dem probatur argumentis. Corpora fixa^ metaUa
et Japides , tum demum olent» cimi aqua irrigan-
tur, aiit cum fricta atmofphaerae vapores attrahun^r»
quo facto aquam fecedere in utramque formam per-
fuafum habemus, hydrargyri inprimis exemplo^
quod fola frictione calcinatur, Vegetabiles partes
fere omnes odorae hydrogene fcatent: funt enim
vel olea aetherea vel balfama vel fpirituofa vel etiam
narcotica, quas omnes partiCulas ingreditur hydro-
gencs. Nep florum fragrantia huic expofitioni con
traria eft: olei enim aetherci . paratio e fragrantiffi^
znis floribus et ipfa, nupcr .iterum confirmata» ob*
fervatio de. floribus noctu lucentibus» hydrogenis
evolutionem iii floribus vero reddit fimillimam. Ipfe
ctiam- aethtfr , multo fragrantior fpiritu 9 e quo pa-
ratur, multo etiam facilius flammam concipit, mul-
to eft volatilior, hydrogenis igitur maiorem et libe*
riorem continet copiam.

^ Nec animaiium foetor, nec ipfa putredo, foe-
torem teterrimum per medium ftadium fpirans, fi->

F f 3 .

452 UB- 11- DE VITA SENSIFERA.

jie hyclrogenc cogitari poteft. Cumque nervoruo

ctio concitata et turbulenta fecretiones inoincntj

citius mutare poffit (§. t/^. 249^); iracundiae elle

. Ctus m producendo graviffimo odore animalium hau

amplius mirabilis eft^ maxime, ft odorum elemes

ta ipiis ncrvis advehi et partes animales ^^

di£fime electricitatem Gadvanicam excitare (§. 3&i

reputaveris. :

Hinc etiam elucet , cur electricitas odores el

c6re pollit, unde volatilitas fumma odorum et gfl

manitas cum impond^rabilibus declaratur. Hydroje

nes enim con^perimus electricitate evolvi, praefa

tim altero Voltanae columnae polo, et impoDA

rabilium generatim legibus obedire. . Quod eleme

tum cum nervis fanxiiiaTe fit (g. 43)» quanta fit&

grantium odorum et narcoticorum in nervos ef&a

cia, «fine negotio intelligitur. Sed patet etiamcos

liagiorum graveolentium pefiilens fere effectus ob a

mium hydrogenis adfluxum aut admiftas peregrini

particulas, quibus vitalis virtus oftenditur- Staiui

Tunt quidem nuperi quidam, azoticum in narcoD

cis , forte etiam in contagiis praevalere , quod "

undantia fua animale elementum oneretf eoque n?

•
ceat; cuius fententiae argumentum adferuntTub:3i

malem opii nidorem et acidum prullicum, azoiii

praegnans (0. 44.), quo fcateat laurocerafus ; ^«

male ab hac unica planta, utique narcotica, cra

duditur ad omnia narcotica* £t odoris viroii i'-^

CAP. VI. I>E OLFACTU. . 453

liydrogeriis cum carbonico connn^ium in omnibusf
ojeis, quibuf narcotica fcatent, volatilitas fumma
efficaciae, et adiinitas cum fpirituofis; ea omnia
probant^ ad hydrogenis potentiam confugiendum
effe, fi; narGoti(corum^et contagiorum graveolentium
vim expofituri fumus.

Si quis vero regefferit, aeida tamen pleraque,
maxime vcgetabilia , accitici exemplo et benzoici,
tum etiatn mineralia ipfumque muriaticum hypero-
xydatum, bene aut graviter olere, rcfpotidendum
effe arbitramur, vegetabiKbus acidis olentibus ne-
qnaquam deefle hyd^ogenes» ei: ab. acido muriatico
aeTeoTuni vaporum gigni fefi^flhm,. iitid elementum
praevaleat. Poflet id etiam ita explicari, ut ad
confortionem guftatua cum odor^u refpiciamus, eo-
que ' facto acida pura mineralia ih eos potifGihum
iiervos agcre ftatuamus, qui, a quinto paici orti,,
eommunes utrique functioni paxtes adeuat^

Quibus pofitis intelligitur, eur oMactorius ner-
VU6 cinereae fubftantiae copia dives , molliOimusque
fere omnium fit, ut uimirum' fuscipiendis iis par-
ticulis, quae hydrogene, elementOxfuo peculiari»
fcatent, aptus fit. Intelligitur etian^, cur fortiffi-
mi odores oculorum vim oftendanti cur nimia lux
fternutationem cieat: lucis enim oxygeni cOntraria
ct hydrogeni adfinis via fupra (j{. 403^. 43»*) probata

» /

454 LIB. H. DE VITA. 3ENSI1PERA.

fiiit: ciir plerisque animalibus, quibus arpiratio
aeris puri, oxygene abundantisy necelTaria eft,
praefidium quafi et cuftodiam vitae natura nares eo
loco largita fuerit, quem transire aer afpirandus
debet» ut eligere falubrem poITentj abigere vero
noxium et arcere.

Nec ol^rcurum eft muci copiofi, quo tota hu-
ius organi fuperficies irrigatury coramodum. Oxy-
data enim eius indoles mitigat hydrogenis odoriferi
nimiam et nocivam efticaciam, unde acerrimus
etiam et dolores excitans odoratus eoram exponitur,
qui inflammatione narium aut coryzae initio labo-
raht, fecretionez^ impediente. Denique efficilar,
. homines, qui nervorum adfectibus laborant ac gan*
glii maxime femilunaris nimia activitate, odoribus
faepe vexari alienosque pcrcipere» qui ab interiiij
cauflis et ab iplk.nervorum intemperie producuntur.

473.
In odoratus organo fecretio muci copiora et

continua foli haudquaquam fenfui infervit , fed am-

pliffimum complectens fpatium, vegetationis intimuin

prodit commercium cum hoc fenfu. Secus accidit

in vifus auditusque organo» in quibus fecretionei

*unctioni foli aptatae funt* Inde difFert is fenfus 1

fuperioribus » quod, curii vegetatione femper iun*

ctus» minus locales corporum externorum rationes,

minuo differentias reales , quam rationem prodflt

CAP. VI. DE OLFACTU. 455

eorum ad corpus noftrum, Canis enim,;qtii nec
rofariim nec aliorum florum odores fentit, illico
tamen olet locum, ubi herus ante plures dies^fuit,
aut quem venatio occupavit*

Quibus accedit, minus eSe principali^ nervi
et auxiliaris in hoc organo discrimen (§. 469«) quam
in fuperipribus , utrumque eile mollem, gangliis-
que ftipatum, confluere etiaint itaque propiorem
nervia vegetativae vitac praefectis. Sequitur inde,
odoratus' fenfum magis confiifum ac propiorem fere
fcnfui organico effe debere, ut rationes coiporum
cxternoram ad vegetationem percipiat (§) SQ,).

Graviffimae autem funt, quae inde ducuntur,
concluCiones. Frincipio odorum difterentiae nec
definiri nec doccri poflunt, diftincta expertes cla-
ritate, folaque acquiefcentes directionis perceptione,
nnde merito Linnaeus excludit eas diftere^^tias a de-
finitiohibus rerum naturalium genmnis ($' ^o^.).
In fola enim fubfiftendum eft comparatione, fi fpc-
cies odarum enumeraturi fumus , et ipfae hae odo-
mm comparatorum fpecies iterum infinite multipli-
cem admittunt vanetatem, ut ex aliis continuo in
alias transeant.

Confuefcimus autem vulgaria odorum genera
ita distribuere, ut ambrofiacum primum, dein fra-
jrantem, poft aromaticum, mox gravem, anima'
em, virofum et foetidum, putidum aut cadavero-
'Um diftinguamus. Quibu^ ut pauUifper inomoremuif^

456 UB, IL DE VITA SENSEFERA.

ftmbrofiacus odor^ ambrac» mofcbo, excremeiitis*
que et vaporibus animalium nonnullorum familiarisi'
exftat etiam in Cerambyce mofcbato, Ocimb poly*
ftslcbyo, Hibifeo Abelmofchoy Centaurea motchat
Erodio mofchato; altera fpecies, fragrans, pbr
habet varietates in regno vegetabili praeprimis o
vias ; jVanillae aromaticae exempla , cui accedunt C
ctus grandiflorus y Heliotropium peruvianum» Spe
macoce rubra; Diofmata et Agathofmata» Felai
gonia plttra« Elemi Gummi, Clerodendron £
grans^ Rofae et Violae et Hefeda odorata comm
aliquid habent» licet quaevis Engulari etiamlit odo-
ris fpecie infignis. .Fragrantiffxmo autem odoreda-
rae funt aetheris fpecies.

Arpmata omnia iterum commune aliquid habeiit,
licet quaevia fpcciea etiam fiingulari confpicua k
odore; Cinnamomi exemplo et caryophylloruioi
balfamoTum et Iridis florentinae» Aurantiorum etiain
et Lavandulae aliorumque bilabiatorum. Umbellaue
dein fuo quaevis proprio odore praedita eft, Hera-
clei , Laferpitii , Caucalidis , Angelicae fpeciebus
id docentibns. Alius eft Achillearum fere omniam,
aliu9 Artemifiarum, alius Valerianarum odor, Hcet
iu aromatico genere congruant. Iniiciari autem nc-
mo audebit» in omnibus his et aromaticis rebus
et fr^grantibus ct ipfis ambroiiacis vel oleum verum
aethereumt vel hydrogenis fimilc cum carbooico
CQnuubiwpa vigere*

CAP. VI. DE OLFACm 457

Quae gravius olent, aegerrime propiua defcri-
bimtur, cum jQngulia corporibus fuae fint et pro-
priae qualitates. Pelargonii quaedam fpecies lichc-
numque differunt aeque a Marrubii et Salviarum
odoribus , ac Afae foetidae nidor ab alliaceo odore.
Sic animalis odor fanguinis recens miffi er humo-
rura fecretorum peculiaris eft et volatile quoddam
elementum exhalatum prodit, quod oleum. animale
cum fale ammoniaco nuptum effe yidetut. Foeto»
res Tagetis, Gnaphalii ibetidi, Veftiae lycioidis
fVilld.^ Hieracii amplexicaulia» Madiae vifcofae pecu'
liares defcrip ttique difficillimi funt.

Viiofus autem odor opii, Lactucae virofae,
Hyoscyami, Daturae, Solani betacei Cav, , Nico-
tianae, Belladonnae et Conii maculati minus dif-
fert. In quibusdam tamen plantis adfinis effe dro*-
matico odori videtur.

Putidus denique et cadaverofus odor, a ma-
nifefto hydrogenis aliorumque elementorum volati-
lium feceffu proficifcens, obfervatur tamen in floribus
fpeciofis Stapeliarum, Arorum et Coprofmatis.

474- , '

Unde vero iucunditas odorum et foetoris tetri

horror ? Difterentia haec infigms odorum nititur

legi illi generali ({. g^Ot quod liberum et facile vi-

rium exercitium poljiceantur grata, acerba vero et

horrida vires fuppriiuere xxunitentur. Cum ver»

458 LIB. IL DE VITA SENSIFERA.

nequaquam claram odoratus perceptionem pTodacat;
inftinctus huic fenfui cognatus . magis quam anima,
(5- 89- 473-) grata accipit, quae comma^ funt ac
vires blande fufcitani:, horret vero ea, quae adver-
faria vitae aut viriam vegetativarum exercitio funt,
Ea igitur gratia f^agrantium rerum , mediocri-
tatem quamdam pofcit, cura fortiffimi. odores
Polianthis luberofae, camerae inclufi angnftae, ani-
mi faepe deliquia producant, in apertis vero et
fpatiofis conclavibus iucunditatem pariant. Valeria-
nae radix, nidore quodam fanis ingrato confpicua,
'gratiffima eft mulierculis, quae hyftericis adfectibii
obnoxiae funt. Gronlandis et Facroenfium infula-
rum incolis placet odor rancidifTimi adipis et olei
balaenarum: Turcis opii odor Virofus, Polonis al-
liaceus. Quid quod ftercore fues , cadaveribus ad-
lici vulpes et feras alias beftias videamus. Itaque
inftinctu odoratus , dominatur , praefidioque datus
eft et adminiculo , quo vita cuftodiri poilit et fa^
lubritas efcarum iudicari.

Communia multa funt guftatui et olfactui: iis-
dem enim partim nervis uterque regitur, et avidus
vini potator n^ctar ore voliitum, palato fimul olet
et guftat. Aromata omnia, fi probe guftare cupi-
veris, manduca^orimi vapores per chban^s furfuiB
comprimiSf *ut odorem fimul fragrantem percipias.
Qui guft^ndi vim perdiderunt, olfactum etiaxn plc-
Tumque amittunt» et quibi9.s debilis aut nuUosfer^

* >-

CAP. VIL DEGUSTATU. 459 ;

cft odoratus, fubtiles etiam faportiAi differentias ^
percipere nequeunt. Quod cum e iunctura nervo-
rum quiutivparis, tum inde etiam ejcplicatur, qupd
fecretio odor^itum comitans, chemicas falium muta-
tiones adferat, quae guftatu animadvertuntur.

CAP. VII. •

D E G U S T A T U*

Sb ct. -I.
ORGANI FABRICA.

• 475-
Si priores fenftw dignitate [maiores vocantur,
quod in diftantiam etiam agunt et imponderabilium
legibus obtemperant, hic cum tactu poftremus efl>
proxime duntaxat rerum qualitates complectens ac
chemicis fere mutationibus , quae folutione corpo-
rum prodeunt, immorans. Cum hanci praeprimi»
poftulet folutionem, differt omnino a tactu, qui #
folida etiam qorpora et mechanieas ^ualitates per-
cipit. Nec uni. nervo aut unico organo adftrictu?
eft i3 fenfus, f^d praeter linguam eti^m palatUm
et totus oris ambitus in homine et beftiis perfectio-
ribus guftant. Inde etiam^iffufus per totum anima-
lium imperium abit tandem in univerfalem fenfum,
quo inchoatae naturae percipi^nt falubria et av^r-

46o LIB. IL DE VITA SENSIF^ERA.

fantuT nocitura. Id de zoophytis et vermibus ino'
^oiois maxime valet Infecta guftare licet perfuafiQi-
mum habeamus» dabitandum tamen eft de organo
peculiari: in fcarabaei^ palpos pofteriores huic uroi
idoneos elTe Knochius adferit^ in aliia probofcisant
iutermim os, nervis utique inftructum, eo infei-
vire videntur. FiCces licet lingua gaudeant, caret
ea tamen papillis» interdum etiam dentibus obfita,
ut ore et ii potius interhq, quam ea parte goftare
intelligatur. In rcptilibus tamen papillarum et vil-
lorum linguae primum occurrit veftigium et in a-
vibus nonnullis. Aliae sLntem^ ut Ftamphaftbs et
Ficus» corneam habent et oflibus articulatam lingttain»
quae ingeltioni magis quam guftatui dicata efle vi*
detur. Fropiores hoc refpecta avilius his fant inter
mammalia Myrmecophaga et Maiiis : accedunt eiiam
feles et aliae beftiae, quafam lingua hifpida csi"
peudis maxime et adfumendis cibis aptata efi^ H<
cet et papilUs xicryeis iaftruatur*

Humana vero linguay cuiuft marcnlod iam aKo
loco (J). 119.) perlhrinximus , principale guftatus
organon» fabricam babet hactenus pecoliarem» ut
nec ftmiae eam participent. £ft oblongumr, hiu-
fculofum , moUiufculum mobiliI£mam organon,
tmiica obductum » qnae ex epidermide quidem pro-
cedit» multa tamen crairior«^ ^^coatiuua» impenriar

CAP. VII. DE GtJSTATU.

461

a papillis parumper in colliculos exafperata. In be*.
lUis vero reticulata eft, a papillis prominulis fbra-
ta, multoquB craflior humana, accedentibus inter-
durn tubercuHs aut conulis corneolis, quae hifpi-
dam afperriniam fplium, equorum, ovium et ve-
fpertilionum linguam faciunt.

Continuo autem humida' cft lingua , largienti-
bus eum laticem tum arteriis exhalantibus , tum ,

» —

glandulis fimplicibus rotundis, quarum infignis co-
pia radicem linguae et latera, proxime 'fub invo-
lucro exteriori o*bfidet. Folliculi funt muciferi, pe-
culiari qujvis ductu hians. Sed exftat etiam follicu- •
lorum. eorum congeries in linguae medio fulco an-
t« epiglottidem, qui in plerisque hominibus mvi-
cofum laticem in finum fingularem efFupdunt, qui
foramen in fuperficie habet , a Morgagnio inpri-
mis deCcriptum. Ditiffiraus fons humorum linguam
irrigantium eft faliva, cuius ductus, inprimis fub*
linguales, «lio loco (0. 117.) defcripfimus.

'477.

Intetior indumenti, quo Hngua veftitur^ fabri^
ca plurimum habet fimilitudinis cum cutis ftructu-
ra. Papillae enim fubfunt (fl, 262.) praefertim iii
apice, marginibus et radice, vel triplicis vel qua-
druplicis formae, continua t^men ferie femet exci*
picntes ac in fe invicem transeuntes. Prima autem

forAia eft coni truncati» bafi libera> puncto quafi

46a LIB- U. DE VITA SENSIFERA.

fbrata, ambitu circinnatim effblTo et in 'annulain
integumenti tumefcente. Duritia et foliditate a
glandulis vicinis differunt, fedetti habent in parte
linguae pofteriore ftiperioreque» in angulum acuti-
ufculum dispofiitae» cuius vertex in media lingua
pofteriore faepiusque in ipfo eft foramine^ quoil
modo defcrip^musy media vero crurum pars papilla-
Tum expers glandulis exafperatur. Vocantur eae papil-
lae etiam calyciformes aut fcjphoideae : in plerisque
mammalibus ftmiliter formatae dispolitaeque fant, nu-
mero autem pauciores QSommerr. gu/iat. tab, f. 5- S)

Antrorfum eae papillae fenfim in aliam formaiii,
fungorum» abetint, quae in linguae apice maxime
confpicua eft. Nonnunquam iam pone et circa ca-
lyciformes incipiunt, diftiii^untur autem pileolo
latiufculo planQ forato et ftipite craffo verticaU. ln-
terfperfae funt his et priori generi papillae tertia
forma, conica» quae et apiccm ^t mediam linguae
paxtem et baftn obiident. Copiofae poraefertim cir-
ca margines funt , adeoque' nonnunquam graciles,
ut villos exacte referant, aut etiam ita congeftae,
ut fuperficiem linguae rugofam faciant. Spiralibus
lineis dispolitae fuht , ut digitorum pax^illae. Id eft
genus, quodbeftiarum quarumdam linguam fetofam
reddit a\Jit ftrigofam, dum in apicem filiformem
rigidum et corneolum terminantur.

Interna earum papillarum compages-penicillata
eft, aut tuberculis potius intus filamentofisy ^^^

€AP. yn. DE GUSTATU.

463

cellalari iunctis coacervata. In eam telam fubeunt
tiltimi arteriarum ramufculi pariter penicillati, iftii^
ductibus penicillatis,contrario curfu occiirrentes , ut
fecretionem proceffu vitali Galvanico producant (J.
253 — 255.). S«d intrant etiam papillas eas ner-
vorum ultimi ramufculi» quos contixiuo excita-
bimus.

478.
Nervorum linguam adeuntium triplex eA genua,

£ tertio enim quinti paris ramo lingualis firons ^adT
pharyngem fecedit, attracta tympani chorda e fa-
ciali nervo (J. 45i«) magis turgefcit, binis aut ter-
nis filamentis emif&s ganglion maxillare formantibus,
e quo glandula fubmaxillaris vim nerveam accipit
(SJ, 117.). Tum vero inter glandalanft fublingualem
et mufculum Aylogloffum procedens, ramufculos
promit aliquot cum furculis^ hTpoglofli confluentes,
fub lingua in frondes plures abit, quarum pars
minor in mufculos linguae diffunditur, naaior ve«
to papillas adgreditur conicas dorfales» m>drginales,
xnaxime vero eas, quae apicem occupant, in quas
penicillorum forma ultimi Xurculi abeunt (Sommem
tab ciu f. 4.).

Alter linguae nervus peculiaris eft lingualis me-
diu8, feu hjpogloiTus,. cuius origines indicayimu»
($' 3580* Memorabile' eft connubium ctim prima
pari cervicalium nervorum, cuius prppagines cum.
furculis huius neryi et:,alii« 9 ganglig primo nervi

464 LIB. n. DE VITA SENSIFERA.

intercoftalis procedentibus plexulam formant: iugatur
praeterea cum acceiTorio WilliJQi» et ad Qiarginein
tertiae vertebrae, ubi arj:eria occipitalis e caroiidt
externa prodit, arcum infign^m format, e qui
truncus oblique verfu8 os hyoides et mufculos Ib
* gUae adfcendit. Ramum limul defcendentem prodi;
qui arcu cum d^fcendente paris cervicalis terdi it
n\o iunctus» plexum fo^rmatj e quo tum xnafciii
ofGs byoidis et linguae ^ tum phrenicus nei

vus furculos accipiunt. Truncus ipfe fere a ^
niogloffo mufculo abforbetur, inter cuius fibit
oblique fparguntur nervi eiua furcuH , alii vero li'
bras mufculares linguae fecantes apicem linguae at-
tingunty cum linguali ramo quinti paris conflucnK
et in tenerrima fila, diducuntur.

Nec negligenda eft gloffopharyngei nervi dfr
fcriptio (fi. 358.)- '^» V^^ eraergit e cranio, »
vago per venam iugularem feparatus, in gangKcs
tnrgefcit, quinque faepe linearumlongitudine, tiac
vero cum biventrico ramo facialis nervi, cum fui
culis vagi et ipfius intercpftalis confluens, frondeia
et pharyng«am emittit et lingual^m. Haec vero tuia
geniogloffo aliisque linguae mufculis providet, tun:
manifeftoi Anderfchio docente, in papillas calycir
formes abit (Sdmmerr, tab^ cit, f* 4')'

Scclio H-

CAP. yu. DE GUSTATU. 465

8ecv. Uf I

OU8TATU8 EXPOSITXO. „ -

479.

EStci ir ex hac nervoram defcriptione» nee
unico nervo » nec feparato ,• more Aiperioi^um fen-
funm, gurtatoriam facultatem tribui pofTe. Etehimt
licet trigeteiini paris ramus lingualia in linguae api'*

, ctm peni<illorum forma divifus papillis praeprimi$
conicis provideat, ipfe tamen et ganglion fortnat
et plexus cum aliis vicinis nervis. Hypogloirii^ prae^»

,terea» • motui mufculoruih fufcitando aptifj&mus»
confluit tamen ultimis furculis etiam cum prioris
ramufculis» et glollopharyngeus de^ique, ganglio*
fu8 certe nervus» in dorfales pofterioresque linguae
papillas abit.

Quibus po&tis intelUgitur» nullam elTe nervo»
tum eorum manifeftam antithelin» fed intimum
connubium» eaindemque gangliorum et plexuum
rationem» Alienus igitur is fenrus a fuperio^ribus*
Id fenfum organicum (§. QQ. 89.) n^agia acceditt
cum eadem etiam iit organi fabrica» quae tactus
organi» guftatum dixeris nil eSe nift tactus eam
fpeci^m, qua chemicae folutorum corporum ratio*
nes ad corpus noftrum cognofcuntur»

Neque tamen eo >minu8 memorabilis eft Galva-
nifmi effectus iii guftatum. Fofttivus enim poluta
daufae catenae acidum producit faporem» -negatir
Pars IL , G g

466 LIB. n, DB YITA S£i3SIF£tUL

w *

VU8 ainaro;-4lcaliniim; & v^to atig^tar kminaran
numema, manus vero lale ammoniaco foluto irri*
gata metallisque. armata a]terum polum tenet, aci-
dus fapor fenfini abit. in muriaticum aut neutnim,
denique rero in fortifiimum alcalinum; finuliter
alcalinua per iieatrnm in acidum faporem niii-
tatur. Di«iancta etiam catena idem transitufi oI>
fetratur. Accedit , plerodque homines apice lingme
acidos potifiiimum et falfos» alcalinoa vero fapor»
linguae bafi animadvertere, quod nonaullis aacto-
iribua argumenti fati^ jeft, nervum glofibpharjngC'
um moliiorem magis cum n^ativp» lingualem yt-
lO ramum quinti paris^ nimirnm dttriufculumy m
gis cum pofitivo Voltanae columnae polo congru^
re. Ingenue tamen fatemur, plurimum obfcttri
in hac expolitione fupereffe: cum nec di£ferentii
ea nervorum fatia probaia fit, nec fapores aciJi
folo apice, nec. alcalini fola bafi ilipguae percipiaa-
tur; licet haud inficiemur, rudiorea fapozes apico
potius quam bafi linguae accipi, in eam autemba
fin et in palati partes agere eos, qui fpititiaofi aliquid
admiftum habent, aut, qui hydrog^e fcatente«f
odoratum fimul adficiunt.

luque confluit cum odoratu guftus, confittit
etiam cum tactu , fiquidem rami reliqui paris »•
gemini et in buccas et in labia disperfi afOclmini»
fapore eodem modo feriuntur, quo tactijQi oigana*
£t in hia partibus papillac villofiufculae «WerfaiK

. ♦

CAP. Vn. DE GUSTATO 467

fiierunt» quibua guftatus, inhaefet. Confiuit deni*
que cum fenfu unirerfali et hic in animalibue im»
perfectis aut inferioribus » quibus peculiare ^id or*
ganon natura negavit.

Pertinet etiam ad ftabiliendam guftatus et tactua
adfinitatem nervorum aequabilis in mufculoa orga»
naque fenFimm distributio* Quemadmodum enim
in tota cute nervi tactui praelidentes et mufculoa
adeunt, ita hypoglolfud, gloflbpharyngeua et liu-
gualia quinti paris ftmul mufculos movent» licet
xnaxima in hypogloITo» minima fit in quinti
paria ratha efficacia*

Corpora fapida reduci fere polTunt ad blnafim-
plicia elementa, oxygenes et hydrogenes: his enim
varia ratione conftituta, vel huius vei illius prae«
valentem fenfum excitant. Hinc falfa et acida oin*
nia, prius muco ^ut faliva foluta fapiunt: ' hinc
fpirituofa etiam et oleofa» in aquofo latice .minus
folvehda, protinus adficiunt nervos plerodque, qui
e quinto pari in linguam et bticcas et ipAim pala->
tum ^roficifcuntur, Carbonico aut azotico praegnan-
tia corpora, «utpote indifferentia , minus pplarta»
nullo etiam peculiari fapore gaudent} nifi polaribus
illis iuncta.

De obfcuritate faporum idem valet quod de odo*
ribus monui Reales ipfas rerum tatipnes minus

O g a

\
I

'468 LIB. IL DE VITA, SENSIFERA.

fapore difciriius, qua^ rationes earum a<l corpiw

ndftrum 9 unde de falubritale earam potir&aaum iu-

dicium cft in guftatiu Ncque id fme £allacia eft,

cum, quae revera inJQguiter difterunt, eumdem tameii

{aporem kabeant, quod e fatuniinorum cum faccba-

"ro comparatione , -et «x amarofe corporum dinx-

* fiffimdrum clucet. Hinc praelidia artis male ad fa-

•porum difterenti^s . dividuntur, cum nec in fe ipfo

kali fulfuricum amarum fit, nec uUa eius utilitas

iiide proficifoatur , fed folummodo ratione orgaiw-

rutti nofttorum. De fubftantia acri plantarum ea

dem valet fententia: et elementa, quae acrimoni-

«uu gignunt, €t eftectu^ earum rerum m^operc

differunt.

Keferendam effe faporum qualitat^m ad ncr-
Vorum receptivitatem, vcl inde patetj quod diffe-

■rant faepe in fano homine pro eo, quod qui« ante
•ingefferit: vina acidiffima videntur poft dulcium
*efum, ^dem autem dulcia poft acrium, falito-

rum , cafei manducationem. Multo magis id ex

«egrotantiam fallaciis elucet, quibus amara omni.
- aut naufeofa videntur , cum nervi guftatorii male

fe habcnt. ^ y -

■t ■ ■«*■!—

. <JAP. Vm. OE TACTU, 469

CAR VIIL

x> E T A c r a

481-

HIc deniqueftnfas, «oiVfltfia^&na^maxSme aclfihis,
nequaquam tamen idem eft. Complectittir enim re-
rum qc^aHtates, quae proxime corpus nortmm' atr
tingunts itaque etiam tauffam perceptionis extra
nosQftetipfos quaerit, cum contra communis et
organicias fenfus in iis verfetur mutatiombus et feh-
fizum vicifQtudinibus » quas extraneum corpus^ ia
nobis produxit (J. QQ.% Si figuras corporiim et
faperficiei indolem et molem fcrutantur, tactu id
optinie fit, fcd tcmperiem corporum hoc jotm$:
quam fenfu commnhi percipianms^f dubitandunk'
cft, Etcnim calorem corporum »on aliter aefiima-'-
mus quam collatum cum noftro^ continuoque ali^
quid transire e peregrxnis corporibus in. noftrum^
viceque verft, fi teraperiei iudicium ferendiims
eft, exploratum habemus*. Idcirco ealoris' ferifuia
communem potius elfe quam tactu agere^ perfua-
fum xnihr eft (Q. figg. 304.)-

T^ctus ipfe per nuUam agit distantiam» per
nulhim medium corpua , , ficut vifus et auditus, ipfe
etiam olfactusr neque chemica corporum folutione-
opus eft, (fed eorum figurae, fuperficie», moles et
diftantiae organis ipfi» corporift aefiamantur» Itaque

470 UB. U D£ VITA SBNSIFSEA^

imponderabilia nuHa in cenfumiveniunt, fed mere
corporens ac qua& terreilus ^ft * fenfus, neque exd-
'tari eum Galvanifmo fa^cilp arbitror. Namque anti*
tbefes caloris frigorisque» quas alterutro Voltanae
columnae polo produci videmus (J, 33. 404,), in fen-
fu organico potius aut communi vigere-exifiiino.-
£t alia Kitteri obfervatio de fenTu contractionis In
po&tivo» expanfionis in negativo polo, ad certitu-
dinis gradfun fummum evecta efle haudquaquam
videtur«

BujSbnii eft fententia t tactum ab aliis fenfibm
eo duntaxat difterre« quod nervi eiua fenfus per
totam pateant fuperftciem » vinde pollint maiori cor-
pufculorum extemorum numero tangi ac adfid
Hinc etlu^en et fonos et odores, fi nimia copia
et proxime agant , tactum excitare poJTe 9 cam e
longinquo et vulgari numero peculiaria folummodo
ad£(ciant orgfina« Nimiam ideo lucem calorem £ierii
nimium fonorum robur concuffiones totius corpO"
ris efiicerey acerrimos odores etiam fuscitare alii*
rum partium vir^. Quod partim cuthrveritate con-
gruitji ft de fenCa conrimuni intelligatur» quod d«
tactu Buftbnius obtinet: fupra enim ($. 4os.) poba-
vimuj9 , cuivis fenfuum organo et fuam efle Kemis'
BHffiVj^ atque eapmpter nimmm lucis fenfum abirc
in doloresa dolores etiam a nimia fonorum ,v€he«
meutia oriri. Nequt tancien de tactu baec valei^
poflunt, ^vm luceu). nunqum» nunquaxa fpa^

CAP. VIII. DJE TACTU. 471

lailgere xkos pofle diipepcbam fit: aec lux auct^ in
^alorem per fe transeat». ni' cohaerentia corporum
Sanial Idlvatur (g. 34.)* Si coeci tactu percipere co-
lore^ obfervatum fui^, id minua a lucis modis ip-
&8» ^uam e |iipe;rftcie eorporum mutata et varia
in vavii» coloribu» efi derivandum'. Itaque non co-
lores prpprie tanguntur, fed afperitates corporurn
aiit laevitates cum coloribus iiincta. Afperrima dice-
bat GOe<^> de quo Kiuidmanaua narrat» nigv^L^
laeviffim» xubra. ...

TactTst^.fnredidit idem magnua vfr ©mnes alios
fenfua corrigi , atque informationes » quas genuerunt»
ad certam aliquam aormam reduei ; quod el.egan-
til&ma et venixfiirfima fa^ula de primo bomine ilklr
firavit. Concedi id quidem aliqiiatenus poteft^^ cura
fupra etiam iudicium de 4iftantia . et mole cor^
porum> quod vifus producit, tactu corrigi dixerimua
(0. 441.)«. Sed^ ne nimia generatim haec intelligantur»
eaven4um. Etenim aeque de omnibu& rebua,. quaa
virus ofiert, neque de audiendisf aeque de iis»
quaa odoratus aut (gufiatus praebet». pereeptionibus»
iudiciiim corrigitur tactu aut emeadatui;: neque
ip(e fenfus fine fallacia efi> cum vel Sturmii.ob'
fervs^tio verilUma Citf baculi» in decuffiem , politis»
aut digitis etiam oblique femet fecantibus corpora
fimpliciaxtangi^ quaiii dupUcia elTent^ £ft ip£am
equtmi» cui tactus fere ai&llum eft arganon^ tutif«
fim^ tamen f oilam iransfiUre » bene iam Halleru$

47» ~ UB. H. DE VrrA SENSlFEM.

manuit. Ex quo intelligitur» fenfus omnes vicilSm
femet corrigere, fihgulis vero fuom eSe facultatem,
oertas quagdam corporum qualitates discernendi.

Tactus autem eft infimus omnium, cum folas
mechanicas qualitat^ percipiat» cum ad renfum
conununem» obfcurum et organicum proxixne ao
cedat, cum nervos proprios haud accipiat» lediis
ipfis agaty quae et fecretioni praefunt et motibtti
Omnibus aliis feniibus deficientibus » hic nequaquam
interiorem corporum naturam nobis risvelare potefi.

482-
Sed accuratius in organorum tactui praefecto

Tum, fabricam in<|uirendum eft. Ciitim iam alio lo*

co (jj. fiGfl.) et coxpus mucofum papillis pertextum

defcripli. £ae papillaef verum tactus organon» ra*

riae funt per partes corporis iingulas formae.^. Quai

guftatum in lingua producunt, conicae.ih apice>

in yillofam formam circa margines transeunt, y^

lofae etiam in labiis » ubi guftatus cum tactu con*

fluit (g. 477. 479.). Villis et fUameniis fimiles etiam

papillas in digitorum apicibus et vola manus, flocco*

rum aemulas in glande penis, egregie Albinus i^

liiieavit, Fer reliquum corpus . funt colliculi aut gra*

nula potius» areuularum mole» quae corptis muco-

fum fcabrum • reddunt, > *

Fabricam internam divinaveriJs e linguae papil'

latum ftructura> qua^um iimiUimae funt etings^

. tJAP. Vm. DE TACTD. 473

ftbeunt. Nervoriim rubtiliffimos et ultimos ramu«
Cculos accipere^ lion credibile folum eft, fed ipOi
etiain.Kaauw-Boerhaavii dexteritate probatum» Pe^
nicillorum fbrma autem, ut et.ih papillis linguae»
nefvorum .ramufculi hac difFunduntur » vel^mehto
depoiito, tit fola pulpa medullaris fuperlit. Praeter
eosnervorumramtifculos arterias. etiam habentpapillae
minimas, radiatim elFufas, nervulprum comites, qui-
bus fimili modo ac in lingua halitus aquofus fecer*
nitttr:

Effe autem^tactus veram fedem has papiUas in*
de efficitur, quod magis fint confpicuae, libi ta-
ctus acutiffimus eft in digitorum apice, glande pe«
nis , quod 'contra minus in confpectiim prodeant,
ubi fenfus is. minus viget, poftremo» quod detra-
cia. epidermide, quae eas tegit, acerrimus dolorj a
proximo externarum rerum contactu oriatur.

Clariffunus vir et acutiffimus, Brandifiusy
fimile nuper in tactus organb' discrimen nega«^
tivae pofitivaeque polaritatis invenire fibi vifus eft,
ac quod iii nobiliorum fenfaum organis obfervatur.
Epiderttiidem fcilicet , utut infenfilem, radiata tamen
forma ortum prodere arteriofum, quod Morgagniut
iam divinaverit, ex obdurefcentibus. arteriblis eam
nafci, ideoque pofitiva pollere polaritate: corpu*
vero mucofum, adipis fedem et bydrogene fcaten-
tium bumorum, negativa gaudere« Nervos, qua«
hoc adeant, eife coxa auxiliaribua fuperiorum f«n-

474 UB.IL DE VITA SKNSIFERA,

fttum comparandos» eaque antithefi fenrum eonr
munem adlcendere t ad obieQtivi fenfus» ad tactoi,
digniutem* Quae etiamfi fpeciofa fint, longe ti*
mcn a probabiHtate mihi ahelTe videntun Etesia
orkui epidermidis ex arteriolia cbnfenrentibusi licet
Leeuwenhoekii auctoritate fuffuUus, refutatar ti>
men cum aequabilitate totiua eiua integumenti
c^uod cum ramola arteriolarum diatributione aegei*
*rime congruit» tum obfenrata epidermidia nom
poft plagas generatione, ubi quidem fubiaceBS coi*
pu0 mucofum arteriolis abundare, videmusje depooi
tamen mueum^ eoque durefc^ente tandem cudcn-
)am formari, tum vero iis irgumentis.» quae (a-
pra pro muco» cutictdae fonte» adduxi (§, s6i.j.
Quod et analogia fuadet; vermes enim et zoopby*
ta et ipfae plantae va&s omnibus deftitatae, cut^
cula tamen gaudentex humoribus ab aeris conta-
ctu o^untibus nata. Dein^ fi. et largiremur, ex
axteriis coalefcentibus epidermi^m nafci , concTeta
ca para et vita et fenfu defiituta nuUam vitalem for-
mare poteft antikhefin» fed particeps folummod?
|enfuum iit, in cute fubiacente excitatoruoL Ner*
vi etiam nulli unquam in eutieula inventi fuerunt
Quamobrem- papillis fnpra defcxiptis» nervGse
gangliis plerosque et» qui mufculis £mul p«)yiM
aceipientibtis» tactum^ infimum fenfum»! failwii^ffltt^
neeeflarium mihl videtBr»

.*r

> • '

CAP.VUI. DETACm. .47$

483.
Eae p^pillae iterjim inveninnuir in iia bellujii^

rum ptrtibus» quibua tactu8 inbaeret, iu fuun»

probofcide] et elepbantum » in cauda didelpbidia» .

in pedibus avium et reptilium. In erucarum ciit#

arenulis fimiles obfervare papillas Lyonnetua memit

nit Multo magis antennarum uFua ad tactum pro*

dueendum vel vulgari obfervatione elucet, apes e^

fcarabAeos et icbneumones prius contrectare etfcru-

tdri, ^a, quae guftaturi funt aut in quae ova de*

po&tu;ri. In eas antennas^, licet durioribus ,annu-

lis compofiJtas habeant cancri, fubit tamen nervus:

£ora|ni|^uli^ eriam numerofis perviae funt, e quibus

papilla^ ^lbidas promere vidit JBafterus, Quamob»

rcm temere me agere ^a^d arbitror^ & eas machi^

nulas ardfKiofe ftructas, peculiare taetua fi^btilifi^

tni» quo polient inrecta» or^ai^on ftutumem*

Ubi deftnunt papillae» ibi etiam tactus paulla-

tim transit in fenrum communem , quem in inferio*

ribus animalibus folum vigere » inftinctuque faluber-

ximo manifefiari faepius iam monui»

484^
Tactus per nniverfuln noftrum corpus » ubicun-

que papillae relident, diffufus» acutifftmus tamen

eft in manibus, quippe quae e pluribus moUiufcu-

lisy flexilibus» unaque voluntatis imperio obedienr

tibua partibus compolitae lintlf Neque abfonum %%

476 L. n. D£ VITA SfiNS. • C. VUI. DE TACT.

cum Empedocle ftataere» nfn nos et qaobdiauij
exercitio adruefeGifle nianus ad explorandai renun
qualitatec» cum nec infans recens natus, nec &
mia , cui iimilis eft manu^ » tactu tantopere actttn
manuum gaudeant. Aceedit^ quod maximi momei»
ti eft> in fimi^ poHicie brevitas* et flexoris di^
tonma tenforisque fimplicitaa» i;it neo pollex fooi
habeat peculiaree^ quo impeditut beftia, quomiBV
contrectare res ^tque rite expldrare pollit» In A
animaKbu8 vel callofa pedum-* facies» vel ungulij
munita, (vel parcus partium numerus» vel conuoa
grefTid tactui obfunt^ ^

Ob eam manunm dignitat^m ^ Gatenus iaa (t
poft eum Buftbnius crediderun^ hominea alias omnft
beftiag intelligentia fuperare, quod hoc folo kvSi
diftinctillime qualitates rerjmi^eognofcantur. De ^
quid fentieudum &t, fupra' iam dixi (§. 403.)*

-•p-

477

t^^ammmmmmmmmmmnmmmmmtM

^^«■"l

L I B E R III.

DE GENERATIONE.

CAP. I»

PRAECEPTA UNIVERSALIA.

485-

J t tioftrum eft , ad^ ea principia , quae accepimus,
Dnfequentia exquirere, ita nihil facilius eft atqu^
ptius connubio vis generatricis cum iis efficientiis,
uas hucufque perfequuti fumus. Etenim > fi uniim.
[t id totum, quod videmus, fique omnes eius par-
>s copula quadam communi inter fe ita ligantur, -
nibus naturae ad confervationem^totius omniumque
ius partium ratione aeterna firmatis, haec etiani
Dnfcrvatio omnium naturae legum fumma eft et
Lxictiflima. Infinitaa * autem corporum individuo-
dxn, quam univerfitas rerum complectitur , in cqh
ortes quasdam aut feries fingul^ fecedit, quibus

478 ' X.IB. m. DE GENERATIONE.

finguli8 fuae etiam .funt leges , quarum ctun itenui
fumma iit confervationem fpectans, fequitur, mi
individuorum corporumi fed totorum etiam gen&
rum confervationem elle fummum naturae fineii
(g. 3.). Itaque fervare fatagit natura non huinanuii
folum genud aut beftiarum, fed infima etiam aoi
malcula inchoatasque p^antarum naturas, ferva»
ftudet ipfa terrarum minerarumque elementa, it
et unu8 femper fit mundus et fummam adminli
lemque patefaciat creatarum rerum varietatem,

Quibu6 pofitis intelligitur, vim eam femti»
cem toti pojtius concentui atque ipfi. univerlitatift
Tum inhaerere, velut generalem efficientiam,
fingulis corporibus ilidividuis eile tribuendam. ^'
cut enim vis activa eft onini materie fuperiorii
prior (0. 6. 7.} > ita etiani efficieiitiam eam, {S
genera ptopagantur fervanturque, priorem eiFetr-
bitramur ac fuperidrem rudi illa materie, e
corpora omnia generaFntur» eifeque organifmo lui^
rerfali ita inhaerentemy ut tie cogitari hic ^
dem abfque illa vi poffit.

(Dein^ i cum in quovis corpore in
notae quaedam ac proprietates exiftant, generi
buendae» hisque notis» pbrtibus ac motibus geo^
tum communitaB patefiat, quaevis efficientia or^
nica praeter individuitatem» ut cum Tertulliai*
loquar» etiam univerfalem generum infbrmationefl
manifefitftt Itaque* quemadmddttm vi» . formatifi

CAP. L PRAECEPTA UNIVERSAUA. 479

individua femper corpora prodttcit, ac ab hie pro»
ficifci videtur, ita extenditur ea vis limitesque in^ ^
dividui corpofis transgreditur, cum genera, feu
communes conatur manifeftare qualitates. Quod cla-
riua fiet atque manifeftius, £i meminerimus, effi»
cientiam organifmi individui, quae vitam fuam pe»
culiarem manifehatura elt, continuo limitari et qua^
fi vinciri rebus externis, quas ratione faac ad in^-
dividuum organifmum fiimulos vocavimus (^* 6&.).
£o8 autem limitee fi transfcenderit vis formativaf
li magis ad univerfales orgamfmi et generum leges
egerit, fui fimilia corpora producet ($• 13.).

4*6.
Quae de iacultatibus vitam maliifeftantibus fu'^
pTa (g. 8—10. 58. 60% 63.) decurfa funt, illuftrant
locum, qiiem doctrina de vi generatrice occupat.
Siquidem vitae vegetativae prima rudimenta fola ni*
tuntur attractione peregrinorum CQrpomm caque
inutatidne, ut formationi fervandae adhiberi poCiint:
vita contra fenftfera vinculum conftituit^ quo .io*
dividuus organifmus cum aliis eiun ambeuntibus li-
gatiur* llla intus vergit, haec extus: ill& format
ac figurat, haect ^ formation^ ^ aliena, percipit
duntaxat extranea: illius prima rudimenta i^ fola
verfantur attractione et cohaerentia» huius vero ia
expanftone et regrediente unitate. Neutra vero vis»
per fe accepta propagationi a« generationi mpliy

480 LIB. m- DE GENERATIONE.

candae par eft, -mfi utraque confpiret ac con-
fentiat.

Cuiua fententiae ut exexnplum adferamtts» ad
vitae humanael aetates animum advertere libet. In-
f^nlilis corporis.rapidiffimum intrementum» fbnnatio
celerrima» vaforum abforbentium glandularumqaf
moles et energia, reproductionem inprimis vigeie
probant: pubefcente iuventa cum irriubilitate pra^
valente vita fenfifera etiam evigilat» fenfus noi,
folum acutiores fiunt, fed animi viree incitantar, firj
mantur» ingeniumque et virtua expergifcuntur. £11-
citur quidem hac iam aetate liqupr feminalis, fe^
verum vis generatricis robur accedit ei demum aeti*
ti', ubi firms^tum corpus» vitaque fenlifera parito
ac vegetativa in aequilibrio politisy humorum nS'
trientium abundantia gignitur. Connublo igiturei
intimo utriusque vitae nexu haec facultas prolich
tur in perfectioribus faltem naturis: . neque limitfl
fuos transgreditur reproductio » niii fenlilitate fifnu-
ta et ad certum quemdam ftabilitatis gradum ev«^
cta. Unde» quod in ul^erioribus amplius patdA
dare elucet, fine maturitate quadam'^ natttnte ^
neration^ nullam elTe , atque cuiuavis , organilnii
certas quasdam exiftere aetates, . quarum primaia
in fua ipfius formatipne^ ' fecundam in rtabilieiiil^'
cum oorporibus externis vinculo» tertiam in liflj
tibus formationis transglediendia^ ac conrununibus

neris fui fervandis confumit*

' . . ' - ...

. Iiaq

CAP. I. PRAECEPTA UNIVERSAUA. 48 1'

Itaque, fi vitam effe univerfam omnium tot*
porum organicorum efficientiam ftatuimud (JJ. 6. 7.)
neceffe etiam eft, aetates vitae in^ qubvis corpore
Tivo adeffe contendamus^ quo tolHtur id discrimen,'
a O. Fifchero nuper inter corpo^a , quae anorgani»
ca dicit, et organica .poiitum. H^ec chim credilj
duntaxat aetates vitae ac periodos pectiliftrctJ decur*
rere, ut narcantur, increfcant, propagent Jemct
et intereant ; fecns fe habere in anorgariicifii Ullo*
ne autem iure id £u<;ivLtn fit nefcio . fiquidem ut li^ .
cbenes -et fianguli ac gaftromycetes» ita et faiee de*-
currunt fuae aetates, nafcendi, increfcendi > pto*
pagandi » decrefcendi ac intereundi.

At^ quo minus individuus eft organifmus' ejt ab
aliis feparatus, quo imperfectior formatio (JJ« 5«)
eo rapidior etiam eft aetatum decurfus» eo magis
Univerfalis organifmi, cum quo arctius iungitur,
legibus obtemperat, eoque citius» poftquam natus
fuerit, fui fimiles producit, rurfus interiturUs. Quod
eum quotidie in mucoribus et gaftromycetis fimpli*
clffimis obfervemus, traducendum etiam eft ad fa*
lium cryftallos fimili modo formatas (^. 10.) et ad »
chaotica ' animalcula in aqua herbae cuidam aut
earni inftifa vive^tia«

" • 4S7.

<|)nandoqnidem in iiiiperfectiotibns natntis uni-
verralis organifmi leges'- liberius gnbemant, cum
Pars 11. H h

48a LIB. U. D£ GENER^iTIONEM.

minuB individua fint corpora, haec «ti^tn prodn*
cuntur ea univ^rfali «fficientia « abfque uUo prae-
exiltente limili Individuo oorpore: nam^ue fjrman
di vis univerfalis .alite:: vit^m manifeftare nequit, ni-
fi individuifl corporibus productis. Itaque ^eueraUo,
quae aequivoca dicitur, quaeqve nuUam coiigene-
ris fymbolam requirit, ex ipfa naturae tuiiverfae
efficientia proficifcitur, «eque abfoni quidquamlir
bet. dummodo ad inchoatas duntaxat naturas, i. t.
sA iniutts i^dividua corpora- reltringilur. QuaenaB
^ero fint ea -corpoEa» quibusve limitibna ab alii)
per£ectioribu6 discriminentur? haud protifius patft,
'^ Mucoxee ^t gaflromjcetas ipfosqu^ imperfectiof»
fongos et licbenes^ dein animalcula infuforia et Uf
ophyta pariter polfe aequivoca generatiohe, i(
per univerfalis organifmi efficientiam oritiy ac ^
les et cryfiallosf perfua&fiimmn .liabeo. Neque i>
ter imaginari polfum protogaeae organirmos» ex'i>
fanti tellure » quae in^enti poUebat ac recenti S
cientia , natos'» ac in montibus fecundariis ita i'^
perftites, ut vel Xaxorum v^ metallorum isdolefi
adepti fuerint

Complectuntur autem. Teliquias imperfectoma
animalium et monocotjledonum,fereplantardkn» f^
rum archetypi nuspiam fuperf^nt. Ammalia prot
gacae pleraqu.e e claire zoophytorutn et verniii^
funt, e famili^ encrinorumy eehinoruxxiy madr^
porarum, Mautiloruf» etc: fed ammoniti etiai»,

CAP. I. PRAECEPTA UNIVERS4LTA. 4^5

belemnitiy fungitiK tubuliti et alia petrefacta» nulli
etiamnum cogmtojgeneri cognata* Prodigiofa copia
in omnibu« propemodum telluris partibus proveniunt,
iit aegerrime "credas , e tropici^ regionibus ea flu*
ctibus maris elTe eo appulfa, ciim fimilibus ftratis
montes noftros et campos impleant, ac quibus in at .
to mari ^dfinia zoophjtorum genera etiamnum re« ,
periuntur.

Nec cum plantis protogaeae nec cum aliis ani-
malium ordinibus eae zoophytorunk et moUufcorum
reliquiae iunctae xeperiuhtur. Namque illa fere mon*
tibus adventitiis , ftrata feribra formantibus, pecuiia-.
ria funt: lithapthracnm exemplo et terrae umbry
nae ec xylolithorum. Cum his fimul inveniuhtur
lithotjrpi filicum et palmarum fchifto imprelTi et
iprormn pi^cium : cum iisdem aut in calce manfi*
malium giganteorum reliquike » \3X megatherii , ano*
plotherii, palaeotherii , elephantumi rhinocetdtum
aliaramque id genus belluarum. .

Ex quo intelligitur, omnis terrenae fprmatio-
nis primitias limpliciffima fuiire animalia, eiusdem*
que forte indoHs vegetabilia, licet haeC) ob fluxi*
lem fungorum et gaftromycetum natur^iti» nullum
fui veftigium reliqiierint* Neque teroere me iudi*
caturum effe exiftimo, fi, fine praevia vel vege^
tabilium vel animalium, aut ovUlorum faltem exi<>
ftentia hanc fimpliciffimorum animalium vitam ^3;
ipfa terra aut ex ipfis faxis a natura per aquam> ca*^.

\ H h A

484 LIB. III- DE GENERATIONE.

Jorem et lucem'prolicitam fuiffe ftatuam. In calcc
enim , azotico abundante et hy drogene, calor el lux
tantam erolutionem potuerunt importare, ut fpa-
tia orirentur tubulofa concamerata , animali fubftaii'
tia repletay .^uae primam fomiatioJlis fpeciem
£Ihint.

4S8- . ' .

Quae quo facilius accipi poHint» principio mo
nendum eft^ tiun plantas tum animalia fimpliciora
elementis duntaxat puris et vividis illis efficientiij
per rerum univerfita,tem diifuiid eger^, ut vita proli'
ciatUT et fustincatur. Fertinent huc tritiffimae iaQ
noffaris temporibus obfervationes de plantarum in-
crementp in aqua pura» dummodo ItLx et aer et
elementa aerea fine negotio attrahi pof&nt: neqiit
. carent tamen earum plantarum humores omnibus;iis
particulis , quibus in ^rra creCcentes fcatebant. Setl
htiius praecipue loci eft, Terebellam lapidarian).
Tritonem litoreum et Fholadum varias fpecies gf2
nite et marmore nutriri ac duriffima faepe faxa it-
Ifaruere, quod Lavoyus iam bene animadvcrtit. Q^'^'
bus accedunt nuperae Fleurievi et Lafallii de rool-
lufcis et zoopbytis lithophagis obfervationes , cjp^
animalcula illa phofphoro abundantia calci folveo
dae apta effe docent epque modo durillimas mf^
, confumere QJ. 79.). Quodfi ^a animalia nulla pla"
ta« nuUo alio animali indigent, fed folis elenien-

I
«

CAP. I. PRAECEPTA UNIVERSALIA. 485

• • - \

tls na^urae et magnis lucis ac caloris efficienriis,
quidni protogaeae animalia mollufca ac zoophyta
eodem mQdo vitam degere potuerunt?

489. '
Simili plane modo quotidie nafci per efficien-

iae univerfae vim et elementorum favcntium arhi-

:ror animalculorum eorum mundum intcgrum, quem

n infufa variis rebus aqua nobis primus fere enu-

)ilavit C. F. Mullenis.. Id vero discriminis interelTe

mihi videtur; quod pleramque iam adfueriitt par-

es vegetabiles et animales, e quibus ea animalcu-

a eliciuntur. Neque tamen omnino neceffarium

d eft, cum, Gehlenio et Gruithuif^nio teftibus, aqua

2t graniti et cretae et marmori infufa tandem ob*

lucatur tunica quafi gelatlnofa, quae ineffej et his '

!^axis fuadet calcem eam^ quae mutari in anima*

em naturam poffit. Itaque neceffe folummodo eft^

iqua aliquid extrahere poffit, e quo effieientia illa

miverfali^ vitam animalculorum eliciat , cuiusque

)pe eam fervet. Oritur autem ^rincipio in aqua

ja, li modo a^r admiftus fit aut aquam adgredi

)oIIit, motiis internus, quem fernjentationem dixe*

is , quo facto et fubfidit aliquid et fuperficiem pe- *

it. Quae dum aguntur, fimul adfunt animalcula

illa, variae formae pro varia rerum fpecie, quibuft

)qua infufa erat» ac pro varia infufionis aetate«

486 LIB. m. DE t5ENE^TI0Nfi.

Frunigenia ferefunt punctula gelatinofa, csfeof^tf)
hyalina, motibus vaciilantibus confpicua» quae Mo-
nadum noniine MuUeru^ infighiiit. ScquunturCy-
clidia, Paramecia, Volvoces, Enchelides, Vibrio-
ne», Gouia^ Cercariae, Colpodae, Trichodae,
Vorticellae, Brachioni, demumque Hjdfae. £a ani*
malcu^orum genera, rato hbc ordine femc^t excipi-
entia; eodem ovdine et fenfim a fimplicitate de»
fcifcunt, partes patefaciunt ve\ ^xternas vel inter*
fias, modumque, quo propagantur , peculiarem m*
liifeftartt, Volvox Globator iam, quem fa^iilime
contemplor, moleculis afperam habet cutim dia-
phanam; eae moleculae nihif funt nifi veficulae,
quibus totum animalculum ^foetum videtur, donec
filla cuticula illae prodeant: gcnerationis { profecto
' fiimpliciilimus modus. Enchelidum , Cyclidionjiin,
Vibrionum, Colpodarum, Goniorum et CercarianuD
fimilis eft velicularis textus, eadem forte et propa*
gatia, ' VorticelUe iam ci^iis rotatoriis gaudent,
veficuHs etiara foetae, fed bulbillos formant variae
earum fpecies, e quibus decldentibus nova gen^
rantur individua cprpora. Eam feparatis brachiii
aut ramnlls propagationem tritiffimam habeixius io
Brachionis et Hydris.

Similem elle et fabricam et propagandi 9W)<5»^
ia extrcmis plantarum finibus, Stilbdfporae , Ure-
dinis, Moniliae et aliorum id genus vegeubiliuin
exemplis iam fupra (0, rfi, iQ.) docui, Quicunquc;

GVP. L PRAECEPTA UNIVERSALIA 487

a praecdnceptis tDpiniopilbiis Ixber» tyfforum ct ga-"
[iwmjcetum geherationem e fttccis' herbarum aut
ex ipfe aqua pluvia fedulo fcrutatus fuerit , inge-
uue^fatebiturt haea corpurcula . £mpliciffima9 fine
ullis ovulis^ ger fQlam^ eflicientiae umverfalis vim»
atque ppe elementoruni idoneorum nafci» dein ve^
K) propagari fphaierulia illis aut ^veficulis, quibu»
iu)ta corpufcula conftant. £x ^uo intelligitur» q^am^
veriffiintma fiu, quod de primo formationmn rudi^v
mento,, . ve&culis aut globulb» per hydrogenis fe-
tieffuin» ex agua feparatis, f«pra praecepi (^. 16»,
4^3.). Quorfum etiam pertimet^. fphaerulam formari»
&mulac contractia expanfibni a^quali^ e(K Ut pauU
b ,altius adfcendimua in plantarum imperium» di-
irifione partiiim integrarum et feparatione propa-
gationem £^££1 difeimuat qiiod. ia,ultexioribua> pa«^
tebi*,.

^iiae icum' a priftinis inde temporibus partim
cognita effenti antiquitas credidit, difficillimain
hanc quaeftionem ita expediEe poffe,. ut e iam prae- ,
exiftentibus et ab emni • inde aeternitate in rerum
LiniverfLtate circumvaganubus ovu^is omnium rerum
generationem exponeret. Cuius fententiae' prima
fere rudimenta in Hippocrati^i auctoris libro primo
de vietus ratione poetiee ac elegantiffime pKonunci-
antur. »}Nihil ffoSc gen^ari ex co quod laion fit>

488 LIB. IIL DE GENERATIONE.

iUe perliibet, cum nibil &t, unde gignatur: ita<
que omma xuutari, commoveriy mifceri et trans*
itieare illa huc et baec illuc; Jovem in orcum de-
f^^endere e| tenebras in li^cem verd/< li etiam opl*
sfioni e nuperioribus Buftouius adfiipulatur» dum
organicas moleculas*toti circumfufas effe rerumuni'
Terfitati (tatuit, atqui in maris cum femina coita
Utriusgue moleculas mifceri , ut utrae validiorei
lint et numerofiores, eo vergat embryonis fexus.

Nos vero fuftragiis noftris indignam hanc opi*
nionemi iudicamus , primum » quia conceptu diffi-
cillimum eft , moleculas iniiiiitornm animalium e:
animalculotum , plantarumque etiam et fungomi]]
poffe vel in corpore individuo hofpitari vel in at-
, mQfphaera circumnatare , donec confilip aut foitU'
na carnis Xegmentum aut alia fubftantia aqua iQ-
fundatur: guo facto ilHco advolare atque evolvi
Dein faepius iam monuimus, efficientiapa vitaleia
priorem effe materia, atque per fd, .ficut univer-
fum gubernat, ita corpora minus individua diagis-
que univerfali organifmo fubdita poffe producer&
Scd, cum humana intelligentia confuefcat, vim
vitalem ubique cum materie iunctam cogitare, h»
eiiam materiales moleCulas . omni yitae praeceder«
cxiftimatura fuit.

Alia huius loci eft animadverfio. Quo minu»
nimirum individua funt corpora naturalia, eo nu-
lius etiam confians eft fpeciii eiusdwif i^nfenratia

CAP. I. PRAECEPTA UNIVERSALIA, 489

Organifmi ^fficientiae minus refert, eamdem ferva-
re fpeciem qiiam vim fuam continub ^xferere, In-
de transitua Aecidii Berberidis in Pucciniam grami<»
iiiSy Confervarum in Mufcos et in' animalcula in«
fuforia, Prieftleyo tefte et Trentepohlio , Tremel»
larum in LicheneSf tefte Carradorio» minime eft
fabulofus.

49».

SimpHciffimum inchoatarum naturarum modum
g^nerandi in divifione fpontanea corporis materni
in ipfis iam confideravimus animalculis infuforiis,
Eft autem per totum plantarum et anitnalium im-
perfectiorum imperium univerfalis, ut, fi a quibus-^
d^m familiis monocotyledonum recelTeris, omnes
propemodum plantae eo modo multiplicentur. Nec
in zoophytis ac vernubua quibusdam alius modus
obfervatur,

Quem fi rite obfervatum perpenderis, nequa-
quam alius eft, ac reproductionis quaedam fp^cica
e nutritionis abund:antia proficifcens. Quodfi enim,
ut ab infimis ordiar, confervae cuiusdam propaga-
tionem ftudiofe contemplatus fueris , articulos vi-
dcbis granulis foetos, quae magis conglomerata vel
ex apice veV etiam e lateribus prorumpunt ac fc-
parata nova formant corpora individua. Similia
contingunt in mufcis hepaticis, Blafia, Marchan-
tia ei ipfia lungermanniis i ubi vero granula ifta

4QQ LIB. m. DE GENERATIONE,

aut germina (ingularem iam lilhini foxinatleni» Tf
ciem» qua propius ad ovulorum • formavi accedui
Bulborum ortu» et gcmmarum in plantis coa
iam pofcit humorum peculiar^um indolem» .unc
aerimonia bulbonim infignis et refinorum i»voh
dorum unguen, quQ gelu arcetur;: pofck etiaii
formarum primitivarum intimam congeriem, vn^
vafa fpiralia perpetuo videmus iLexa tortaque cna
compacta tela cellulari coiviuncta in, iis partibtJ
quae gemmaiB formant. Quodfi autem», ut fit iJ
palntis » vafa fpiralia continuo paraU^Ia adfcendus^
uunquam devia, nullus etiam bulbus» nullum ger
men oriri , neque propagari divifione eiuamodi sr*
bores poilunt*

Gemmae igit^ur omnes ac bulbi materm corp6*
'lis partes, fed ^agis coactis partibu» ac imi-
jis primitivis formis» fiftunt» unde no» Ipecien
folam» fed omnes etiam varietatis modoa ipfosjQ^
morbos propagant ; uade hoxtulamtfam artificia ta-
teoIi« et infertione colores fiorum et fructuum fapo*
Tfes forma&que adventitias iuultiplicant. £e enm
tendit congeries illa partium ac coacta hiiiDO-
rum indoles,, ut novae vires fuscitentur, ^uae vi-
tam peeuliavem . diutius protrabant, etiamli fepara*
tae fuerint partes a corpore materno; fed nuUaefunt
germimim alicnae particulae, omnes uuiusixiodi
fuut^ magis folummodo cohaerente& iittimeque uni*
tae^ £a autem. ration^ a. feminibua diffetunt> ^vi^

CAP. I. PRAECEPTA UNIVERSALIA. 491

r ' - '

pe quae diverfas feinper partes, cotjledones cum
embryone, albumen et vitelluin includunt, aUiO'*

remque portulant vegetationis gradum quam folam
nutritionem. ' .

Sed transeunt tamen gemmae in feminum fpecies»
occurrunt etiam variae plantae, ubi ambigitury fe*
minibtis an gemmis propagentur. Ex ip^ femihi*
bus graminum {Poae bnljbofae alpinae; ^grojiidis ■
vulgaris et albae') bulbilii generantur. qui occur*
runt etiam in AUiis umbella bulbifera. Rhizopho^
rae Mangles embryo intra femina germinat, ut fe-
men ipfurn poffit pro nova haberi planta. Zollerae
oceanicae^ femen bafi cotyledones, apice foliola ge-
ftat. £t in ipBs filicum mufcorumque feminibus,
etiamfl cotyledonihup ^erminent, heterogeneae par-
te3 tamen ob nimiam parvitatem inveniri ne-
queunt. • .

^imillima huic vegctabili propagatio vulgaris
eft polyporum rotifcrorum, Vorticellae et Brachio-
ni, qui bulbillos formant, dein feparatos et fua
peculiari vita fruentes. Eaedem gemmae occurrunt»
ovorum^etiam forma, in zoophytis aliis, Madrepo-
ris, Milleporis , IGdibus, CoraUiis, Gorgoniisr, £n*
crinis, Tubulariis» Fluftris., Alcyoniis: quorum
fumma cum confervis et fucis adfinitas habitationc
etiam fimultanea patet. Alia eius familiae animalia,
quae polypos radiatos vocat Lamard^ius, gemmas
iumles protrudunt, quibua vero fponte aegerrim#

49^ UB- in. DE CENERATIONE,

'feparatiBf' immenfa oritur ramoram muluplicitas,
quorum.' quivis fuo ore radiato praeditus animal fe*
re lingulare liftiL Pertinent h\ic Actiniae, Hydrac,
Pedicellaiiae et Zoanthae Lamarckii.

" Transitn» ad ea animalia , quae , ora vcra p:'
riunt, formatur Radiariis Lamarcldi, quarum cc^
pus totum ovulis pariter refertum eft , ac J fiin^C'
rum; quorfum Echini, Afteriae, Holothuriae «
Medufke pertinent. Gelatinofum corpus magis fip
rktum non tubo folum inteftinali, fed tuhulis aliij
dendriticis inftructum eft, quibus aquam acceptar.
in aercm mutare videntur; itaque paollo altius ccl*
locantur quam jiriora animalia* \

Ut haec propagationis J^ecics intclligentius pT>
ponatur, duplex eft tenendum praeceptum: ^nm
fcilicet, vis generatrix nondum aliena ,-eft a ^iii^an
organica et formatrice , unde nuUae peculiares an*
tecedunt praeparationes , nulla elementorum br^
larium fcccffioz fed creffcere ac nutriri idemeftat
multiplicari ct propagariJ Alterum eft praecq^tun:.
in his orjranifmis, quae ah univerfali efBcientiare
guntur, nondum efficientiae et formae, vis acnis-
tcriei feceffum individuum locum obrinere, q^^'*
uimirum differentia fexus conftituitur. Non ipfi ^^
H individuo utraque, vis et forma, inhaeret, fti
eidcm-etiam parti, eidem ovoi quod cum reianctttJa

;ap./i. praegepta universalia. 493

lerit a.xnalTaorganica, ipfam compleclitur effici-
uiam, qua ad evolutidnem opus eft«

493.
Eum propagationis modum 'nimiff. univeTfal^m

ceruiit, qui ad perfectiores eum orgai>ifmos tra-

ixerunt Tali modd ovulorum feu .evplutionis

^ctrioa- Q?:t^, commutat, fi ad veruni,,reg exigi-

r, ^rmina imperfectiorum animalium ,et herba«t

m cum feminibua herbjirum, neque . ii^cellariun^

itat utriusque concurfum; aut, fi etiam id con-

dity praeexiftere tamen in ovulis maternis totum

ibrydnem credit, 11* femen rnafculum folummO'

► evolvendo embryoni par fit. Harvaeo autem

axime tribuenda eft opinionis eius aceirima defen»

>, cuius argumenta experimenta ipfi prajefouerunt^

od nullum mafculum femen in utevu^ aut ad

arium defersltur, quod et ^ando et cic^trix vi-

li, a quibus foecundatio procedat, iam anjte foe<-

ndati\>uem exiftant. Inde igitur concludere aufus

, ante foccundationem iam in oviilis adelTe par-

omnes embiyonis, neque quidquam vivum ali-

ac ex ovis oriri polFe» unde^etiam per fermen-

tonem aut putredinem folam nulla animalcula

ci.

Quae a Swammerdamio maxime et a Redio dc-^

fa opinio ,. ut vetuftas Ae gerieratione aninialium

fectiorum ae^uivoca antiquavit» ita facillimam

494, ' UB. III. DE GENERATIONE.

aperire ^nam vifa eft, qna qnaefiiones omhes d<

generatidne folvi poflenf. >,Species tot numeraniui,

quo.t diverfae formae in principio funt creatae;"

Liiinaei'erat effstum, quod omnium.fcre naturae

fcrutatorum fufiragia meruit, Formae immutabllei

a prima creatione derivandae, ovnlo primigeniJ

inclufae, nulla explicalione indigere videbantur, i

ovula ex ovulis, infinita ferie, fecluduntur. li

continua cvolutione ex. ovo eruca ^xit , in chrytf

dem c6ntra}\itur, detnum expanfa in pulcherriinas

imaginem Ipapilionis , ita et plantarum omniuniai

maliumque prinjordia initio creata» viciffim cot

trahuntur in ovula» iterumque expantluntur in Iiyi

peculiares formas. £t qui puUi gallinacei aut ac^

malium etiam formationeni ex ovo cum Hanaea

Malpighio aut Hallero curiofe rlmatus fuerit, co5

tur fere ac .trahitur ad eam fententiam, quod «^

tfltera parte akera ewolvatur , cum informis pn^

cipio vermiculus in ovo mox cor habere , dein oce

los et vafa et intefiina et externa membra ofe

vetur. ' '

Quae licet vcritatis fpeciem quamdam prae ^
ferant, tantum tamen abeft, ut verae doctrinJ
fundamenta praebeant, nt inertiae potius favearJ
incredibilia et conceptu difficillima doceant ac oi)
fervationibus quotidianis contradicant. Etenim,
in ea fentcntia , principio mundi omnia creata b&
fe, quae fuerunt, lunt et e^vaiip' fubfiitJTnus, r^

:ap. l praecepta uotversala: 49S

ionis iiBp^rio noa fubtrahimuss atquet expoHtio-
e onmi ^soitiquata^ folaip numin^s fummi volunta* ,
smubique in auxilium vocamus* Id inertiae potius
ft ^quam intellectus humani » rernm rationes inda-
aturi, '

Conceptu dcln difficrllimuni eft, infinita gcr-
dina uni primigenio fuilfe inclufa, &quo per omi-
lem faeculorum feriem haud mutata evolvuntur.
Itiamii infi.nitam materiei , divi&onem largiamur,
equaquam tamen polfumus ovuiorum omnium con*
;eriem in pinmogenito nobis imaginari. Quod etiam
0 refutandum eft, cum videamus, in formationl-
lus magis individuis formam ubique a materie
ecedere, potentiam a Forma, ut utramque iunctam .
n eodem ovulo nonniii in inchoatis naturia flbtuer
e poffimus.

Accedity quod maximi eft momentl, obferV-a*
ionibus etiam contrariam efleeam doctrinam, Quaa^
is enim materna (brma frequentius in infanies trans^
at^ Peffarum difformium exemplo» qui, frequenti
um Georgicis puellis connubio, venuftatem mater*
am obtinuerunt; patrum tamen etiam. formae et ipft
lorbi transeunt in filios et nepotes, et tritifftma be'*
iarum plantarumque hybxidarum exempla probant^
trumque fexum fymbolam fuam ad embryonis for-
mi conferre. NotilBma funt Kolreuteri tentami-
i» quae in foecundanda alia fpecie cum ^alius pol-
le feliciter ceflerunt: notifiima «lulorum ^t hv-

496 LIB. m. DE GENERATIONE.

briclorum aiiimaliuni, quac canes e vulpibas con-

coperunt. £x avium etiam clalTe et pircium nonuai-

la exempla innotefcunt» praerertim cyprinorum.

In inferioribus vero et plantarum et animalium ordi

nibus rarir&nia aut nulla paene occurrant eiusmocti

exempla* cum nec fpecies neceflitate quadam fe-

iunctae lint, nec fexuum discrimeA ubique valeat.

Quin etiam credibile eft» -quemadmodum pio*

cogaeae ianimalia et plaiitae interierunty ita et fpe*

cies piores» inprimis p1antarum« ortae efle faeca-

lorum progreflu per culturam et e primitivanm

fpecierum mixtione. I. G. Gmelinus» qui multw

olim in hac quaeftione fuit» teftatur» fe Delphinii

fpecies nonnili binas in Sibiria obfervafie , e quiboi

fex Klteni progenitae funt. £t in magnis plantanun

generibus, Aft<?ris, Mesembriauthemif FelargouvH

£ricae » ^ Quercus , Salicis» Amaranti, Scabiof'3(^<

Staticesy manifefti funt transitus» ut ortam aliaic

fpeciem ex alia haud aegre credideris. Folle etiau*

et noftra memoria interire fpecies, vero haud &•

Jimile videtur , cum Didum ineptum in id^^

Marcarenis et Finum Cedrum in monte Libano

paene pcriiiie conpertum lit.

Varictates oxnnes, qune e feminibns prodeun*'
et hortulanorum artificia, qujbus copulantur, io^'-
ruhtur et taleoUs dividuntur plantae, evolutionis do*
ctrinae hactenus quoque advcrfaria videntur, u*
concipi nequeat, quomodo eae vicifiitudinLes oto^^

I
I

CAP. L PRAECEPTA UNIVERSAUA, S97

etfaepe contrariae in eodem ovvclt ffkmi&tkeYt ^o^
tnerint. Miraculmu nat^rde fiftit A^ctc^us echiiiattts»
cum ex ii«dem« rimilUmis faltem JT^minibus fuccre^
fcant mafculae plantae , femper fteriteai feminea^
et h^rmaphroditae 9 cuius fiinile quid et in Spinifif
ce, Panace» Gleditfchia/ Ficuhui^> NjHa et pahoaia
pluribua obferyamu^. ,

Quae quidemomnia licet nobis fufficere ad* rei*
pudSaiklam evolutitois doc%rinam videntur, ^oftna
taxtieil miej^pria Spallanz^niu^ t^&r^ credidit argu^
menta ihvenifle» quibus fuffulciretur ea opini(£
Cum fimillima enim ranarumyOVa ant^ et poft foe-
cundationem repererit» ipdcundationem etiam tan»
tum abeffe iit forniam eliciat,i ui l^ytia^ embrybnem
tani praeCentem magis evplvat, .fia^mit. ^ Nec tameil^
fine temeritate eft l^ec conctu&o^r- -ciun ipfc £p«i&
lanBaniusi tefietur, fe praeter - mucikginem » non*
nunquam colore dupHGi- distinct&nl^ in eiusmodi
ovulis nihil diftinxiiTe, foecundata autem ftatiia
poft actum eum perfcrutacum ciFe^ ubi videlicet
nullum discrimen animadvcrtendttiA fiiit.

£t in plantfs dioicis argumehta nova inveniiT^
^bi vifus cft SpalUnzanius» quibua evertere necefr
fitatem mafcularum partium ftuduit. Humuli enim
et Spinachiae^ Cannabis etiam et Mercurialis. plan«
tift.mafculiB evulfil,' femineis aikitenau iia reparatia^i
Pars U. 1 i - *

49« US.HL DE OENERATIONK.

ut eC campiUEUt vitreis includetet, femina kmoi
ha^ pxoduxilFef ;qiiae egregie poftea germinall^, te
jUtur. 'Quae qmdem experinienia. aam ante quinqua<
ginta annoa a G. F. MoUero inftituta, et a Kaihie
yo » rummo Mathematico » et a Gleichenio iu ei
po&ta fuerunt» ut docerent» dioicas planias fae;(

elTe herxnaphroditas* cuiusmodl florea in feirdli

•

Spinachia Gleichenios egregie oAendit. Itaque ccc
Senebjsrio opus ftiiflet fsd i^oecundationem refugei^
quae in ^phldibtis per plur^ valet generatione^
nec SpallanKanii veritati tanta habenda f[t Mm
quin dubitemua- euanumm de ^ite infiitutis. iis olr
fervationiboa.

. -li 495*

t^uibna expofitia ^patet iam vsa ad explicandzs
/exuum duplicitajtem» quae ^in infimia drganui&i
iidem corpcM inhaeret,' in fuperibribtia vero dido-
cta eft in bina. Unde autexii fexuum discrim^ii
proficifcitur ? jAt:xt»r natura duplicea creantp^^'
tea ad propagandas fuperioirum ordinum fpeaes!
iJLd eam quaeftionem ita refponderi pofle arbit^^ti
nt in gignendo Cui flmili vim vitalem feu efficiefi|
tiam formatricem transgredi fuos limites, comm^
niaque generis fui manifeftare ftatuamus ((. 485/
Quo dato atque conce/Fo» indiyiduitas perfectioruffl
corporum prius legibus oiganifmi univerfalis obteio'
pe;rare atque ^feiplam fuperare nequit, quam (^^

CAP. I; PRAECEPTA UNIVWAUA.. <4qq

fim conltitutis et duplici partium. liuinero adiludica-
tis et efiicientia et forma. £a (ep^aratioita int^Ji-
genda eft., ut penitus feiungi qviidem; utraqi;e ne-
que^ ' cum organica re§ utraque indigeat , • fed, dcmi
et efficientia et forma, per fe quaeque, ad petfe-
<:tionem maiorem tendit, pi^aevalere potefi altera::
zmdc nec hic abfpluta,, fed relativa tantu,m occut-
rit antitjidis, cuius mo»x.enta alio loco (fi. 99.) iaip
indlcavimus. ; . '. . _ • : * >

Plwtarum eft e^ differenua, t^ gene.rathn iu
xnafculis partibus. leade^ . e)enienta ac in - feftilmn^
adfint, •pvaete:!: praevaleuB, oxygenos, guod ilU^ 41*'
ftinguit. , ,Pollen eijim. auth(qr.ai;un^ cpntinet.materie^
ceream, quae ab oleo. dulfci , qiioftigma irng^^to,;!,
folo oxygeQe differt: cum et in.ceraet in oiee^ c^rbofti*
cum fe habcat ad hydrogenes, ut 5: a j ;^uibti^ in .cei^
oxygenes .ratipne 3 accedjt. Polaritaten|/ijuidem \^
nequaquap abfolutain fignant^ * quac; aliena-^^^t/^^li^tp
a pianti^ eft (^. 580' 5ed in iis, «[^ae^, tftxu^/.fiU-'
tes in.,,diverfi8 truncis.X&paratas gerunt» , fimilitudi''
nem cum animali natura .etiam ppllinid divetfitatiS'
exprellaml invenimus : Phoenicis enii?i et Fopulotum
et Salicum pollen nx^pijfeftD odore ad anin^leiti ac^
cedit naturam: continet^ Fourcroyo tefte.» acidum
malicum et phofphoricum cum magnefia et Caloi^»
materiem etiam animalem, ammouio jjcatenteu^ e€
in putredinem prqnam, /Ubi minus feiunctae funt
fexuum p^rtesj multo- minus haec antithefitf obfer»

I l'a

5oo LIB. IIL DE CENERATIONE.

^atur: pAm^*iere teparatloms eius rudin^nta in
RhizopteridibuB 9 Pilularia« Ifoete et Mar£lea occur-
^unc» quae iiddem capfnlia ' inclufas u&asquepanes
^iiOBtiiient. In iis vero planti^, quae inferioreia oc-
cupdnt looum^ filicibua et mufcis» dubiae funtma-
fcalae partes» dubia fexuuiti fe^aratiQ« Itaque, quo
imperfectior vegetabilium organifmua, ^uo' ininnj
manilelia iiklividuitas» eo afctiu9 'forma cuia e&
cientia ia eodem corpufculo iungitur.

In vermilnis ivt^Mt^ traiieitui a propagation

'per folam divilionem adeam, quae hermaphiodi

tis individuia plantas '.afeniulatur , poftremo ad m

•quae fexus in -diverfa coipoira didUctOd pofcit, ol>

fervatur. Goezii^tsin CySicerco fafciolaii fenelve-

-ficam minimam dirpesdt/ unde effici poSet, m

vecmem'£ih3i modo -ac ioophj^ta (§, 489.) P^P^?

Ifi. Taeuias' aut^m et Cariisliua -et Rudolphius

Ibermaphroditas > fufpicantur , ut ' in- articn^is Sin^^

itt iov&riii^ et^^^&ecundanteis cdnlineant par^e, ^'

|)U6 intime nexis atqite contoxtis coitus peragatui

In Tremat^odia^iiaanifefiitespatet, cirrhortnn formi

^mafeularultn ^p^ti^um fabiica , qWbus in poro3 veih

trales eiusdem individui immerfis foecmndatzo peri

, xitur. Afcaridea auteiii diftinctaa habent in diveriii

individtiid partes. *

• Hermaphrodita edani funt . aut androgyna f^
tem mollufca nonnulla et v^rmes yujUW(?>jAoi, uivi
idem individuum corpua fibi foli fufficiat, vel hit

CAP. I. PRAECEPTA UNlVEa$Am. 60 i

requirantnr 5 utrisque partibus inftructa, quas fe*
ciim imdcem iun^nt» ficut Conferrae coniugatac
capulantur. In h^rmaphreditis ipfis, ti^ in Tethje^
quam Cuverius nuper disfeetam exbibuit», teltieul^fl
bepati inunerfud furfiim promit ductum fpermaticunii
ilexuofum in tifirgidam penis bafin abeuntem^ a l»
tere ver.e teflieubim contingit Gvidu<:tus pariter fer-«
pentinis gyris flexua in bafin miatrieis terminatusw
Uaec vera matrix» iateftino fimilis^ e g^andi gha^
chila &ri«:uv, oftii^Iate marginato terminat£l. - £t pe*
ni, cirrlu aemulo> ei matrici utrin^ue adftat bttrfa
feu focculusy cuius tttilitas etiamnum obfcnra efi:
(ann. muf^JUjl. nat. wU XII. tah» S4«/* 7*)» S.iccine
Galvanica adeft catena» elaufay ubi oviductus ad
teftem al^ceditt aut immerfq. in vulvam pene? la
aliis vero huius ckflBs animalibus penis ipfe a6 in-^
temiv partiburs penilus feparatus cft: mafcula ver^-
organa, (tejliculus ac duetiis epidictymidihus analo»
gus) 9 cum hepate et inteftinis eohaerentia ita fini-
tima funt matrici eiusijue glandulae^ ut haec du-«
etum eum fpermaticum reciperc eonfuefcat» femi-
conductorem forte fiftcns' (g. 52.^, qui aucta parti-
um miafcularum efficientia» eonducere eam in ma«
fricem poCfit^ alioquin tero feparet, donec penis
immerfio in vulvam ii transitui faveat»

5oa UB/W* DE GENERATIQNE*

496.

Quo m?tgis confpicua fit et cordti 6t cerebri
evolntios eo manifeftior etiam eft individuitas, di*
dactis in cUfferentia corpora individua fexibus. Se<
pi^ et Cruftaqsa et infecta vel corde vero , vel va-
fcj cordi$ aemuld (JJ. 178.) et cerebro gaudent, licet
n gangliorum forma et compage vixrecedente(5.338l
£a etiam dnimalia» fexu duplici in diverfis indi-
vi(luis confpicuo, viciffim femet foecundant. Sal-
tuavero Tibi^^e vitans natura et in his familiisve*
Aigia tum henuaphroditae foecundationis » tum fim-
plicioria etian^ pfopagationis fervavit; {lelices eniin
Pomatiae honixaphroditae vlciffim- fe ita foecundant,
lit altera in alterius vttlvam' fpiculs^ coniiciat, cum
neUfa per £9 ad propagationem fufficiatj et in
pluribus infectis perfuafiffimum habemus, unicam
foecundationem fufficere per pltires generationes. Id
enim in apbidibus fagacitas Bonneti invenit, au«
titmnales animalculorum coitus fatis ^[[e, iit etver-
nalQ3 generationes , ad nonam ufque propagentur.
Id^m de pbalaenis» papilionibus, apibus et araneis

dbfervatum eft, Nec definit ea foecunditaj^ in his

> ■ ■ •

inferiQribus generibuss» in pifcibus quandpque et
ayibus ipfis * domefticis anifmadverfa eft, qQitu jCO-
dem pluTes ovprum pattus produci,

Matemum igitur corpus aut femellum praevale-
re per bas inferiore^ auimalium clalles, palam efl:
nec fine ratione id e primitivo bydrog^nis feceiTu

• - ^

CAt>.L PRAECEPTA UNIVERSAUA. 5o3

cxponi poteft (^. i6; 43')* ^* ipftiBi riovtim cbrpu»
foecundationis effectus y materni cdTpoxis . per aH«
quod tempus. pars eft habenda, 'in ^artu demuhi
fecedens. Quema^niodum in iuferioribus organif- "^
mis e coactis humoribus partibusque cotgmen**
tatis ' germina novdrum corporum nafeunlur» ita
quaridoquet fi efficientia, cuius nec femina expers eft»
(§• 4950 eKcitur, formationes peculiares inchoatorum ^
e^rporum^. eiiam absque foecupdatione in muliebri
ovario- obfervantur» pilorum praefertim et ofiium
^t dentium vcftigia, quae cum degenerationem ova-
rii fapponant, infra] uberius exponerida funt. Ge-
tero autem^ cum femel diducta ftt eflicientia et
forma in diverfis individuis» ovula in perfectiori-
bus animalibus neutiquan» evolvuntux> niii vis foe»
eundantis fpermatia aceeilerife..

Ovulorum vero et foetuum numerus maxima»;
habet diiFerentias. Quo. impcrfectior organifmus»
qud magis omnes paartes in ^enl&rand» prole confpi-
rant» quo potentius denique univerfalis efficientia
eo6 organifmos regit, eo maior eft foetuum copia.
Plantarum^ foecun<£tas fuperat animalium fertilita- ~
tem. Si Reaumuriu» 20OyOoa foetus papilionis tt
Bontietus 100,000 Gadi Merlucii numrerarunt, Db»
'dartus Ulmum campefta^em una aeftate 529,000 fe*
mina tulilfe teftatur, ego autem Nicotianae et Poae
ah^f&ttieae femana. 4^1 ooa numero elfe faepius ex->
-pertua fum. Aves minua feitiles bxtit^ ^uam am^

5o4 MB. m. DK GENERATIONI.

pfai^ia aut pifcea : maxmnalia minua avibua: huimt
Aa moUer deni^ue raro plua^ ^a»m nnicum foeiuQ
edit.

497-
Ovula e cqrporibu» matemis excretai/ em1)iyo>

nem complectentia , in infimia ordinibu^ genmna

Ben gemmas aemulantur, [ut iam ftipra ($. 491.) €!•

emplia probavi : et in ipfis vermibus ivro^o^is pio-

niifcua fere eft ovipara aut vivipara indoles. In venni-

bu8 autem yvixvewiKdiS et ihfectis ovorum forma m

magis a gemsnis recedit , pluribus opus. eSt adminicQ'

Hs» uberioreque psaeparatione ac uutritiQne» ut «&•

bryb in lucem edi pofiit. Subrotundo involucro indii-

fusalbumine circumfua^tur, £cut et in plantis^ quo

.alitur , don^c, confumto eo et in fuam naturam tc^

Ib, poffit involucrum rumpere ao in hidem pro-

dire. Albumen illud» carbonico leiritel: oxjdatoath

«ndana, in t}mniuni plantarum» infectorum et ver*

ttiium yvfJLV^^Xm nutritiohem convertitur. MonO'

cotyledones plantae iRtegrum id fqrvant» donec» 2^

cedfinte caloris vi» fermenti fpeciem conceperiti

c^uo germinatio promtfvetur: lentifQme contra dico*

tyledones id confumunt et hactenus abforbent, ^

cotyledonum incrementum ^o latice praeprimis

eiatur; ^ '

In perfectieribus ammalibuBr corde msxuf<^

et^^eerebro^ pcaeditiay aecedit ad aibame» aUa if^

CAP.' 1. PRAECEPTA UNIVERSALU. 505

•

fiantia,* o3eo£a» vitelli nomioe, quae antithefiiA
qaanidailh liydiogenis et azotici copia erga o^rfdatunii
albume^ format. Vitelluni obfervamuA in Qvia. pi«
Idum» reptilium et^ avwm: .embryones eo potiffi*
mum aluntur, albumini priusmifto* Veftigium eiua
edaija «in plaatis 'mondcotyledonibt^s obfervare libi
vifus cft Gartnevus, et- ipfa ^licum mufcofnmque
&mina XoLo viteUo cobftare credidrt» quod vero nec
probari poteft» nec vero. efi ftniile* Namque^ parvitas
feminum eorum impedit diafectionem » jet, licet in
graminibus ^rctiflime particula illa cum embrjrone
iagetur» liutritioni tamen eius ihferviTe» creditiile
aon ^ft» cum albunien eo fufficiat«

\ Quepiadmodum albumen pla^tarum mono-
cotyledonum fenfim' in. cotykdonea perfectioriim
Yegetabilium abit, ita vitelluft avium mutatur
in cotyledohea et p!(acentam mammalium« Primum
glandulae uterinae bifulcotum in. congjruas carun-
culas chorii iradices quafi^gunt, alimentum emhryos^
ni advecturas. Dein placenta fimplicior, in feria
mammalibus adhuc bjpartita, nutritioni fuffidv
iquamdiu utero embryo continetur. Quem ubi eni^
xa eft materr albumini^ loaa» in peculiaribus <ir<
gania latex fecernitur» albumini quidem adfimilis,
fed fingularis , oxjdatisd» qttem lactis nomine cd»
gnofcimus. Itaq^e nartara» quo perfectiores format
organifmos, quoque m^gis i^dividuds» eo magis
4paiiea leparat» et giBA&[9&>m et foetvui nutritiMi

5o6 LIB. m: DE GENERATIONE.

inrementes* Atque, ne ullibi lacuna in amma^
lium imperio elTet, pifcium et reptilium oviparo
rum nonnulla yivos etiam fbetus pariunt« Sala
mandrae» Vip^rae, Rfiiaej Squali» Cobilidis et
STngnathi exemplis.

Nec praetereundum efii discrimen ovorum^ quae
intra corpus maternum foecundantur » eoruinque,
quae exclufa demum, ut in pifcibus'^ a maribai
femiue foecundante irriganiuxw

498-
Sed memorabilis etiam eft et graviffiinus natS'

rae progreflus in formandis partibus generationi io'

fervientibus. Incl^oatae naturae totum corpus o^

lis foetum gerunt, otnhesque ea^um partes tinicae

propagationi inferviunt: ' qiiod et Gaftromycetca ct

Zoophyta probant. Quo magis individuitas emergit.

eo magis peculislres partes fegregantur: et, ficnt

, in ilKs totus vitae decnrfus' i^i propaganda fpecie

confumitur» qtlod ttniverfali organifmo fubdita faot

liaec corpora, it^ in perfectioribus animalibuat et

aliz^ partes^ nutritionem perficientes et fervationem

individui ccorporis^' formantur, et peculiares de*

curruntur aetates^ propagationi dicatae^ qiua p^

cidia!ri& eft unicuique organifima fu^a efficientia, prin-

• .cipio evolvenda» parandi funt &igul'ares humoreSf

^uomm polari difterentia.generatioiperiicitur. Ei^^

xei priioa t«ftigia 'tum« i^ planlis tum in vcami^

, /

CAP. I. PlRAECEPTA UNIVERSALIA. 507

yvf4Hi^?iQiff invenimxis: evid«iui£&xna ^aec onmia
• funt in mammalibue*

Eadem eft ^fficientiae ipfius'ratio. In extremis
animalium ord^nibus nequaquam propria eR, fed
pars tantum univorfalis rerum univerfitati cireumfufae
fadultatis* . In vermibus et ipfis infectis nifus eft
formativus aut infiinctus potentiffimus f per totum
corpus agensj a gangliis folis gubematus (Q. 88« 89-)'«
QuQ perfectior fit organifmus, eo magis cerebrum
totius corporis imperio potitur, donec in homine,
cuius organifmus per individuitatem perfectiffimam
ab efficacia.partium genitalium liber eft, nifusfor*
mativus in fol^s iis partibus vigeat. Quibus rebus
intelligitur^ lib^rtate mentis folum bominem rege-
re ac domare inftinctum, cetera animalia oellro
venereo obtemperare. Indidem liquet, menftrui
fanguinis ctirfum'in fola bum^na fpecie et paucu-
lis mammalibus anthropomorphis, exiftere: (oritur
enim is a directo, per individuitatem maiorem,
fanguinis curfu ad folas partos genitales^ cum ae*
qujlbiliter diiftifus fit per totum corpus reliquorum
niammalium; Per circuitus redit, quod peculiare
cft omni regetativao functioni, e gangliis profici-
fcenti (J, 66.)» ceflat autem, dwm mulier lactat aut
dum {enefcere incipit,

Similis curfus feminis matUri abundantisque in
iuvenibiis etlviris caftis obferv^ur, qui ex eodem
(onte decivdndus» directem afiUvitatem v&^iw geni-

5oa LIB.«IU. D£ GENEIULTIONE.

ulia fappenit« quae totom «Btpns in inanimalibi|
ad aftftum furibunduxn incitat.

^^bue pofiitif intellfgitor tnml praepofitio lii
mani generis et rationia diWnae» qua poH^
ut folum domare inftinctna pofiit» tum nobilia
actus generandi infonnatiob Potentiflimus enm iil
amor, qup uterque fexus ad Ib inyicem attrahi
fcintilla vere divilia eftt etiamfi ph^fice euxn c
lideremus: limites enim individui transfcendit,
imiverfale conftituere ac genus fer^re andet b
gibus fummi nunainis obtemperat» quicumque i
eonfervandam fpecitem immortalem fuum confsri

CAP. IL'

^ DE PARTiBUS GENITAUBUS.

BE HASCUIVIS VAETXBU-A»

A« Fahrica ipjit^

499.

Simnlac partes genitalea vel in eodem corpoK
(eiungi iincipiuiit (^. 495*% ^^ peculiari or^ano l^
mor foecundano paratur» vario dein modoin p
tes xnuliebres deferendus* Varia eti£mL* eft fonn^
Tiarius cum aliis partibis^ n^us. Herraapbroditi ve^
mes unico gaudentglobulp» contortum longilfin»^
valculum compbctento^ et ia liepav fcra bm^i^'

* .

ChP. IL DE P ARTIBUS ^ENITALttUS, 509

-pitces pkriqiie planiiifculis glandulofo - cellulofis vi-
tceribns, ' ^uae ob lacteum colorem l«ctes etiam
(la lajite^ the milk) vocantiir et inteHinis edfiacent.
In avibus et mammalibue uniusmodi funt» illae te-
nibu8 fubiacentea per oninem vitam g^tunt; baec
quaxndxu embryones funty paullo ante partum ve-
ro in'^^eculiarem faocum, fcrotum dictum, de-
feruiitur* v -

Quae molitio tum haud levis iit mbment!, defcri-

Venda in hoimne eft. Ante fextum ehim graviditatia

mexifem' fcrotum embryonis minimum» fola cellu-

Ibfarefertum eft, immixto farciculo fibrarum recta

per annulum-abd^MiQlaalem adfeendentiu»< ac» liga-

menti tefticulorum.no]nine9 teftea attingehtium. Hi

globuloruni forma ad terti^^ ufg[ue> menfem proxi-

tae fub rqnibiis, aut paullo poft eo^deim collbcan-

tur, .funictilp fp^rmatico duplicatum gerente peri-

toneum» qaod dein fopar tefticulos cbntinuatum

albugineam amicire confaefaxt; Cumqtie liullo alio

peritonei pibcefiu ambeantuar:, ^tefies recie :e^a pe

ritonei caVeam in^ abdpiniM pofiti efle dicuntur.

Succrefcente dein vifcenma., quae abdomen conti^

net, mole, teftes a renilm$T quibus contigui ibluxn-

modt>'funt,' 4ut ktxif&ma tela eellulari adhaerent^

depTiinuhtUr ita, ^1 fafcieulus ilie Ugamentofns^

feu gubernaculum Hunten, «bs dtrigat verfus fcro-^

tum» cumque amlieat is fiifciculus teftes, in defcen«

fu inverdiur. TertTo iam xneAfe tres linea# diftarti

51 o ' LIB. m. DE GENEROTONE.

•

a rentim facie inferiore .foletit : intrant atitem
plicatum peritonaecun, funictlLlo fpermaticQ circu]&
pofitum^ idque fimul ita detrahunt, ut tnnicais
vaginalem tefticuli id conftituat, Ad quinti fere iik&
fia 'initium incumbere annulo abdominali folenl
nonnunquam etiam ad partum tifque: fexto auteia
plerumque tnenfe in fcrotmn iam defcenderunt, uiii
peritQnaei pars, vaginae forma fimul detracta, f&
pem^ c%>nfervet, ut nullum ftt commerciuin telii
um cum peritonei cavea. Interdum .^tamen id apa
tum m^net oftium , hetniae con^enitae anfam prae
biturum» quod et in recenB nads^i priu«quai&&
catricula coalueritf btud in&equenaeft.

Itaque tefti$ adultiy praeter fcroti capfani) i^
plici tunica amicitur, albuginea proxiiiia^' ega^'
naculo Hunteri . orta , idedque ligamenitofo - fi^^
fa , duriulcula» glaberrima» valis Umem: et tienii
pertexta : - ct vaginali fecunda laxioret ceMif^p^^
dioribus compoiita» fnbadipofa» quae iuxta epi^
djmidem ad albugineam adnafciturj eoque nio<lfl
claufum undique faccum . naturalit^ liftit^ ut.aquo*
fa etiam colluvie adfici pofiit» integra et (iJl^efava
gina funiculi fpermatici^ . Inrigua autem cantino*»
eft halitu vaporofo, ex albuginea pariter ac ^x i?
fa cellulari vaginla prodeunt^. Complectitur ut^'
que eam yagii^m mufculua cr^ihafter dictus^ a iQ^'

CAP. II; Dfi PARTIBUS GENITALIBUS. fiit

fevMs cbjfiquis prodiene» teftibu3 et comprimendis
tt devan^ifi inrerviens.

Jpfe facGus, quem fcTOti nomine cognofciiiius^
Jblp^rtitu^, .^ft denfa ^tela cellulari : . utraque cavea
proxime fub cute veftitur involucro cejlulofo guidem»
fed manifefto irritabili» darti nomine, quod a vis
generatricis vigore, a frigore aliisque ftimulis in
Yugas cpntrahitur 9 Idxatum ^ ^aloce , . humo-slbus "et
debilitaXe ' facultatis.

Qvalia^ corpora funt teftes, altero plerumque
grandiori, malliufculi in pjierie et fenibusi dari
in iavenibus et viris vegetis, fenfu fatis acuto- prae-
4iti. Interior fabxica. eft celiulofo - vafculofa : .cell^-r
}aie mim lobtiibs formant, toto corpore per lirieam
albam longitudinaliter divifo. Lobuli ii macferati fi-
lamenta ferpentipa modojflexa innumerabilia often-
dunt, quae diduci in iDngitudinem quater mil«
lies octingenties tefte maiorum Bellinius comput^vit,
Monrous autem ad qtiinque millia pedum p^e ex;*
tendi haec iila, quae .> ducenteftmam fere polliQia
partem aequenti ftatuit. £a filamenta nil effe nift
ductulos , difcitur tum ex anatome coroparata , cum
in infectis £»epe explicata in . confpectumi prodeant,
tum ex iniectione per ductus deferentes. Pra]etere&
vafcula innumera capillaria, pirimuni Tecta', deiri
vario modo ^fiexa, centrum tendentia, fubftantiam
teftis componunt: ea replentur quid^si iniecto per
alrt«ria« hjijiaxgyxQf ied txumitVLB in duauloafcmi-

5 1 a LIB. IH. DE GENERATlONE.

niferos alitet noti obfervattir » qttam eSUb fimd
hydrargyro in lacerataxn telam cellularem. Hinc
claufum et kic effe fjfteflbta vafcolofum, acfiecretio*
nem modo Galvanico • vitali perfid, credibile ei

(fi. 253).

Soj.
Adinexiim eft ntriqu^ tefticulo corptircalum ver<
miforme molliufculum, a pofteriore magis et fnpe
riore parte ope tunicae VaginiUa et telae cellulob^
isaforum etiam et ductuum feminaferorum cum t(
iunctum»' epididymis dictum. Capitis nomine i»
fignitur fuperior pars craf&or, inferidr in ductQB
deferentem termiaatur: ab iilius fino inferioii
progreditur linea alba . laticUcula trans albuginead
tefti inferta» intra quam ductus recti cum vafis laih
goiferis multis proferpunt; coipus Higbmori dio*
tur, Ucet is xiac, primus nec optime hanc paites
defcripferit; Hac in caput epididyitirdis dbeunt tm»
triceni fere, vafculofiy filis' ceiluloQs iunctiy quorun
fihguli tehui£&mo vafculo mfrabiliter plicato^ et coa*
tortuplidato conftant, quod efterentis nomine ii^
fignitur. Finia eius yafis apicein coni attingens it^
rum reflectitur, penetrataque albuglnea teftem ic-
trat, cum cuius reli vaTculofo confunditur. Cosi
bi vafculoft infra capufepididymidis confiueii'^
yafcultmi formant. unicumt liniiumeris an&actibc^
plicatuuH^eUulofa drcamdatumt.TaAs ixdmspertex»

cuii^

CAP.I£ DE PARTlBtJS GENITALIBOS. 5i3

cuiw diametruxh, qua verfus iinem latefcit»; ad
fextam aut oct^vam lineae partenou longitudinem
vero ad tiriginta pedes et quod excurrit, optimi ob-
(ervatofc^^ ftatuunt." Prochafcae vifum eft id vaa no-
dulos gerere* et cum hydrargyrum iniectum fub^
ftantiam teftis p^teret ac in ip&us venae ipermati-
cae ramulo» efFunderetur, effecit inde, viam femi^
ni in fan^uinem patere. Sed falva tanti nominis
auctoritate, vi po.tii^s quam natura, ea via aperta
elfe videtuf. Infra vero iterunf eam feminis viam
repetemus. i

Vafculum illud epididjmidis in fine fubito am*

pliatum in ductum deferentem abit^ membrana' fir*

miffima et tela cellulari denfa munitum» qui a po».

ftica epididymidis parte cum vafis fpermaticis timi*

ca propria vaginali inclufus , verfus annulum abdo-

minalem adfcendit» et, ubi abdomen intravit, va»

rio modo flcctitur. Frincipio enim mufculum pfo-

am ita penetrat, ut poffit aliquatenus humoris cur«

fus ab eo mufculo mutari» dein velicam urinariam

petit» cum qua 6pe telae cellularis iungitur» poft

pone arteriam umbilicalem et fub uretere defcendit

ad pofterio^em velicae balin: mutato tunc curfu an-^

trorfum inter veficulas feminaks procedit» quarum

ductu excretorio adfumto communis fit canalis > cum

homonymo confluens» amplior et iterum ferpetiti»

nuS) qui a proftata tectus» in inferiorem colliculi

panem, qaem plicae internAe urethrae^ verumoa-

Fars 11. K k

5i4 LIB. m. DE GENERATIONE.

tani aut capitis gallinaginis nomine formantt oftio
lo oblongQ in urethram effiinditur.

Diverticulam igitur noTum leminis faciunt ii
homine et nonnullis animalibus veficulac feminda,
fimili fere ratione ac vefica fellea bilis Mit concept»
culum. Inteftinulum autem exhibet id diverticaluii
complicatum, ihter veiicam urinariamy proltataii
et rectum inteftinum collocatmn, peritoneo m
ctunv» a quo etiam vafa recipit. Uilicum^ eft tere
tiufculum conceptaculum , varii§ appendicibus^ Ter<
fua urethr^m etiam ramoiis, ornatum: interne i*
lis 'cellularibus transverlis diftinctuxn. Membraiiii
pluribus conftituitur, interna reticulatd, ab ui^
thra procedente , fimilitudinem etiam cum veficar
felleae tunic^ intima oftendit ($. 139.); niedia pulpD-
fa eft, et extern^ cellulofa, a peritoneo nata. &
eo inteftinulo igitur prodit ductus cum ductu defe
. 3ieme conftuens» ^ui adducere ^et rieducere km
paratum poteft.

•. s

5oa.
^Qua^^ductus deferens in urethr^m efiunditis^
corpus glandulofum xor^forme compactum cafian^
ae mole adftat, projtata dictum, quod tela cefc
lari^cum mrethra iunctum', ,prominulum inveficainr
ct vafi^ copio^s pertcxtum. Fabrica mere cellulo&
videtur^ qu^ laticem fecemit albuminofum lactcam

CAP. If. BE PARTIBUS GENlTALIBtJS. 615

ductibus excretOriis peculiaribus obllque antrorrum
in valleculam urethrae exeuntibus efFufum;

Urethra ipfa» cuius partes aliquas iam perftriil-'
ximus (J^. i589-)' tribus ' corporibus cavernofis con*
ftat, nlirabili artificio ita conftri|ctis> iit tumefceii^
tes in coitu femen facilius eiaculati, dein vero flac-*
cefcere iterum poffint. ' Priraum autem in radice
penisbulbus eft fpongiofo - cavernofus, acceleratore
urinae circumdatua et ab eo compreffus, maxime
fi fphinetere ani externo, cum quo confiuit is mu-
fculus*, firmatur. Ab eo bulbo corpuB urethrae ca-
vernofum totum fere penem ad glandem ufque'
ambit, par^bolici cbni ambitum efficiens» in quem
corpora penis cavernofa breviora femet infinuanfe:
haec enim plerutaque glandem non contingunt* To- '
tum id corpus fibris oonftat et laminulis reticulatis»
a quibus formatae cellulae itti inter fe cohaerent,
tit flatus bulbo ^immiffus in glandem omnino pene-
tret. NuIIa eft certa communio inter id corpus fet
cavernofa penis 'corf>ora. Haec vero a tubere offis
ifchii orta urethram pariter, fed magis fuperiore
parte, comprehendunt, fulco divifa, per quem ve*
nae penis discurrunt, ante glandciH terminata. In-
terna fabrica fimilis eft ei, quam in corpore ure-
thrae cavernofo defcripfimus. Qua fe mutuo cbn-
tingunt) feptum efficiunt membrariaceuiti perpendi-
culare, laminis firmis in decuffes ducti^i Ted
minus tutum in anteriore parte. Fcculiari mufculo

K k a

5i6 LIB. m. DE GENERATIONE.

ircbiocavernofo , ab eodem tubere ifchii «IGs orto,
^criguntury ut melius tumefcant et rigeant: admi-
iiiculo etiam, eft li^amentum a rynchondroli pubis
oriens et in integumentis corporum cayernofoniii]
firmatum» quo fustinetur penis <x erigitur.

Corpus urethrae •caveimofum diximus in glan-
dem abire» qua extremus cqles terminatur, quae-
^e cuticula tenerrima, fenfu acuto praedita etpa-
pillas nerveas h&bet, ab Albino et Ruyfchio oitenfas,
«t glandulas febiferas, i^mpbiito ordine.» quaeMor-
gagnii nomen ferunt, lingulad oTcillis praeditia
Infra urethrae oftium firaenulo adhaeret loco fenC-
liffimo praeputium, cutis laxior, tenera» fenfu ao^
¥o poUens» et. ipfa glandulis fcatens, quae fme§v
ma odorum lubricum contlnuo fudant. Nec prac-
tereundus eft in coitus negotip torulus glandis , prae-'
ruptus poftice collii^ulus, quo frictio aqgetur. U\
«xcitandam libidinem reptilibus quibusdam additael
|4int hac partb f^inulae, infectis etiam hafnoli ^
felibus quibuadam. Ad longiorem erectionis moram
quibusdam animalibus» fimiis nonnullis et a
mammalibus, olficulum in medio pene infervit,
quorum femellae duplici utefo praeditae ftmt,
ahiitialia duplicem habent ^enem , nonnunquam
furcatum, ut ferpentes, aut quaternas glanddSf
Ornitborhjnchus {filummhach vtrgL jinaft. ^g.)-

CAP, il. 0E PARTIBUS GENITALIBUS. 5 17

503-

Proxrmum eS» ut vafa haran^ partium et ner-
vos dercribamus. £a autem» quae fecernendp te-
mini dicata funty cum venis homon^Tnis et valia
lymphaticify ductu defe):ente et nervis» princfpio
a duplicato contineri petitoneo» quod vaginam
propriam formet» fupra praecepimus (g. 4-990« Ni*
hilominus extra peritonei caveam et pone defcen-
dentem cum ihteftinis peritonei faccum politus eft
38 funiculus, quem haec vaforam et ductuum con*
geries conftituit.

Graciles arceriae hinae I^ermaticae ex aorta fub
arteriis renalibus, angulo acuto ortae, ramulos pro-
tinus diifundUnt in adipem renatem, mefenteriunt
et ad ipfum hepar, cum cuiiis arteriolis paf&m con«

fluunt. Trunci pone peritoneum ilixta ureteres, re«
ctiufculo curfu, ad annultzm abdommarem defcen-
dunt» teftes ita adeunt» ut C^rpentinos plures et
transverfos ramufculos in ^a corpora et epididymi^
des mittant, cum epigaftricae furculis communican-
tesi perforata albugihea ih teftium Camem ferpen-
tino femper flexu progrediuntur. Nonnunquatn etiam
ex epigaftrica interiore ramufculi vaginalem tunicam
et ipfum teftem adeunt» unde devTncta arteria fpe'r'>
matica fanguinis curfum haud penitu^ intercipi ob«
fervatum fuit. Ultimi omnes arteriarum furcuH ita
cum ventdis confluunt» ut transitus inieciae inafTae
aeqvie facilis fit ac in aliis paxtibus.

518 LIB. in. DE GENERATIONte.

» #

Ven^Tum rpennaticarum haud adeo conftans eft
ratio. Plerumque eniin dextra protinus in venam ca-
vam, finiftra in renalemfui lateris» nonnunq^uam vero
utraque in iliaca^ ,aut renales refe e^Tundit: ratio*
n« arteriarum infignes funt mole , valvulis praediue,
in plufculos plexus aut reticula, quae Herophihs
iam Ui^fJwhl^ 'TrUfXcrrurus dixit» divifae, dein,
ut trunco propiores fiunt^ ramufculos etiam ex adipe
renum et mefocolo adfumunt,

Vafa non defunt his partibus Ijmphatieaf et
numerofa quidem , c teftibus orta in funiculum ab^
unt fpermaticum» cum venis iuncta» dein in glan*
dulaa abeunt, egredientia dividuntur iterumque
iunguntur infulafum more, continuos plekus cuin
aliis vafis abforbentibus fac^unt, donec tandeoi io
ductum communem thoracicum efiundantur, £x«
ternarum partium verendarum vafa abforbentia oni'
nia conlluunt in^ glandulas inguinales, unde faci*
lius harum ttmaores diefipanturi fricto ia glandem
bydrargyro.

Nervi teftium, gangliorum imperio fubiecti)
e plexu rcnali, tum etiam mefenterico nafcuntur,
vaccedentibu$ ad , funiculum praeprimis fpermaticum
lumbalibus ah'quot ramulis. Utrinque ganglia bina
formarit, reticulatim communicantia cum plexibus
mefaraicis et hypogaftrico , e quibus nervi interni
i^lferiorcequG fpermatjci x^^d arteriam fpermaticam
qua& anfulis ambeunt, Externae^ partca e luxubali-

^■*

!AP. n. DE PAHTIBUS GENITALIBUS. 519

;. * ' . . '

hs ac fecunda t^rtieqne nervia facralifaus ramulos

iccipiuiit.

B. Semen majcutum*

• 504.
Ad liquorem illinn foecundantem veniendum
sft, cuius partes graviffimae funt, licet nfiinime
^xpedita fit quaeftio de qualitate eius ac diflerentiis.
(^ec unicus eninl eft in homine et plerisque ani-
aialibus^ cum» qui in teftibus paratur» difierat
ab eO| qui in veftculis feminalibus fervatur» bic
eero ab admifto liquore proftatico. Atque videtur
iimpiditas decrefcere» auctis mole et cohaerentia^
cum limpidiflimum 9 ilavicundo - pallidnm femen
epididjmidum paulto tenacius fiatin veftculis» ad-
!xiixta vero liquore proftatico miiho tenacius. Nam-
jue in veficulis femen mora tenacitatem maiorem
idipirci vel inde elucet, quod veterina animalia
:altrata non multo poft faevam operationem femen
oecimdum reddant» et quod ea» quae veftculis ca*
ent» diutius in coitu marentur: liquor aujtem
iroftatae, cum ipfa titillatione in impuberibus et
unuchis et nimia venere coiifectis elicitur^ lacteus
^uidem et vifcidus et odore peculiari praediljusy ne-
[uaquam tamen foecundans.

Sed odore multo magi» ingrato et fortxori pol'*
et femen totum ex h^a laticibus compofttun^» ia

« '

I »

5ao LIB. IIL DE GENER^TIONE.

• • •

quo» inm a fanis hominibiM et vegctis exceroitur»
duplicem malTam obferyamus » alteram ^vifcidam ac
uniusmodi, altefam fpidiorem» opacam» filamen-
tis mixtam» maxixne dum aqua agitatur. l^idoiem
illum in femine omnium fere animalium , etiam in-
fectorum, quae foras fem^n non emittunt, invene*
Tis , maxime fi diutius veliculis fervatum fuerit, ut
et vehatio inde et domefticorum animalium caro
ingratum obtineat faporem, in putredinem pronior,
'et mofchus tempore veneris inprimis &agrantior
fit. Atque feminarum naufeam poft coitum zW^i
libn fine probabilitate e transitu foetentis huius ful)-
ftantiae derivarunt Simil^m etiam nidorem inC^
l^neae julis et fpadice Fhoenicum mafculo olfaci-
mus (JJ. 496.)- In aere tepido nidor feminis mutatur
in fragrantiam' lafmini aut ^aurantiorum fere. Qfli
quidem odor ni olei aetherei praefentiaih manife'
ftam ptddat» argumenti tamen fatis efi, hjdroge-
nes id adeife cam carbonico connubiuin, quodfpi*
rituofa aemulatur ($. 47 1-)' Haec vero volatilis fub-
fiantia, in diftans agens, graviffimi eft momentiaii
explicandos femini^ fpecundi effectus«j t^

505-

Semen recens miiTum» fub lente microfcopiij

quae ducenties fere diametrum auget, carpvicvli

innumera mbnftrat» paullo longiora, iiuamglobuli

fauguinist ut bia millefimam circiter polUcis pai-

CAP. ir. DE PARTIBUS GENITALIBUS. 521

tem langa xnulto gracili^ra fint. Nonnunqnam ea
e tubulifi prorumpere ramolis videntur , ovali fonfjia,
petioloque app^n£^ tenuiffiin^» ut caudata .primis
obfeYvatoribus et i^uperis etiam viderentur. £t»
licet^ BufTonius non partem corporis eam caudam* •
habuerit» ' equidem tamen in recenti femine aliam
ac caudatam formam nunquam obfervare mem^ni:
poft aKquod autem tempua caudulac^ breviores fiunt
et corpufcula oblong^ magis aut uniformia , feriebus
den^s coagfnentata > ubi omnis perire motus. in-
cipit.

Motu enim vario haec corpufcula animum ad-
vertant : non gyratorio eo » quem in fanguinis glo-
bulis obfervamus, led vacilljinte ofcillatorio, dein
vero recto parumque undulatorio. F^bulofa autem
funt» quae Leeuwenhoehiua cum Hartzoekero de ve-
litantibus inter fe animalculis, de vibratione cau-
darum, de coitu deniqiie, ac de vitae aliis modis
narrarunt. Qualia faepiu^s vidi , talia equidem' de-
fcribo» neque alienus fum ab ea opinione, quam
p. F. Mtillerus primus protulit (ki/l. verm. p. 6/^.)
•ad infuforiorum animalium claflem pertinere haec
animalcula fpermatica, nimirum' ad genus Cer-
cariae, quae capite rotundato corporeque gelatinofo
diftinguitur. Cercariam idem Gyrinum dixit fpeci-
em in animalibus infufionibus fatis frequentem» qi^am
cum Leeuwenhoekii, Ledermulleri et Bakeri icp-
nibus collatam eamdem putat. Bu£fonius. etiam alia

5M UB. m; DE GENERATIONE.

animalciila infuforia confpexiffb videtiir, ctun glo-
bi:^omm fonna ecaudatoram in teftis infufionepol
viginii demum. dies obfervayerit. £o. autem ufque
vitam animalculonim, quae recens fperma om
^anty protrahi, ^haud' credibile eStt nova ideog^l
BeEa nafcnntur, Monadum» Volvocum, Vibrionmtf
quae in recenti ac foecundo femine defunt Eades
et in putrido femine et in plantarum infufi« Alcliia
qbfervavit.

Cum fanguinis iam ' orgaiiicam indolem et M
ahimatam e fimilibus corpufculis effiecerimus ($. i6i)
multo magis hunc liquorem foecundant^. animaiii-
lem efle ac vere vivum patet^ maxime quod i
virofo/odore, volatilij eo et fpirituofo , alios omsA
humorcs animales antecellat. Neque tamen i^
cum Buffonio fentimue, moleculas eife orgaaicai
e quibus corpus animale evolvatur» quippe cud
corpufcutaris haec fententia omnibus ff^verfaria k.
quae de praepofitione virium ac dynamicae doctii*
nae praeftantia docuimus , cuipque dein praecepton
£mu8, femen yirile ipfuni ovaria muliebria ha&'
^ttingere in coitu» fed halitum duntaxat fpirituofoA
foecundationi favere. Sintne haec animalcula H^^
dinia ergo tuin.in maritius tum in feminis.excitafi-
dae creata» nec adfirmare audeo nec penitud ne^
re. Sufficiat perfuafum habere, quod anixnatnK
faciant liquorem atque organicae vitae- primordii
fiftant* ^ ,

CAP. n. DE PARTIBUS GENITALIBUS. 5a3

506.

Chemica indbles quae fupereft» parum tantxun-
modo lucis largiturf praefertim quod linguH laticesy
qui cum fenllne prodeunt, feoriim nondum funt
indagati. Id tamen cbmprobatumT eft, ponder^ fe-
men aquam fuperare ^ cuius fuRdum femper petit^
fuccos, plantarum coeruleos viridi tingere colore,'
quamdiu reqens eft» praecipitare etiam fales metalli*
cos. Quieti commilTum, nec aeri tantummodo ex*
pofttum, limpidius fit» pondere minuto, quod un«
cle explicandum lit, etiamnum nos lateK In tepi«
do aere poft aliquot dies pelliculam obtinetfuper-
ficies et crjftallos/ deponit prismaticas quadrilateras,
radiatim cohaerentes : tunc aucta pelliculae mole
liquor more lafmitii^fragrautior fiit: in humido aere
etiam alius formae cryftalli nafcuntur, fenftm ace*
fcente Hquore : ficcus vcro aer^ durat eum ,, ut cor-
neam adipifcatur indolem. Ciyftallos eas e calce
phofphorica formatas eSe invenerunt fagaciflimi vi-
ri Vauquelinus et Fourcroius. Ad ignem » elicitur
natrum carbonicum eademque calx phofphorica:
ammoniiim vcro, quod calx addita ^educit, prius
haud prodit quam poA aliquam fpenuatjs mutatio*
ncm in aere humido. Acidum muriaticum coagur
lat fperma et colore flavo tiugit^ unde adiinitas cum
lacrimis (0. ^vi) et Iiquoribus aliis mucilaginofts
efhcitnr : alcalia et acida id folvunt , neque ta-'
men praecipitant yicifftiu. £x quo colligitur^ mu*

GENKRATIONE.

cuxn qoidem adelTe in fpennate» fed »peciiliare!iL
quem nec enm albHmine protinus nec cnm gdatiii
omnino comparaveris» calcem praeterea pliofphoii
eam» euius vero cr7.ftalli cum aliis]ianguntar, qn
rum naturam nondiim cognofcimnB » natrom pi»
valere efe fubftantiam quamdam Volatilem, velob
fp - aetlieream vel fpiriluofam» mdorid fiDgalaii

cauITam^ .

» .

C/. Seminis Jecretio et excretia^

5o7- ^
Huius liquoris feeretionem et generandi bcia

tem fupra (Q, 4S60 docuimus 9 minu» a fo}a n^
tatione fpendere» quam a concentu quodam tm
fenfiferae et vegetativae: ideoque nec in omni»
tate nec omni tempore aequalis eft aut.ulla. ii^
fcere incipiunt iuvenes» dum femen primumfetf
nitur, vpcis mutatio, jrobur virinm auctum, tt»
tis etiam facultates confirmatae et pueriKs petulJ^
tiae transitus in ferias cogitationes, maiorem toiiii
hominis* corporei et animati perfectionem innud
(g. 100.). Quas quidem mutationes poffis onisu^
tum e noxrae plane et prius ignotae fecretionis ^
mulo» tum etiam e volatilium particularum nidert^
femiiiis efficientium incitamento derivare» In (^
vis eft fingulare quoddam ^cum cornubus como^
cium ; prodeunt enim pubertate , et & impBb^

^P. .II. DE PARTIBUS GENITALIBUS. 5a5

rvi caftjraintur » nunquam ptoirumpere cornua iam
ifioteles teftatur. Cum autei;a cornuum fimilis lit
pilorum mixtio (j. 270. 290.),- oleofa nimirum
phofphorico-oxydata, auctam efle per femiiiis tb-
stionem earum particularum copiam ctedibile eft:
de etiam> increfcere nervorum efhcaciam» pro-
er hydrogenis abundantiam» licet inde temere ali^
li colkgerint, eiusdem eSe femen mafculum ua-
rae, ac.quae in cerebri medulla et nervis adeft.
de etiam» fcilicet ex increfceate nervorum effica^
a, mufculorum robur 'auctum et vegetiorem fan-
lini^ circuitum exponendum elFe arbitror^ con-
aria enim his obfervantur in. eunuchis et caftratia
limalibus, quorum tenera caro «t laxa, effbeta
lam debilitas ftimuli necelfarii defectum indicanl.*
Ut pueritiae, ata fenefcend aetati deeft generani^
facuUas, quod nutritionis decrementum, abuu^
intium'faltem alioquin virium decrementnm pro-
it. Nec tamen fubito languefoit in fenio adveni-
ite venus, fed paullatim aliquid detrahitur, do-
ic decrepita fenectute nuUa fuLperfit.

508. .
Xtaque caulfae remotae>> ^uae Tecretioni eius li*
loris favent^ duplici» potiffimum funt generis.
amque vel vegetativam incilant facultatem, vel
nfiferam. lllis adnumerantur aetas vegeta, cibi
3tusque nulTieatee» irritant^, digeftu tamen faci-

6a6 UB. III. DE GENERATlONE.

les, motus corpom in aere falnl^ri et qnaevisalii
nutritioni faventia. Nec tamen negligenda eft meii
tis vis, qiiae amore^ imaginattone per otinm is
primis aucta et lafcivis cogitalionibua , confpectu^
nique nudarum partium vcrendarum ita inciutii^
ut igniculos addere voluptati et ad res venereas f
tentiffime trahere poflit. Dein faepe non defiiiitl^
cales Itimuli, quibus adnumeranda UennoniiMl
impuruni complexum fequens» fcrofidofi glandi
rum tumores, contrectatio partiimi et titillatio
luptuofa, calor etiam et inollis decubitUs lup
et retentum diu.vefica lotium: Baec vel fecreii»
nem augent fpermatis vel excretioni favent

In ipfa vero fccrctioiie exporienda licet pluii*
obfcura maneant, obj minus cognitam liquoris m
tionem» gravilfima tamen priihum funt artemni
directio, longitudo» flexus iunumcri et miratiitS
anfractus , , parvitas etiam et fitusj exira corf*
Haec omnia ea arte atque divino prope confilio^
ftituta funt» ut praeftantiffimam ^eneri ferrai^
fe<;retionem indicenti Quanti fit momenti arterianai
eurfus ac flexuS) ut peculiares quidam fecedantb^
nloresy tnpxa, ($. fl5i.) praecepium eft. Hinc«
longiffimus arteriae fpennaticae curfuS» et \^^
meri JDlexus et anguftia intimam elementoriim nii^
tionem » praeparationem humoris graviffimam coi
monftrant. Situs organorum in propria bturaabl^
m|ili extus appenfa deQlarat» quam tardet ^^

CAP. n. DE PARTIBUS GENiTALIBUS. 627

lente quamque impedite perficienda fit ea fecretio»
quae non ad confervandum corpus , fed ad fervan-
dam fpeclem inE6rvit. Nec praetereun(£ eft renum
vicinia , in quibus cum iam fuljftantia maxime ani**
malis paretur (§. S94. 295.), ex hac potiflimum pe-
nu iluit id, q^od dein gyris illi^ longifQpiis etnu«
m^rofiffimis magis concentratum atque iiitime mix*
tum limites individuitatis tranfcendere poteft» Ita-
qne in ipfo fanguine, , qui tefte^ adgreditur , elf^
eam iam mixtionem» quae huic humori fecemen-
do' faveat, exploratum habemus (jj. i6o.)« Hinc
etiam non alienus plane fum ab ea opinione» quae
abforberi aliqixid elementqrum fpermatis in fangui-'
nis malTam ftatuit, ut et fapor iiide eamium et ro«
bur virium in animalibiu {urore venereo concitatis
exponatiin Scienter id Prochafca probafle fibi vifus
eft e vafis ipfius epididymidis transitu in venas,
(5* 501.) fed tot adXunt vafa lymphatica (§. 5o3-> iit
necelTarium id proximum commercium non fit^
quod et aliis argumentis (J. 253.) repudiatur. Nc-
que facili^ eft morborum ortus ' e retento femine^
nift aliae acceiferint cauflae» verfantes inprimis in
repentina excernendi iam liquoris reftrefftone, qua
intumefcere teftes poITunt.

509-
lam vero > quaenam Cint feminis^ viri]is fecreti
^iae, quaenam excemendi pbaenomenat ftnguktim

6a8 UB. IIL . DE GENERATIONE.

recenfendtun eft. Atqne principio! fecr^tiu liquoi
in teftibus necefle eft epididTmided adeat, ut in
ii« xnagis etiam depuretur, cogatur et' indmani
«lementorum mixtionem adipifcatur. Ut hanc lept
viam fperma, adminiculo eft mlifcularis vis crem2-
* fieris ac tunicae darti, q^ua onminp urgeDtui «t
comprimuntur tefticuli, ut melius expediatur traiU'
itus feminis in ductum deferentem. Hinc contn'
ctum tangimua fcrotum in iis»' qui proxntilBni
ad venereos complexus funt, laxum vero et pend(
lunl> dum friget venus: ac, ftcubi veftculas
nales denegaverit natura» grandiorem efle et
fiiorem cremafterem Covrperus iam obferv^vit.

Neceilariia tamen eft liquoris eius in veficuli^
ceu peculiaribus conceptaculis» coU^tio : * nainqa
adfcenfus perpendicularis fer^ ductus deferentiN
•ientor humoris et anguftia canalis alias infignifJ
morarentur excretionem. Animalia etiam, quaec^
rent iis veficulis, diutius ih re venerca morantU''«
retento inprimis pene aculeorum aut 'officuloruiu ^F'
(0. 5os0 ; prius etiam liquore proftatico et feorfim ^'
dufo. Stagnatautem in veficulis fperma , excernen-
dum, dum novi accedunt ftimuli et veftca urinaria<l(
pleta eft : aKoquin vero, abfprbtis continub elemenLiit
nullum c caftitate perpetua detrimentum meiue
dum eft^

s
t '

PAP. U. DE PARTIBUS GENITALIBUS, Sag

.1 .

5io*

tJt ex iftii coticeptaculis -liquot fbecundand eli-
minetur^ etectione penis opua eft* tnemotabili e6
et fatis' obfcuro pllaenoiAenO) fine quo folus pro-»
fiatiQU9 liqul>r> aut ipfe etiam veftculairum latex e&
fluere poteft^ li viae oiunes et ea conceptadula msL*
xime laxata funt* Erectio autem manifefto turgo^»
rem corporum cavemoforum poftulati quem a faii*
guine per arteriad copioftus irruente quam per ve-
lias reduci* expeditius derivavetis^ ni forte Langgu-^
thii experimenta repugnarent» qui in amputato
adrigente cole AuUum fanguinem m corpora caver^
nofa eftufumjnvenit* confirmata fere Swammerda^
mii obfetyatione, quae apum penem fiatibus disten*
tum eSe doceret* Quibus argumentis alii adiunxe-*
runt^ mufculos acCeleratores et erectores iu tantaiu
anguftiam venas comprimere nort pofte» ut nullum
, e corporibus cavernofis fanguinemacciplantretecchy-
mpiin praeternaturalem ab erectione oriri dporterei
li fanguis extra vafa. reduudaret^ et venasi a com-^
prefiione liberas^ breviffimo temporis moment;o haud
pofTe tantam fanguinis copiam iterum revehere» Ut
membrum laxetur. Hinc noni^ulli et noftra memo«
ria collegerunt» a folo fiimulo nervorum arteriad
venasque dilatari» ut fanguis in iis contentus tu|:>
geat^ in amplioiti fpatia diftufus (0. i6d.}«

Neque tamen eo minus Eoofius^ periculb ifl
cane facto« probavit» in corpora cayemol^ omni'
Pars 11, ' H

j53o LIB. lU. DE GENERATIONE.

no fangninem e£Eundi , quem magno impetn ptoli-
lientem vidit, cum corpora ea recalTeL Et knte
etiam adrigitur penis» et totus qua& inflamnulu:
rubetque, et l.ente iterum conabilur, quod ipfi
venarum per digitos compreflione impedire poE^
mu8. Itaque» licet muTculorum quidetn, praefer-
tim ifcbio - cavernpli et acceleratorum, xieg6tiuiH hasi

' id putemus » ut , qui voluntati pareant, per I(
.poQint erectionem producere, RooHi etiam menic-
res obfcrvationis f Quod in inverfa a natura \'tk
tamen coles adrigatur et pollutiones perpetreiitisi
perfuaiifiimum nibilominu^ >habemuay mufculonfl
vi augeri rigorem membri» ut appenfa etiamgeli^'
re pondera obfervatum fuarit, et veram efle lasr
guinis, utut turgentis ct in ^aius JCpatium axnpl'^
ti» effu&onem in corpora cavernofa^ quod et p^
pillis mammarum et clitoride adrectia xxmiimiatui.
Atque nerverum ,vis et mufculorum. in erectii"^
ne produceixda elucet etiam ex eo pbaenomenomo:'
bos nervorum et convulfiones comitante» Vulptf
iimum enim eft, in bydropbobia et febribus ut^'
vofis 9 in comitiali morbo et colicis doloribus rpaiii'

. cis» ct in ip0s moribundis, qui fti^angulanturt ^'
lem vehemcntiffime adrigi, quod fine feminis ^
mulo, c folis nervorum incit^ment-is et vaUdilfifl^
mufculorum concitatione exponeudum «iL

£a erectio in fcmine excernendo utiliflinia
tum ut dirigi curfus eius humoris in uterum

. '

CAP.II, DE PARTIBUS GENITALIBUS. 55 1

liebrem poflit» tum etism ut anguQ^ata per turgo-
rem corporum cavernoforum urethra, lotip via prae-
cludatur. Operaturx autem inprimis accelerator uri-
nae » bulbum comprimens , ut in ani ofiio etiam
fphincterem contrahi, quicum eo mufculo cohae-
ret, fentiamuS. Nec proftatae mufculus reticeiidus
eft, qui a levatore ani originem ducens inferiorehi
eius glanduliie partem comprimit, ut liquoremi quo
urethra humectatur et feminis idonea moles perfi-
citur, proiicere pofGt. Glandis, fendlifiimBe par-
tis, ad moUirfijnos et bumidos nympharum, clito*
ridis et vaginae parietes frictio voluptates adeo augeti
ut nervorum fere tumultus fuscitentur, ut ganglio-
rum actio cerebri efficacjam fuperet ac vincat, ut-
que oeftro eo concitatus fiiae fponti^ notif fit , ne*
que, nifi moderatior fit impetus, fui confcius ma-
neat. T.um convulfivis motibus vel totius corporis
vel extremorum maxime membrorum et tremore
artuuin , et pulfibus concitatis et anhelitu frequenti,
et incredibili per totum corpus effufa voluptate res
ifta peragitur, quaxh ut iucundiffimam fecit natura .
generi humano , ita neceffariam et graviffimam , ut
fpecies fervetur.

L 1 2

53a ' LIB- m. DE GENERATIONE.

8^CT« II*
D£ MULIEBRIBUS.

A. Fahrica pariium.

pardum generationi dicatarum In utroque fexn
elle omnino quamdam limilitudinem , veteres iam
docuerunt, nosciue ex alio fonte fupra etiam (JJ. 99)
monuimus. Ut fpatiofa fiat cavea pro recipiendo
et evolvendo foetu, tou offea feminini corpori^ com-
pages inferiori faltem loco aliter conftructa eft ac in
corpore virili. Pelvis enim offa licet ipfa non va-
^ora, fiibrotundam tamen magis efiiciunt caveain,
quae in maribus fubconica, lateribus magis com-
preffa eft. Arcus pubis. in feminis minus acutus,
anterior pelvis pars ab offeis fulcimentis liberior,
quod offa ilium magis pofteriora fpectant; planuin
introitus ad pelvim minorem magis fub horizonteiB
defcendit: margo fuperior offium multo fpatiofior)
eorumque oHium directio multo magis ad horizoii-
tem inclinata eft. Itaque multp latior lateribus pd'
vis muliebris , foramen dvale amplius ct oftium
inferius fpatiofius cft, ut uterus ct fedein comnio-
dam haberc et graviditate rite extendi pofftt.

In ea pelvj uterus fedet ita, ut vefioam wi
,nariam habeat anteriorcm,. pofteriua rectum intefti-

\ ' '

CAP. II. DE PARTIBUS GENltALIBtJS. 535

num: peritonetim, quo ct haec partim vifcera ve-
ftiuntur QJ. i5[3- s86.)i uicru;n etiam ad vaginam
urque obducit et firmat ad inteftina et finitima ^d-
fcera» Forma uteri virginei fere lagenae eft, fun-
do fuperiori convexo fenfim in cervicem cylindri-
cara et oftium ailguffum , ut duas fere lineas ae-
quet, abeunte* Moks minor veficae longitu^ine;
fubftantia uniformis cellulo.fa denfa, nonnunquam
fubcartilaginea„ ut et lacerata fanguinis parum fun-
dat. Interna cavea a diiris parietibus ita coarctar
tur, ut convexus intus fundus» convexi etiam
fmt parietes, unde triangulum fere fpatium defcri-
bunt, membrana ex epidermide continuata obductum^
Cervix multo denfior ipfo utero colliculos hinos ba-
bet, arbufculae forma panfos, anteriorem alterum»
alterum pofteriorem» qui laminas phires emittunt
fenfim exfenuatas, fulcid ramofis exaratas, finibus
deniqu^ crenatis et interpofitia rugis in deculTes du-
ctis. Formanlur his retieulatis rugis lacuuae phtres
deorfura tendentes, muco fubrubro fcatent^s, ct
folliculi moUiufcuIi limpidum mucum exhalantes,
quem et in tencrrimae puellae utero confpexeris.

Longe diverfa eft uteri fabrica in animalibus:
fimiis enimi fere anthropomorphis exceptis, aliaom-
iiia utero gaudent multo teneriori membranaceo,
manifeftis mufcularibus fibris inftmcto. Nec Ifim-
plex eftforma, nifi in fimiis; in lemure iam ob-
tufis faccis ad uteri bicornis fpeciem accedit, quam

o34 UB.m. DE GENERATIO]^

iu plerisque znammalibas obrervamue: vere duplex
cft uterus leporis et cuniculi» duplex cuin appen-
dicibus anfractuofis iaculi et didelphidis^ Avium
"Uterus longus eCt ef cylindricus , carneus etiam et
xn oviductom continuatus: fimilis reptilium, ni&
quod duplex fit. Pifces vero ovipari vero utero ca-
tenty ductus enim excretorios in doacam apertu»
avis eliminandis fufficit^

IJacc ' de utcro. virgin^o generatim: Vfequitur,
Ut de adnexis partibns loquftpiur, quarum prima
exterror eft vagina, ductus cylindricus- quidem» fed
minus rcctus quam infractus. Superna parte ofcu-
luni uteri amplectitur» oblique defcendit, antror-
fum prominulus» pofiicd valleculam habet cervici
proximam. Ubi ad imam velicam urinariam ven<
tum efty transverfum fere habet curfum* ddnec
pone uretbram oftio conniventi fiiiiatur. Cum ure-
thrai velica urinaria et recto inteftino ope cellulo-
fae telae ita iungitur, ut transveffa faltem pars ar-
ctiffime cum hoc inteftino cohaereat, lijbiiAHjtt f^*
periore ob interpolitum peritoneum dupli<S%Si|%P« q^o
fcilicet fuperior duntaxat vagina exterius oI>iS|^tar.

Cetero vaginae.fabrica dcnfa. eft cellulofo-fpon*
giofa, accedente tamen mufculo conftrictore»: qui»

ad clitoridem infertus, vaginam coarctat ett^jKrge-

■ ' - " -*

fipentqm tendijt. Intima vagjinae membi

CAP. ri. DE PARTIBtFS GENlTALIBUS. 535

ruso& cft, moiliufcttHa Jn Ibperiore, durioribuf
in inferiore parte, quippe quae, colliculorum ini
eervice uteri aemulae, columnarum., verruris coii*
fitarum, formam referunt: binae funt, anterior et
pofterior, quae ki hymenem lamellis. <5rQnatis abc'-
unt, interpolito textu reticukto valvulofoqtie. In- '
ter eas vahrutas vugasque linus^ mucoli fedent-, etjam'
ramoft., ac folliculi poris inftructi, e quibus muel
copia ftillat, continuo eum canalem humeetans^

Externarum partium- muliebrium ftmilitudo cum
mafculis fpecioIk>r §Lt in hermaphroditis et in fetif^
bus femellis» Efenim ad quartum ufque grayidita-
tis menfem clitoris coli ftmilior, e nymphis promi-
net, magia verftis umbilicum erecta, prout verd
pelvis amplitudo iricrefeit, haec pars iet<Sr nym?
phas reconditur, prominens iterum in^ viraginibus.
Ipfa vero, pariter ac penid, limilem habet origi-
nem ab oflis ifchii tubere, iknikm fabricam, nifi
quod corpora caveraofa inferius fiffa fint, iii nyth-
phas abeant, et glans iis deiUtuta fit>: praeputium
etiam lEuperne eam velans et ligamentum ab oIFe
pubis fuspenforium- ct erector clkoridis,' ifchioca*
vernofi ixi maribus aeiHUlus. Atque laeunae tedeunt
in aditu ad vaginanj^, quae et in urethra- virili;
finuti enim et fnperiores funt efe inferiores valvulis
plicjsque diftinctF, mucum copiofiim fundentes.
Glandulas etiam veras aliqui viderant» maxime in
pofteriore paife Ahum ^ectante $ xtKtnifeftio^res^ ia '

536 UB, lU. m GENERATIONE.

lQanunalibu89 cum proftata a Bartholino compa
ia«f Arctatur ^enique aditua ad vagiuam in vir
nibus bymene praetenfo, membrana ovali, medi
foratai intus ob adiacentea coliunnulaa reticulad
extus papillia obiata» ia coitu rump^uda, Colm
Qularum apices cum bymeue connati, rupto boci
magis in confpectum veniunt, caruncularum m^\
tiformium nomine, qua^ igitur e lbUu$ hjmm
Y^liquiia male nonnulli deriva/Mit.

fla pudicitiae cuftodia, bymen nimirum» i^

tumapo generi data eft, cum in THcheco 'R.oim

XQ apalogam duntaxat partem SteUerus obrervaverit:

ratirfimia a Meckehis, avo et fiUoj et WaltexoBe-

' iroHnenA animadverlia caUbua , ob laxitatem inQ*

|uem m coitu et ipfo adeo partu. integra manei

Sed properandum eft ad internas partei ntflio
adnexaa* Cum ovario uterus ^ectitur tubarum ope
FallopiaQarum » canaJium iingularium, qiios, o\>
ductuum nomine, ^t in pleri^qxte animalibus r^
periei, Feritoneum, quod uterum inveftit, ^
fuperficiem earum tubarum comitatur,. laminisque
duabus, alarum vcrpertiUopia uomihe, ovariain an^*
pkctitur/ Hactenua autem utrinque ^otuci ii cant-
le0 «X uteri fundo adfcendunt, ut, ^reUcta intenu
^teri membrana» cellulofi folummodo pariete^ 6«^
angufti autem pdncipio canalea, cundo ampli^^

CAP. Ui DB PARTIBUS GENITiVUBUS. 55?

lur, 4onec in fine iteram pauUum ardtiores eti laci-
luis £mbriati8 ornatae in alas .vefpertilioiium contir
11U0 excitatas abeant. Inteltinorum more fere fle-
xae eae tubae, mobiles omnino, oyarium faepe

tranrcendunt» ut oftia yel rurfum i^efpiciant vel etiam

imam'pelvim« Interior fabrica pulppfa eft» fibris
tamen longitudinalibus confpicuis» quibus ^ontra-
ctis poffunt fine dubio contenta promovere. Sitne
in laciniis aut fimbriis terminalibus aliquid mufcu-
loft, ambigitur^ neque tamea a veritate plane alie-
num eft, viva vi ovula ad^ere atque in uterum'
conducere* Scatent etiam mucOyvqui tamen e vil-
lis potius pulpofae fubftantiae, quam[e glandulisj
n Duvemaeo ftatutis^ feceriii videtmrt

Quemadmodum hi canales cum ductibus defe-
xentibus, ita ovaria cum teftibus viriHbus compo-
nuntur, Sunt autem corpora ovalia , peritoneo ob-
ducta, pfoae mufculo vaftsque iliacis inftdent, in-
tus cellulofa ex toto tela conftracta, ovulis prae-
gnantia» quae et in puellis liuper natis iam Mal-
pighius vidit, ' Haec ovula in cellulis ipfis nidulan-
tur f ut tamen in exteriore fade praeprimis abuii-
dent; lentes fere mole aequant: numerus fatis in-
certus^ ut mbdo bina, modo vicena aut tricena ad-
fint, Membrana cinguntur ovula vafculofa, fimpli-
cifftma^ humore limpido evidenter albuminofo re-

\ .

^38 lilB. m. DE GENERATIONE.

pktai colluvie non rara aqubfa adficiuntia, i^
tiydatidibue referciatur ovariuta.

Cremalterum etiam quoddam imitamentnm ia
ligameiitia teretibus quaeliverunt cum Galeno recen
tiores inonnulli. Oriuntur autein ea ligamenta aj
tubarum cum ntcro coniluxum, flexo dein parum-
per curfu' defcendentia ad annulum abdominalein,
evanefcentibus dcnique fibris in moniiculo veneri
et adipe pudendi, Fibrae eae cellulofos parietes te
gitudinaliter fequentes, pro mufcularibus habita;,
variis ufibus diqatae credebantur a veteribus, rm
me. yero ut uterum et ovaria detraherent, autfpei
matis viriirs halitum furfum mittereixt: quae qaideis
^piniones ratioiie deftituuntur» cum fixum pnnctuia
ct cavitas deficiat^ Mobilem certe uterum contincni
ne e fede dimoveri poflit, noque hactenus abem-
re» ut modo in vaginam delabatuv, iam in abdo
inen adfcendat, ficut nuper clarus quidam auctoi
perhibuit. Videntur etiam haec ligamenta vafis ute-
rinis cum femoratibus uniendis infervire. ne nio^
fanguinis abundantia uterus obruatur.

Mammalia fimikm habent ovariorum fabricain:
cvulorum numerus cum foecunditate ubique fei^
congruit. In avibus vero ovula feparata , praeter-
que albumen vitello etiam doiiata» calyci j^etiolato
adliaerent, quo rupto ovula ab ovidtictu adripiuo'
tur. Nec dislimilia funt reptilium ovaria, pifciujo

*4i

CAP. n. DE PARTIBUS GEWTALIBUS. ^SSg

autem ' £mpliciDixiia , xnembrana tenenrima ingentem
ovalorum ntuuerum includente^

5i5-
Varornmy quae has partes' adeunt» dignifl^ma

eft coniideratio. Interuae enim^ fcilicet ovariumy

tubae et uterus» fpermatica habent Tafa , mafculorum

aemulo, ni& et breviora (iut et magia flexuofa:

minores .et poAeriores arteriae rami inter laminas

peritonaei^ ad ovarium ufque procedunt , ramulis

in. ovulorum membranas distributis: anteriores vero

et exteriores per tubas uterum petunt^ cum rainis hy-

pogaltricae arteriae communicantes : ■ Denique etiam

cum epigaftricae furciilis.- Venae, valvulis deftitu-

tae , plextis iimiles habent pampiniformes ac in viris.

Ex arteria autem hypogaftrica per juterinam ma->

iorem id vifcus fanguinis copiam accipit: uterina

enim cervicem uteri flexuofo curfu adgrediens fer-

pentinos multos emittit ramufculos, inter tubas et

uterum procedentes et cum fpermaticae ramulis con-

fluentes: alii rami vaginae provident, veflcae uri»

nariae et ipfl inteftino Decto. Va^nalis arteria raro

peculiaris, nonnunquam ex haemorrhoidea media

nafcitur, multo femper minor uterina, taadem in

conftrictorem mufculum et celkilQfum textum effii-

fa. Ultimi utennarum arteriarum fines ofcillis hi-

ant in uteri caveam^ vel in viUos abeunt humo*

rem exhalantes.

• 4

540 LIB. m, DE GENERATIQNE.

Artcria pudenda communia cum ifchiadical
mul oriens» in externas partes dlduct^» haemonb
deam mediam intcrdum emittit, faepiflime ei:
haemorrhoideas extcrnas » perinaeam et clitoridei
qui quiden^ rami -cum veficalibus et ipfis fem
bus va&s communicant*

Venae, praeter fpermaticas iam dictss, in>
pogaftricam confluunt» plexuum copiay pudera
uterino» fpermatico et vaginali» infignes* 0
arteriarum ulthuis ratnis manifeQo <^omxnuDic.
nullis valvulis diftinc^ae» fed ingentis dilatati
capacesa ut gravidus uterus admirabili fan^
copia abundet.

Nec dcfiint vafa lymphatica» venas comiui>
in cvariis praeprimis numerofa plexus foTma:.
unde per fparfas gl^ndulas ductmu thuracicaai'
tunt» externarum vero partiumvafa ahfor]>eDm-
inguinales glandulas abeunt.

Nervi internorum vifcerum a plexu fperou^'
Qriuntur» qui ganglia format cum rekiali eto:^
fentericis plexibus cohaerentia: furculi eorum^
plexus lijpogaftrici arterias circumdant ,/ fecretioii
bus faventcs. Praeterea e primo lumbali nervoi:^
fcitur furculua ligamento tereti ipGque utero f^
dens» tandem in monticiUo veneris termiDdtnS'
e fecundo tertioque lumbali accipiunt nTxnphae l^f
culos: e tertio facrali autem pltires nend cliu'
dem et nymphas et vaginam adeunt: undei f^

CAP. U. DE PARTIBUS GENITALIBUS- 54 1

feparata, £t hamm {Hirtium renBlitas a Tita uteri et
ovariorum renfifera, luculenter patet*

B. MenJiruuB fanguinia curfu6^

Soliue generis humani praerogativam dixi (5.498*)
liunc fftpgutnie per circuitus fluxum» quod diffufus
per ammalium corpora inftincttis in hbminibus fo*
lis partes ha$ feorfim regit» ratioAe tamen guber«
batus. Ideo oritur, HmuUc efformatae funt part^,
abundans Xanguinis impetus ^ quem in nuUo ] alio»
nec anthropomorpho» animali inv;enimus^. Naxtique»
quem fanguinis fliixum coim Ariftotelc veteres in
limiis et alirs domefiicis airimalibus obfervafle iibi
vifi funty probabiliter iam ab Haltero ad fiiroris ^
venerei effectum reducitnr. Nec tamen in omnibui.
gentibus rato qnodaxn ordme» eodemcfue modo pc*
currit : arcticis populis . rarior elt et aeftate fola fe«.
re obfervandus: tropicis dntem maturius inftat» prt*
U8 etiam ceffans; praecocius etiam pubefcunt deli*
catiores puelke , magnarum urbium luxa emollitae ;
multo ferius rufticae» corpore rigido et parumjir*^
Htabiti» Sub temperato coelo puellae tredecim ttttt
quatnordecim annos tiatae prima eius i^enftrui cur'*
fus ^'■eftlgia experiri folcnt: recurtit autem in fa-
ni^ quo\4s menfe ad quadragelimum quihtum aut
qui^quageftmum ufqu^^^ annum^ quo primum turbari.

54a LIB. m. DE QENERATIONE.'

dein vero penitue deficeifi folet. ^ Quae uteroge.
ftant , deftitutHie effe eo fluxu confuefcunt, ni la'
rioribus exemplis fanguine abundantium ad mediua
faltem graviditatis. ten!ipus fupcrftt : fre^uentiiu in
lactantibos recnrrere folet.

517.
Soleht autemi diim inftat is fluxus, praecetle-

re varia phaenomena tum impulii fortius langainli

in has partes» tum turbati generatim circuitus, tmn.

etiam adfectartim partium vicinarum. FrequentiU'

mus eft humdris ;ferofo - albidi fluxus in pue}lis te*

nerioribus» ante menftrui fanguinis curfum, qui

etiam poftea nonnunquam nunciari illo folet Do-

lores lumborum et crurum laffitudo tamttm m

femper m^nftrui fluxus praenundii a linubus venofis

offis facri et vertebrarum lumbalium fanguine tur-

gidis atque a nervis facralibus et liuubalibus adfe-

ctis oriuntur (J. 355')' Colici etiam dolores indi-

cant abundantem in fafpogaflricis yafid fangoinem

et plexuum m^efentericorum, cum quibus. nefri

uterini cohaerent» adfectiones XU- 5^50* Acc6dunt

imi ventris inflatio et calidi humoris quafi in pu-

denda depluentis fenfue: tum vero magis univeT-

Talia : turgor vaforum, maculae rubrae aut exanthe-

mata» pulfus concitati turbulentique, . noctcs vel

infomnes vel infomniis impeditae» capitia dolorefii

vertigihes et liaIluciaatione«'f(QnCttn^.

CAP. II. DE PARTIBUS GENI,TAl.IBUS. 543

Qnibus praegreffia ftillare incipit € vafis et ute-
ri et ipfius vaginae fatiguis vel purus floridusque,
vel parum ferofu* vel etiam tpiffior et zionnihil li-
vidus, qui et in fania virginibus. nefcio quid fin-
gulatis olere folet et celeriter corrumpi: unde» • lic^
venei^tum habere eum fanguinem, fup^^ftitiDf^m
fity negari tamen nequit, halitus quoadam fimul
emitti» qui in diftans agere ^t fermentationem vi-
ni aut cerevifiae producere poffunt. Quod cum non
femel expertus fuerim, perfuafiffimum Ihabeo, in
eo fanguine alig[uid excrementitii evacuari*

Sol^t autem, fi valetudo opdma eft , per quatuor
dies continuos, noctu minufl[^ ftillare tantum fattgui-
nis, Ht pauUo ultra libram fere .pondus tatius fe-
mel excreti fanguinis aeftimaveris. Quo quidem
fluxu et infirmantur vires et habitus^ faciei livori*
aliquid adipifcitur.

Fontes eiiis fluxus haud at omnibus iidem po-
nuntur. Arterias equidem certo capillares e villis

fundere fanguinem. perfuadeor, ciim a Kaauw-

« ' ' ' ' *

Boerhaayii inde temporibus faepius manifefto vifa
fuerit ea origo. Quae artcriac licet et in hoc vi-
fcere conftinuo in venulas transeant , patuli t;anien
funt ^arum fines in villis maffa laxiffima cellulofa
clamfis (IJ. 253-) « quibus fine laceratione, ob inv
petum maiorcm, fangui»^expcditiui^ffluer« poteft.

544 .Ufi- lU- I>£ OENEaATIONB.

Ncc recte regelTeris » cordis knperiuin nulltun elTe
in menftnio curftt, aut periculum xnaius immiue*
re» & art^riae fuderint enm cruorem^ quandoqui*
dem arteriae capillares cordis imperio fubiecue non
funt» neqtte- fanguinis ex iid curfuB adeo hominein
praecipjtat ac ex arteriia rubris. Accedit> in [^
cunda valetudine floridtuu eife» nec atrum autli*
vidum fanguinem» qualem in venis ftagnantem &
ciliua inveneria. Denique etiam concipi tantus Ib
guinie fltixus, qui in plethoricie faepe mire abn»
dat« nequit» fl e^folic venarum ramulia profid'
fcitur.

Uteri atitem eaedetn qtiae vaginae pattes u
hac fanguinis effuiione eSe videntun Exprimi eniiD
fanguia e villis uteri poteft» et interceptie menftni
^turgent uteri vafa» et e cicatrice caefareae fecdc-
nis viderunt nonnulli, alii e prolapfo inverfoqiK
utero fanguinem manifefto flillare. Neque tma
vaginae fua deroganda eft pars» Cum et ex eios
vafta viderimus, fanguinem menftruum pluere, alu
etiam obfervaverint, refecto peaitua utero^ fape^
ftitem tamen etuu curfum fuifle.

Cogitate meditateque hunc fanguinis llttxtmi p^
riodicum perpendentibtts, occurrit principio incr^
mentum uteri* et ovariorttm iq pubefcentibus pud-
lis mauifeftum , quo fit i Ut ttteras ante fexe carti

1
/

< /

/ I

CAP. II. DE PARTIBUS GENITALIBUS. 545

lagineiis ac cum xeliquo <;orpore malignius cohae»
rens» iam magis evolvatury (fanguinis plus< recipiat
et functionibiis aptus £iat. Atque. obfervationibu»
conftat» uniusmodi antea fubftantiam, dum men-
ftrua inftant et fluunt, in dispaTia fecedere Arata,
quortmi interius rubicundum leyitetque inflamma*
tum efty inflammatae etiam interdum tubae beftia^
Tum, primo furore venereo concitatarum. Senfus
quoque iam nafcuntur» ante occulti aut nuUi, cum
novos fanguis irruens ftimulos importet. Quo fit,
ut formetur etiam centrum actionis» quod in quo-<
vis organo activo nafcitur: a*fundo enim uteri in-
de deorfum procedit contractio, qua fanguinis gut^
tafe e valis exprin:}untur ; J&miles nonnunquam do-
lores accedunty qui in parturientibus occurrunt*
Et ipfa voluptatis fenfatio, novo' et infueto modo
vel caftiffimas puellas commovens» argurnenti fatis
eft, hoc fanguinis impetu uterum fenfixn functio-
nibufi ^dfuefieri, licet manifeftum fibrarum et me*
diae fubfiantiae cellulofae discrimen in virgin^o
utero nusqu^m appareat. Fertinet huc etiam Den«
mani obfervatio de membranae deciduae quadam
fpecie in utero mcnftruum fluxum emittente et vjil-
garis alia de facillima conceptione proxime a znen-
ftruo curfu*

Haud exigui momenti ad illuftrandam hanc reni
efte arbitror Wintringhamii computationem, qua
invenit» art<(rias nmU^bris corporis minori robore
Pars JL M m

1 "

546 LIB. m. DE GElsfERATIONE.

gaudere niagisqtie ad veno£^ni yidolem accedere:
tSe enim rationem aortae defcendentis in ariete ad
Tobur eiusdem ^ arteriae in ove ut 1103« 1000, aut
ut 1319: 2^229: et eamd^n arteriam femet habere
ad venam cavam in ariete, ut 12138 : 1000, in ove
iit^ii66 : idoo : unde exploratum eft, mrm ele
Tobur arteriarum , minusque «arum et venarum &
crimen in feminis .quam in maribufl. CapacioreiB
etiam' elFe arteriam defcendentem in ove quam ii
ariete, ratioile 1105: 1000; quod, quam neceir
«ium fit et idoneum e maiori peivia ambitu iic ct
pacioribUtf organis muliebribut lui^enter patet ^
que et maior fanguinia abundantia in aorta defceib
dent6 et vifcerum generationi dicatoram manifefti^
ea lietate evolutio et laxitaa arteriuram expedic^
laiiguinis eum citrfum.

Quibua cauiia' accedit arteriarum uterinam:
muldplex plick gprisqife ferpentinis convolutio, ^i^
tardatttr fanguis, &e illico in venas recipiatnr, ^<
fiiinus huic negotio aptas» quo minor eft arteriaroiB
ad easdem ratio* Retentus igitur in jninimis ^
ibiulis fanguis» priu&quam novae irruant undae, tifl*
tum abeft ut protinus effiuere poffit, ut potinsli'>
mor albus mucofus in puellis excernatur, docc<:
novo impetUi maiore etiam fanguinis copia pa»^-'
cancellos perruperit, arterias capillares implens ^*
ex his tandem fecernendus. £x quo inteUigit)^^'
neque arterias rumpi , neque e CDlleoto ia iinab''^

CAP. U. DE PARTIBftS GEl^ITALIBUS.' 54?

ateri venoiis faiiguine fltnnim imrtc exponendum ef-
fcy fed ex arteriarum aucta capacita£e et transitu
eiu3dem in vafa capiUaria. ^

Cur menfes in befiiis npnr cieantur, praeter ^
ea, quae iam fupra (S^. 5\6.) monui, palTet etiam
inde exponi» quod celfna humani corporis et ere*
Qlua^ fia4u8 . maiorem languinis gravitate prementid
impetum verfus. inferibfa producat': quaecauiFa, }i«*
cet eam nec uhicam nec gravif&mam arbitrer, confert
tamen omnino aliquid ad menfes trahendos. Haud-
quaquam autem in vetuli^ pergere is curfus poteft»
ob yenarum praevalentem » arteriarum imminutam
vim (J. 175.), ob fangnihis penum minorem et ri-
gefcehtia paullatim vafa. Neque in gravidis aut la-
ctantibusjvulgo menftrua obfervantur, quoniam fah-
guinis impetus in alia negotia nova^que confumi'-
tur fecretiones.

Cmh interna generationis organa a gangliis re*
gantur^ (5» 5^5)» periodica menfiruorum indoles in-
de ehicet (J. 66. 129.). Neque tamen facile qui»
dixerity cur menftruis potius quam aliis circuitibua
18 fluxus recurrat, ni in lege univerfali ganghbrum
vitae fenfiferae praefixa acquieverit. Atqhe minua
tieceffaxiam effe eam pcriodura, inde videmus, quod
et cliniata et victus ratio et peculiaris confiitutio
magnam habeant efficaciam ad accelerandds aut re^ ^
liard^ndo^ <eos circuitus. ,

M m d

548 LIB. II. DE GENERATIONE.

Ganglioram vis in> prodacendo eo curfa poteft
et inde declarari^ quod paellae, quibuft men-
^ruus fluxus inunjnet» expeditiu& a magnetiTmo
animali adficiantur, et nonnullae per £e fommm-
bulae fiant (§, 394-)* Hnc quoque factt praieceps ei-
rum ftatus, jquibua febre nervofa occupatis menftnu
fluere incipiunt, ac recurfus morborcim £adillimus,
H convalefcentes menflbus purgantun

C. De nmmnds et lacte.

520,

Eximium decus muliebria coxporis confiderats-
ris principio occurrit fununa quae id et ubera anima-
lium reliquoram intercedit differentia* Semiglobo
fa enim forma« dariufcula in virginibos j indoles,
tenerrima cutis et interna "etiam fabrica in nullo
alio animali recurrunt, unde praeftantiTIimam ibr'
marum elegantiam, limitibus partium undulatis ^
circularibus exprimere et fenfu pukritudinis a le*
nerrima infantia inde. nos imbuere yoluille nataiai&
patet. Infans enim recens natus nihil prius vi^^^
atque contrectat» quam orbes illos lacteos» mollit
fimos, quorum fonnam et adfpectum deinceps oni'
lii« qua(i venuftatis inllar habebit.

Dedit quidem natura omnibus animalibUs vivi-
paris ubera, excepto unico fere OmithorhTncho»
fed tantam in his.pofoit.varietatem» Ut nec po£'

CAP. IL DE PARTIBUS GENITALIBUS. S49

ivLSf nee nuineriisy nec fomta uUibi congruant.
[n pectore » pariter ut homo , fed abunde diverfas'
papiHasipotius' quam mammas gerunt fimiae^ ele-
phantes et vefpertiHones, in abdomine reliqua, in
quibus multa etiam pectus (imul confitum papillis
babent. • Numerus earum partium eum copia fetu^
um fere ubique congruit, ut binas tantummoda
femina gerat» paucis r^rioribus exceptis exemplis»
binas etiam animalia anthropomorpha , muko plures
ca animalia, quae foecunditate , humauum genut
ITuperanti,

ViVipari& animalibus neceflaria funt haec orgsb^
na^ Ht proles exclufa maternis humoribus maxime
idoneis alatur et incFcmentum acquirat. In ovipa-
ris vitellug alimentum praebet, cum duetns vitello*
inteftinales f. apophyfes in venani embryonis portd-
vnm^^abeanty eumque humorem albumine miftum
huic venae advehant.. Transitum autem ah ovip^
ris ad? vivipara natura in IFaculo etDidelphide o&en-
dit , ubi mammae papillis quatemis inftructae nfiai^
fupic^ inelufae , < peculiaribus of&bus et mufculis in-
ftructo, ita viilvae appiroximantur » ut exclufu^ foe-
tus immaturus» pauctilorum granorum pondere , fo-
ta uteri geladna eoufque nutritus» idoneum po£&t
aKmeAmsn ex iispapillis capere (Barton^sfacts relat.
to Opoffam. PhUadalfai4' i%o6. S*)- Et jn ipfis avi-
bas granivoris inghivieaA poft ovo>rum incubatLo-

• I

550 LIB, m. DE GENERmoUE.

nem fecernit bumarem ciaereum autritiam, qno
puUi aluntur. .

Nec defunt mftfculis» e^ ipfis animalibus, mam-
mae» aliiiiento iimili recernwdo aptae^ quod \a-
xiis domfefticorum animaliiim exemplis filuinenbst
chius iUuftravit {HamSv. Magaz. 1787. p. 753.)

'Mammae xAuli^bres ita naturaliter in pectore
CoHocatae tunt» =ui a fecitnda aut tertia ad fextas
tiC^ue codam utrinque mufculo pectorali infideast;
centro duriufculo . rofeo rugulofoque, .quod papiDaffl
vocamus , . areola : f ufca yel rofda» ' aciaia ctyptisqBS
coh&ta ciiictam. Cutis totiud mammae color can^
dus , maxime in iia » quae fulvis capillis cae&isqv
oculis gaudent, parum bbfcurior, *fi' atex capi*
rum oculorumque cjo}or adeif ; textus cutis teneni
mus, in virginihus elAfticu$,:jflaccidior poA partunL
•Totufl verdimammamin alnibitus tela adipbfii con-
IHtuitui' atquh ita: firmatxlr i tlt^partes (mute^ Contefr
tas et fdCum iuhgat et cum.fubiacanubu? jmiifculi&
Volumeh < inde noammarum 4t .incrementum pende-
re , fi adipia maior copia i feceriiaJtur , non . fine v^
ri fpecie e&^vlicet aliae .et gi:avior^$ caujtfte acc^

« In terna ' mammarum . iabcka .^^ahd^edciEBLeil % n^
fineriure^ ob ac^Mos.^ ccgpiafiKwV- dactibUB cxcretonB
{>raeditos, ctma^<aliid qonglpmisrfttia et ip^..'falivali'

;

• 4

CAP. IL DEPAJVTMJ8 GENITAUBUS. 5Si

, ■ f

bufr compaifaveris^ Forma eiys glandulae ovalis efi:,
in longitudinem parunir productior» appendiculia
inilructay inter quofi adeps procedit, ut laevitas ^t
^obo£a. forma ii^de ^riatur.' Acini^ tela .ceHulofa
imicti» lobulos e£ficianty eodem, textu diftinctos:
ipfi vero. acini uil nifii congeriem vaCorum nervo-
xumque eftenduQt; illis pariter xadiatim .dispoiitis,
ac in alii&^ orgnni» £pcerueatibu8> Occuvrunt va&s
ladii ductuum excretoriorum (^. 251, 253.) , jqui ga<v
lactophori f. lactiferi.vocantur,. \\\ maiores ramos
fenfim confluentes amplosque denique linus fub areo-
iis fiEnrmaiites. £x iis ver6 .iinubus ;cnuUp anguftio-
res ductuli . iterum exnergunt» ad papilUm bump-
res vectur^.- Numerus et £jxuum et ductupm fat^a
incertus eft, a q:adndenis enim ad vicejEios variai^t^
Nullibi autem vel ductus lactiferos ve}. jQnus fiQgV--^
los fecum aut eum ve|^is confhiere. cxploratum ha-
bemus ^ auctoxitate . i|primis utriusque. MeckeUi
moti*

•Deeurnmt •tandem, qtmds: ifeorfim».. duct^H
galactophori per .ceUnlofam telam .|apillarujen,. ^in^
quas tadiatixn coeunt^. ac hiant^ in.«fuperfiLcie,rugo-
fa oftiolis fingalis. Papillae,^ tenfu. acerrimo in^
Arucuey. nervi^. eopiolis et^ vafaulis perreptajn^tur^
unde irritatae iimili modo turgere adrigique confi:^* '
fcunt ac penis glans^ Areola, papillam ambiens>
roCea in teneriorilms^ ^t iuveneulis, fufca in rigidi*
oribus feminis et aetate iam cw&OMt^» tenecri*

« I

55a LIB- in- DE GENERAtlONE.

mam habet epiderniidem, quam papillae fenfilei
in virginibus penetrant, ut rete mucofum manife-
fio colorem ei^n producere videas (§. 262.). Folli'
culi feu acini febacei fubfunt » pilis etiam in maii
bu8 obfiti, qvd in racemuloa.coUecti oftiolis hiao^
ac, tefte Morgagnio i humorem nonnunquam, lacti
fimilem, plerumque vero nil nili unguen lubricaiii
' exludant^ quo papillae duridea et fenfu9 acem
mu^ mitig^tur*

Sanguinem adfumunt mammae tnm e mmst
Tia imerna» quae ab fubclavia nata,, ramo profoi^
do inter peritoneum et mufculos abdominis rectci
defcendente ciiln epigaftrica^ ramia adfcendendb
confunditur; alium ramum vero, intercoftalemi^
ternum, emittit, qui» pen^atis niufculis, in rm
maS progreditur^ ferpentini|^exibii8 cpntinuo fecus'
conflucntibus » et in papillJTs ufque porrectis. t^
terea et axillaria arteria plures samos in exterioK}
mammarum margines promit, fimilesque ramulit^
acromiali et thoracicis fuperiiGiem mammarum ten-
duut. Anaftomoftbiis eae arteriae fecum cobaerei!'
tes» largifftniam fanguinis copiam mammis
re debent, . .. ; . ,

Heducitur fanguis venis copiofis» * ,per cutiiD
teneram coeruleo colore faepe.perlucentibus, circO'
lo etiam cixca .areplam igtmaxo. Vena mamim^^

^AP.n. DfiPARTiBUS GENITALIBUS. 655

■

ntema cum homdnjrma arteria cellidorae ope telae
uncta, et ctim ramiilis epigaftricae pariter conflu*
nsy in fubclaviai^i venam eftunditur; thoracica ve-
o ex externis partibus reducem fanguinem in
Lxillarem remittit. '

Vaforum abforbentium duplices funtplexus: al-
:er externus^ arteriarum thoradicarum comes , in
^landulas axi]]ares rai^iulis copiofts tertiiinatur, ut
fine negotio in lactantibus mulieribus tur^entia ea
vafa tangere et confpicere poffis: alter vei^o inter-
nus , ad pectoris internam fuperficiem progreditur,
ubi receptis alii^ plexibus abdominalibus i iuxta fter->
ni marginem, per plures glandulas conglobatas ad-
rcenditi donec in venae fubclaviae oftium effiindat ,
lympham. Qui quidem Ijmpbae curfus nonnun-
quam doloribus ad ftemum in carcinomate mam-
mae ortiS) Campero tefte». proditur.

Nervi tum e fympatbico magno, tum e tertio
quartoque cervicalium oriuntur: utriusque imperi-
um gangliofum eft. £x intercoftali rami nafcuntur
arteriasthoracicals couiitantes» glandis acinis pro-
videntes» partim tamen edam in cutim abeuntes:
fed praeprimis haec nervos accipit e cervicalibust
qui cum internis plexibus numerolis coeunt.

Mamittae fuppari aetate^ cum utero evolvuntur.
Ante enim pubertatem flaccidae aut nuUaet papillii

•^ 554 IJB* ni; DE GENERATIONEL

folis exftantibiui» glaiidt»U adeo coDapfa eft, ut
a .virili manuna discerni itequeat^ / Nihilbminiu le-
cernit mammarum infaniitium glandula hamoKm
lympliaticum« quem et ia recens natis et in puet
lis aetate maioribus facillime 'exprimere poiluinit!.
, Ut vero pubefcere incipit iuioeiicula» C|iin impet!i
no^o fan^inifi verfus uterum tnmffcux^t etiam mm
mae» durefcunt, doloribusque faepius tendentibiii
occupantun Unde, quantum fit virium vegetati^>
rum in his partibus augmentum, quantoque cc:
nubio cum' utero cohaereant» efiiLcitur.. Nequeeoii:
(olum cqrporis incremexftum ^ nec a^pis depoC^
copia id augmentum fuffieienter exponunt> cumni^'
la faep^ £t ratio • inter jcoiporis totius incrementGC
et auctam mammariKm molemy cumque tda wsa
adipofa quam ipfa increfcat glandula. Patet eti^:
is confenrus e cootrectatione mammarum» papiUaiQ^
inptimis» igniculoe voluptatie ciente^ quod nt^
quamin alia parte obtervatur. Fatet dein enu^^
vi mammarum tumiose in gravidis, ^a fecretione l^'
ctis po& partum» e movbis demique uiKExnis t
ceifantibus ipfis meiBftrui& adfiduo limul. maxnin^
^dficientibus. Qui j qmdem confen&a etiamfi tri-
tirfimus &t» exponi tamen nec e 'Vafbmtx^^aut ner-
roTum confluxu, nec e fimilitudine quadam i^
ctionum', fed e fola - adfdiiatione pctteft (^. 73. :4-)
Irrituxn autem elE^t,^ C6i^ik eosTtrAai^ ^mtt^t ^

CAP. n. DE PARTIBUS GENrTAUBUS. "555

niamimfi oi^in teftibus comparatia» aenigmata om-
nia expedire ;fibi videntur.

Ut funeiionem fuam perficiant« necelTe efi:
mammae magis magisqus irritentur, fangui.8 adliduo
copiofius irruat et ciborum idonea copia ingeratiir.
Hinc ^ licet vulgo graviditas partusque eum fiatum
producant, haud tamen rariffima funt virginum
exempla» quarum mamniae verum lac fecernerent,
fi continuo fuaviter fugendo irritarentur: quod de
capris in infula 'Lemno' fuo iam tempore Ariftoteles
memoriae tradidit Qiijl. anim. 111. i20.). Et fihgu-.<

lare cft, lac, etfi abunde fecretum, nifi fuctio in-

* . ■ • ■' ' . ' .

fantis accefferit, iteruin fenfim abforberi (et evane-

fcere; regredi etiam, et fine ulla fere noxa, fila-

cte defuefcimus infantem. Quod quidem. pleriqiie

veterum inprimis auctorum e transitu proximb la-

ctis in fanguinem expofuerunt, adfumta ductuum

lactiferorum cum venis anaftomofi et iii auxilium

vocata obfervatione de lactis praefentia in aliis par-

' tibus , quibus tandem acceffit opinio de eius humo-

ris cum diylo fumma adfinitate, ut proxime ex

hoc fecedere ac iterum in eum abire poffit.

A veritate tamen aliena haec funt commenta,

fiquidem nuUa proxima ronfortio ductuum eorum

cum venis fanguiferis, nec alius transitus lactis in

fanguittem-.ftatui poteft, quam abforbti per vafa Ijm-

phatica iB^t ^ in: gjlandulis penitus mutati ( J). 248.^}.

lode» & .quisJacti 'fimilHijfaua^lM^^ alibi et in fan-

556 LIB..IIL DE GENERATIONE.

guine ipfo poft reprelCim lactid e mammis excxm
nem animadverfus faeritt miftione tamen dis&ioi
lem^ eimi deprehenderis^ «it minus e proximo I^
ctis transitu quam e nova et vicaiia quidemjkc»
tione explicare poCfis^

Chylum auteni in lac proxime abire» init^
go effecerunt, quod maxima pabuli vel aliineEi
copia in I^c convertatur, ut e^am plus huius n»
nunquam de mammis fluat , quam quod ingeliif
fuerit, et celerrime quidem haec excretio po£p
ftum fiat» cum faepe horae vix aliquot quadnoi^
elapCl fuerint. Atque ipram alimentorum peci&
rem qualitatcm ipfaque elementa protinua in \i^
deprehendi, exploratiun habemua« Nihil eiiiin^
tritius , quani purgantia mcdicamenta nutrici f
pinata infanti etiam alvum .ducere ; falfas veroc£
nes et* digetlu difficiles per Jactationem jnfanti ^
cere digertionemque turbare ; . armentorum deb^
lac balfamicarum herbarum, allij^ abfyntbii et cioo
odores faporesque adfumere. Quae quidem y
transitum elementorum quortundam e cibi« in
fecretum probant, male tamen intelliguntur, S^
univerfi omnino chyli indolem in lacte p»^'^
tem traduxeris.

Nec omnes humomm qualitates^ lacr particip^
fiquideni vulgaria funt exempla muIieruXKi p^
febribus contagiofis » ; hjrdrophobia , \ lue venei(i

CAP. 11. DE PARTIBUS GEN1TAUB0S. 6Sj

aliisque morbis bccupatdrani, quae ixnpune tamen

infantes lactaverint.

■ ' f
, 534.:

Sui omnino eft gencri&i fecretio > quae e fangui *
ne, nec proxime e chylo, humorem parat peculia-*
rem et ab omnibus aliis diverfum , licet quibusdani
limiliorem» ut in eos etiam facilius mutarr poffit
(JJ. P44« -450' Magna aUtem eft vis vitalis effica-
cia in parando et mutando eo humore. "^ Sicut no-
vp foetus increfcentis ftimulo per adfociationem
mammae turgefcunt, poft partum denique lacte ab-
undanteSf ita aetate ea , qua menfes celfant , m^m-
mae etiam collabuntur, nuUi eiusmodi fecretioni
poftea aptae^ ii a rariffimis discefleris exemplis ve-
tularum.revivifcentium, quae lac iterum in mam-
mis habere inciperent,«f recuperato iimul vifu, re-'
nafcentibus novis dentibus comaque iuvenili (<S//<*
clair^sl code of heakhf L p. 6Q. f.).

Infignis etiam vitae fenfiferae efficacia M faac,
ficut in aliis fecretionibus , mutandis (j). ,243. si^Q.),
inde elucet, quod quivi^ vehementior animi adfe-
ctus» irae exemplo et terroris et moisftitia.e» lactir
indo}em alienare et fecretionem etiam impedir^
poffit.

525. .- • .
Qn&e modo de peculiari ,lactis qualitate prae-
Cepi» opdmie inuftraatur analyft huius humoris che-

558 ^ LIB. m. DE GENERATIONEj

fliica» noftra demum inemoria Fourcroyi, Famei
terii et Deyeufii eximio ftudio . agitata. Nundi
autem vulgo lactis fecretionem e£fluxud humoris ^
lut faponacei tenuis » in cuiu9 fuperficie flocci a;
parent, nullum tanien butyrum: coloftrum idyj
cant H^ud coagulatur id ab acidis, quae coireb
lubent^ albumini^ acefcentis copiam continet,i
cafei hatura lamen alieni: nec butyrum' fece&
licet multae partes oleofae iiifint. Itaque latex/
a lacte eo diffierre videtur, quod immaturns (lI-
imperfectusy neque intimam habeat particulana
miitionem:. faponacea eius indoles tenerrimons
infantum alvo ducendae idonea eft.

Lac ipfum, fenfim e colollro {terfectiuS) va
emulfio Qpaca» fatis cohaerens» ponderofior a(t
ut tamen leviffimum fit humanum, ^avilGiti
ovinum lac» odore fingulari nonnunquam acid'^
et fapore dulci cohfpicua, acl minorem aelbs fi^i
dum, quam aqua, ebuUitj in fuperficiein th
cafeofa pellicula, fuperftite ferofo tumore, cinij
carbo kali muriaticum, hatrum et calcem phofpiii^
ricam continet, ceterum fcatente etiam* acido pniS
fico et ammoniaco carbonico oleoque animali. ^A
lcali muriaticum fanguihi haudquaquam iiiQt, Ki^*
ellius inde collegit, lac vcl e chylo proxime, ^
que e fanguine parari» 'vel natrum fanguini ii^
rens metamorphofin pati» duin in .«hanimas aM
Huic vero fententiae neceffe eft adC^tiamur» A^

CAP. U. DE PARTIfeUS GENltALTOS. Ss^

alia etiam in fecretionibuB mutatorum alcaliuxn ex-
em]>la exftent (g. 159.). Serum igituu Uctis a fera
fanguinis hac potiffimum particula diiFercjns. ingen-
tes indicat ^fang^inia ihutationes: multo minores^
cremof* Is enim ad aerem tepidiufculum f«para-
tudf pleofas particulas^ cdntinenSy odora^ ' etiam^ a}i«
mentorum elementa et ipfod fapofes nianifeftare fo-
let, ii. volatilia fuerint; cum oieum., hydi^agenia
et carbonici connubio conftitutum, expeditiu^ hy- '
drogeneas particulas fecutn trahat.

Memorabilis . ^ft fermentationi^ differetitia , in
quam lac iibi comxpiirum verg^t, Tritiffimum eft,
acefcere, maxime & atmofphaera fubito . tenipe->
fiaiibus x^utatur^ .aut & potius elecfer^iStatis vicifii*
tudinea occurrtint. Secedit autem . ia ferum- et cpa'»
gulxim, iUiud acefcente indole alteram difFerentianl
^ fanguinis Cero conftituonte^ Acor ille^^ quem non-.
nuUi galactici nomine . proprium habent, alcohole
a^ditOi [in aeeticum acidum trahsit^. .Addkis etiam
laoti recenti vel bullienti. acidis protmus feparantut
binae illae partes, cum coagulum feu cafeofa pars
minus acidum itttrahat quam ferum. Alcalinis fub''
Aantiis iterum folvitur coagulum et iatima .miftio
lactis reftituitur. Si cum kali carbonico fluido co-"
quitur cafeofa parsibluta, in olei carbonici fpeciem
transit, fubrubicundo colore tinctam, quam Boer*
humm imttierito com f«nguine compofuit.

56o UB. m. DE GENERATIONE.

Alia fermentatio eft vinofa lacds» qnam fubit,
xnagna copia caloxi fupra fexageiimum Fahrenheitia-
ni thermometri gradum eKpo&tum et lugiter agiti'
tum X emilfa principio fpecie aeriformi » acido ai
bonic6 conftituta) dein vero acefcens lac dedilli'
tuxk, faccharinarubftamia in fpiritum transity m
alcoholi iimili. Tertia fermentationis fpecies, ;ii'
trida, abeft fete a lactei foli cafeo propria.

Saccliarina fobftantia , quam lac bumanuni is^
xima continet copia, pauUo minon iumentarinot
a&ninum, dein caprinum, poft yaccinimi et mininun
fere quantitatem ovinum , evaporato lactis fero p
xata, crjftallos format parallelepipedeas, in ac^
paullo aegrius folvendas quam faccharum vulf^
a quo etiam differt aere hydrogeneo catbonio
quem evolvit» et muco inprixnis intime mifto. Coia
Scheelius ope acidi nitrici mutaverit hanc {ubftat*
dam in acidum oxalicum, cumqiie in acetmn ^^
eat, poifemus inde colligere» baud peculiaiis eli
naturae, fed. vegetabilis acidi modum queniM|
muco folummodo nupti» qui:>unicum ifeft anii^
lis originis teftimonium'» cum ammoniaci abfenti'
et as(0tici explorata eSe videatur.

Multo magis animalis^ eft cafeofa lactis j^
quam abundantem praepritaiis babet^lac vacciniui
ovinum et caprinum, parca ^rero.^copia^ bumaooi

CAP. u:de PAKTIBUS GENITALIBUS^ 56/

^t iiimentarium. Cum albumine qnJde^ eotigrvLit/
fed admifias Ihab^t partes oleofas et glutinoFas. . BU'> <
tyrtzm denique, feu oieofas particuias, oxjgene .
attracto formari Fourcroyus fiatuerat» refutatus k
Parmenterio, qtipd lat nuUum oxygencs abforbeat» nec
cremoris copia maior eliciatur e lacta a^ri oxyge*
2ieo inclufo. Maxima copia ineft caprino et ovino
lacti) paullo minor vaccino et iumehtario» mini»
ma humano et aiinino. ^

Quibud par^iculis lactjs lexpofitis, luce .meridia*
jtia clarius patet, quam longe abfit a chyli mifiio-'
ne. Hic enim albuminofus liquor, azotico pr^c-
gnans et ferro, oxydato et acido pruffico et ammo-
niaco > nullum complftctiCur oleum j tiullum faccha*
rum, neque in fermentationes eas* quas la^ fu*
bit, abire poteft (g. 146.). *# Nec cum lympha coa-
gulabili uUo modo eft commutandum, quippe quae
animali maxime miftione diverfa eft (^. 159.)*

Laetis autem utilifcates iii alendo infanti eae
potiffimum efl^e videntur, ttt facchariiniimo 4£t-»l-
buminis conniibioi e^tp^ditiffime convetti ih chyhim
poffitj * bilis enim accejlus oiiitigare acorem poteft
ct homogeneum magis producere laticem ^ fa^illime
a vafis ch^liferis .i:ecipiiendum. Itaque kctis fpecies,
quae faccharo inprimis abuildaut» n^iulto falttbriores
generi humano funfc, q^am quae cafeo aut butyto
fcatent t neceffitate coacti folemuft vaccinum lac fac^
pars IL N n

56a UB, UL D£ GENERATIONE.

•Charo imifceref aoteqiiam infadiibue t^oeru id
'piuemus.

CAP. II r.
PE FORMATIONE FETUS*

627-.
Organa generationi dicata» priusquam ki

invicem egerint, folummodo nutritintury tanqus

■

partea organifmi : reproductio in fola fubfilUt ytf
tatione. Neque tamen defunt melHgia dilataue f
fi efficaciae et transgrelTus ultra limites in menfes
curfu et poUutione' virili (0. 498. 5161.). Altema^
ro eorum organorum uaio intimaque commirtio eli^
activitatem mirificam» qua generi propagandoij
fiunt.

Magna efi et graviffima quaeftio de vero
qup faaec miftio ac imio fiat; neceflaria fit hiuD^
tum ipforum utiiusque fexus chemica aut mecbari
Ca miftio, an alip etiaip mo^O» ac per diba^
foecundans ktex in ovula agere po£&t. Q^odli pris^i
cipio ad indioatas defcendunus n^uraa et ad
malia mbllufca androgyna » fupra iam (S* 495)
nuimus, vifcera quidem foecundationi infervieiiQ>
ovariisaut oviductibus contigua elfe» nec tmi
femper penenTcum teftibus^cohaerere, nec feoip<
cavum eife, ut «lla mbda £emen polfit per en^

CAP. m. DE FRMATIONE FQETUS. 563

proiici. Id Meckelius t^ttins Qup«r .^tiam (B^ytr^
Zur vergU Anat. Z) in Tethye leporina often^i^
Itaque in hia animalculigy iimulac penis vel folidui^
vulvae inditur « internorum vifcerum ea fit ConittUf
ctio, ut foecundans' liquor agere in ovavium poCQl^
qiiod Galvanicae fere catenae fpeciem iirtit*

Aliajfunt animalia» pifces et reptilia» quarutxi
foecundatio vei naturaliter extra corpUa perficitur^
vel ar,te demum periici poffit. Notiflima funt Spal^
lanzanii experimenta in bufonibus , rania et falaman»
dris inftituta^ quorum animalitbn, ova fexcr^ta f^ecuni^
davitlpermate» extra-corpua in valis etiam per aliquo«(
horas fervato>^ imo aquae ingenti copia attenuato^
Quibus exp^rimentis fi omiiino fides habenda efi»
nequaquam in diftans agere horum animalium fper»
ma» fed vinutem amittere iam ad tdrtiayn linea^
difta,ntiam» probabile eft. In canibt^s idem claril)*
iimus vir artificialem inftituit |fi)ecundationemA iiv
iecto per vulvam fpermate virili*

528-
l^leraque veto faperiorum ordinum animalia f^
.men proiiciunt in vulvam » quod nonnulli cum fi«
mili mulieris humore commifium novi animalis prv
mordium exiftimarunt. Excemi enim ex ipfis ova*
riis atque deferri per tubas in uterum humorem fper-»
matis virilis aemulum» cuni Galeno et nuperi» ip*
feque fiuifooiiis^ crediderunt^ falfi fin« dubio mur

N n ft

564 LIB. m. DE GENERATIONE.

ci excrelione, qiiftei m hsnamu vemer^ anplexas
volaptate ^ lacunis- vaginae et.ciypiaa xnucifeTis iit,
neque aliam habet <:um faecundatione ipfa nexnm,
ni& quod momentum mdieet^ «quo ^otius vifcerk
orgafnms coneeptioni favet. y

Semen nutem virile in literum penetratre it

teribus perfuafilJQmum , ab Harvaeo primo n^

^atum fuit, gvoniam in caprearum -alforumqiie m

malrum utero nullum -potuerit eius 'humotis veftij

um invenite. Atque penetrare . quidcm in utena

iiemen nequivit , orifioio uteri penitus claufo am

•coalito» vel hjrmene illaefo» Yel vagina arctiffiiK

etifim .^et ttnnores conftricta>, quorum vitionHn, H

va tamen con'ceptione , exempla congeC&t H^lleni

(elem. phyf. f^IIL^Qo.y ' Parvitas etiam penis <

^ius loco papillae duae in gallo -^t in aliis avil?^

argumend fatis eSe et Harva^o >et Sw^nnnertos

vJdebantur^ -nullam feminis virilis proiectioneni Q

uterum fieri. Et, -qui contrarium ^dfirmantes lluf

fchius^ Chefeldenius, Leeuwenhoekius et Vallifneriiii

femen ipfum credlderunc in utero muliebri et 'i^

^bis Failopianis , imo in ipfo.ovario anitnad^rertile»

'tiihil nifi exCemam invcnti humoris cum femia^

iiiiiiHtudinem adducere potuerunt, cum riulla ef

^erimenta ad evincendam feminis natHram inftituerifi

«t mucus ipfis inquilinus imponere potuerit. NeqB<

t^men eo minus Hallerus prilHnanum fcholartini opi-

Jlioni adfentitur, tum propter penis loagitudinea:

•V

CAP. ni. D:^: FQRMATION^ EEtUS; 565

cum vulvae animalium mentura fere femper con-
gruamy tum ob' fakum infignem proiecti femiiiis»
tum ob fterilem coitum. ^iifemen in vulvam pro-
iectum» rurfus elabitilr., tum 4enique propter aucto*
ritatem, qnam et fids et I^uyCchii obfervationibus,
de humore poft coitum foecundum in. ntexo xe-
perttb €% ^ermatis limiHimo» tribuiu

Qilae quidem argumenta fatis. infirma eife vi^
dentur» Namque genitalium utriusque fexus con-
centus quidaip. ac conjpiratio,. neceira^ia lijie dubia
eft ad ciendaiu. idoneam voluptaiem, etiamfic. eiacu-»
latio £eniinis in uterum ufque liaud contingaJt et ip*
fe titil]ati<)nis fummus fenfust. quem mulieies te«
Aantuc^ A penis oriiicii m^^inem attigerit, nil '
Di£ fammam eius partis fenlilitatem probat» Qcut..
aliud qi^id- e- frictione clitoridia coniectura co^equi
nequin^us. ILetentia feminis in foecunda CQitu.fum^ .
mam indicatTeceptivitatem.«t vaforunXrabforbentiuia
activitatem, quae in irritatis partibus mnliebribua
locum obtiaet* Duplex etiam penis cum, duplici
ut^ro. iaculi contpnfus infiiioiium praebet argumen-
tum», cumy BiUarderio et Homio teftibus» uteri cor-
nua tantopere curvata «t f undo hactenus aptat^fiot»
ut nullo modOifperma pene.trase poIQ.t^

529.
Qttodfi etiam l^giremur^ femen^ virile,i» ute-
roxa proiici, minime fequeretur, in tubas abire

566 MB. m, DE OENERmOHE.

Fanopianai atqtie ipruth adgredi ovariam. Id qni.
dtxti iam' analogia regni vegetabilis dubium teddkur;
pollen enim ftigmati iipplicatum, nequaquam in
Py\i pdrtes internas aut ipfum ovarium abit. £t
puperis videtur Haightoni ^ experimentis U transitiu
feminia ad ovaria ufque penitus refutari. Nainqae,
dirciiTa altera cuniculorum tuba Fallopiana, ein!
laterif ovarium corpora quidem lutea oftendit» d>
lam vero foecundationem : atqu^ cum quadraginfi
octo horae poft coitum elapfae ellenf , difciffis »
tempore tubia ovarla quidem cdrppra lutea hab^
Ijant» nequaquam lamen nterus eodeni latere t
tus. Inde Haightonua efficit, per omnd id teiD[K*
ris fpatiura tubaa nihil feminis foecundantis td Of>
rla advexijre* Itcet ovula ob confenfum rupta^
corpora lutc^ formata fuerint.* Quibua eKperim»
ti9 cum deneganda haudquaquam fides fitt intelii'
gitur , halitum fplum , feu auram feminalem , (p^
graviffimi ' momenti inftar habere fupra lam (jj. S^)
docuimus, fufficere, ut Aimulua ia cum ovario com-
municetur, quem fenfim; excretio ovuli ac evolaw
embrjroni^ fequuntur. {ia autem lubanuii actio,
qiift ovula rapta adrepta convehi in uterum ot»
duntUT' » in euniculi^ faltem feriua contin^re i^

bet , quam primia quadraginta octb horia/ ' Saunu^
leRiu* quidem ex analogia reptilium et pifciumiJ^'
fimare Haightoni fentefttiam ftiiclet, fed obferv2tl«
fiua de aetUe^eq fluldo fin^ri€$ tubarnm in ^

CAP. m. DE EOfaiATIQNE FETUS. 567

• I ^

^ulo foecundata irr^ante, hue facere liaud yid6tur,i^ ^
cum mauifefto ^iena Skti a feminis vfeilis lentore*
neque uti analogia ad fiabilienida» naturae legea paf*
fumus, ni ' confiteamur, adminiciili» varii» ,fibi
ptacere naturam ^d eumdem finem. confec[pendum

pariter idoneis (Introit* p.^ i6.f.y. >

Aliam Grasmeyerus protulife fententiam, femen
nimirum virile vaginae vafis lymphaticis abforbcrJ
^t ad ovarium deponi , . quod co^firinari tenta foe*
tus evolutione ipfi videretur. Neque tamen fatt*
probabilitatls habetea opinio, cum vafa ea lympha*
tica nec recta ad ovaria .tendaht, nec glandtdaa
prset^i^eaint , in quibus mutatio feminis contingert»
debet; cunx dein prima ovulonstQiK feparatio atrt
ruptio illico conceptionem fequatut, et Iml&VUk
t&miM propagatio in eoitu maixifeita 6Xk

lam vero mutationes veftigandae fbnir, qttae foe-
cundatiene in tubis et ovariis gignuntur. In oeftro ip<*
fo venereo uterus et tu^ae et ipfa ovam inflam«
mantur, turgent, fangmneque copiofo,. in anima^ .
libtu etiam fufco aut nigro, abundant. Tubae fim-
briis fuis amplexahtur ovarium» ut. ^tiani poft coi«
tuni Cruikfhankius £ere detrahere eas nequiveritt
Ovula ipfa inflammanttEr, ut per villos ar^eriofiis;
tangtirs violentius irruat et maculae fafcae ia ova'*
th> orianttir. Quo fiacto feparaittur ovida turgida»

» r

f«

§§8 LIB. JIL BE GENERA.TIONE.

claro Hmpidoque latfce albQminofo repleta duplid
que feniim membrana veftita ; qu4n;cUu Tiero adhet
rentpv^o, islocusi quofedeban|, cal7cis..fondainb
(tiie» ifiut^tury ob fecretionem iii cellul^ tela auctan
I(aq\ie priuntur porpor^ oviirio.rum lutea ek oviilii
feparatis, vel per foecundationem ipfam vel pei
qrgalmuzn foepundationi aepaulum^ Cum Halto
quiden^, Morgagnio et HaigbtQnio a plerisque as
Ctoribvi§ AatutuiQ eft virginitatia laefae- <:erti[Iiniia
teftimQnium corporum Juteorum praefentia. Sed'^
. Suffonius pUm in aaxim^Iibu^ ixullum cpiLtuni paiA

* ^t Brugnoniu^ noftFa inen^oria in mulabus , a ni-
I9 mari cpmprefQs, . ea cprpora Y;i^it, unde co^

' Blumenbachip recte {id^rniaveris 1 npii coitim!:'
Jlum necelffirium elTet fed imaginatippe etiaiB^
aliia voluptatibus excitatum org^Jinv^m fufficere, '
ovula ea rumpantur.

Non credo,. quempjam Tel difertius Hallero^^
ftudioliua ortum eorum corporum defcrip0if^< ^^
hox^ autem inde vigefima quarta in animoliumfi)^
cundatorum pvariis vidit membran^m ovuli fp^^

- fcentem, in|lamm^tam> floccis evidentioribus «^
ftriis fanguinei^ in ipfa ovuli cavea, Tnnc i(i ^^
eiu9 ovuU papiliae muliehri$ fpeciem rafpr^t cdi'
pus fppngiofum,. fanguinenm» cayum, , trimof^
membrana pvaapi tectum: fovea vel riqgdi.vfi^ ^^^
ditur^ aut pifOgre<Jiente. grayiditate depiimituri «^

mulae yieftigip duQ|4xat fuperftite, et vafis k^^

:ap, m. DE foiimAtione fetus. 569 •

pioHa perreptantibua. Color Tenfim mutatury ut ^
rubra flai^icundus fiat; moles etiam minuitur^
.ae Itatim a conceptione magnam oyarii partem oc^

paret, ' \

Buffonii eft adfertio» in eorum corporupi lati-
moleculas nidulari.organicas» quae pariter ac in
mine virili iam ante conceptibnem parentur , quas-
le in uteri vaccini cornubus ipfe repererit. Niil-
s autem ciusmodi moleculas feu animaleula fper-
latica . in liquore corporum* luteorum vel Leder*
liillerus vel alii iuvenire potuerunt. Neque ante -
^nceptioncm exiftere poffunt,. quae poft eam de»
lum oriuntur, neque veficulae .limpidae, Buffo*
10 ipfo tefteji quidquam eiusmodi continent.

Ovula ea de ovariis fecedentia poft aliquot dies

■ «

[ tubia et demum in utero vifa funt. Teftes eius
i habemLus Regnerum Graafium , Schurigium » Wol-
Lim, nuperis etiam temp6ribus CruikfhanjMum, qui,
im in cuniculis (umma fedulitate progreffum ovu-
rum obferyaverit^ fidem omnino ra^retur.* Ter-
i iam diei fine aut quarti f|iltem initio poft coi-
;m oyaria fufca vidrt, tubas et uterum nigrefcen-
8 et fanguine turgentes , corpora lutea parum de-
reffa, mai^ine crenatos lacero» fanguine plena,
tternam, uteri faciem granulofam , corpr^culis al-
dis, plenamj tuhaa autem ipfaa motu perirtaltico

57» UB. m< DE CENBRiLTIONE.

infigiies t e qttibas fpetiillo potuit veficulas fett otq-

1« duplici xnembtana cinctar exprimere. Nihil» edam
feptimo dict ea orala cominebant, nifi limpidim
latieem» neque uUum etiamnum fetus ntdiineQ-
■ tum. Et > eui aUero poA eoitum die tubam Fallo
pianam fubligarerat , eo latere oyoltmi nullttxn oix^
dity r fed bydatidcm» e degenerato ovulo ortam,iir
igitur manifefta fit ovulorum haec per tubas m
Seito et feptimo die ovula duplici membrana f
ftructa in comubus uteri haerentia bactenus vil^
ut initio .nuUum intercedere vinculum peculiare^
deretur, uteri tanien maculac^aedam tumefceih
fes eum nexum dein' pararunt» atque» adhibia
aceto * aut vini fpiritu inr aqua limpida ovuli fets
veftigiumy octavo faltem die, deprehendere poti
Tum vero, i. e. feptimo circiter die autoctaTti
ovula in uteri maculas • Tadicttla? agere inque i^
Jmplantari coeperunt. Ovulorum moles in ipfistQ'
bis iam augeri vid6tuT; quae enim initio pandi
Aint,^ m miHi granutn aequent, ea pifonun fa«
niagtiiiudinetfL eundo adTpffcuntut. Sed omnia hsec
baud cbnftanter eodem modo nec eodem' tempoic
contingunt. In eadem enim animaliumlfpecie, p^^
varia receptivitatis ratione, modo pr^ecOcior ix^
do tardioT ovulorum progTeiTua per tabaSf varitui^
que eorum incrementum obfervatur.

Quifous Cruikfhankii fidifftmis obfeTviftioiiil)^
intelligitUT, vefictilaa ovarii vera efite' tfflimtliia»

:AP. ±: DE JFOBMATIONE FETU5. 571

rimordi^/ at^ue pauIIatitEi pev tubas progredi, ut
•dem in uteto ftgatit, Vallifnerii , Malpighii et
[alleri, claTiffimorum certe virorum, obiec^ione»
dem derogare huic fententiae nbn valent. Quod
tiim airtit rei Hallerus putat, neque fe neque
allifnerium in centenis experimentid uUum ovulo-
im veftigium in tubis teperiiJTe, evertere adfir-
lalivam probatif(imamque nequit obfervationem. At-
ue, fi \kydatides fuilTe aut fpumam albuHiiAod li*
uorisy ih ftetili animali etiam vifas, contenderii^t
lartmauYiua et Hallerus, Ctui|c:fhankii obftant anim-
dverfiouet dedupiici ovnlotum membranaf deque
^etus tudimento in iis detegendo. Neque fallere
os analogia hoc quidem exemplo poteft, cum ovi*
uctuum- cVLm tufais fimilitudinem» ovorumque
1 avib^s manifeftum progreiTum per illos explora-
im haliea^tid. DifBcult^tis tamen haud pari;m ha*
et Grafti adrertioi 6vula» a fe in tubie obfervata,
ecies fere minora fuiffe iis , quae in ovario haefe- ,
nt, unde» contra naturae Ieges> decrefcere eun*
Q primordia ^iiPOxAhjM. oolligeretur. £xpeditur ta^'
len eaf difficuha^ CruiklbanKii obfervationibus, 'qur
isdem effe veficulasi ex ovario pfoiectas, quae
n&m in tubis mole inCrrfcant , probavit. Confir^
latur etiam noftra fent^^ntia vulgari gallinarum
»ecundatione« qua^ femel a galk) pr^ffac piuxima^
tertuii poft ^etum^ ova ponunt.

579 tiB' ni. DJ& GENERA110NB.

Tubaram autem» utot fibrae SEiurculaxes son-
dttm demonftratae fint» motom-efle |»erirtaldcai&
milliiQum» ex ii&dem obfervationibiM difcitiir: qum
motmn fatiguinis potifQmum inipetus ac aucta, nli
ante baud aderai;» irritabiljtas» . producam; ($. j^

Phira ex his obferyationibus corollaria flnii^
€t memorattt quidem digaiffima. Primum |eft, tc
oppofitam ^bi» nec ma^opere ^verEam elle Titi*
paxorum generationem et oviparorumy cum etili
ex OYis gign^ntur. Quod iam in plantis sbfen>
xaus». ut bttlb^ £mul et femina proferant, Uit
in inferioribus animalium ordinibus occurrit» aii^
dum exemp Jo » qasLe vexe viviparae » oviparae ^
ro aja.tumno funt.. £t in crufiaceis fcorpii et gi&
vivos^fetus, reliqua ovu edu&t:. ia pifcibusbi
dH et lihiri ^quaedam fpecies vivipari » aUi OTipni
funta Quid quod falamandrae et viperae iaeod
ovario ova et vivos fetu», dicitntur gexexe. Arifc
teles iani melius hoc iia exprimit : "ex*^ ^^^^
fAQVoV', oioroic^a^ hdvrS TXfSfAV (hiji. anim. Jli*^
^^ 34- patt. anim. IF. !.)• Ipfae etiam muHerti
cum menAruo fanguine aut ab acrtbus shumorii^
inieeti^ ova parere nonnunquain^ tifae funt

Dein partes ovarii infignes. jiirlbriuatioms b^
. tio elucent. Frimum quidem embxyonis radiio^

CAP/IIL DE FOBMATIONE FETUS. Bj5

ttHfn <&atataliter in limpido ovuli latice piius liaud
difpicitur , quam ovulo a^ uteri parietes fixe. SeA
exftant tamen lexempla . ptura nifus fbrmativi adeo
^epravati aut alienati, ^t organicae partes, dehtes
iuprimia et pili et oIEa integra ettnembra, in ova*»
riis morboifis depreh^nderentur. Morbota ea ovaria
cellulfs conftructa duplicem caatinere kiterdum fub»-
Rantiam vifa funt» alteram adipofam, mucofafla
dlteram, nidulantibus jn illa ofCiculis et dentibus»
in his vero pilorum cincinnis. £t. olTa et dentea
numero&Himi membranis gelatinofis vafculolis Mcin^
cti, nonnuhquan^ nullam habebant cum humanis
detitibus aut offibus £militudineni,^ Unde haud fine
Yeri quadam fpecie effici poteft, nifum formativum
ftimulo cokus adeo fuscitari, ut fpofitivo polo oJIa
dentedque,; negadvo pilos producat {Autenrietk in
Reils Jrch. VIL 290,).

SPoteft etiaaoa traiectos 'ovtilormn per tubam im^

'pediri,^'Ut vel tubae ipfi adbaerefcant, floccis et
villis ex infismixfatSL tuba ,in . ovum. productis^ vel

■ in abdomen elabaatur> peritoneo dein aut alii fi-.
nitimo vifceri ^dfixa. ■Cui eventui anfam. *fcre prae-
bent tubae occlufio et coalitus parietum in3amma-
toram, vel ps^eternaturalis tubae nexus xum Hga-
mento uteri lato , vel distorta indoles nimiaque eius
aut fimbriarum brevitas> ut rite -ladripere ovulum
et promovere nequeant. Tum, ni fectione caefa*
tea. £etas extr&batur» in lucem edi aequit^ fed pu*

4
I

574 LIB.m DE GENEjlAllONE;

txercit fere aut obdurefcit (Wrinhueht 4$ mctft,
mxtra ut^r. BaL i79^*)*

635.

Froximum eft, ut prima fetuft in {ovtilo k
.cuncUto veftigia proponam. Quonam veip tempoe
<a primordia conrpicienda lint» etiamnnm amlii^^
tur, licet Mauriceavus» Monroiu et Brendda
tertio iam die vermiculi fpecieiu in ow \i\am
nidulari perfaibuerint. Temere id perhibituini
It et de atiimalium ovo intdligitur» jquan^mtf
cum Autenriethio fentiamus » quartia demnjn fefii
mana fetus vefiiginm primum apparere» cani^
na paiB' geftationis ia fofmando fetu eonfimuii
S5mmerringii enim menftruus fetus brachiaiv
habebat» alius etiam pedes et oculoa et vertciii

dorfalea. In cuiiiculis octavo die CruikibaDliiifi
prima fetns rudimenta dirpexilFe» fupra retuIiiBL'
Hallerus teftatur in cane die cirdter do» in m^
ao, Coiterus in fue die decima ea obfenraiTe. ^^
becula autem primum in limpido ovuli latke ^
paret, et villia ntunerofia tota faciea cingitur, qo>
bu8 utero adhaeret. Duae membranae fecedanti^
humano ovo, trea in animaU.« Qua utero
' rety craffiori fubfiantia vafculofa et fere. carnea off
lum cum macula cruenta uteri confervet. Haec l^
primae ovuH in uterum delati lyutationes» ^
ipffi fetus fprmatione fTncfaronae; ha€^*cm^iP

CAP. m. DE FORMATIOSE FETUS. 575

ia huiuaoo dto tertia £er« feptimana perraafdm ha-
heot quamvis et Ofiander fecunda Ceptiniana iam
foetum diiarum lii^^arum longitndine TidiiTe telle-
tur. Facillimua autem e& erroi in canceptionis
tempore aefHmando.

QuAnam rftUone quoque ordine natura in for-
mandis pairtibus progrediatnr, inquirsadum eft,
Wolfii outem et analogis mds in plantarum ovulo
inQitutis obrervstionilms comperimus, e latice albu-
minolb primtim veliculas reu bullas tenerrimas ' for-
mlri, (lua quidem ratione natura probat,
dem formis . pet totum organicum regnui
ctam efle. Eft enim ovulum fo«cnndatum
poris puncto cum animalcnlis infuforii» a
dum» quae limillima modo veficulis foeta eUe eo-
que modo propagari fupra monuimus ($. 4fi7.). £a-
dem fimilitodo cum inferiotibus animalium ordini-
"bus et poflea obfervutur, Jiquidem vermiculum dein '
refert et primis fere menfibus fetua humanus, gyri-
norum fi^e adlimilis, nulio modo a fe^ibuB' befiia-
rum poKea discemendus ell. Subftilit igitur natura
injiis formis primitivis» dum infima animalia cre-
aret, magis magisque vero evolvit ac elaboravit in
rnperioribus animalium oi^niinut infwiorum foc-
mis ad t«mpus duntaxat adritmtis.

Tempora autem nec in omnibus animaltbus»
nec in eadem (pecie certa (unt et Habilia. Namqus
et 0|iti<nijr obferratoribns, guifous libenieK Mcchc-

•

676, LIB. III. DE GENERATIONE.

lium. tertiiun, \t:olIegam clariflimmn» adnni&erO:
contigit » fetus -binot eiusdem ccTte aetatis inrefti
gare» ^uorum alter magis, minut alter fbnnatv
elTet et evolutus. Hinc nec cor pjrimum, et ve!(
e nihilo provocatum, nec cerebrum pronunciemu
Cui principatum facillime in his quaefiionibtis it'
bueris»' C F/Wolfius, in ovo incubato ^rmi
maculam rotundam in vitelli fil||prficie circolis ci
gi globulofis vidit. In centro formatqx embn
area cinctus , infulis qvafiL denliores

Internet Archive Audio

Featured

Top

Images

Featured

Top

Software

Featured

Top

Texts

Featured

Top

Video

Featured

Top

Mobile Apps

Browser Extensions

Archive-It Subscription

Save Page Now

Full text of "Curtii Sprengel Institutiones medicae"

See other formats